Rina Filmi Nerede Çekilmiş

33 ЗИМА / KIŞ 2011 TÜRKİYE’DE FİYATI:

Цепная реакция:

Кони во сне и наяву:

Zincirleme reaksiyon:

Düşlerdeki ve gerçek hayattaki atlar: her atın ken-

все началось с маленькой североафриканской страны herşey küçük bir Kuzey Afrika ülkesinden başladı

7.50 TL.

у каждой лошади свой характер, свои манеры и повадки

dine has karakteri ve mizacı var

Бросок через Босфор:

в игре главное не рост, а желание

Boğazdan bir atış: oyunda önemli olan boy değil, istektir

Миграция в Евразии. Толерантность: мы разные – мы вместе! / Avrasya’da göçmen olmak. Tolerans: farklıyız, ama beraberiz!

ЕЖЕКВАРТАЛЬНЫЙ МЕЖДУНАРОДНЫЙ КУЛЬТУРНО-ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ ЖУРНАЛ 3 AYLIK ULUSLARARASI DÜŞÜNCE VE KÜLTÜR DERGİSİ

кто ты? kimsin sen? Что в имени твоем? Adının anlamı ne?

Дa на вершинах! Da zirvede!

новый идеальный комфорт от истикбаль

идеальный для Татьяны и Александра!

О ЛЮТН АБСО НЫЙ ЕН ОСОБ ОРТ КОМФ

В ОДНОЙ КРОВАТИ ДВОЙНОЙ КОМФОРТ идеальный комфорт, матрац с двумя сторонами, одна мягкая, а другая твердая. Для тех, кто ищет настоящий комфорт. Всем парам сладких снов! ТВЕРДЫЙ КОМФОРТ

Мягкий КОМФОРТ

Здоровый образ жизни

• Идеальный комфорт, матрац с двумя сторонами, одна мягкая, а другая твердая. Для тех, кто ищет настоящий комфорт • Ткани, разработанные по специальной технологии кислородной терапии, обеспечат Вам расслабляющую атмосферу сна • Специальная двухсторонняя пружинная система поможет сохранить естественное положение тела • Покрытие, которое обеспечит комфорт и простоту использования

содержание / içindekiler ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

14-89

Кто ты? Kimsin sen?

Миграция в Евразии. Толерантность: мы разные – мы вместе! Avrasya’da göçmenlik. Tolerans: farklıyız, ama beraberiz! 14 Здесь живут не местные Burası yabancıların yaşadığı yer Олег Рогозин / Oleg Rogozin

İÇERİK

22 Надо не перевоспитывать, а налаживать отношения с диаспорами Azınlıkları yeniden eğitmek değil, onlarla sağlam ilişkiler kurmak gerekir Олег Белов / Oleg Belov 32 Языковой барьер Dil engeli Наталья Гранина / Natalya Granina 38 Педагогический эксперимент Pedagojik deney Кирилл Артеменко / Kirill Artemenko 46 Храм, который построил мулла Molla’nın Yaptığı Kilise Кирилл Артеменко / Kirill Artemenko 54 Встречали с музыкой Müzikli karşılama Неввал Севинди / Nevval Sevindi 60 Оралманы озвращаются на родину Oralmanlar Memleketine dönüyorlar Майра Кабакова - Мира Маульшариф Mayra Kabakova - Mira Maulşerif

64 За лучшей долей – на чужбину Gurbette daha iyi bir kaderi ararken Толкунбек Турдубаев / Tolkunbek Turdubayev 70 Помнить свои корни украинцы в мире Köklerini hatırlamak dünyada ukraynalılar Владимир Сергейчук / Vladimir Sergeyçuk 74 Великое переселение молдаван: благо или беда для народа? Moldovalıların büyük göçü: Halk için fayda mı felaket mi? Борис Мариан, Феридун Тюфекчи Boris Marian, Feridun Tüfekçi 80 Право на въезд Giriş hakkı Разиль Валеев / Razil Valeev 82 Богатая родословная Zengin şecere Лениза Мухамедзянова / Leniza Muhametzyanova 84 Миграция в цифрах Sayılarla göç Сакит Гусейнов / Sakit Guseynov

содержание / içindekiler ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

> 6 Цепная реакция Zincirleme reaksiyon А. Сотниченко / G. İsayev

> 88 Два берега одного моря Bir denizin iki kıyısı С. Кормилицын / S. Kormilitsin

> 92 Что в имени твоем? Adının manası ne? Т. Алекс / T. Alex

> 95 Музыкой завоевали сердца молодежи Gençler gönülleri müzikle fethettiler Анна Холостенко / Anna Holostenko

> 96 Место под солнцем Güneşin aydınlattığı yer Cергей Kормилицын Sergey Kormilitsin

> 98

> 104 Бросок через Босфор Boğaz'dan bir atış Олег Рогозин / Oleg Rogozin

> 108

Диалог Евразия на вершинах! Diyalog Avrasya zirveye çıktı! Aнна Гвантцеладзе Anna Gvantseladze

> 114 Мир в нашем доме Evimizde huzur Дмитрий Шерих / Dmtriy Şerih

> 118

> 123 Платформа – Таллин Talin de platformda владимир мельников v ladimir melnikov

> 128 Диалог без границ Diyalog Sınır Tanımaz

Стал известен новый Председатель «П Д Е» DAP'ın yeni Dönem Başkanı belli oldu Шабан Гюль / Şaban Gül

Кони во сне и наяву Düşlerdeki ve gerçek hayattaki atlar Борис Мариан / Boris Marian

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

3

редактор / editör

Дом открытых дверей Kapıları açık ev Борис Клементьев

Boris Klementyev

Главный редактор журнала «ДА»

DA Dergisi Genel Yayın Yönetmeni

В

H

сем известная русская народная сказка «Теремок», по сути, – современная концепция межнационального общежития. Стоит, если помните, в поле теремок, не низок, не высок. Бежит мимо мышка-норушка, увидела, заинтересовалась: – Кто в тереме живет? Никто не отзывается. Вошла мышка в теремок, да так в нем и осталась.Скакала мимо лягушка-квакушка, захотелось и ей в доме жить. Следом зайчик-побегайчик. Всех мышка пустила. Потом в постояльцы напросились лисичкасестричка, волчок-серый бочок. И вот уже в теремке пятеро «квартиросъемщиков». Хозяйство ведут, песни поют. Все бы хорошо, да вдруг медведь решил «вписаться» в апартаменты. А места большому косолапому в теремке уже нет. Тогда залез он на крышу. Бац! Затрещал дом и развалился. Вспомнил я про «Теремок» не случайно. Как по писаному пригодилась сказка – прямо в тему, про миграцию. Ведь в материалах, поступивших в журнал из разных стран, встречается одно и то же важное примечание – пускай гостя в дом (город, страну), но не переусердствуй. А если пригласил, обеспечь приезжего вниманием, заботой, а главное – жильем, чтоб тот как медведь на крышу не полез и тебе же на шею не сел. Звучит в статьях и тревога – что если в доме (городе, стране) объявится незваный, непрошеный гость. Свои порядки установит, правила общежития начнет нарушать. Что тогда делать с мигрантомпришельцем и как по закону «ему на дверь показать»? В этом выпуске журнала можно найти ответы на эти и другие вопросы. Почему, собственно, люди мигрируют из страны в страну? Оставляют родину, семьи. Что всетаки ищем мы в краю далеком и что в результате находим? В старом петербургском доме, где я живу, недавно решили отремонтировать парадные. Пришли маляры – явно не местные. Познакомились. Айрат приехал на заработки из Киргизии, Шерзод – из Узбекистана. – Таких, как я, в Петербурге – сотни, в России – тысячи. Приглашают работать, а условий для проживания почти никаких, – говорит Айрат. – Когда я был мальчиком, родители сказали: пойдешь учиться в русскую школу, будешь знать этот язык – не пропадешь. Правы были. В нашем селе денег не заработаешь, а у вас в крупных городах нужны рабочие руки. Кто будет улицы мести, снег с крыш сбрасывать, красить в домах стены? Мне с моим русским легче устроиться. Но многие из приезжих не хотят учить язык, живут нелегально – себе и другим хуже делают. Да еще водку пьют, закон нарушают – нас, «нормальных», позорят. Из-за таких и не любят нас, гастарбайтеров. У процесса эмиграции, помимо минусов, есть и плюсы. Покидающие, например, Киргизию трудовые мигранты поддерживают заработанными деньгами не только собственные семьи, но и экономику страны. Многие страны прошли через это: Италия – в 20–30-е годы минувшего столетия, Турция – в 60-е, Китай – с 50-х и до сих пор. Благодаря, в частности, миграции оздоровляется экономика, появляются новые технологии. От мировой миграции никуда не деться – на земле все еще бушуют войны, случаются природные катаклизмы, трещат экономики. «Мир сегодня, – пишет один из авторов нашего журнала, – уже не кажется таким огромным, как сорок лет назад, и все мы одинаково близки к любому месту на планете». Необходимо только соблюдать одно условие: живи и дай жить другим.

4 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

erkesin bildiği bir olan Rus masalı “Teremok” (“Köşk”) esasen uluslararası yurt konseptini kendi içerisinde taşır. Masalı hatırlarsanız "bir varmış bir yokmuş, yerde ne yüksek ne alçak bir yerde bir ev varmış," diye başlar, Teremok masalı. Evin yanından geçen fare “Burada kim yaşıyor?” diye merakla sormuş. Kimse ona cevap vermemiş. Fare evin içerisine girmiş, evi beğenmiş ve orada yaşamaya başlamış. Evin önünden bir kurbağa sıçraya sıçraya geçerken orada yaşamak istemiş. Arkasından bir tavşan gelmiş. Fare hepsini eve almış. Daha sonra da o evde tilki ve kurt yaşamını sürdürmek istemiş. Artık evi beş arkadaş paylaşıyormuş. Herşey ayı gelene kadar güzel ve uyum içindeymiş. Oysa koca ayı evde kalacak yer bulamamış. O zaman ayı evin çatısına çıkıp orada kalacağını söylemiş. Bir bakmışlar ayının ağırlığına dayanamayan ev yerle bir olmuş. Aslında, bu masalı tesadüfen dile getirmiş değilim. Bu sayıda işlenen göç konusunun dolaylı bir göstergisi olarak bize bir fikir verir. Zira dergimize farklı ülkelerden gelen yazılarda benzer ama önemli bir ifade görülür: eve (şehre, ülkeye) misafir almada fazla ileri gitme. Bir kere misafir çağırırken onların kalacağı yeri bulmaktan başlayarak, gereken tüm koşulları göz önüne alarak ilgi ve özen göster. Gelen misafir masaldaki ayı gibi evinin çatısına çıkıp evini yıkmasın. Aynı zamanda gelen makalelerde "bir evde (şehir, ülkede) davetsiz konuklar oluşuverince kendi kurallarını koyup geldikleri yerde hakim olan kuralları bozarlar" diye bir kaygı ve endişe var. Ortaya çıkan bu durumda göçmene nasıl davranmalı? Yasal yolla kapı ona nasıl gösterilir? Dergimizin bu sayısında bu ve buna benzer sorulara cevap aradık. İnsanı memleketini, ailesini terk edip göçe iten nedenleri, gurbette ne arayıp neler bulduklarımızı öğrenmeye çaba gösterdik. Yaşadığım ev eski Petersburg apartmanlarındandır. Geçenlerde apartmanımızın ana girişinin tamiratı başladı. Anlaşılan işçiler yabancıydılar. Gittim tanıştım kendileriyle. Birisinin adı Ayrat, çalışma sebebiyle Kırgızistan’dan Petersburg’a gelmiş. Öbürünün ismi Şerzod, Özbekistan’dan gelmiş. “Benim gibi Petersburg’da yüzlerce, tüm Rusya’da ise binlerce insan çalışır. Bizi buraya çalışmaya çağırırlar ama yaşamak için gereken koşulları oluşturmazlar.” diye anlatır Ayrat. “Rus dilini öğrenirsen ileride zorluk çekmezsin” diye çocukken annemler beni Rus okuluna verdiler. Haklı çıktılar. Bizim köyümüzde yapacak iş yoktu ve para kazanılmaz hale geldi. Ama sizin büyük şehirlerinizde işçilere ihtiyaç duyulur. Sokakları temizlemek, kışın apartmaların çatılarından kar temizlemek, binaların duvarlarını boyamak gibi işleri yapacaklara ihtiyaç duyulur. Rusça’yı bildiğim için iş bulmakta zorlanmadım. Fakat gelen göçmenlerden çoğu inatla Rusçayı öğrenmek istemiyorlar. Burada yasa dışı olarak kalıp hem kendi hayatlarını hem de çevredekilerin hayatlarını zorlaştırıyorlar. Üstelik, vodka içip sarhoş oluyor, yasaları ihmal ediyorlar. Böylelikle bizim gibi “normal” göçmenlerin yüzlerini kızartıyorlar. Bu tür göçmenler yüzünden esas çalışmaya gelenleri yerli halk sevmiyor. İtalya geçen yüzyılın 20 – 30’lu yıllarında, Türkiye 60’lı yıllarda yaşadığı gibi birçok dünya ülkeleri bu tecrübeyi yaşadılar. Çin 50’li yıllardan itibaren bugüne kadar bu süreci yaşamaktadır. Uluslararası göçten kaçmak mümkün değil. Zira insanları ona iten savaş, doğal afetler, ekonomik kriz gibi faktörleri hala yaşamaktayız. Dergi yazarlarımızdan birinin söylediği gibi “Kırk yıl öncesi gibi dünyamız bana o kadar büyük gelmiyor. Sanki dünyamız küçülmüş da her birimiz dünyanın her noktasına eşit yakınlıktayız.” Tek bir şart, tek bir kurala uymalıyız: “Yaşa ve diğerlerinin yaşamasına izin ver”.

Sergey Teluşin Платформа Диалог Евразия Diyalog Avrasya Platformu

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал

Председатель Başkan Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Сопредседатель Eşbaşkan Харун Токак Harun Tokak Генеральный секретарь Genel Sekreter Исмаил Тас İsmail Tas

Üç aylık uluslararası düşünce ve kültür dergisi

Редколлегия Yayın Kurulu

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le başlar. Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yayınıdır.

Зима 2011, 33 номер Kış 2011, Sayı: 33 Yaygın Süreli Yayın / T. C. Kültür Bakanlığı Sertifika No: 1106-34-002992

Учредители İmtiyaz Sahibi: В Турции: от имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав. В РФ: НО «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. AŞ. Yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir, dergiyi bağlamaz.

Координатор журнала в Казахстане Kazakistan Koordinatörü: Салих Акчай Salih Akçay Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü: Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin Управ. информационным отделом İstihbarat ve Haber Bölüm Şefi: Салих Яйладжы Salih Yaylacı Дизайн Görsel Tasarım: Марина Каминская Marina Kaminskaya Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Dağıtım: Сервет Балкач Servet Balkaç ([email protected]) Адрес Yönetim Yeri, İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Tophanelioğlu Cad. Aygün Sok. Altunizade Plaza, No: 4 Altunizade-Üsküdar/İstanbul-Türkiye Тел Tel: +90 (216) 339 90 25 Факс Faks: +90 (216) 339 90 26 Baskı: Avcılar-İstanbul Tel: +90 (212) 690 89 89 Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 (216) 545 14 42 Азербайджан Azerbaycan +994 (12) 493 46 40 Беларусия Belarus +375 (17) 2873610 Грузия Gürcistan +995 (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan +7 (327) 291 31 60 Киргизия Kırgızistan +996 (312) 59 65 30 Молдавия Moldova +373 (79) 76 70 83 Российская Федерация Rusya Federasyonu +7 (495) 514 13 83 Татарстан Tataristan +7 (843) 238 18 47 Таджикистан Tacikistan +992 (372) 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan +99 (312) 41 14 05-06-07 Украина Ukrayna +38 (044) 235 66 53 Türkiye’de fiyatı: 7.50 YTL. KKTC’de fiyatı: 8.50 YTL. Yıllık abone bedeli: 28 YTL. Öğrenciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO ABD: 35 USD Abone hesap numaraları: Asya Katılım Bankası A.Ş. Taksim Şubesi, YTL: 100-186593-26 USD: 100-186593-27 EURO: 100-186593-29. Posta çeki no: 1612101 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ İ 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.daplatform.org • [email protected]

Азербайджан Azerbaycan Низами Джафаров Nizami Caferov Иса Хабиббейли İsa Habipbeyli Мустафа Саатчи Mustafa Saatçi Беларусия Belarus Ихсан Дилекчи İhsan Dilekçi Сергей Трахимонак Sergey Trahimonak Светлана Винокурова Svetlana Vinokurova Эстония Estonya Алан Алакула Allan Alakyla Фатиx Гюллю Fatih Güllü Грузия Gürcistan Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Нона Гамбашидзе Nona Gambaşidze Фатих Демир Fatih Demir Казахстан Kazakistan Кансеит Абдезули Kanseyit Abdezulı Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Актолкин Кулсариева Aktolkin Kulsarieva Дихан Камзабекулы Dihan Kamzabekulı Киргизия Kırgızistan К. Молдокасымов K. Moldokasımov Жаkшылыk Бopoчopoв Jаhsılık Вoroçorov Молдавия Moldova Феридун Тюфекчи Feridun Tüfekçi Борис Мариaн Boris Marian Российская Федерация Rusya Federasyonu Михаил Мейер Mihail Meyer Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen Татьяна Филиппова Tatyana Filippova Александр Ручкин Aleksandr Ruçkin Евгений Дугин Yevgeniy Dugin Дамир Исхаков Damir İshakov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Эшреф Сарышахин Eşref Sarışahin Таджикистан Tacikistan Мехмон Бахти Mehmon Bahti Мумин Каноат Mumin Kanoat Эмсал Коч Emsal Koç Турция Türkiye Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktamış Ateş Бешир Айвазоглу Beşir Ayvazoğlu Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Эдибе Созен Edibe Sözen Туркмениcтан Türkmenistan Осман Языджы Osman Yazıcı Украина Ukrayna Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Владимир Казарин Vladimir Kazarin Гокхан Демир Gökhan Demir Алексей Чебукин Aleksey Çebukin Иван Драч İvan Draç Сергей Телушин Sergey TeluşinKIŞ 2011 • SAYI 33 DA

5

диалог / евразия > политика

Цепная реакция Zincirleme reaksiyon 6 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

diyalog/avrasya  >  siyaset

Все началось с маленькой североафриканской страны с населением всего 10 млн человек и стабильным экономическим положением Herşey, sadece 10 milyon nüfuslu ve ekonomik durumu istikrarlı olan küçük bir Kuzey Afrika ülkesinden başladı

Тунис Исходя из данных статистики, в Тунисе не могло произойти ничего подобного. Но оказалось, что накопившееся недовольство, которое не измеряется никакими цифрами, способно вывести на улицы тысячи молодых людей и привести к отставке президента. После нескольких самосожжений безработных начались стихийные народные волнения, с которыми власти не смогли справиться. Манифестантам удалось избавиться от ненавистной коррумпированной семьи президента, однако, если посмотреть на временный состав руководства Туниса, мы увидим там сплошь государственных деятелей эпохи Бен Али – ни одного нового лица! Революция в Тунисе так и не произошла – люди ушли с площадей, удовлетворенные тем, что Бен Али свергнут. Однако реальных предпосылок изменения социально-экономической ситуации нет. Пляжи пусты, и убедить иностранцев вернуться сюда отдыхать будет нелегко. Сезон уже начинается, но испуганные событиями в Африке европейцы не хотят отдыхать в неспокойном регионе. Потеря доходов от туризма, еще большее количество безработных на улицах – все это должно заставить новые власти предпринять шаги для того, чтобы очередная волна недовольства не заставила очередного лидера бежать за границу.

Тунис / Tunus

Александр Сотниченко Гумер Исаев кандидаты исторических наук, Санкт-Петербургский государственный университет

Dr. Aleksandr Sotniçenko Dr. Gumer İsayev Yrd. Doç. Dr. Tarihçi St. Petersburg Devlet Üniversitesi

Фото: агентство джихан / FotoĞraf: Cha

Tunus İstatistik verilerine göre, Tunus’ta böyle birşeyin olması mümkün değildi. Ancak durum, hiçbir şeyle ölçülemeyen birikmiş olan hoşnutsuzluğun, binlerce genç insanı sokaklara çıkarıp başkanın istifasına neden olabildiğini gösterdi. Birkaç işsizin kendini yakmasından sonra yetkililerin baş edemediği kendiliğinden başlayan halk ayaklanmaları başladı. Göstericiler, nefret ettikleri başkanın ailesinden kurtulmayı başardılar. Fakat Tunus’taki geçici yönetim ekibine bakarsak, içinde yeni yüzlerin olmadığını ve tamamen Ben Ali zamanlarından kalan devlet adamlarından oluştuğunu göreceğiz! Tunus’ta devrim bir türlü olmadı. İnsanlar, Ben Ali’nin görevinden alınmasından memnun kalıp meydanları terk ettiler. Ancak, sosyo-ekonomik durumunun değişmesi için gerçek önkoşullar oluşmadı. Plajlar boş, ve burada tatil yapmak için yabancıları geri dönmeye ikna etmek zor olacaktır. Sezon artık başlıyor fakat Afrika’daki olaylardan korkan Avrupalılar, böyle huzursuz bir bölgede tatil yapmak istemiyorlar. Turizmden gelir kaybı, sokaklarda daha fazla işsiz sayısı vb. sıradaki hoşnutsuzluk dalgasının yeni liderin yurtdışına kaçışına sebep olmaması için yetkilileri gerekli adımları atmaya zorlamaktadır.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

7

диалог / евразия > политика Египет Когда волнения перекинулись на Египет, стало понятно, что события в Тунисе нельзя рассматривать как случайность. И суть даже не в том, что революциями могли управлять извне, сколько в значимости и историчности происходящих процессов, которые следует рассматривать в глобальном контексте. Бегство президента Туниса, пусть и не приведшее к глубинным изменениям в политической системе страны, вдохновило многих недовольных в арабском мире. Молодые люди в арабских странах восприняли успехи своих тунисских единомышленников как призыв к действию. «Если в Тунисе получилось, почему у нас не получится?» – так рассуждали египтяне, вышедшие на главную площадь Каира мейдан Ат-Тахрир. Египет занимает особое место в арабском мире. Не зря его всегда называли «головой арабского мира», государством, чья позиция оказывает большое влияние на другие страны региона. Этому отвечает стратегическое положение Египта между морями и континентами, восьмидесятимиллионное население, авторитет в Лиге арабских государств. Серьезной демографической проблемой, с которой столкнулся Египет в последние десятилетия, стал высокий прирост населения и неспособность обеспечить значительную часть людей работой. С 1950‑х годов население страны увеличилось втрое, а наиболее высокие показатели рождаемости в Египте пришлись на период с 1980 по 1990 год – именно эти молодые люди стали движущей силой «пальмовой революции». Действительно, режим Мубарака прикладывал большие усилия для рационального распределения трудовых ресурсов, создавал рабочие места, стимулировал развитие промышленности и сельского хозяйства. Но этих мер оказалось недостаточно. Сыграло свою роль чудовищное расслоение общества, пропасть между узким кругом богатых и огромным количеством бедных. Но не бедняки стали основой антимубараковского движения. Среди недовольных большую часть представляли те же молодые люди, что и в Тунисе: имеющие образование, большие амбиции, но без каких‑либо перспектив в жизни. В Египте много высших учебных заведений, выпускающих ежегодно десятки тысяч человек, у большей части которых мало шансов найти хорошую работу по специальности с перспективами карьерного роста. В результате Мубарак был вынужден уйти с поста президента. Но что же произошло дальше? Власть взяли лидеры народных масс? Нет, у власти оказались военные, которые все время египетских волнений никак себя не проявляли, фактически соблюдали нейтралитет в противостоянии египетских демонстрантов и президента Мубарака. Да, египтяне радовались тому, что Хосни Мубарак, который больше 30 лет был президентом страны, покинул свой пост. Не стал президентом и его сын Гамаль, в первые же дни волнений улетевший в Лондон, более родной для него, чем Каир. Военные заявили, что будут менять конституцию, готовить страну к новым выборам. Пока египтяне радуются свержению президента, экономическая ситуация в стране только

8 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

ухудшилась. Египет еще больше зависим от туристов, чем Тунис – и миллиардные убытки от пустующих гостиниц и пляжей вряд ли кто‑то сможет возместить. Верхушка власти сменилась, но коренные проблемы не решены. Что будет в стране? вопрос остается открытым.

Mısır Ayaklanma Mısır’a sıçrayınca, Tunus’taki olayların bir tesadüf olarak değerlendirilemeyeceği anlaşılmıştır. Önemli olan devrimlerin dışarıdan kışkırtma ihtimalinden çok, küresel bir bağlamda değerlendirilmesi, meydana gelen süreçlerin önemi ve tarihi oluşudur. Tunus Cumhurbaşkanının kaçması, ülkenin siyasal sisteminde köklü değişikliklere yol açmadıysa bile Arap dünyasında hoşnutsuzların birçoğu için bir ilham kaynağı olmuştur. Arap ülkelerindeki gençler, Tunus’lu hemfikirlerinin başarısını bir eylem çağrısı olarak algılamışlardır. Kahire'de AlTahrir meydanına çıkan Mısır’lılar, "Tunus’ta olduysa, neden bizde de olmasın?" diye düşünüyorlardı. Mısır’ın, Arap dünyasında özel bir yeri vardır. Her zaman görüşünün bölgedeki diğer ülkeler üzerinde önemli etki bıraktığı bu ülkeye boş yere "Arap dünyasının başı" dememişler. Bunun sebepleri Mısır’ın denizler ve kıtalar arasındaki stratejik konumu, 80 milyonluk nüfusu ve Arap Ülkeleri Birliğindeki otoritesidir. Son altmış yıldır Mısır'ın karşılaştığı en ciddi problem, yük-

diyalog/avrasya  >  siyaset

Египет / Mısır

sek nüfus artışı ve insanların çoğuna iş sağlama imkanlarının olmamasıdır. 1950’li yıllardan bu yana ülke nüfusu üç kat arttı, Mısır’da en yüksek doğum oranı ise 1980–1990 döneminde meydana geldi ve palmiye devriminin asıl itici gücü bu gençler oldu. Mübarek rejimi, işgücü kaynaklarının rasyonel dağıtımı için büyük çaba gösteriyordu, istihdam oluşturuyordu, sanayi ve tarımın gelişmesini teşvik ediyordu. Ancak bu tedbirler yetersiz kaldı. Bunda toplumun devasa tabakalaşması, az sayıdaki zengin ile çok sayıdaki fakir arasındaki uçurum da kendi rolünü oynamıştı. Fakat Mübarek’e karşı harekatın temelinde sadece yoksullar yoktu. Hoşnutsuzların çoğunu, Tunus’taki gibi eğitimli, hırslı, fakat hayatlarında perspektifleri olmayan gençler oluşturmuştu. Mısır'da, her yıl onbinlerce öğrenci mezun veren çok sayıda yüksek öğretim kurumları vardır fakat bu öğrencilerin çoğunun, kariyer perspektiflerini içeren ve mesleklerine uygun iyi bir iş bulma şansı yoktur.

Sonuç olarak Mübarek, Cumhurbaşkanlığını bırakmak zorunda kaldı. Fakat sonra ne oldu? İktidarı, halk liderleri mi ele aldı? Hayır, iktidar, Mısır’daki karışıklıklar sırasında kendilerini hiçbir şekilde göstermeyen, Mısır’lı göstericiler ile Cumhurbaşkanı Mübarek arasındaki yüzleşme sırasında tarafsız kalan askerlere geçti. Evet, Mısır’lılar, ülkenin 30 yıl dan fazla Cumhurbaşkanlığı yapan Hüsnü Mübarek’in görevinden istifa etmesine sevindiler. Karışıklıkların başladığı ilk günlerde kendisi için Kahire’den daha yakın olan Londra’ya giden oğlu Gamal da Cumhurbaşkanı olmadı. Askeri güçler, anayasayı değiştireceğini ve ülkeyi yeni seçimlere hazırlayacağını söyledi. Mısır’lılar, Cumhurbaşkanının istifasına sevinirken ülkedeki ekonomik durum daha da kötüye gitti. Tunus’a göre Mısır, turistlere daha bağlı olup, otellerin ve plajların boş olmasından dolayı oluşan milyarlık zararı hiç kimse tazmin edemez. İktidardakiler değişti fakat temel sorunlar çözülmedi. Tunus ve Mısır’daki devrimlerin devamı olacak mı? Bu soru hala cevapsız kalıyor.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

9

диалог / евразия > политика Libya

Ливия Страна, находящаяся между Тунисом и Египтом, тоже оказалась вовлечена в революционные процессы (на фото). Именно под влиянием революций в Тунисе и Египте в крупных городах провинции Киренаика 17 февраля вспыхнуло восстание против власти. В отличие от многих соседей, у Ливии куда меньше социальноэкономических проблем. Ливия – одна из самых благополучных стран Африки, имеющая немалые доходы от продажи нефти и газа. Но это не остановило восставших, требующих ухода лидера ливийской революции Муамара Каддафи и превращения Ливии в новый Кувейт. Когда‑то 27‑летний офицер Каддафи сверг ливийского короля, провозгласив республику – теперь, спустя 42 года, восстание в Бенгази раскололо страну на две части. Как это часто бывает в международных отношениях, ситуацией поспешили воспользоваться внешние силы – США и их союзники, заинтересованные в том, чтобы в богатой нефтью стране сменилась власть. Свои интересы и озабоченность ситуацией в Ливии имеет и Россия. Практически каждый день в стране происходят новые события. К чему приведет противостояние повстанцев и сил Каддафи, покажет время.

У экспертов возник вопрос: не перекинутся ли подобные революции на Ближнем Востоке, например, в Турцию или Россию?

Tunus ile Mısır arasında bulunan bu ülke de devrimci süreçlere dahil oldu (alltaki foto). Özellikle de Tunus ve Mısır’daki devrimlerin etkisinde Sirenayka bölgesinin büyük kentlerinde 17 Şubat tarihinde hükümete karşı ayaklanma başladı. Birçok komşunun aksine, Libya çok daha az sosyo-ekonomik sorunlara sahiptir. Libya, petrol ve gaz satışından önemli gelirleri olan Afrika'nın en zengin ülkelerinden biridir. Ancak bu Libya’nın yeni bir Kuveyt’e dönüşmesini ve Libya devrim lideri Muammer Kaddafi’nin çekilmesini isteyen isyancıları durduramadı. Bir zamanlar 27 yaşındaki subay Kaddafi Libya kralını bir Cumhuriyet ilan ederek devirmişti. Şimdi, 42 yıl sonra, Bengazi’de yükselen ayaklanma ülkeyi ikiye böldü. Uluslararası ilişkilerde sık sık olduğu gibi dış güçler, petrol bakımından zengin bir ülkede yönetimin değişmesini isteyen ABD ve işbirlikçileri durumdan faydalanmak istediler. Rusya’nın da Libya’daki bu durumdan dolayı merak ve endişeleri var. Hemen hemen her gün ülkede yeni gelişmeler olmakta. Kaddafi güçlerinin ve isyancı muhalefetinin sonunun nereye varacağını ise zaman gösterecek.

Uzmanların gündeminde yeni bir soru var: Orta Doğudaki devrimler, Türkiye veya Rusya’ya da sıçrar mı?

Tурция Мы считаем, что причин для этого в Турции нет. Смена элит произошла в стране в 2002 году бескровно, в результате свободных демократических выборов. Последователи устаревших светских националистических теорий в Турции находятся не у власти, как во многих странах арабского мира, а в оппозиции. Многие реформы, проведения которых требуют от своих режимов арабы, уже состоялись в последние 10 лет. Конечно, оппозиция пыталась воспользоваться примером соседей с юга и провела 4 марта крупную акцию протеста, однако ее повторения не последовало – народ в целом поддерживает правящую партию, что показал референдум в сентябре 2010 года, и не спешит выходить на улицы.

10 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

dialog/avrasya  >  siyaset Россия Здесь ситуация немного иная, хотя и есть много схожих черт. Как и во многих арабских странах, основа благосостояния российского общества – нефть и газ. В России существуют партия власти и системная оппозиция, однако реформистская идеология «Единой России» вызывает непонимание большинства населения. В стране высокий уровень социального расслоения. Средний доход на душу населения невелик, однако по количеству миллиардеров мы на третьем месте после США и Китая. В чем‑то это напоминает ситуацию в Египте, где секулярная прозападная элита, владеющая львиной долей национальных богатств, противопоставляет себя огромной массе населения, пребывающего в бедности. Однако есть и существенные отличия. Россия – все же не ближневосточная страна. Как выяснилось, беспорядки затронули в первую очередь арабские страны, обладающие собственной спецификой. В России нет таких проблем с безработицей, как в Северной Африке. Революции всегда совершаются в столицах. Символом противостояния власти и народа на Ближнем Востоке стала площадь Тахрир, на которую вышли все обездоленные Каира. В Москве такое невозможно в первую очередь потому, что здесь нет безработицы и голода, нет бедняцких кварталов и трущоб, где проживает местное население. Средний уровень дохода на человека в Москве вполне достиг европейского и превышает провинциальный в 10 и более раз (именно поэтому люди стремятся сюда из вымирающих провинциальных городов). Единственное восстание, возможное в российской столице – это бунт москвичей против рабочих с Кавказа и из Центральной Азии, а единственная политическая альтернатива – вульгарно понятый национализм, что показали события 11 декабря прошлого года на Манежной площади. Существуют в Москве и сторонники либеральной оппозиции, мечтающие о повторении событий в Киеве. Однако их слишком мало, а западническую концепцию развития, которую они проповедуют, общество не приветствует. Несмотря на резкую критику современного политического режима, их мировоззрение не так сильно отличается от взглядов Кремля: и те, и другие воспринимают современный Запад в качестве примера для подражания. Есть еще один немаловажный фактор, способствующий стабильности политической обстановки. Если в Египте, Иране, Тунисе, Марокко и Алжире средний возраст населения немногим больше двадцати лет, то в России он приближается к сорока. Революционный запал должен поддерживаться возрастом митингующих, а в России приехавшие в Москву молодые люди с окраин озабочены в первую очередь тем, как обустроиться в столице. n

Türkiye Biz, Türkiye için böyle bir neden göremiyoruz. Ülkedeki elit değişimi özgür demokratik seçimlerin sonucunda 2002 yılında gerçekleşti. Birçok Arap ülkesinin aksine, Türkiye'deki eski laik milliyetçi taraftarları yönetimde olmayıp, muhalefettedir. Arapların kendi yönetimlerinden istemiş oldukları reformların birçoğu Türkiye'de zaten son 10 yılda yapıldı. Muhalefet güney komşularının örneğini kullanmayı deneyip 4 Martta büyük bir protesto gösterisi yaptı fakat gerisi gelmedi. Eylül 2010 tarihindeki referandumunda gösterdiği gibi, halk yönetimdeki partiyi desteklemektedir ve caddelere çıkmak için acele etmemektedir.

Rusya Buradaki durum biraz farklı, fakat birçok benzerlikler de vardır. Birçok Arap ülkesinde olduğu gibi Rus toplumunun da zenginliği gaz ve petroldür. Rusya'da iktidar partisi ve sistematik muhalefet vardır, ancak «Birleşik Rusya Partisi’nin» reformist ideolojisi toplumun büyük çoğunluğu tarafından anlaşılmamaktadır. Ülkede sosyal farklılıklar üst seviyededir. Kişi başına düşen milli gelir çok yüksek değil fakat milyarderler bakımından ABD ve Çin’in ardından 3. sıradayız. Bazı açılardan bu durum, ülke zenginliğinin aslan payını alan Batı yanlısı seküler elitlerin olduğu ve kendilerine düşman büyük fakir kitlelerin bulunduğu Mısır’ı andırmaktadır. Ancak, önemli farklılıklar da vardır. Rusya, Orta Doğu ülkesi değildir. Anlaşıldığı gibi ayaklanmalar ilk başta spesifik özelliklere sahip Arap ülkelerini etkilemiştir. Rusya’da Kuzey Afrika’da olduğu gibi işsizlik problemi yoktur. Devrimler her zaman başkentlerde sahne almıştır. Kahire’nin bütün işsizlerinin çıktığı Tahrir Meydanı ayaklanmaların ve karşı çıkmaların sembolü haline gelmiştir. Moskova’da böyle birşeyin olması imkansız çünkü burada işsizlik ve açlık söz konusu değildir. Yerel halkın yaşadığı varoşlar burada yoktur. Kişi başına düşen milli gelir Moskova’da Avrupa standartlarına ulaşıp küçük ilçelere göre 10 kat ve daha fazladır (özellikle bu sebepten dolayı fakir ilçelerden insanlar, buraya gelmektedir). Rusya’nın başkentinde isyan ancak Kafkasya’dan ve Orta Asya’dan gelen işçilere karşı olabilir. Tek politik alternatif ise geçen yılın 11 Aralığında kendini Manejnaya Meydanında gösteren yanlış anlaşılmış milliyetçiliktir. Aynı zamanda Moskova’da Kiev’deki olayların tekrarını hayal eden liberalizm yanlıları da vardır. Ancak onlar oldukça azdır, Toplum onların getirmeye çalıştığı Avrupa tipi kalkınma şeklini desteklememektedir. Modern siyasi sistemin keskin eleştirilerine rağmen, onların görüşleri Kremlin’inkinden pek de farklı değildir: her ikisi de modern Batıyı örnek olarak almaktadırlar. Politik istikrara katkıda bulunan küçümsenmeyecek derecede önemli olarak bir faktör daha var. Eğer Mısır, İran, Tunus, Fas ve Cezayir’de halkın ortalama yaşı 20 den biraz fazla iken Rusya’da yaş ortalaması 40’a yaklaşmaktadır. Devrimci ateşlilik protestocuların yaşıyla desteklenmektedir. Oysa Rusya’da Moskova’ya diğer yerlerden gelen gençler, ilk etapta başkentte nasıl tutunacaklarının hesabını yapmaktadır. n KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

11

Миграция в Евразии. Толерантность: мы разные – мы вместе! / Avrasya’da göçmen olmak. Tolerans: farklıyız, ama beraberiz

Kimsin sen? Кто ты?

12 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Фото: агентство джихан / FotoĞraf: Cha

ФАКТ:

OLGU:

Согласно отчету Международной организации по миграции, число международных мигрантов в 2010 году составило 214 млн человек или 3,1% населения мира. Если рост этого показателя продолжится с прежней скоростью, то к 2050 году он достигнет 405 млн человек.

IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı) istatistik bilgilerine göre 2010 yılında uluslararası göç edenlerin sayısı 214 milyon kişi veya dünya nüfusunun %3.1’idir. Eğer bu göstergelerin aynı hızda artış devam ederse 2050 yılına kadar uluslararası göçmenlerin sayısı 405 milyon kişiye ulaşacaktır.

с картины форда мэдокса брауна (1855) Medoc Va braun Koleksiyonundan

словарь

sözlük bilgileri

Миграция населения (лат. мigratio – переселение) – перемещение людей из одного региона (страны, мира) в другой, в ряде случаев большими группами и на большие расстояния. Люди, совершающие миграцию, называются мигрантами, или, в зависимости от характера миграции, эмигрантами, иммигрантами или поселенцами.

(Migration)Migrasyon (Göç): Latince taşınma anlamındaki «migratio» kelimesinden gelen bu kavram, insan gruplarının bir yerden başka bir yere taşınması anlamına gelir. Göç eden insanlara genel olarak göçmen, veya gerçekleştirdiği göç türüne göre emigrant (ülkeden çıkan göçmen), immigrant (ülkeye gelen göçmen) veya yerleşikler denir.

Иммиграция (от лат. immigro – «вселяюсь») – въезд населения одной страны в другую на временное или постоянное проживание. В большинстве стран установлены специальные иммиграционные ограничения и квоты – так называемые иммиграционные законы.

(İmmigration)İmmigrasyon (Yurt dışından göç): kökü Latince «yerleşiyorum», «geliyorum» anlamına gelen «immigro» sözcüğünden gelen bu kavram, kişilerin yaşadıkları ülkeden bir başka ülkeye geçici veya kalıcı olarak gitmesidir. Çoğu ülkede imigrasyon sınırları ve kotaları belirlenmektedir. Bu kurallara imigrasyon yasaları denir.

Эмиграция (от лат. emigro – «выселяюсь») – переселение из одной страны в другую по экономическим, политическим, личным обстоятельствам. Причины эмиграции – война, голод, бедность, политические репрессии, этнические конфликты, межконфессиональные противоречия, природные и экологические катастрофы, воссоединение семьи, дискриминация (национальная, религиозная, социальная и т. д.), невозможность получить образование, профессию, работу, трудности в реализации творческих, профессиональных, экономических и других личных и семейных планов в стране проживания. Депортация (от лат. deportatio – увоз) – изгнание, ссылка, принудительная высылка лица или целой категории лиц в другое государство или другую местность.

(Emigration)Emigrasyon (Yurt dışına göç): kökü Latince «terk ediyorum», «çıkıyorum» anlamına gelen «emigro» sözcüğünden gelir. İktisadi, siyasi, sosyal ve kişinin ferdi sebeplerinden dolayı kişinin veya grubun bir ülkeden başka bir ülkeye taşınmasıdır. İnsanı bu tür göçe iten başlıca sebepler arasında: savaş, açlık, yoksulluk, siyasi baskı, dinsel sebepler, milletlerarası çatışmalar, doğal ve ekolojik felaketler, aile birleşmesi, milli, dini ve sosyal ayrımcılık, iyi eğitim alamaması, işsizlik, bireyin potansiyelini gösterememesi, kişisel veya ailevi planlarının gerçekleşememesi bulunur. Deport: Latince «götürmek» manasına gelen «deportatio» kelimesinden gelen bu kavram, kovulma, sürgün, bir kişi veya grubu zorunlu bir şekilde bir bölge veya ülkeden sınırdışı edilmesidir. KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

13

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Здесь живут не местные Burası yabancıların yaşadığı yer Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

14 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

Олег Рогозин

Oleg Rogozin

П

Muhabir, «İzvestiya» Gazetesi (St. Petersburg)

корреспондент газеты «Известия» (Санкт-Петербург)

риезжим Алишеру, Николе или Махмуду работу на родине не найти, а в России можно не только заработать на жизнь, но и помочь родным. Почти каждый иммигрант или высылает часть заработка домой, или откладывает про запас, чтобы стать «богачом». И потому всеми правдами и неправдами приезжие остаются. Даже среди тех, кто серьезно болен, у кого выявлены особо опасные инфекции (по закону они обязаны покинуть страну) – уезжают три человека из ста. Остальные стараются исчезнуть из поля зрения сотрудников милиции и органов здравоохранения. Но такой порядок, точнее, беспорядок, не устраивает ни российские власти, ни население. Тема привлечения трудовых ресурсов из‑за рубежа и миграционного законодательства обсуждалась на заседании «Сенатор-клуба» в Петербурге. –  Эксперты прогнозируют в России эконо-

A

lişer, Nikola yada Mahmud memleketinde iş bulamazlar. Rusya’da ise kendilerine geçim kaynağı sağlayacak ve hatta memleketlerinde kalan ailelerine yardım edebilecek bir iş bulabilirler. Neredeyse göçmenlerin tamamı kazanılan paranın bir kısmını evlerine gönderir veya bir gün "zengin olurum" düşüncesiyle bir kısmını ayırır. O yüzden de buraya gelenler, kalmak için bütün yolları kullanırlar. Ciddi hastalıkları ve tehlikeli enfeksiyonları olanlardan –kanunlara göre ülkemizi terk etmeliler– %3’ü ülkeyi terk ederler. Geri kalanlar, polis ve sağlık görevlilerinin dikkatini çekmemek için ortadan kaybolmaya kadar ellerinden geleni yaparlar. Ancak, bu düzen ya da düzensizlik ne Rus hükümeti ne de halkın hoşuna gidiyor. Petersburg’da "Senator-klub"un (Senatör kulübü) toplantısında yurtdışından işçileri getirme ve Göçmenlik Kanunu gibi konular konuşulurken Federasyon Konseyi (Rusya Federasyonu

В двадцатке самых востребованных специальностей – водители, слесари, продавцы, механики St.Petersburg'ta en çok talep edilen mesleklerin ilk 20sine şoför, tesisatçı, esnaf, makine mühendisi gibi meslek grupları giriyor. KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

15

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! мический рост, и предприятиям потребуются дополнительные трудовые ресурсы. Однако демографы предупреждают о сокращении в стране трудоспособного населения. Привлечение рабочей силы из бывших южных республик – вопрос проблемный. Мигранты покрывают дефицит кадров, но во многих регионах они вызывают раздражение. Не из‑за национальности, а в связи с обострением вопросов безопасности, эпидемиологической ситуации, демпинга, то есть согласия работать за небольшую плату – такую оценку ситуации дал член Совета Федерации Виктор Евтухов.

Вновь дефицит кадров

Трудовые мигранты, проработав в России год, возвращаться на родину не спешат. Почти все они хотят задержаться – одни на несколько лет, другие навсегда...

16 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Квота Петербурга на привлечение иностранцев в 2011 году – 197 тыс. работников – одна из самых больших в России, больше, чем в Москве. В северной столице на рынке труда вновь ощущается дефицит кадров, как и до кризиса. В двадцатке самых востребованных специальностей – водители, слесари, продавцы, механики. Неудивительно, что за рулем маршруток мы видим в основном лица «южных национальностей». – А как может быть иначе? – комментирует руководитель одной из крупнейших городских компаний-перевозчиков Михаил Богданов. – В Ленинграде готовили 4000 профессиональных водителей ежегодно, в Петербурге – около 300. Система профтехобразования полностью разрушена. Поэтому мы стали одним из главных потребителей услуг миграционной службы. К нам обращаются многие желающие поработать, но проходят аттестацию только двое из десяти. Но и эти двое после стажировки уходят. Во-первых, у них разрешение на работу только на год, во‑вторых, находят более высокооплачиваемую службу.

Каждый пятый – иностранец И все же на многих предприятиях рады новым работникам, независимо, петербуржцы ли они, приехали из других городов России или иностранцы. Сколько точно мигрантов в городе, не знает никто. Более осведомлены представители землячеств. Президент узбекского землячества в Петербурге Алиджан Хайдаров рассказал журналу «ДА», что официальные разрешения на работу в северной столице в этом году оформили свыше 100 тыс. узбеков. Но приехали, по словам Хайдарова, в несколько раз больше: сейчас в городе проживают около 700 тыс. узбеков. И

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Parlamentosu) Üyesi Viktor Yevtuhov durumu şöyle değerlendirdi: "Uzmanlar, gelecekte Rusya’nın ekonomik gelişmesinden bahsediyorlar. Bu durumda şirketlerin ekstra çalışanlara ihtiyacı ortaya çıkabilir. Oysa, demograflar ülkenin çalışabilir nüfusun azaldığını vurguluyorlar. Rusya'nın güney cumhuriyetlerine işçi kaynağı olarak bakılması problemli bir durum meydana getirir. Göçmenler kadro sıkıntısını çözmekle beraber ülkenin birçok bölgelerinde yerli halkı isyan ettirebilir. Halkın öfkelenmesi göçmenlerin kendilerinden başka millete ait olduğundan değil, güvenlik sorununun artması, epidemiyolojik durumun kötüleşmesi, göçmenlerin düşük maaşla çalışmasından kaynaklanır."

Yine bir kadro açığı 2011 yılında St. Petersburg’un yabancı işçi kotası 197. 000 ile Moskova’nınkini aşan Rusya’nın en büyük kotası oldu. Rusya’nın kuzey başkentinde işçi piyasasında kriz öncesi de olduğu gibi bir kadro eksikliği hissedilmektedir. En çok ihtiyaç hissedilen mesleklerin ilk 20sine şoför, tesisatçı, esnaf, makine mühendisi gibi meslek grupları giriyor. Dolayısıyla dolmuş şoförü olarak "güney milletler"i görmemiz gayet doğaldır. "Tabii ki durum böyle olacak! Başka türlü nasıl olabilir ki?" – diyen şehrin en büyük taşıma şirketinin müdürü Mihail Bogdanov durumu şöyle açıklıyor: "Leningrad’da her yıl 4000 profesyonel şöfor yetiştirilmesinin yanı sıra Petersburg’da da yaklaşık 300 profesyonel şöfor yetiştiriliyor. Bugünlerde meslek okulları sisteminin dağılıp çökmesi söz konusudur. Bunun doğal bir sonucu olarak, göçmenlerin hizmetine en fazla ihtiyaç duyan ülke olduk. Burada çalışmak isteğiyle birçok yabancı uyruklu vatandaş bize başvurur ama kontrolden sonra on kişiden ancak ikisi çalışma izni alır. İzni alan bu iki kişi de stajlarını geçtikten sonra bir yıllık çalışma izni ve daha çok para kazandıran bir iş buldukları için bizden ayrılırlar."

İş bulma amacıyla Rusya’ya göç edenler, burada bir yıl kadar çalıştıktan sonra memleketine dönmek için acele etmiyorlar. Çoğu, burada daha uzun zaman kalmayı arzu ediyor: Bazıları bir yıl bazıları da bir hayat boyunca...

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

Her beş kişiden biri yabancı Yine de söylememiz gerekir ki birçok şirkete Rusya'nın başka şehirlerinden yada yabancı olarak gelen çalışanlara St.Petersburlular iyi gözle bakıyor. Şehirde kaç göçmenin çalıştığı hakkında kimsenin kesin bir bilgisi yok. Bu konuda daha açıklayıcı bir cevabı ancak Azınlık dernekleri verebilir. Özbek Derneği Başkanı Alican Haydarov Da Dergisine verdiği röportajda bu yıl Rusya’nın kuzey başkentinde 100 binden fazla Özbeğin çalışma izni almasından söz etti. Ama Haydarov’un KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

17

Кто ты?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Сейчас в городе проживают около 700 тыс. узбеков. И очень многие оказываются нелегалами – работают без оформления или становятся безработными. Bugün Petersburg’da yaklaşık 700 bin Özbek yaşıyor. Çoğu da burada kaçak veya çalışma izni olmadan çalışıyor yada işsiz kalıyorlar.

18 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

очень многие оказываются нелегалами – работают без оформления или становятся безработными. «80% и рады бы уехать, – говорит Алиджан Джахангирович, – да не могут. Просто потому, что у них нет денег на дорогу». Узбекская диаспора в Петербурге самая большая, но много и таджиков, и украинцев, и молдаван. Всего у нас в городе не менее миллиона гастарбайтеров. Если верить словам главы диаспоры, в Петербурге сегодня каждый пятый – приезжий. А то и нелегал. В том, что мигранты мечтают уехать домой, сомневается начальник отдела эпидемиологического надзора Роспотребнадзора по Петербургу Олег Парков: «По нашим данным, только 3% мигрантов с выявленными особо опасными инфекционными заболеваниями, такими как ВИЧ, туберкулез, брюшной тиф, покидают страну, как положено по закону. Остальные или «теряются», или где‑то добывают справки, что они здоровы. В результате в России половина случаев заражения брюшным тифом приходится на Петербург». Все участники заседания «Сенатор-клуба» согласились с тем, что система квот на привлечение рабочей силы уже не работает. Требуется серьезная корректировка миграционного законодательства. Во-первых, мигранты должны приезжать к нам с медицинскими страховками. Сейчас их здесь лечат только за их же счет, поэтому большинство просто не обращаются к

söylediğinden daha fazla Özbekistan vatandaşı gelmişti. Bugün Petersburg’da yaklaşık 700 bin Özbek yaşıyor. Çoğu da burada kaçak veya çalışma izni olmadan çalışıyor yada işsiz kalıyorlar. Alican Haydarov, "Burada kaçak yaşayan Özbeklerin %80’i seve seve memleketine dönebilirlerdi ama yol parası bile olmayınca mecburen kalıyorlar. Petersburg’da en büyük diaspora özbek diasporasıdır. Bunun yanında şehirde Tacikler, Ukraynalılar, Moldovalılar yaşıyorlar." dedi. Şehrimizde en az bir milyon yabancı işçi çalışmaktadır. Özbek Derneği Başkanının söylediğine göre Petersburg’da her beş insandan biri yabancı, hem de burada kaçak çalışarak kalmaktadırlar. Petersburg Rospotrebnadzor (Tüketici Koruma ve İnsan Refahı Sağlama Federal Dairesi) Epidemiyolojik kontrol bölümü başkanı Oleg Parkov yabancı işçilerin seve seve memleketine dönme isteğine şüphe ile bakıyor. Parkov durumu şöyle açıklıyor: "Elimizdeki verilere göre AİDS, verem, tifo gibi vahim bulaşıcı hastalıkları bulunan göçmenlerden sadece %3’ü bu konudaki mevcut yasal düzenlemelere göre ülkemizi terk ederler. Diğer kalan %97’si ya ortadan kaybolur yada hasta olmadığına dair sağlık raporu alırlar. Doğal bir sonuç olarak ülkemizdeki istatistiklere göre tifo hastalarının %50’si St. Petersburg’da bulunmaktadır." Senator-Klub'un toplantısına katılımcıların hepsi yabancı işçilerin getirilmesine yönelik

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Россия стремится уменьшить наплыв трудовых ми‑ грантов. 30 декабря 2010 года Министерство здраво‑ охранения и социального развития объявило, сколь‑ ко иностранных работников может быть привлечено в страну в 2011 году: будут выданы 1  754  584 разре‑ шения на работу. Это почти на 150 тыс. меньше, чем в прошлом году – тогда квота составляла 1,9 млн. В 2009‑м поначалу предполагалось позволить при‑ влечь в Россию 3,9 млн иностранцев. Впрочем, когда разразился кризис, квоту уменьшили до 2 млн чело‑ век. Квота на трудовых мигрантов формируется по за‑ явкам предприятий. На 2011 год регионы подали заявки на 1 млн 325 тыс. работников, но Минздрав‑ соцразвития заложило 30%-ный резерв. По словам заместителя министра Максима Точилина, Москва запросила на удивление немного – всего 160 тыс. разрешений, тогда как прошлогодняя московская квота составила 250 тыс. трудовых мигрантов. Но чиновник не исключает, что столица еще попросит дополнительных квот в течение года. Для таких слу‑ чаев резерв и предусмотрен.

Kota Limiti Rusya, yabancı işçilerin akınını azaltmaya ça‑ lışıyor. 30 Aralık 2010 yılında Sağlık ve Sosyal Gelişim Bakanlığı 2011 yılında ülkeye gelebile‑ cek yabancı işçilerin sayısını bilirledi. 2011 yı‑ lında 1. 754 .584 çalışma izni verilecek. Bu ra‑ kam 2009 yılının kotası olan 1.9 milyon kişiye göre 150.000 azaltılmıştır. 2009 yılının planla‑ rına göre Rusya’da 3.9 milyon yabancıya çalış‑ ma izni verilecekti. Kriz patladığı zaman bu sayı 2 milyona düştü. Yabancı işçilerin kontenjan sayısı şirketlerin ta‑ leplerine göre şekillendirilmektedir. 2011 yılı için toplam talep sayısı 1 milyon 325 bine çık‑ tı. Fakat Sağlık ve Sosyal Gelişim Bakanlığı bu rakama ek olarak %30’luk bir rezerv öngördü. Bakan Yardımcısı Maksim Toçilinin söylediğine göre Moskova’nın bu yılki talebi olan 160 bin çalışma izni müracatı geçen yılın 250 bin kon‑ tenjanına göre çok düşük çıktı. Ama Bakan Yar‑ dımcısı, başkentin yıl boyunca daha çok yedek kotalara müracaat edebileceğinin gözardı edil‑ memesi gerektiğin söyledi. Zaten yedek kota‑ lar da bu tür durumlar için yapılır.

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

Барьер из квот

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

19

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Познакомившись с программой «Толерантность», местное население и приезжие сразу не возьмутся за руки и не начнут брататься. Процесс сближения разных культурных групп – долгий, но необходимый

врачам. Во-вторых, по окончании срока трудового контракта иностранцы обязаны уезжать на родину. Однако в то, что эти ограничения когда‑нибудь заработают, верят немногие.

400 млн рублей на толерантность Медицинские проблемы для мигрантов не самые главные. Основная проблема – адаптация к стране, отношения с коренным населением российских городов, о чем говорил Виктор Евтухов. В 2006 году петербургское правительство запустило рассчитанную на пять лет программу «Толерантность». В ее рамках были открыты бесплатные курсы по изучению русского языка, напечатаны брошюры, разъясняющие правила проживания иностранцев в городе, прошли национальные фестивали и многое другое. На финансирование программы потрачено 400 млн рублей из бюджета северной столицы. В прошлом году подводили итоги. –  Доля школьников, не считающих русский

20 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

kota sisteminin artık çalışmadığını ve Göçmenlik Kanununun tahsis edilmesine ciddi ihtiyaç duyulduğunu itiraf ettiler. Öncelikle, yabancı işçiler ülkemize ellerinde sağlık sigortaları hazırken gelmeliler. Şuanda, bir yabancı işçi hastalandığında tedavi masraflarını kendisi karşıladığı için çoğu rahatsızlandığı halde doktora gitmiyor. İkinci olarak, çalışma izni süresi bittiğinde memleketlerine dönmeleri gerekir. Fakat bu kurallara bazıları inanmamaktadır.

Tolerans programına 400 milyon ruble Göçmenler için birinci problem sağlık problemi değil Viktor Yevtuhov’un dediği gibi ülkeye alışma, bölgenin insanlarıyla anlaşma problemidir. 2006 yılında Petersburg Hukümeti beş yıllık "Tolerans" adlı programı başlattı. Programda ücretsiz Rusça kursları açıldı, yabancı vatandaşların şehirde yaşama ve davranış kurallarını açıklayan broşürler çıkarıldı. Azınlıkların kültürünü tanıtan festivaller ya-

Kimsin sen?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

язык родным, в Петербурге увеличилась до 8%, – отметил председатель комитета по внешним связям администрации города Александр Прохоренко. – Главной целью программы было предотвращение ксенофобии по отношению к иностранцам. Это не значит, что познакомившись с программой «Толерантность», местное население и приезжие сразу возьмутся за руки и начнут брататься. Процесс сближения разных культурных групп – долгий, но необходимый. Руководство города признало программу полезной и решило продлить ее до 2015 года. «Мы получили высокую оценку петербургской программы «Толерантность» от ЮНЕСКО, – заявила губернатор города Валентина Матвиенко. – Ксенофобия, национализм сегодня имеют широкое распространение во многих странах, мы должны этому противостоять». Основная задача новой программы – гармонизация межэтнических и межкультурных отношений. Программа вновь получит финансирование из городского бюджета. n

pıldı. Kuzey başkentinin bütçesinden 400 milyon ruble verilen programın sonuçları geçen sene değerlendirildi. Petersburg yönetimi Dış İlişkiler Kurulu Başkanı Aleksandr Prohorenko: "Petersburg’da Rus Dilini ana dili olarak görmeyen öğrencilerin sayısı %8’e çıkmış. Gerçekleştirilen programın amacı yabancılara karşı zenofobiyi önlemekti. Bu, tabi ki, "Tolerans" programını tanıdıktan sonra yerli insanlarla gelen göçmen halkın el ele tutuşarak hemen dost olması beklenemez. Birbirinden farklı kültüre sahip olan insanların yakınlaşması uzun ama olması gereken bir süreçtir". Şehir yönetimi bu programın faydalı olduğunu kabuledip 2015 yılına kadar onu uzatmaya karar verdi. Petersburg Valisi Valentina Matveenko "UNESCO bizim Tolerans programımıza büyük önem verdi. Bugünlerde birçok ülkede zenofobi, milliyetçilik sıkıntıları çok yaygın. Bu duruma karşı çıkmalıyız. Yeni programın amacı milletler ve kültürlerarası ilişkilerde uyum sağlamaktır. Bunun gerçekleşmesi için şehir bütçesinden yeniden para ayrılacak." diye konuştu. n

«Tolerans» programını tanıdıktan sonra yerli insanlarla gelen göçmen halkın el ele tutuşarak hemen dost olması beklenemez. Birbirinden farklı kültüre sahip olan insanların yakınlaşması uzun, ama olması gereken bir süreçtir KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

21

Кто ты?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

22 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Руководитель управления Федеральной миграционной службы по Петербургу и Ленобласти Елена Дунаева: Rusya Federal Göçmenlik Bürosu Müdürü Yelena Dunaeva:

Надо не перевоспитывать, а налаживать отношения с диаспорами Azınlıkları yeniden eğitmek değil, onlarla sağlam ilişkiler kurmak gerekir

О

D

Елена Владимировна, как можно охарактеризовать отношение к мигран‑ там в Петербурге, в других российских регионах? – Отношение населения к иностранным гражданам не будет отрицательным, если люди видят позицию, работу государственных структур. Сегодня не все рабочие места востребованы российскими специалистами, в определенных сферах без привлечения иностранной рабочей силы обойтись сложно. И потому предприятия оформляют заявку на набор мигрантов, из этих заявок формируется квота на иностранных рабочих в каждом из регионов России. Но если жители видят, что мигранты живут

Yelena Vladimirovna, Petersburg’ta veya Rusya’nın diğer şehirlerinde yabancı‑ lara bakış nasıldır? Eğer yabancı uyruklu vatandaşlar konusunda devletin pozisyonu ve ilgili çalışmalara bakılırsa, yabancılara olumsuz yaklaşılamaz. Günümüzde mesleklerinde uzman Rusları ilgilendirmeyen bazı sektörler var ki yabancı işçileri kullanmamak mümkün değil. Bu yüzden birçok şirket, yabancı işçi alma talebinde bulunuyor. Bu talepler Rusya’nın her bölgesine has yabancı işçi kotasını oluştuyor. Ama vatandaşlarımız yabancıların apartmanların bodrum ya da çatı katlarında yaşadıklarını, suç işlediklerini, insanları türlü sıkıntı veya rahatsızlığa uğrattıklarını, güvensizliğe yol açtıklarını görünce, göçmenlere olumsuz bakıyorlar. Bu nedenle yabancılara karşı tepkileri tabii ki negatif oluyor.

сложностях взаимоотношений иностранцев с коренным населением города, о проблемах миграционного законодательства и воспитании толерантности корреспондент журнала «ДА» Олег Белов беседует с руководителем управления Федеральной миграционной службы по Петербургу и Ленинградской области Еленой Дунаевой.

a Dergisi muhabiri Oleg Belov Petersburg’un yerlileri ve yabancılar arasındaki ilişki zorlukları, Göçmenlik Kanunu ve hoşgörü eğitimi konularında Petersburg ve Leningrad Bölgesi Rusya Federal Göçmenlik Bürosu Müdürü Yelena Dunayeva ile röpartaj yaptı.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

23

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

в подвалах, на чердаках, совершают правонарушения, создают горожанам неудобства и даже угрозу безопасности, тогда реакция, конечно, негативная.

Не все работодатели оформляют приезжих строго по трудовому кодексу. Они избегают этого, чтобы меньше платить налогов, не отвечать за условия труда иммигрантов.

24 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Количество трудовых мигрантов ре‑ гулируется квотами. На 2011 год для Пе‑ тербурга и Ленинградской области они сократились? Для Петербурга квота сократилась, хотя и ненамного. В этом году петербургские предприятия смогут привлечь 197 тыс. иностранных работников вместо 210 тыс. в 2010‑м, хотя тогда квота не была выбрана полностью. В прошлом году в Петербурге оформлены только около 170 тыс. разрешений на работу. В Ленинградской области, напротив, в середине года пришлось делать корректировку квоты в сторону увеличения – с 18 тыс. до 22–23 тыс. На 2011‑й квота составляет около 20 тыс. Конечно, нарушения миграционного и трудового законодательства есть, и их немало. Не все работодатели оформляют мигрантов стро-

Yabancı işçilerin sayısı kota sistemiyle kontrol ediliyor. 2011 yılında Petersburg ve Leningrad bölgesi için kotalar azaldı mı? Petersburg için kota azaldı fakat kısıtlamalar çok fazla değil. 2010 yılının 210.000 kişilik kotasına oranla 2011 yılında Petersburg şirketleri 197.000 yabancı işçi çalıştırabilecekler. İtiraf etmek gerekir ki 2010 yılında bize ayrılan kotayı %100 kullanamadık. 2010 yılında Petersburg’da sadece 170.000 çalışma izni verildi. Leningrad bölgesinde ise yılın ortasında kotanın 18 binden 22–23 bin’e kadar arttırılması ihtiyacı hissedildi. Ayrıca, Göçmenlik Kanunu ve Çalışma Mevzuatının ihlalleri de söz konusudur. Birçok iş sahibi yabancı çalışanları Çalışma Mevzuatına uygun olarak işe almıyorlar. Bunu daha az vergi ödemek, işçilerin çalışma koşullarından sorumlu olmamak için yapıyorlar. Dairemizde Göçmenler Denetimi Bölümü bulunuyor. Bu tür bölümler Rusya Federal Göçmenlik Bürosunun bütün şubelerinde yer almaktadır. Petersburg ve Leningrad bölgesinde Göçmenler Denetimi

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Фото: борис клементьев / Fotoğraf: boris klementiev

го по Трудовому кодексу. Они избегают этого, чтобы меньше платить налогов, не нести ответственность за условия труда иностранных рабочих. В аппарате нашего управления работает отдел иммиграционного контроля, отделения иммиграционного контроля есть и в каждом районном подразделении ФМС, хотя численность их сотрудников невелика, всего по городу и области – 191 человек. Но эффективность определяется не количеством, а хорошей организацией, качеством работы. Мы стараемся скоординировать свою деятельность с правоохранительными органами, местными властями. Не всегда это получается безупречно. Тем не менее в 2010 году выявлены около 90 тыс. нарушителей, незаконных мигрантов. Это большая цифра, она превышает показатели предыдущего года. И как нарушителей наказывают? Выявить нарушителя – одна сторона проблемы. Главное – он должен понести наказа-

Bölümünde çalışanların sayısı 191 kişiyi aşmamaktadır. Ama bilindiği gibi, etkinlik çalışanların sayısına değil de çalışmanın iyi organize edilmesi ve kalitesine bağlıdır. Çalışmalarımızı emniyet organları ve yerel idare organlarının desteğiyle koordine ediyoruz. Her zaman her şey istediğimiz gibi olmuyor ama 2010 yılında yasalarımızı ihlal eden 90.000 göçmeni açığa çıkarttık. Bu, geçen senenin göstergelerini aşan büyük bir rakamdır. Yasaları ihlal edenler nasıl cezalandırı‑ lıyor? Yasayı ihlal edeni bulmak işin sadece bir yönü. En önemlisi ise uygun bir cezayı vermek. İdari Kanun gereğince Göçmenlik Kanunu ihlal edildiğinde ihlal eden yabancı uyruklu vatandaşa 2.000 ile 5.000 ruble arası bir ceza verilir. İşin ilginç yanı yabancılar, bu cezayı ödüyor fakat yasayı da ihlal etmeye devam ediyorlar. Çoğunlukla burada yasadışı olarak çalışan göçmenler ortadan kaybolmuş gibi davranırlar. Bu durum-

Zira iş verenlerin hepsi, yabancı işçileri Çalışma Mevzuatı gereğince işe almıyorlar. Bunu daha az vergi ödemek, işçilerin çalışma koşullarından sorumlu olmamak için yapıyorlar.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

25

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! ние. Кодексом об административных правонарушениях за нарушение миграционного законодательства предусмотрено привлечение иностранного гражданина к ответственности в виде штрафа размером от 2 до 5 тыс. рублей. В лучшем случае он этот штраф заплатит, но нарушать закон не перестанет. А чаще нелегал просто «растворится» в городе. Ни его, ни денег не увидишь. Самый действенный способ – выдворить нарушителя с территории Российской Федерации. Решение принимает суд. Но опять же наивно думать, что, получив на руки постановление суда, гражданин помчится в аэропорт или на вокзал и покинет Россию. Все понимают, что это иллюзия. Фактически выдворение возможно, только если иностранного гражданина по решению суда помещают в специальное учреждение – Центр для иностранных граждан (у нас есть такой в Красном Селе). Но там только 180 мест. Это очень мало – притом, что многие живут там месяцами. Если нарушитель заявляет, что у него нет документов, его личность устанавливается со слов. Потом мы связываемся с консульским учреждением, проверяем данные по этому гражданину. Нередко бывает, что человек называет в суде неверно, например, фамилию. А когда мы получаем правильную информацию, приходится снова обращаться в суд, чтобы получить новое решение по новым установочным данным. Кому в итоге помогли «собрать чемо‑ даны»? За весь прошлый год удалось выдворить из Петербурга и Ленинградской области более 1600 человек, это почти на 20% больше, чем в 2009‑м. Есть еще одна категория – депортированные иностранные граждане. Решение о депортации выносит Министерство юстиции по лицам, судимым за преступления, а также Роспотребнадзор по тем гражданам, у которых выявлены особо опасные заболевания. В 2010 году мы депортировали более 80 человек. Казалось бы, немного, но по этому показателю мы занимаем первое место среди регионов России. В Петербург едут не только для того, чтобы устроиться на работу, но и тури‑ сты, студенты. Из каких стран больше всего приезжих? –  По данным пограничного контроля, в 2010 году в Петербург и Ленинградскую область въехали более 2 млн иностранных граждан. С разными целями – туризм, получение образования, трудоустройство. Из них на ми-

26 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

da ise ne o göçmeni, ne de ödemesi gereken ceza miktarını bulamazsınız. En etkili ceza Rusya Federasyonu topraklarından yasayı ihlal edenleri sınırdışı etmektir. Bu konuda ilgili kararı mahkeme verir. Ama yine de, mahkeme kararı eline teslim edildikten sonra yasadışı olarak çalışan göçmenlerin havaalanına ya da tren istasyonuna koşup ülkemizden ayrılacağını düşünmek büyük bir saflık olur. Bunun bir hayal olduğu bellidir. Ülkede yasadışı olarak kalan göçmen, mahkeme kararı üzerine Yabancı Uyruklu Vatandaşlar Merkezine (bölgemizde böyle bir merkez Krasnoye Selo’da bulunur.) gönderildiği zaman ancak sınırdışı edilebilir. (Bu merkez sadece 180.000 kişi alabiliyor.) Eğer ihlal eden kişi, pasaportunun yanında olmadığını söylüyorsa onun kimliği sözleri üzerinden saptanır. Daha sonra Konsolosluk ile irtibata geçip yabancı vatandaşla alakalı elimizdeki bilgileri kontrol ettiriyoruz. Bazen insanlar, mahkemede soyadını, yanlış söyleyebiliyorlar. Doğru bilgileri elde edilince yeni bilgiler

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! üzerinden yeni bir mahkeme kararı almak için tekrar mahkemeye başvurmak zorunda kalıyoruz.

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

Sonuçta kaç kişinin "valizlerini topla‑ masına" yardım etmişsinizdir? Geçen sene Petersburg ve Leningrad bölgesinden 1600 kişi sınırdışı edildi. Bu 2009 yılının sayılarından %20 daha fazla bir rakamdır. Sınırdışı edilen yabancı vatandaşlar ayrı bir grup oluşturur. Bu konuda ilgili kararı suç işleyen ve yargılanmış yabancı vatandaşlar hakkında karar Adalet Bakanlığı, tehlikeli hastalıkları olan yabancı vatandaşlar hakkında ise kararı Rospotrebnadzor (Tüketici Koruma ve İnsan Refahı Sağlama Federal Dairesi) verir. 2010 yılında 80'i aşkın kişiyi sınırdışı ettik. Aslında, büyük bir sayı değil bu, ama bu konuda Rusya’nın tüm bölgelerinde yüksek göstergelerimiz var. Petersburg’a sadece iş bulma amacıy‑ la değil gezmek, okumak niyetleriyle de insanlar geliyor. En fazla hangi ülkelerden insan geliyor? Gümrük ve Sınır Kontrolü organlarının verilerine göre 2010 yılında Petersburg ve Leningrad bölgesine okumak, gezmek, iş bulmak amacıyla 2 milyon yabancı uyruklu vatandaş geldi. Onlardan sadece 1 milyon 200 bin kişi göçmenlik bürosuna kayıt oldular. (Yedi günden daha az kalacak olan turistlerin bu kayıda geçmesi gerekmiyor.) Yılın sonunda 1 milyon kişi, kaydını

грационный учет встали 1 млн 200 тыс. человек (туристы, приезжающие на срок менее сeми суток, на такой учет не становятся), а снялись с учета за год около 1 млн человек. Таким образом, на законных основаниях у нас находятся около 200 тыс. граждан – это трудовые мигранты, студенты, туристы с гостевой визой длительного срока. Наибольшее количество гостевых приглашений в 2010 году оформлено для граждан Финляндии – 17 892, затем следуют Китай – 7935, Эстония – 5883, США – 3784, на почетном пятом месте Турция – 2358 приглашений. Из 170  941 оформленного разрешения на работу в 2010 году граждане Узбекистана получили 58%, Таджикистана – 19%, Украины – 8%, Молдавии – 5%. Из стран с визовым режимом лидируют китайцы – 60,5%, далее идут финны – 13%, турки – 10%, вьетнамцы – 4%.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

27

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Программа «Толерантность» – на‑ сколько она эффективна? Первая программа была ориентирована в основном на формирование положительного отношения россиян к иностранным гражданам. Но практика показала, что этого недостаточно. Оказалось, надо одновременно учить толерантности и зарубежных гостей. Со своей стороны они должны понимать, что следует соблюдать законы принимающей страны, уважать местные традиции и культуру. Вы полагаете, что приезжающих к нам гостей можно перевоспитывать? Перевоспитывать не надо. Необходимо вести активную работу с диаспорами, и она проводится. Считаю, что в обязательном порядке иммигрант должен хотя бы немного владеть русским языком. Еще мне нравится идея организации доходных домов для их проживания. Два таких должны открыться в Петербурге буквально в начале нынешнего года. Если создать нормальные условия, дать возможность зарабатывать, иметь доход, человек не попадет в мир криминала. Сейчас все чаще говорят, что в отно‑ шении мигрантов, особенно нелегаль‑ ных, нужно принимать более строгие меры. Причиной этого, в частности, стали декабрьские события в Москве на Манежной площади (после стычки вы‑ ходцев с Кавказа с болельщиками клуба «Спартак» погиб москвич, и футбольные болельщики устроили акцию устраше‑ ния в центре города).

Из 170  941 оформленного разрешения на работу в 2010 году граждане Узбекистана получили 58%, Таджикистана – 19%, Украины – 8%, Молдавии – 5%. Из стран с визовым режимом лидируют китайцы – 60,5%, далее идут финны – 13%, турки – 10%, вьетнамцы – 4% 2010 yılında 170 941 çalışma izni verildi. Onlardan %58’i Özbekistan uyruklu vatandaşlara, %19’u Tacikistan uyruklu vatandaşlara, %8’i Ukrayna uyruklu vatandaşlara, %5’i Moldova uyruklu vatandaşlara verildi. Vize sistemi uygulanan ülkelerden gelen işçilere verilen çalışma izinlerinden %60.5’i Çinlilere, %13’ü Finlandiyalılara, %10’u Türklere, %4’ü Vietnamlılara verildi.

28 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

sildirdi. Demek oluyor ki şimdi şehrimizde kanunlara uygun olarak sadece 200 bin kişi bulunmaktadır. Bunlar yabancı işçiler, öğrenciler ve davetiye üzerinden uzun süreli vize ile gelen turistler. 2010 yılında davetiye alarak en fazla giriş Finlandiya’dan yapıldı: 17892 kişi. İkinci sırada Çin – 7935, sonra Estonya – 5883, daha sonra ABD – 3784, beşinci sırada ise Türkiye – 2358 kişi davetiye ile gelmiştir. Ayrıca, 2010 yılında toplam 170 941 çalışma izni verildi. Bunlardan %58’i Özbekistan uyruklu vatandaşlara, %19’u Tacikistan uyruklu vatandaşlara, %8’i Ukrayna uyruklu vatandaşlara, %5’i Moldova uyruklu vatandaşlara verildi. Vize sistemi uygulanan ülkelerden gelen işçilere verilen çalışma izinlerinden %60.5’i Çinlilere, %13’ü Finlandiyalılara, %10’u Türklere, %4’ü Vietnamlılara verildi.

Kimsin sen?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Считаете ли вы, что миграционное за‑ конодательство должно ужесточаться? Напомню, что события в Москве были вызваны конфликтом между гражданами Российской Федерации: одни живут в Центральной России, другие – в южных регионах. Мигранты тут ни при чем. Вызваны эти события были в том числе неправильными или не слишком активными действиями правоохранительных органов. С этого, кстати, мы и начали наш разговор: люди должны видеть, что власти не бездействуют. Необходимость пересмотреть отдельные положения миграционного законодательства активно обсуждается после заседания Государственного совета, прошедшего в Рязани. Думаю, в первую очередь необходимо менять подходы к трудовой миграции. Если установить четкий и прозрачный механизм привлечения иностранной рабочей силы на

"Tolerans" programı ne kadar başarılı‑ oldu? Birinci program Rus halkının gelen yabancılara karşı bakışını olumlu sağlamaya yönelikti. Ama pratikte bunun yeterli olmadığını gördük. Anlaşıldı ki aynı zamanda hoşgörü temelleri yabancılara da öğretilmeliydi. Zira göçmeler, geldikleri ülkenin kanun ve kurallarına uymaları, kültür ve geleneklerine saygı göstermeleri gerektiğini anlamalılar. Bize gelen yabancı misafirleri bu konu‑ da yeniden eğitmenin mümkün olduğunu düşünüyor musunuz? Yeniden eğitilmelerine gerek yok. Sadece diasporalar ile aktif bir şekilde ilgili çalışmalar yapılmalı, aslında bunlar yapılıyor da. Düşüncem şu ki, her gelen yabancı az da olsa Rusçayı bilmeli. Bundan başka, göçmenlere kiraya verile-

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

29

Кто ты?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

наши предприятия, то масса вопросов решится сама собой. Когда при приеме на работу с иммигрантами заключают трудовой договор, обеспечивают им достойные условия проживания, социальный пакет, в который входит медицинское обслуживание, проблем не возникает. И подобные примеры есть. Недавно наша служба проверяла условия, созданные для иностранных граждан на Киришском нефтеперерабатывающем заводе (мигранты привлекаются там к строительным работам). В основном там служат белорусы и строители из Волгограда. Прежде чем привлечь их, завод перестроил несколько зданий под общежития – причем такие, что не всякая гостиница сравнится – чисто, комфортно. На работе люди одеты в спецовки с надписями, поясняющими, к какому подразделению они относятся. Обеспечен социальный пакет: завод заключил договор с медицинским учреждением для оказания лечебных услуг. Неудивительно, что никаких трений ни у администрации завода, ни у горожан с этими мигрантами нет. Когда же трудовой договор не оформляется, руководители предприятий сами вынуждают мигрантов нарушать закон. Считаю, что необходимо законодательно закрепить жесткую ответственность нанимателя за выполнение трудового законодательства в отношении мигрантов. n

30 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

cek apartmanları kurma fikri çok hoşuma gidiyor. Petersburg’da 2011 başında bu tarzda iki ev açılacak. Eğer uygun çalışma koşulları, para kazanma imkanı sağlanırsa o, yanlış yola sapmazlar. Bugünlerde göçmenler, yabancı işçiler ve özellikle de burada kaçak olarak kalanlara karşı daha sıkı tedbirlerin alınmasından bah‑ sediliyor. 2010 Aralık ayında Moskova’daki Manejnaya meydanında ortaya çıkan olaylar kısmen buna sebep olmuştur. (Maçtan son‑ ra «Spartak» taraftarları ile Kafkasyalılar ara‑ sında geçen kavga sırasında bir Moskovalı ço‑ cuk öldürüldü. Futbol taraftarları ise buna bir karşılık olarak şehrin merkezinde, korkutma amacıyla bir protesto yaptılar). Sizce, Göç‑ menlik Kanunları daha mı belirgin olmalı? Unutmamız gerekir ki Moskova’da yaşanan bu olay Güney ve Merkez bölgelerde yaşayan Rusya Federasyonu vatandaşları arasında çıktı. Dolayısıyla göçmenler burada söz konusu değiller. Olayın ana sebebi emniyet müdürlüğünün doğru veya yeterince aktif davranmaması. Aslında, konuşmamızın başında bunu bir kere daha ifade etmiştik: insanlar, hükümetin durmadığını görmeli. Ryazan’da geçen Devlet Konseyi toplantısından sonra Göçmenlik Kanununun bazı maddelerinin değişme gerekliliği konusu sık sık konuşulur oldu. Bana göre, birinci sırada yabancı işçileri kullanma ile ilgili değişiklikler yapılmalı. Eğer şirketimizde yabancı işçileri çalıştırma ile ilgili net ve kurallı bir sistem kurulsa bu birçok sorunu ortadan kaldırır. Bir yabancı işçi işe alındığı zaman onunla iş akti izmalandığı, sağlık sigortası dahil sigorta paketi verildiği, uygun yaşama koşulları verildiği zaman bir problem çıkarmaz. İnanın, böyle örnekler de var. Daha geçenlerde Kiriş petrol rafinerisinde çalışan yabancı işçilerin çalıştıkları koşulların uygun olup olmadığını kontrol ettik. Yabancı işçiler orada daha çok inşaatta çalışıyorlar. Genelde Belorusya ve Volgograd şehrinden işçiler çalışıyor. Onları fabrikaya getirmeden önce yetkililer yurt olarak kullanma amacıyla birkaç ek bina yaptırmışlar. Yurtlar o kadar güzel, temiz, pırıl pırıl olmuş ki bazı otelleri bile bu seviyede yapamazlar. İnsanlar özel uniformalar giyerek çalışıyorlar. Uniformaların üzerinde hangi bölümde çalıştıklarını anlatan yazılar var. Ayrıca, fabrika bir sağlık kurumu ile çalışanların tedavi görebilmesi için anlaşma yaptı. Haklı olarak ne fabrika müdürünün ne de yerli insanların fabrikada çalışan yabancı işçiler ile arasında bir sıkıntı ve anlaşmazlık çıkmamaktadır. Şirket sahipleri, yabancıları çalışma kontratını yazdırmadan işe aldıkları zaman işçilerine suç işlettiriyorlar. Bence bu konuda yabancı işçileri işe aldıkları zaman çalışma mevzuatının kurallarını ihmal eden iş sahiplerine ciddi ceza verme sistemi geliştirilmelidir. n

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

31

Кто ты?

Языковой барьер Dil engeli 32 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Наталья Гранина Корреспондент газеты «Известия» (Москва)

О

бщественный совет правительства Москвы проведет мониторинг городских школ в самых «интернациональных» столичных округах. Как отмечают в московском департаменте образования, в последнее время в спальных районах появилось много учебных заведений, где больше половины учеников – дети мигрантов. Многие из них либо с трудом говорят по‑русски, либо вовсе не знают государственного языка. Сколько именно детей мигрантов учится в московских школах – неизвестно. Единой статистики просто не существует. Сейчас при приеме в учебное заведение официально регистрация ребенка в Москве не требуется. Временная прописка должна быть лишь у матери или отца. По данным комиссии по делам национальностей Общественного совета правительства Москвы, ежегодно в столицу вместе с родителями приезжают не меньше 37 тыс. несовершеннолетних из стран СНГ. Около 100 тыс. иностранцев посещают гимназии и колледжи. И больше половины не знают русский. Несколько лет назад в каждом округе Москвы открылись специальные классы для приезжих, плохо знающих русский. Предполагалось, что за два года обучения малыши и подростки подтянут язык и успеваемость. Однако многие мигранты не желают отдавать своих чад в «спецзаведения». Родители считают, что ребенок лучше адаптируется к столичной действительности в обычных учебных заведениях. –  В результате школы в самых населенных мигрантами районах на окраине Москвы превращаются в национальные анклавы, – говорит председатель комиссии по делам национальностей Общественного совета при правительстве Москвы Мария Котовская. – Не знающие русского ребята тормозят учебный процесс. А педагоги не знают, как обращаться с такими школьниками. Ведь многие из них даже не понимают, как нужно вести себя на уроке, не отличают урока от перемены. Например, не знают, что нужно поднять руку и попроситься выйти в туалет, не могут сказать по‑русски – поэтому просто встают и выходят. Или надоело сидеть – тоже встал и пошел. Москвичи бегут из таких школ. И в дошкольных заведениях картина не лучше. Мы сейчас по жалобам населения провели выборочный мониторинг детсадов. Выяснилось, что многие нянечки и воспитатели с трудом общаются на русском. Чему они могут

Natalya Granina Muhabir, «İzvestiya» Gazetesi (Moskova)

M

oskova Hükümeti Kamu Konseyi, başkentin azınlık mensuplarının en fazla bulunduğu bölgelerdeki okulları inceleyecek. Moskova Eğitim Müdürlüğünün kayıtlarına göre Moskova’nın birçok bölgesinde öğrencilerinin yarısını göçmenlerin çocuklarının oluşturduğu okulların sayısı arttı. Bir kısım çocuklar Rusça’yı ya çok az biliyorlar ya da hiç bilmiyorlar. Moskova okullarında tam olarak kaç yabancı çocuğun okuduğuna dair kimsenin elinde net bir bilgi ya da tek bir istatistiki bilgi yok. Bugünlerde bir çocuğu okula vermek için onu Moskova’da kayıt ettirmeye gerek yok. Annesinin veya babasının geçici ikamet izni alması yeterli. Moskova Hükümeti Kamu Konseyi Azınlık Halkları Komitesinin verdiği verilere göre Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinden Rusya’nın başkenti Moskova'ya her yıl velileriyle beraber 37 bin reşit olmayan çocuk geliyor. 100 bin civarında çocuk yabancı lise ve kolejlerde okuyor. Bu çocuklardan yarısı Rusça’yı bilmiyor. Geçen yıllarda Moskova’nın tüm bölgelerinde yabancılar için Rusça kursları açıldı. İki yıl içinde küçük çocuklar ve gençlerin Rusça’ya hakim olabileceğini ve dolayısıyla yabancı öğ-

Несмотря на то, что в столице созданы десять специальных школ для мигрантов, где русский изучается как иностранный, популярностью у приезжих они не пользуются Başkent Moskova'da yabancılar için 10 tane okul açıldı. Bu öğretim kurumlarında Rusça yabancı dil olarak öğretilmesine rağmen göçmenler arasında popüler olamadı. rencilerin başarı oranının artması planlanılıyordu. Fakat, göçmen ailelerin çoğu, çocuklarını bu özel kurumlara vermek istemediler. Veliler, çocuklarının normal okullara giderek yerel yaşam tarzına daha iyi alışacaklarını düşünüyorlar. "Bunun bir sonucu olarak Moskova’da yaşayan göçmenlerin en yoğun yaşadığı kenar

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

33

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! научить малышей, какие навыки привить? Все это создает почву для ксенофобии.

Толерантность провалилась

Не знающие русского ребята тормозят учебный процесс. А педагоги не знают, как обращаться с такими школьниками

34 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

По заказу столичного правительства социологи Российского гуманитарного университета исследовали процесс этнокультурной адаптации детей из семей мигрантов. В соцопросе приняли участие 330 детей в возрасте от 12 до 17 лет, половина которых – приезжие. Почти 80% гостей признались, что испытывают трудности в общении со сверстниками-москвичами. Друзей среди русских имеют лишь 14%. А 37% коренных горожан неприязненно относятся к мигрантам. И только 20% местных искренне рады представителям этнических меньшинств. –  Для объективной оценки мы предложили подросткам представить, что в их класс пришел новенький, не знающий русского, – поясняет автор исследования, аспирант социологического факультета РГГУ Александр Макаров. – Готовность помочь выразили только 14% «немигрантов», а большинство (41%) посчитали дружбу с ним невозможной и неприятной. Большинство негативно настроенных русских детей так и не смогли описать, представителей каких этносов и почему они не любят. Ответы были маркерами негативных стереотипов: «азиаты», «кавказцы», «горцы». Это свидетельствует о невежестве и ксенофобии, царящих среди взрослых, нежелания и неумения принимать ничего и никого чужого, что передается порой и детям.

Трудности общения Главные трудности московских школьников в общении с приезжими: проблемы с языком и коммуникацией (39%), неприятные манера поведения или тон «чужаков» (26%), нежелание мигрантов общаться с русскими сверстниками («общаются только между собой» – 22%), агрессивное поведение (11%) и непонимание местных традиций и обычаев (9%). Еще 13% школьников не могут назвать конкретных препятствий, но негативно воспринимают то, что «чужие люди приехали в нашу страну». Без труда межэтническое общение удается только 20% опрошенных детей. Еще одна проблема межэтнического взаимодействия заключается в том, что дети мигрантов и местных жителей по‑разному смотрят на нормы поведения людей в чужой стране. «Хозяева» в 55% случаев твердо уверены в том, что приезжим следует принимать традиции, уклад жизни и обычаи местного населения. При этом полную ассимиляцию счи-

bölgelerde bulunan okulların azınlık okullarına dönüştüğünü görüyoruz." diye açıklama yapan Moskova Hükümeti Kamu Konseyi Azınlık Halkları Komitesi Başkanı Mariya Kotovskaya, "Rusça’yı bilmeyen öğrenciler eğitim sürecini frenliyorlar. Öğretmenler ise bu öğrencilere nasıl yaklaşmaları gerektiğini bilmiyorlar. Çocukların çoğu ise derste nasıl davranmaları gerektiğini anlamıyor, dersi teneffüsle karıştırıyorlar." dedi. Mariya Kotovskaya şöyle devam etti: "Mesela, tuvalete gitmek istedikleri zaman önce el kaldırıp öğretmenden izin alınması gerektiğini bilmedikleri için direk yerlerinden kalkıp sınıftan çıkıyorlar. Ya da oturmaktan sıkılınca yine yerlerinden kalkıp gidiyorlar. Moskovalılar böyle okullara çocuklarını vermek istemiyorlar. Kreşlerde de durum farklı değil. Velilerin şikayetleri üzerine seçilmiş birkaç kreşde inceleme yaptık. Bakıcı ve öğretmenlerden bazılarının Rusça’yı tam olarak bilmedikleri ortaya çıktı. Bu tür hocalar küçüklere ne anlatabilir, ne öğretebilirler? Bütün bu sorunlar zenofobiye yol açıyor."

Tolerans tutunamadı Rusya Sosyal Bilimler Üniversitesi sosyologları Moskova Hükümeti isteğiyle göçmen çocuklarının yeni topluma etnik ve kültür adaptasyonu sürecini incelediler. Araştırma, yarısı yabancı olan 12 ile 17 yaş arası 330 çocuk üzerinde yapıldı. Yabancıların %80’ni aynı yaşta olan Moskovalı arkadaşları ile iletişim kurmakta zorlandığı ortaya çıktı. Rus arkadaşları olanlar %14 civarında. Rus çocuklardan %37’si yabancılara düşmanlık duyuyor. Yerlilerin ancak %20’si azınlıklara olumlu ve içten bakıyorlar. "Sonuçların objektif olması için çocuklara sınıflarında Rusça’yı bilmeyen yeni öğrencilerin olmadığını düşünmelerini söyledik." diye anlatan Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi asistanı Aleksandr Makarov yaptığı araştırmanın sonucu şöyle açıkladı: "öğrencilerin %14'ü yeni gelen öğrenciye yardım edeceğini söyledi. Pekçok çocuk (%41) ise yabancıları dost edinmenin imkansız olduğunu ve hoşnut olmayacaklarını anlattılar. Negatif tepki gösteren Rus çocuklarının çoğu hangi milletleri ve niçin sevmediklerini tam anlatamadılar. Onların kullandığı "Asyalılar", "Kafkasyalılar" gibi cevaplar önyargı kalıplarıdır. Bunlar, aslında büyüklerin arasında yaygın olan cahillik ve zenofobi, kendisinden farklı olan hiçbir şeyi ve hiçkimseyi kabul edememesi ve kabul etmek istememesinin göstergesidir. Sık sık büyüklerin arasına yayılmış olan bu önyargılar çocuklara aktarılıyor."

Kimsin sen?

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

тают оптимальной лишь 20% приезжих детей. 30% автохтонов голосуют за разумный баланс собственных традиций и местных норм, для мигрантов «сбалансированный» вариант оптимален в 58% случаев. Еще 15% школьниковмигрантов считают, что в чужой стране приезжие должны всеми способами сохранять и отстаивать свои обычаи и культурные нормы.

«Культурный шок» Как показало исследование, тяжелее всего приезжим детям приходится, когда они живут в Москве от 2 до 7 лет: именно в этот период дети больше всего хотят вернуться обратно на родину (49% опрошенных). Это объясняется тем, что первому этапу адаптации к новым условиям жизни обычно сопутствуют энтузиазм и приподнятое настроение – у ребенка много надежд и новых впечатлений. А вот дальше, с запозданием, наступает «культурный шок» и, как следствие, подавленность. Уверенность приходит только с опытом, через некоторое время. Имеет значение и возраст детей: старшеклассникам сложнее адаптироваться в чужой стране, чем младшим школьникам. Возможно, поэтому подростки интересуются родной культурой чаще, чем их маленькие земляки. Но делают

İletişim zorlukları Moskovalı öğrencilerin gelen yabancı öğrencilerle münasebetini engelleyen başlıca faktörler arasında dil ve iletişim sorunları (%39), «yabancıların» hoşnutsuz davranışları (%26), göçmen çocukların aynı yaşta Rus çocuklarıyla arkadaşlık etmek istememesi (sadece kendi aralarında görüşenler – %22), saldırgan davranışlar (%11), yerli gelenek ve adetleri anlamamaları (%9) sıralanabilir. Okul öğrencilerinin %13’ü yabancı öğrencilerle irtibat kurmalarına engel olan nedenleri söyleyemediler. Ama bu durumda bile "ülkemize yabancı insanların gelmelerine" olumsuz bakıyorlar. Ankete katılan çocuklardan %20’si diğer milletlerin halklarıyla problemsiz ilişki kurabiliyor. Farklı milletlerin çocuklarının iletişimini zorlaştıran nedenlere bir de yabancı ülkede nasıl davranılması gerektiği konusunda Rus ve yabancı çocukların farklı görüş açıları ve kriterleri ekleniyor. Yerliler, %55 oranında yabancıların yerel ortamın geleneklerini, örf adetlerini kabullenip toplumda hakim kurallara uymaları gerektiğini düşünüyorlar. Aynı zamanda, yabancı çocuklardan ancak %20’si asimilasyonu kabul ediyor. Yerli çocukların %30’u yabancıların kendi geleneklerinin ve yerel davranış kurallarının dengeli olarak birleşmesini gerektiğini düşünüyorlar. Göçmenler, bu seçeneği %58 civarında kabul ediyorlar. Yabancı öğren-

Rusça’yı bilmeyen öğrenciler eğitim sürecini frenliyorlar. Öğretmenler ise bu öğrencilere nasıl yaklaşmaları gerektiğini bilmiyorlar KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

35

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

До 80% приезжих подростков имеют высокую мотивацию овладения русским. Школьники осознают важность изучения государственного языка для успешной жизни в российском обществе Yabancı öğrencilerin %80’i Rusça’yı öğrenmek için yüksek motivasyona sahipler. Zira Rusya’da başarılı olabilmeleri için Rus dilini iyice öğrenmek gerektiğinin farkındalar. это довольно вяло – только 10% мигрантовстаршеклассников регулярно читают книги и журналы о родной культуре и истории, 21% делает это время от времени. Лишь 9% называют в числе любимых книг произведения национальной литературы. При этом родной язык доминирует или используется наравне с русским в трети иммигрантских семей. Однако до 80% приезжих подростков имеют высокую мотивацию овладения русским. Школьники осознают важность изучения государственного языка для успешной жизни в российском обществе. Интересно, что дети мигрантов стыдятся своей этнической принадлежности: 12% опрошенных иностранцев испытывают внутренний дискомфорт, 8% предпочли бы родиться людьми другой национальности. Социологи делают вывод, что подростки боятся негативного отношения к ним этнического большинства.

Кто виноват? Во многом в трудностях адаптации маленьких иностранцев виноваты их мамы и папы, безразлично относящиеся к успехам своих детей. Родители трети опрошенных не проявляют никакого интереса к их успеваемости. Что еще хуже, около 40% приезжих ребят считают, что их родственникам абсолютно все равно, с кем они общаются и с кем заводят дружбу. Большая ответственность за судьбу детей-мигрантов лежит на принимающем государстве и, в частности, на учебных заведениях: система адаптации у нас, к сожалению, пока не разработана. Но дети не смогут увидеть будущего в другой стране до тех пор, пока к этому будущему равнодушны их собственные семьи. n

36 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

cilerin %15’i yabancı ülkede kendi örf - adetlerini ellerinden geldiği kadar korumak, kültür ve geleneklerine sahip çıkmak gerektiğine inanıyorlar.

Kültür Şoku Yapılan araştırmanın sonuçları en çok zorluğu Moskova’da yaşayan 2 ile 7 yaş arasındaki çocukların çektiğini gösterdi. Bu yaştaki çocuklar memleketlerine dönmek isterler (%49). Bunun şöyle bir açıklaması var: Yeni bir ortama adaptasyonun ilk aşamasında belli bir coşkunluk yaşanır. Zira çocuğun birçok hayal ve heyecanı vardır. Sonra ise "kültür şoku" denen zaman gelir ve eziklik hissi ortaya çıkar. Zamanla yeni kültür ortamında çocuk, kendini yeniden emin hissetmeye başlar. Çocukların yaşı da çok önemlidir. Örneğin, lise öğrencileri ana sınıf öğrencilerine göre yeni ortama daha zor alışırlar. Belki de buyüzden ana okul öğrencileri lise öğrencilerine göre kendi kültürünü daha az merak ediyor. Aslında, gençlerin ilgisi de çok değil. Yabancı lise öğrencilerinin sadece %10’u memleketleri hakkında tarihi – kültürel dergi ve kitapları takip ediyorlar. Bunlardan %21’i bunu zaman zaman yapıyorlar. Yabancı çocukların %9’u en sevdikleri kitapları sayarken milli edebiyat kitaplarından birkaç tanesini söylüyorlar. Aynı zamanda, göçmen ailelerin üçte biri ana dillerini günlük konuşmalarında Rusça’dan daha fazla veya aynı oranda kullandıklarını söylüyorlar. Yabancı öğrencilerin %80’i Rusça’yı öğrenmek için yüksek motivasyona sahipler. Zira Rusya’da başarılı olabilmeleri için Rus dilini iyice öğrenmek gerektiğinin farkındalar. Göçmen çocukların farklı millet mensubu olmaktan çekinme durumu merak uyandırıcıdır. Ankete katılan kişilerden %12’si rahatsız olmalarının yanı sıra %9’u başka millet mensubu olarak doğmayı arzu ediyor. Sosyologlar çıkardığı sonuca göre, yabancı çocuklar yerel çoğunluğun kendilerine olumsuz bakması ve soğuk davranmasından endişe duyuyor.

Kim Suçlu? Küçük yabancıların yeni ortama alışmasında çektikleri zorlukların kısmen sorumlusu çocukların başarısına ilgisiz kalan velilerdir. Anket sorularını cevaplayan çocukların üçte birinin anne babaları çocuklarının başarılarına ilgi göstermiyorlar. Üstelik, çocukların %40’ı kiminle arkadaşlık ettiklerinin ailelerinin umurunda olmadığını düşünüyorlar. Göçmen çocukların hayatından, geldikleri devlet ve bizzat eğitim kurumları sorumludur. Maalesef, elimizde yeni ortama adaptasyon sistemi yok. Ama kendi aileleri çocukların geleceğine ilgisiz olduklarından, göçmen çocuklar da yaşadıkları ülkede kendi geleceklerini göremiyorlar. n

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

37

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Проректор педагогического университета Сергей Гончаров со студентами / Pedogoloji Üniversitesi rektör yardımcısı Sergey Gonçarov öğrencileri ile

Доктор филологических наук Ирина Лысакова / Filolog, dr. Irina Lısakova

Педагогический эксперимент Pedagojik deney Впервые в России провели своеобразный педагогический эксперимент. Чтобы мигранты и их дети могли учиться русскому языку и осваивать азы петербургской культуры, специально для них в городе на Неве изданы азбука и букварь Rusya’da kendi alanında ilk olan pedagojik bir deney gerçekleştirildi. Göçmenlerin ve çocuklarının Rusça’yı öğrenmesi ve Petersburg kültürünü tanıması için Neva nehri üzerindeki şehirde bir alfabe kitabı çıkarıldı 38 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Кирилл Артеменко

Kirill Artemenko

усский букварь для мигрантов» создан как дополнение к обычному школьному учебнику русского языка. Он помогает детям приезжих освоиться в иноязычной среде. Авторы учебника – сотрудники Российского государственного педагогического университета имени А. И. Герцена. В этом вузе национальному вопросу уделяют особое внимание. –  У нас обучаются студенты тридцати национальностей, – говорит проректор университета Сергей Гончаров. – Львиная доля иностранцев – студенты из Китая. Три года назад Европейский союз выделил грант на создание «Русской азбуки для цыганских школ». Сотрудники кафедры межкультурной коммуникации университета под руководством Ирины Лысаковой выпустили учебник. Вскоре в университет позвонили из московского издательства: педагогам предлагали издать книгу в лучшем качестве и новом формате. Они с готовностью откликнулись и решили разработать учебник русского языка

abancılar için Rusça alfabe kitabı" müfredata göre Rusça ders kitabına ek olarak çıkartıldı. Bu ek ders kitabı yabancı çocukların dile hakim olmasına ve yabancı dil konuşulan ortama alışmasına yardım ediyor. Ek ders kitabı Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından hazırlandı. Üniversite azınlık sorunlarına büyük önem veriyor. Rektör Yardımcısı Sergey Gonçarov, "Üniversitemizde 30 milletten öğrenci okumaktadır ve büyük çoğunluğunu Çinliler oluşturmaktadır." diyor. Üç yıl önce Avrupa Birliği, hazırlanan "Roman okulları için Rusça alfabe kitabı"na ödül verdi. Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi Uluslarası ilişkiler bölümü öğretim üyeleri İrina Lısakova önderliğinde bir ders kitabı hazırladılar. Bir süre sonra üniversiteye özel hazırlanan bu ders kitabını farklı bir format ve kalitede yeniden çıkartmak isteğiyle bir Moskova yayınevinden telefon gelir. Eğitimciler bu teklifi kabul edip ilkokulda Rusça’yı yabancı dil olarak öğrenen çocuklara özel bir ders kitabı üzerinde heyecanla çalışmaya başlarlar.

«Р

"Y

Yazarın MESLEĞİ NE!?!?!!

Для начала хватит и этого / Başlangıç için bu kadar yeterli KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

39

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Профессор Гончаров: Дезориентированный человек может совершить любую глупость. Поэтому в обществе важно вести просветительскую работу. Чтобы родители понимали: здоровье ребенка, его безопасность за пределами квартиры связаны с тем, насколько он готов к восприятию иного.

как иностранного для младших школьников из ближнего зарубежья. В изданном в прошлом году «Русском букваре для мигрантов» материал подан весьма строго: простые диалоги, схематичные и внятные рисунки, точно расставленные над общеупотребительными словами ударения. В конце учебника – русские народные сказки, стихи Маршака и Чуковского. Словаря же нет, потому что по такому букварю русской грамоте должен выучиться и маленький таджик, и азербайджанец, и армянин. –  Есть проблема – обучение детей, родители которых сами плохо владеют русским языком, – говорит Ирина Лысакова. Поэтому для взрослых при поддержке городского комитета по культуре придумали свой учебник – «Азбуку начинающего петербуржца». Кроме главной задачи издания – изучения русского языка – в нем не без юмора рассказывается о достопримечательностях Петербурга. Это уже для тех, кто освоит начальную языковую грамоту. Пролистываю первые страницы учебника: буква «А». «Аврора» – статья об истории революционного крейсера. Открываю один из последних разворотов – есть тут и о музее с мировым именем «Эрмитаж». Немало места уделено заметкам о корректном словоупотреблении: например, слов «булка» и «хлеб». Это разные вещи, – утверждают авторы. Самая большая статья посвящена памятнику Чижику-Пыжику, который, как поется в народной песенке, «на Фонтанке водку пил» (Чижик-Пыжик – маленькая птичка, Фонтанка – река. – Прим. автора). Впрочем, большой вопрос, станут ли разбираться в фольклорных образах и традиционных обычаях петербуржцев мигранты-гастарбайтеры и сумеют ли они понять не самый простой язык статей «Азбуки». Проректор университета Сергей Гончаров уверен, что невозможно привить приезжим общепринятые культурные нормы эдаким учебным экспресс-курсом за короткое время, и также невозможно быстро воспитать толерантность у горожан. – Нельзя острейшую проблему решить «на раз», сиюминутно, можно разве что пригасить, притупить. Есть три основных культурносоциальных сегмента, посредством которых можно предупредить ксенофобию, – это семья, воспитание и образование, – говорит Сергей Александрович. Гончаров сетует, что в Советском Союзе проблема межэтнических отношений не рассматривалась по политическим причинам. НыЭтнокалендарь для школьников

40 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Geçen yıl basılan "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı" itina ile hazırlandı: basit diyaloglar, net resimler, en çok kullanılan kelimeler ve üzerindeki vurgulamalar... Kitabın sonuna Rus masalları, Marşak ve Çukovskiy’in şiirleri eklendi. Ders kitabının arkasına sözlük eklenmedi. Zira bu kitap küçük Tacik, Azeri, Ermeniler için yani Rusça’yı öğrenen bütün yabancı çocuklar için hazırlandı. İrina Lısakova, "Rusça’yı yeterince bilmeyen anne babaların çocuklarına Rusça’yı öğretmek gibi bir sorunla karşı karşıyayız." dedi. Dolayısıyla bu sorunu çözmeye yönelik büyükler için de "Petersburglu’nun Kılavuzu" isimli bir ders kitabı hazırlandı. Büyüklere Rusça öğretmek amacıyla bazen mizah yardımıyla Petersburg’un tarihi ve görülmeye değer yerleri anlatılıyor. Bu ekstra bilgiler Rus dilinin temelini öğrenenler için eklendi. Ders kitabının sayfalarını şöyle bir karıştırdım. "A" harfi ile alakalı sayfayı açıp devrimin ünlü kruvazörü "Avrora"nın tarihi hakkında bir makale gördüm. Kitabın son sayfalarına göz atıp dünyaca tanınmış "Ermitaj" isimli müzeyi anlatan bir yazı gördüm. Kelimelerin kullanılma biçimlerine önem verildiği belliydi. Mesela, yazarlar "bulka" (beyaz ekmek) ve "hleb" (ekmek) kelimelerinin aynı anlama gelmediğini açıklamışlar. Kitabın en büyük makalesi bir şarkıda söylendiği gibi Çijık-Pıjık yazısı. (Çijık-Pıjık minicik kuş, Fontanka bir nehir / yazarın dipnotu). Çalışmak üzere buraya göç edenler Petersburg’un örf ve adetlerini veya "Alfabe kitabı"nın süslü dilini ne kadar anlayabilirler? Bu başlı başına bir sorudur. Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi Rektör Yardımcısı Sergey Gonçarov, çok kısa zaman içerisinde yoğunlaştırılmış program yardımıyla göçmenlere alışılagelmiş, genel olarak kabul edilen kültür kurallarının öğretilmesinin, St.Petersburglularda yabancılara karşı hoşgörü yaklaşımının oluşmasına katkı yapmadığını düşünüyor. "Bu sorunu kısa sürede çözmek mümkün değil. Oysa, durumu biraz gevşetmek mümkün. Zenofobi: aile, terbiye ve öğretim olmak üzere üç temel kültürel ve sosyal yoldan önlenebilir." diye açıklıyor Sergey Aleksandroviç. Sayın Gonçarov Sovyetler Birliği zamanında milletlerarası ilişkiler sorununa siyasi nedenlerden dolayı dikkat edilmediğinden şikayetçi. Tarafsız, etnik sorunların olmadığı ortamda büyüyen bugünkü anne babalar çocukların ve gençlerin başına gelen süreçlerin özünü anlayamazlar. «Yanılgıya düşen insan her türlü yanlışı yapar. Bu açıdan toplumu aydınlatmaya yönelik etkinliklerin çok büyük önemi var. Ana-babalar, çocuklarının sağlıklarının ve evin dışındaki güvenliklerinin

Prof. Dr. Gonçarov: Yanılgıya düşen insan her türlü yanlışı yapar. Bu açıdan toplumu aydınlatmaya yönelik etkinliklerin çok büyük önemi var. Ana-babalar, çocuklarının sağlıklarının ve evin dışındaki güvenliklerinin onların farklılıkları kabullenme ve farklılıklara açık olma derecesine bağlı olduğunu anlamalılar. KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

41

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

вячеслав шилов. www.caryoonbank.ru

– Halkın sabrı sınırsızdır!!!

нешние родители, сами выросшие в нейтральной, благополучной межэтнической среде, не понимают сути процессов, происходящих с детьми и молодыми людьми. –  Дезориентированный человек может совершить любую глупость, – продолжает профессор Гончаров. – Поэтому в обществе важно вести просветительскую работу. Чтобы родители понимали: здоровье ребенка, его безопасность за пределами квартиры связаны с тем, насколько он готов к восприятию иного. Ведь азы толерантности – это способность воспринимать иное не как враждебное. Тематическое образование, похоже, и впрямь важно: в ноябре 2009 года «Левадацентр» провел опрос 1600 россиян в 46 регионах России с целью выяснить их отношение к гастарбайтерам. Негативно относятся к приезжим рабочим 35% общего числа опрошенных.

Должна быть жесткая правовая реакция, вплоть до депортации. А по отношению к националистам – преследование в рамках закона. Закон не может быть добрым или злым. Если его нет, возникает ситуация неопределенности, которая идеальна для манипулирования людьми 42 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

onların farklılıkları kabullenme ve farklılıklara açık olma derecesine bağlı olduğunu anlamalılar. Zira hoşgörü temelleri, farklılıkları düşman unsur olarak görmemek anlayışında yatar." diye devam ediyor Prof. Gonçarov. Tematik eğitim önemlidir. 2009 yılının Kasım ayında "Levada-tsentr" merkezi Rusya’nın 46 bölgesinden 1600 kişiye yabancı işçilere bakışlarını öğrenmek amacı ile anket yaptı. Ankete katılan insanlardan %35’nin gelen yabancı işçilere olumsuz baktıkları ortaya çıktı. Genelde orta eğitim ve düşük gelire sahip olan Rusya vatandaşları böyle bir düşünceye sahipler. Gonçarov büyük ülkenin kültür farklılığını sağlayan, milli geleneklerin parçası olan aile geleneklerinin korumasından ve üniversitede öğrenciler için hazırlanmış olan birkaç "etnik takvim"den söz ediyor. "St.Petersburg bir çok milletlerin yaşadığı bir şehir" açıklamasında bulunuyor rektör yardımcısı. Takvimin rengarenk sayfalarında milli bayramları anlatan resim ve kısa yazılar da bulunuyor. Mesela Mart ayında, Japonya’da kutlanan Kukla Günü’nü Uluslararası Kadınlar Günü takip ediyor. Takvimin bir sonraki sayfasında ise Yahudilerin bayramı olan Purim Bayramı var. "Diyaloğu insani prensiplerin yardımıyla kurmalıyız. Bu da, yaptıklarımı sizin ahlak ve değer prensiplerinize uyarak gerçekleştiriyorum demektir." diye vurguluyor Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi rektör yardımcısı. "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı"nı ve "et-

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Это по большей части россияне со средним образованием и низкими доходам. Гончаров говорит о сохранении семейных традиций, которые вписываются в национально-этнические и составляют культурное многообразие большой страны. Он рассказывает о серии разработанных в университете «этнокалендарей» для дошкольников. «Петербург – город многонациональный», – объясняет проректор. На пестрых страницах настенного календаря – рисунки и короткие справки о разнообразных национальных праздниках. В марте за японским Днем Кукол следует Международный женский день, а на следующей странице – еврейский праздник Пурим. – Нам требуется строить диалог на основе гуманитарных технологий, – отмечает проректор. – Это значит, что я стараюсь согласовать свои действия с вашей этической и ценностной позицией. Авторы «Русского букваря для мигрантов» и этнокалендарей стараются заложить фундамент толерантного многонационального общества. Но как быть с одним из грубых, но убедительных аргументов националистически ориентированной части общества: «Зачем нам быть толерантными, если приезжие не уважают наши законы и нормы поведения?» Сергей Александрович хмурится: –  До тех пор, пока мигранты будут временщиками психологически и юридически, нам не избежать проблем. Нужны мощное законодательство и воля исполнительной власти: жесткий паспортный режим, соблюдение миграционных требований, контроль прибывающих в страну. Давайте честно признаем, что приезжает к нам, в основном, не интеллектуальная элита. И уж если мы пускаем людей, то они должны иметь право на медобслуживание, на страхование – словом, все те права, которые способствуют честной работе. Нужно проводить семинары, сотрудничать с влиятельными диаспорами, учить уважать местную культуру, традиции, законы и порядок. Пока это не выполняется: посмотрите на Москву с чудовищным количеством нелегалов! Если приезжие не захотят вести себя в соответствии с местными нормами, должна быть жесткая правовая реакция, вплоть до депортации. А по отношению к националистам – преследование в рамках закона. Закон не может быть добрым или злым. Если его нет, возникает ситуация неопределенности, которая идеальна для манипулирования людьми. А когда люди еще и боятся… Ведь страх перед иным – архаическое чувство первобытного че-

Yabancılar burada hakim olan kurallara göre hareket etmek istemedikleri taktirde ülkeden sınırdışı edilecek kadar sert hukuki yaptırım uygulanmalı. Milliyetçilere karşı ise yasalara göre uygun ceza verilmeli. Yasalar iyi ya da kötü olamaz. Yasalar uygulanmazsa asıl ozaman insanları kullanmaya, onlarla kukla gibi oynamaya elverişli durum ortaya çıkar.

nik takvimleri"ni hazırlayanlar hoşgörüyle birçok milletin bir arada yaşadığı toplumun temellerini oluşturmaya çalışıyorlar. Fakat, milliyetçiliği destekleyenlerin "Yabancılar, kurallarımıza ve geleneklerimize saygı göstermemelerine rağmen onlara karşı niye hoşgörülü olalım ki?" gibi sert ama gerçekçi sorusuna karşı nasıl bir cevap vermeliyiz. Sergey Aleksandroviç kaşlarını çatarak şöyle devam ediyor: "Göçmenlerin topraklarımızda kısa süreli bulunmalarına rağmen psikolojik ve hukuki problemleri bitmiyor. Sert pasaport kontrollerine, göçmenlik kurallarına, ülkeye gelenleri kontrol altına alabilecek güçlü mevzuat ve yürütme organlarının kuvvetli iradesine ihtiyacımız var. Açıkça itiraf etmemiz gerekirki ülkemize gelenler kültürlü değiller. Eğer yabancılara ülkemize gelme iznini veriyorsak, onlara ülkemizin vatandaşları gibi sağlık, sigorta ve yasal çalışmalarını sağlayacak olan bütün hakları vermeliyiz. Diasporalar ile ortak çalışmalar, seminerler düzenlemeli, yabancılara yerli kültür, gelenek, örf adetlere saygılı olmayı öğretmeliyiz. Şimdilik bütün bunlar yapılmamaktadır. Üstelik, Moskova’ya bakın: kim bilir orada yasadışı kaç insan çalışıyor? Yabancılar, burada hakim olan kurallara göre hareket etmek istemedikleri taktirde ülkeden sınırdışı edecek kadar sert hukuki yaptırım uygulanmalı. Milliyetçilere karşı ise yasalara göre uygun ceza verilmeli. Yasalar iyi ya da kötü olamaz. Yasalar uygulanmazsa asıl o zaman insanları kullanmaya, onlarla kukla gibi oynamaya elverişli durum ortaya çıkar. Hele de insanlar korkuyorsa… Çünkü değişik bir şeye karşı duyulan korku ilkel

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

43

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

ловека. И излечение только одно – формирование культуры взаимопонимания. Сергей Гончаров несколько лет прожил в Германии. Он вспоминает, как ходил за мясом на рынок к одному и тому же турецкому продавцу. У русского и турка завязались неформальные, дружеские отношения. «Мы каждый день общались, обсуждали разные темы, словом, находились в «гуманитарном бульоне», – комментирует Сергей Александрович, видимо, вспомнив вкусное турецкое угощение. – Это человеческие отношения представителей разных культур: да, в первую очередь постоянного покупателя и заинтересованного продавца, но наполненные живыми эмоциями. Там, где появляется интерес друг к другу, возникает цепная реакция добра. Мне становится понятно, почему не стоит бояться работы, результат которой можно будет увидеть, дай Бог, через десять лет. К «Русскому букварю для мигрантов» приложена интерактивная обучающая программа. n

44 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

insanların arkaik duygusudur. Bu korkuyu aşabilecek tek tedbir ise karşılıklı anlayış kültürünü oluşturmaktır". Sergey Gonçarov birkaç yıl Almanya’da yaşamış. Uzun zaman et almak için hep aynı Türk esnafa gittiğini hatırlıyor. Ruslar ve Türkler arasında dostluk ilişkileri kurulmuş. "Her gün sağdan soldan konuşurduk, farklı konuları tartışırdık, böylece "sosyal etkileşim" de bulunurduk" diye Sergey Aleksandroviç konuşmasına devam ediyor. "Bu farklı kültüre sahip olan iki insanın ilişkilerinin örneğidir. Evet, tabiki ikimizden biri devamlı müşteri, öbürü ise esnaf, ama aramızdaki ilişkili canlı ve duygu doluydu. İnsanların birbirine karşı ilgi, merakları sayesinde zincirleme iyilik tepkisi oluşur." İlk sonuçları on yıl sonra ortaya çıkacak olan çalışmalardan korkmamamın sebeplerini anlamaya başladım. "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı"na ek olarak interaktif öğretme programı da veriliyor. n

YUNUS EMRE The Sufi Poet in Love

Offering an authoritative and yet accessible analysis of the poetry of Yunus Emre, this book presents a comprehensive understanding of his poetry as well as the immense th inÀuence this important 13 3 century saint-poet has had in the Su¿ tradition, from his own day until the present. The ardent, deceptively simple, yet powerful expressions of love and the musicality of the poetry of Yunus Emre resonate through the ages and transcend the boundaries of time and place. “The commemoration by UNESCO in 1991 th of the 750 0 anniversary of the birth of the Anatolian Su¿ poet, Yunus Emre (ca. 1241—1321) and in 2007 of the 800 th annii versary of the birth of another Anatolian Su¿ poet, Rumi (1207–1273), has brought increased international acclaim to both of these celebrated ¿gures…. We are fortunate to have av vailable the present nt wor o k wh whic ich h fo for the ¿rstt time locates Yu unu nus s Em E re in his own hist hi stor oric ical and cultural context while provid ng di n an in info form form mativve and and insightful analysis of th he em mul ultititpl ul p ic iciity of com mpe p titing ng m mod odes es in in th he intterp in terp pre eta tatition on n of hiis po poettryy.’’’’’ Sarah G. Mom oment Atiss P fesso Pro or of Tu Turk r sh rki Un ver Uni vers sity y of Wis isc consininin n-Mad Ma iso ison son

9781193 9781 9 52 5295 950051 95 15x2 15 x22, x2 2,77 cm m 208 pp. pp pp

Online Ord rder der e s: ww www w.ka kayynnak akpub puubl blish isshing hi g.ccom

w w.ki ww kita taapkkay ayna ynagi gi.ccom gi om

ww ww.a .am amazon.com amaz m

TU URK RKEY EY OF FF FIC ICE: CE Ala layk layk y öú ö kü Cad.N No::12 Ca÷ a÷÷al aloo÷lu o÷lu, u, øs østa tannbbull / TUR URKE KEY Phh..:: +90 21122 519 3399 11 Fax: F +9 +900 212 212 51 519 399 01

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

45

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Храм, который построил мулла Кирилл Артеменко

В

поселке Рахья под Петербургом по промыслу Божьему, благодаря епархии и местным священникам, на деньги прихожан возвели православный храм святой великомученицы Варвары. Его построили таджикские строители. Их бригадир мулла Гулмахмад Бобохонов дружен с настоятелем церкви отцом Ильей – оба считают, что ничего удивительного в таком святом деле для мусульман и христиан нет. – Господь шире всяких канонов и правил! Кто вправе проводить границы церкви? – звучит под сводами деревянного храма глубокий и сильный голос. Отец Илья – высокий, видный мужчина – рассуждает на непростые темы. – Я не хочу, чтобы думали, что Бог замкнулся на одной нации, а на остальных ему плевать! Ведь и верующие бывают паршивцами, и неверующие порой живут по Христу. Хотя понимаю, что спасение – только в церкви, и только одно имя под небом, которым можно спастись, – имя Божие.

46 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Kirill Artemenko

P

etersburg’un yakınlarında bulunan Rahya kasabasında Tanrı’nın izni ile, eparşi ve yerli din adamlarının sayesinde, cemaat üyelerinin de parasal desteğiyle Aziz Varvara Ortodoks Kilisesi inşaa edildi. Kiliseyi Tacik inşaatçılar inşaa ettiler. Ekip başkanı Molla Gülmehmet Bobohonov ve kilisenin başrahibi Peder İlya iyi arkadaş olmuşlar. İkisi de bir ibadet yeri kurma gibi hem Hıristiyanlar, hem de Müslümanlar için kutsal sayılan bir işte çalışmayı şaşılacak bir şey olarak görmüyorlar. "Tanrı bütün kurallardan daha üsttedir! Kiliseye sınırlar koymak kimin elindedir ki!" diyen Peder İlya’nın derin ve güçlü sesi ahşap kilisede duyuluyor. Peder İlya uzun boylu, iri yapılı bir adam. Değindiği konular sıradan ve basit değil. "İnsanların, Tanrı’nın bir millete odaklandığından, diğerlerinin de Onun umurunda olmadığını düşünmelerini istemiyorum. Bazı inananlar var ki dinin uyulması gereken kurallarının bütününe uymazlar, iman etmeyen insanlar da var ki Hz. İsa’nın sözlerine uyarak yaşarlar. Bununla beraber bizim kurtarıcımızın kilise ve mavi semada tek isim olduğunu anlıyorum. O da''Tanrı!''. diyor Peder İlya.

Molla’nın Yaptığı Kilise Фото: борис клементьев / Fotoğraf: boris klementiev

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

47

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Храм возвела бригада таджикских строителеймусульман. Их бригадир Гулмахмад Чутович Бобохонов – мулла, причем потомственный, как и Илья Дмитриевич Амбарцумов – потомственный православный священник.

48 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Дорога жизни – нить, в Великую Отечественную войну, в блокаду соединявшая Ленинград с большой землей, и сегодня насквозь прошивает маленький поселок Рахья. Здесь, в двадцати пяти километрах от большого города, живут всего три тысячи человек. Вплоть до «перестройки» в этих краях гудели заводы по переработке торфа. Во время войны жители поселка спасали топливом осажденный Ленинград. В июльский зной земля в Рахье начинает дымиться, и торфяной смог туманит горизонт до середины сентября. Братская могила да обелиск в честь Героя Советского Союза Алексея Севастьянова, таранившего фашистские самолеты, – вот и все достопримечательности Рахьи, если бы не православная церковь святой великомученицы Варвары. Храм возвела бригада таджикских строителей-мусульман. Их бригадир Гулмахмад Чутович Бобохонов – мулла, причем потомственный, как и Илья Дмитриевич Амбарцумов – потомственный православный священник.Они дружат с тех пор, как Гулмахмад, приехав из соседнего Всеволожска в Рахью, с десятком товарищей взялся за строительство деревянного храма. В родном Душанбе он построил каменную мечеть. Вопросу, как относятся единоверцы к его дружбе с православными, Гулмахмад удивляется:

"Hayat yolu" denen ve İkinci Dünya Savaşı süresince devam eden Leningrad blokajı yıllarında, şehri dünyaya bağlayan yol bugünlerde de küçük Rahya kasabasında aşağıdan yukarıya doğru uzanır. Büyük şehre 25 kilometre uzaklığında olan bu kasabada 3 000 insan yaşıyor. "Perestroyka" ("Yeniden Yapılanma", Sovyetler Birliğinde 1980’li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleri) yıllarına dek burada turba işleme fabrikaları harıl harıl çalışıyordu. Savaş zamanında bu küçük kasaba Leningrad’ın yakıt kaynağı olarak, naziler tarafından sarılmış şehri kurtardı. Temmuz sıcaklığında Rahya topraklarında dumanlar yükselir. Turba dumanı gökyüzünü Eylül’ün ortasına kadar kaplar. Aziz Varvara Ortodoks Kilisesi olmasaydı Rahya’nın ünlü yerleri; toplu mezarlar ve nazi uçaklarını mahmuzlayan Sovyetler Birliği Kahramanı Aleksey Sevastyanov’un adına yaptırılan bir anıttan ibaret olurdu. Kiliseyi müslüman Tacik ekibi inşaa etti. İlya Dmitriyeviç Ambartsumov’un atadan gelme bir papaz olması gibi, inşaatçıların başı Gülmehmet Çutoviç Bobohonov da atadan gelme bir molla. Gülmehmet, komşu Vsevolojsk şehrinden Rahya’ya on kadar arkadaşıyla geldiği ve kilise inşaa etmeye başladıkları andan itibaren Peder İlya ile dost olmuş. Memleketi Duşanbe şehrinde de bir camii inşaa etmiş. Gülmehmet

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! – Я в Таджикистан икону привез, она в родном доме висит... У нас нет такого, чтобы в меня пальцем тыкали и спрашивали, мол, зачем я храм строил. Мулла сказал людям, что это большая гордость, что наш товарищ строил дом Божий. – Митрополит Владимир наградил Гулмахмада грамотой за работу, – добавляет отец Илья. – У него очень глубокая любовь к Иисусу. Ведь все мусульмане ждут, когда Иисус победит шайтана. Гулмахмад никогда не произносит просто «Христос» без пожелания ему мира. – Иссалай Салом, – кивает Гулмахмад. – Мы Иисуса почитаем как пророка. А Бог – он один. Просто мусульмане молятся по-другому, пять раз в день. Так и совершали намаз десять строителей – на ковриках в обжитом вагончике в поселке. Дисциплина у них строгая – Гулмахмад хоть и утверждает, что в бригаде все правоверные мусульмане, но следит, чтобы блюли сухой закон: «Должен быть направляющий человек, чтоб плохой дороги не было». Когда в 2005 году началось строительство церкви, местные жители понесли таджикам хлеб, молоко, варенье,

müslüman arkadaşlarının Hristiyanlarla olan bu dostluğa nasıl baktıkları sorusuna şaşırarak: "Tacikistan’a bir aziz tasviri götürdüm. Evimin duvarına astım… Bizde bana kimse kalkıp niçin kilise inşaa ettiğimi sormadı. Mollamız, halka arkadaşlarımızdan birinin Tanrı evini inşaa etmesinin büyük bir şeref olduğunu anlatmıştı." Metropolit Vladimir, Gülmehmet’e yaptığı iş için bir takdirname verdi. Gülmehmet’in Hz. İsa’ya sevgisi çok derin. Zira bütün müslümanlar Hz. İsa’nın şeytanı yeneceği günü bekliyorlar. Gülmehmet, Hz. İsa’nın isminin arkasına "Aleyhisselam" ekleyerek sözlerine devam ediyor. Gülmehmet: "Hz. İsa peygamberlerimizdendir, Tanrı ise tektir. Müslümanlar sadece günde beş kere farklı bir şekilde dua ederler." İşte böyle, küçük kasabadaki 10 inşaatçı yaşadıkları minicik evde seccadelerinde namazlarını kılarlardı. Ekibin sıkı bir disiplini vardı. Gülmehmet, ekibindeki herkesin İslam'ın kurallarına uymasına ve içki içmemesine rağmen "kötü yola sapmayı önlemek için bir yönlendiren, yol gösteren olmalı" diyerek dikkatlerimizi çekiyor. 2005 yılında kilisenin inşaatı başlayınca yerli halk Tacik inşaatçılara ekmek, süt, reçel ve et getirmiş.

Kiliseyi müslüman Tacikler inşaa etti. İlya Dmitriyeviç Ambartsumov’un atadan gelme papaz olduğu gibi, inşaatçıların başı Gülmehmet Çutoviç Bobohonov atadan gelme molladır.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

49

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! У обоих священнослужителей схожие судьбы: их прадедов расстреляли в тридцать седьмом году. Отцы, православный священник и мулла, с детства прививали любовь к Богу, Аллаху, и теперь мужчины говорят об исламе и христианстве практически в одних и тех же выражениях.

мясо. Гулмахмад, вспоминая, улыбается: «Нас тут очень уважали и поддерживали. И сейчас рады видеть». Помогали строителям, по словам священнослужителей, не только простые люди, но и святые силы. – Одним из великих людей нашей церкви была скимонахиня Варвара. Сама инвалид, она все свои копеечки отдавала церкви. Не раз спасала от болезней нашу многодетную семью, – рассказывает отец Илья. Случился трудный момент у Гулмахмада и его мусульман: у дома, где они жили, местные удалые молодцы сильно подрались. Как говорит отец Илья, началось «страшное побоище». И Варвара явилась им, ходила со свечой вокруг дома, предупреждая, чтобы в эту ночь не выходили. – Да-а-а, – зажмуривается на секунду Гулмахмад. – В полночь возле магазина была такая драка, что приехала милиция, и если бы мы вышли, нам бы не поздоровилось и всех бы нас забрали. На дворе мороз под тридцать градусов; воздух густой и неподвижный. Идет воскресная служба – несколько десятков прихожан причащаются. В церкви лишь немного теплее, чем на улице. В углу, между скамейками, стоит короб с горизонтальной прорезью на крышке и выписанными кириллицей словами «На ото-

Сами рисовали, сами строили Kendisi çizdi, kendisi inşaa etti

50 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Gülmehmet bunu hatırlayınca gülümsüyor. "Bize burada saygı gösterdiler ve destek verdiler. Şimdi de bizi görmekten memnunlar." Din adamlarına göre inşaatta çalışanlara sadece insanlar değil ilahi güçler de yardım ettiler. "Kilisemizin en büyük kişilerinden birisi de Skinomonajinya (rahiplerin üstü ünvanı, kendilerine çile çektirerek yaşamayı seçen rahip) Varvara idi. Özürlü olmasına rağmen tüm parasını son kuruşuna kadar kiliseye verdi. Çok çocuklu ailemizi hastalıklardan birçok kez kurtardı." diye anlatıyor Peder İlya. Kötü bir gün Gülmehmet ve onun müslüman arkadaşları bir olay atlatmışlar. Yaşadıkları evin yakınlarında yerli gençler kavgaya tutuşmuş. Peder İlya’nın anlattığına göre tam bir "meydan savaşı"ymış. Tacikler de, elinde bir mum tutarak evin etrafında dolaşan ve kendilerini o gece dışarı çıkmamaları için uyaran Aziz Varvara’yı görmüşler. "Evet – diye bir an gözlerini kapıyor Gülmehmet. – Gece yarısında dükkanın önünde öyle bir kavga çıktı ki polisler geldi. Dışarı çıksaydık polis bizi de alıp karakola götürecekti". Dışarıda eksi otuz derece bir hava var. Hava kuru ve durgun. Pazar günü ayini yapılmakta. Cemaat Evharistya’yı (ekmek ve şarap ayini) yerine getiriyor. Kilisenin içerisi dışarısıyla neredeyse aynı sıcaklıkta. Köşede iskemleler arasında, üstünde delik olan bir kutu duruyor. Kutunun üzerinde "Kiliseyi ısıtmak için" diye bir yazı var. Aynen öyle, herkesten Aziz Varvara Kilisesi’nin inşaatı için para toplanıyordu.

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

пление храма». Так же, всем миром, собирали и на строительство церкви святой великомученицы Варвары. – У нас не было постоянного финансирования, и деньги давали простые люди, – рассказывает отец Илья. – Мы выпустили сертификат на покупку одного бревна за тысячу рублей. Имена всех, кто жертвовал, поминаем на каждой службе. Так же, как строителей и, конечно, Гулмахмада. Илья на голову выше Гулмахмада и облачен в церковные одежды. У него крупные, но мягкие ладони – а рукопожатие Гулмахмада крепкое и цепкое, как наждак. Они стоят перед алтарем плечо к плечу и улыбаются. Таджик окидывает взглядом стены алтарной части церкви: – Были трудности тут... Не знали, как строить, хотели убежать, бросить все. Сказать, что не сможем, половины чертежей ведь не было, – говорит строитель. – Аллах открывал Гулмахмаду, как строить церковь, – объясняет отец Илья. – По бедности не взяли архитектора, и мы все рисовали сами, так я сам столько косяков сделал... Гулмахмад, хоть строитель опытный – у немцев учился, не знал, как некоторые узлы связывать, и Аллах ему показывал, как строить. – Алтарная часть мне снилась, – кивает Гулмахмад. – Вижу, стропила так и эдак лежат,

Kilisenin inşaatını devamlı bir şekilde finanse eden bir kuruluş ya da kişi yoktu. Parayı bize cemaat getirirdi. Bir tomruk almak için bin rublelik sertifika çıkarttık. Bize yardımda bulunan herkesi her ayinde anarız. Üstelik, inşaatçılar ve tabiki Gülmehmet için de dua ederiz. İlya, Gülmehmet’den biraz daha uzun boyludur ve papaz cüppesi giyer. Avuçları yumuşaktır. Gülmehmet’in el sıkışları zımpara gibi sıkı ve serttir. Altarın karşısında yan yana durup gülümsüyorlar. Tacik, altarın olduğu duvara şöyle bir göz atarak: "Burada ciddi zorluklar yaşadık… Bu kısmını nasıl yapacağız bilmiyorduk. Bir an korktuk ve vazgeçip kaçmak istedik. İçimizden bunu yapamayacağımızı söylemek geliyordu. Çünkü çizimlerin yarısı eksikti." diye anlatıyor inşaatçı. "Allah Gülmehmet’e kilisenin nasıl yapılması gerektiğini gösterirdi. Para yetersizliğinden dolayı mimar alamadık. Dolayısıyla tüm projeleri kendimiz çizdik. Gülmehmet Almanların tecrübesini kullanan yetenekli bir uzman olmasına rağmen bazı bağların nasıl bağlanması gerektiğini bilmiyordu. O zaman Allah ona inşaatın sürdürülmesinde doğru yolu gösterdi.» diyor Peder İlya. "Altar kısmını rüyada gördüm. Çatı kirişlerinin şöyle ya da böyle durduğunu görünce demek ki böyle yapılırsa olabiliyormuş diyerek hatırlamaya çalıştım. Sabah da yapmaya koyulduk. Üç yılda kiliseyi inşaa ettik ve nihai biçimini verdik. Çok

İki din adamının kaderleri birbirine benzer. Büyük babaları 1937 yılında Stalin baskısına kurban gitmişler. Babaları, Ortodoks papazı ve molla, oğullarına Tanrı’yı, Allah’ı sevdirmişler. Şimdi de iki adam Hıristiyanlık ve İslam’ı anlatırken benzer cümleleri kullanıyorlar KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

51

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Ни в одной божественной книге не написано, что нужно пойти и убить кого-то. Я – мулла, Коран знаю: не написано нигде! Те люди, которые убивают будто бы за веру. "Hiçbir Kutsal kitap insana kalkıp da başkasını öldürmesini emretmez. Ben mollayım Kuran’ı biliyorum: yazmıyor öyle bir şey. İnancı için başkalarını öldüren kişiler şeytan gibidir.

52 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

значит, можно построить. Проснусь, запомню. И мы взялись. За три года построили, отделали. Много не заработали, зато сыты были, добром согреты. Отец Илья ездил в Турцию. Вспоминает, как облаченный в одеяние священнослужителя, зашел в кафе, полное мусульман. Тогда Илья громко провозгласил: «Ibrahim is a father of all believers», назвав имя ветхозаветного святого и одновременно исламского пророка. – Турки бросились ко мне, стали обнимать и целовать, а я ведь сказал евангельскую фразу. У мусульман и христиан 90 процентов общего, – рассказывает священник. – Есть и неправильные толкования, порождающие экстремизм – типа ваххабизма или католической инквизиции. Почему не переведено из Корана с арабского языка на русский самое главное слово: «Аллах»? А ведь это значит «Бог». Строитель-мусульманин внимательно слушает, но при упоминании о радикальном исламизме хмурится: – Ни в одной божественной книге не написано, что нужно пойти и убить кого-то. Я – мулла, Коран знаю: не написано нигде! Те люди, которые убивают будто бы за веру, подобны шайтану, третья плохая сила, и это люди неверующие.

para kazanmadık, ama karnımız doydu, insanların sıcaklığı bizi ısıtıyordu." Peder İlya Türkiye’ye gitmişti. Papaz cüppesi giyerek müslümanlarla dolu bir kafeye girdiğini hatırladı. Girince Kitab-ı Mukaddesi’n Eski Ahit'in azizi ve aynı zamanda müslümanların da peygemberi olan İbrahim Peygamberi’n ismini söyleyerek "Ibrahim is a father of all believers" (İbrahim bütün inananların babasıdır) diye yüksek sesle konuştu. "Türkler yerlerinden fırlayıp bana koştular. Sarılmaya, öpmeye başladılar. Oysa ben İncil’den bir cümle söyledim. Müslüman ile Hıristiyanların %90 ortak noktaları var. Vahhabizm ve Katolik Engizisyon gibi aşırıcılığa yönelmeler Kutsal kitapların yanlış anlaşılmasıdır. Kuran’ın tercümeleri yapılırken en önemli olan "Allah" kelimesi neden Rusça’ya tercüme edilmemiş. Oysa, "Allah", "Tanrı" demektir." der din adamı. Müslüman inşaatçı, papazın sözünü dikkatlice dinler. Ama İslam’daki aşırıcılıktan söz edilince kaş çatar. "Hiçbir Kutsal kitap insana kalkıp da başkasını öldürmesini emretmez. Ben mollayım Kuran’ı biliyorum: yazmıyor öyle bir şey. İnancı için başkalarını öldüren kişiler şeytan gibidir. Kötülüğü işleyen üçüncü güçtür. Asıl bunlar inancı olmayan insanlardır." der Gülmehmet. İki din adamının kaderleri birbirine benzer.

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! У обоих священнослужителей схожие судьбы: их прадедов расстреляли в тридцать седьмом году. Отцы, православный священник и мулла, с детства прививали любовь к Богу, Аллаху, и теперь мужчины говорят об исламе и христианстве практически в одних и тех же выражениях. Отец Илья – красноречиво, Гулмахмад – выверенно и точно. Каждый год он возвращается на родину. Здесь – работает строителем, там – возделывает землю. – Все беды и нетерпимость от недостатка просвещения. В мозг вбит гвоздик! Да, видно, и вера слаба. Чего бояться, если у тебя есть крепкая вера в Иисуса? И главное – нет любви! – сокрушается Илья. – А мусульмане как считают? – спрашиваю у Гулмахмада. – Если человек с Богом, то от него не ждешь вреда, – отвечает мулла. – У нас в Душанбе есть улица – с одной стороны стоит храм, с другой – мечеть. Я там рос, и ни разу не слышал, чтобы случались какие-то ссоры. n

Büyük babaları 1937 yılında Stalin baskısına kurban gitmişler. Babaları, Ortodox papazı ve molla, oğullarına Tanrı’yı, Allah’ı sevdirmişler. Şimdi de iki adam Hıristiyanlık ve İslam’ı anlatırken benzer cümleleri kullanıyorlar. Peder İlya dokunaklı bir biçimde, Gülmehmet net ve kısa ifadelerle Tanrı’yı anlatıyor. Gülmehmet her yıl memleketine gider. Burada inşaatta çalışır, orada tarımla meşgul olur. "Bütün problemler ve ayrımcılığın sebebi bilgi eksikliğinden kaynaklanır. İnsanın kafasına bir çivi sokulmuş gibi! Demek ki inancı zayıf. Zira, Hz. İsa’dan, imanı güçlü olan kişi, niçin korksun ki! Ayrıca, ayrımcılığın sebeplerinden en önemlisi ise sevgi eksikliğidir." diyerek çok üzülür Peder İlya. Müslümanlar ne düşünüyorlar diye Gülmehmet’e soru yöneltiyorum: "Eğer bir insanın yüreğinde Allah varsa, ondan zarar, kötülük beklenmez. Duşanbe’de bir tarafında kilise öbür tarafında camii olan bir sokak var. Orada büyüdüm. Halkın arasında hiçbir zaman herhangi bir anlaşmazlık veya kavganın çıktığını görmedim." der Gülmehmet. n

– Все беды и нетерпимость от недостатка просвещения. В мозг вбит гвоздик! Bütün problemler ve ayrımcılığın sebebi bilgi eksikliğinden kaynaklanır. İnsanın kafasına bir çivi sokulmuş gibi!

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

53

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Встречали с музыкой Müzikli karşılama Неввал Севинди,

Nevval Sevindi

В

T

журналист, писатель

древности у тюркских народов переселение на запад считалось святым делом. Мне довелось много ездить по свету, и я встречала турок в самых экзотических местах нашей планеты. Находясь в турецком ресторане, например, в Кении, испытываешь незабываемое чувство, узнавая земляков. В Европу турки впервые попали шестьсот лет назад. Новую страницу в их передвижениях по евразийскому континенту открыл массовый исход на заработки в ХХ веке. Миллионы турецких рабочих стали выезжать сначала в Герма-

54 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Gazeteci, yazar

ürklerde çok eski bir kültür olan Batıya göç etmek kutsal sayılmıştır. Dünyanın birçok ülkesini gezdim ve egzotik yerlerde bile Türklere rastladım. Türklerin Avrupa’da 600 yıldan fazla varlığının hüküm sürmesine rağmen Avrupa’ya göçmen işçi olmaları bambaşka bir sayfa açmıştır. Avrupa-Türkiye ilişkilerinde bu yeni açılan kapıdan milyonlarca Türk işçisi sanayide çalışmak üzere öncelikle Almanya’ya, sonra da Avrupa’nın diğer ülkelerine göç ettiler. Politik karışıklıklar, yasaklar da politik göçlere yön verdi.

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! нию, а затем и в другие страны, чтобы работать на заводах и фабриках. Политические преследования вызвали эмиграцию по политическим мотивам.

Требовалась рабочая сила В сороковую годовщину начала новейшей волны переселения турок в Европу я совершила путешествие длиной 27 тысяч километров, чтобы познакомиться с первым, вторым и третьим поколениями турецких эмигрантов. Во время поездки снимала документальный фильм и убедилась: многие из этих людей оставлены на произвол судьбы. Несмотря на то, что Германия уже давно известна как страна эмигрантов, осознание этого факта на государственном уровне началось совсем недавно. Германия делала вид, что не замечает переселенцев. В одной из своих статей немецкий писатель Макс Фиш заявил: «Нужна была рабочая сила, и люди приехали». Это высказывание еще раз подтверждает, что эмигранты в Германии не воспринимались как люди со своей культурой и своим образом жизни. Один деревенский житель, приехавший сюда в 1970-х годах, рассказал, как по прибытии на фабрику всю группу впихнули в комнату, где в качестве постели была приготовлена солома. Всю ночь он промучился, но так и не смог заснуть, а утром подошел к шефу и через переводчика сказал: «Там, откуда я приехал, люди так не спят. У нас принято спать в постели с одеялом, а солома у нас для животных». Цель у турок, покидавших родные места и ехавших за границу, была одна: улучшить свою жизнь. Основная черта, которая делает европейца «западным человеком» – умение проявить волю для улучшения своей жизни. У турок это получилось, но они не нашли ни понимания, ни поддержки государства. Над первыми «сумасшедшими», которые в Турции покидали свои деревни, смеялись все односельчане. Однако через несколько лет эти «сумасшедшие» возвращались из Германии на автомобилях, носили шляпы с пером и имели в руках транзисторы. Под впечатлением наглядного успеха их соседи брали паспорта и выстраивались в длинную очередь, чтобы тоже попасть в «рай». Они стремились обзавестись красивой одеждой и деньгами. Что ж, желание повысить свой жизненный уровень – достойное уважения проявление характера турецкого народа. Первый турецкий народный депутат германского парламента Джем Оздемир, один из тех, кто когда-то приехал искать счастья в Гер-

İş gücü ihtiyacı Avrupa’da Türlerin işçi göçünün 40. yılında bir belgesel çektim. Avrupa yollarında 27.000 km. gezerek Türklerin birinci, ikinci ve üçüncü kuşak sosyal, kültürel analizlerini yapmaya çalıştım. Belgeseli hazırlarken bu insanların terk edilmişliğine tanıklık ettim. Almanya bir göç ülkesi olmasına rağmen kabullenmesi çok yeni bir olgu. Onlar göçmenleri görmezlikten gelirken Türk devleti de işçilerini orada unutmuş. "İşçi bekliyorduk, insanlar geldi" diyen Alman yazar Max Frisch’in itirafı göçmenlerin "insan" olduğu ve kültürleriyle beraber geleceğinin hiç dikkate alınmadığını kanıtlıyor. 1970 yılında göçen köylü bir işçimiz geldiğinde fabrikanın onları bir odaya tıktığını ve yatmak için ot yataklar hazırladıklarını anlattı. O gece içi içini yiyerek yatmış. Gözüne uyku girmemiş. Sabah hemen şefin yanına gitmiş ve tercüme edilmesini isteyerek şunları söylemiş: "Benim geldiğim yerde insanlar böyle yerlerde uyumazlar. Benim kültürümde yatak yorgan var, ot bizde hayvanlar içindir." Burada kültür tarifi yapan işçimiz kendilerine bakışın ne kadar önyargılı ve insanlık dışı olduğunu vurguluyordu. Türkiye’nin birçok köyünden, kasabasından kalkıp göçen Türkler "kaderlerini iyileştirmek" istiyorlardı. Avrupalıyı Batılı yapan en önemli kriter de budur; "kaderini iyileştirme" iradesini göstermek. Türkler bunu yapmışlar, fakat ne kendi ülkelerinin aydınları ne de devletleri tarafından sahip çıkılmamıştır onlara. Türkler köylerinden ilk gidenlere deli demişler, delilere gülüp geçmişler. Sonra Almanya’dan dönenler ellerinde transistor lü radyoları, telekli şapkaları ve arabaları ile hava atınca eline pasaportunu alan koşa koşa "cennete" gitmek için sıraya girmiş. Herkes güzel giyinmek, para pul sahibi olmak için yollara düşmüş. Hayat standardını yükseltme isteği Türklerin övgüye değer uzak görüşlülüğüdür. Alman parlamentosunun ilk Türk asıllı milletvekili olan Cem Özdemir kaderlerini iyileştirmek için gelenlerden olan annesi ve babası için; "Almanya o zamanlar annemle babam gibi "yabancılara" ve onların kendilerine yurtdışında bir gelecek kurma konusundaki kararlılığına ve cesaretine çok muhtaçtı." dedi. Cem Özdemir bu cesareti devam ettiren ve siyasete taşıyan isim olmuştur. Almanya gibi sanayi ülkeleri genellikle göçü teşvik eden ülkelerdir. Kendi istekleriyle göçmen talebinde bulundular. Türkleri ülkelerine çağırdılar. Almanya’da bugün üç milyon civarında Türk yaşamaktadır. 2001 yılında değişen vatandaşlık yasası ile Türkler çifte vatandaşlığa kavuştular. Hızla Alman vatandaşı olan Türk işçiler vatandaşlık değiştiren göçmenler arasında en yüksek sayıya sahipler.

Цель у турок, покидавших родные места и ехавших за границу, была одна: улучшить свою жизнь Türkiye’nin birçok köyünden, kasabasından kalkıp göçen Türkler «kaderlerini iyileştirmek» istiyorlardı

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

55

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! В первые годы немцы называли турок «гастарбайтерами» – «рабочими в гостях», подчеркивая их временный статус. Да и сами турки воспринимали себя так же, намереваясь уехать спустя несколько месяцев или лет. Но час возвращения все откладывался. Oysa Türklere Almanlar ilk yıllarda "konuk işçi" diyorlardı. Bu onların kalıcı değil, gidici olduklarının altını çizen bir kimlikti. Türk işçiler de hep, bir gün döneceklerini düşünerek yaşadılar. Türk işçiler yıllarca çalıştıkları ülkelerde kendilerini geçici gördüler.

мании, вспоминал: «В то время Германия нуждалась в таких «иностранцах», какими были мои мать с отцом, имевшие храбрость и решимость строить свое будущее за границей». Многие индустриальные страны, в том числе и Германия, обычно поощряют миграционные процессы. Они открыто заявляют о спросе на эмигрантов. Они же позвали к себе турок. На сегодняшний день в Германии проживает около трех миллионов выходцев из Турции. После принятия поправок к закону о гражданстве иностранцы получили возможность иметь двойное гражданство. Первыми среди эмигрантов отреагировали на изменение законодательства именно турецкие рабочие, они оказались самыми активными в этом вопросе.

«Рабочие в гостях» В первые годы немцы называли турок «гастарбайтерами» – «рабочими в гостях», подчеркивая их временный статус. Да и сами турки воспринимали себя так же, намереваясь уехать спустя несколько месяцев или лет. Но час возвращения все откладывался. Были семьи, которые десятилетиями не ремонтировали квартир, словно вотвот наступит день, когда они смогут вернуться на родину. Так прошло сорок лет. После принятия в 1980-х годах постановления «О содействии возвращению» часть рабочих-эмигрантов действительно вернулась в Турцию, но сейчас о возвращении не задумываются даже пенсионеры. Германия, испытавшая наплыв итальянских рабочих в 1954 году позднее раскрыла ворота рабочим из Греции и Испании. Первые турки приехали в Германию в 1960 году Это были городские жители, в основном с авантюрной жилкой. Один их наших рабочих, сорок лет проживший в Мангейме, стал предпринимателем. Он рассказал, что немцы встречали первых эмигрантов с музыкой. Городские жители, выходцы из средних и низших слоев, они были окружены заботой и вниманием. В первый рабочий день немцы очень удивились, увидев турок, пришедших на завод в костюмах и галстуках, как это было принято в Турции. Их посчитали высококвалифицированными специалистами. Совсем не похожие на рабочих, турки быстро освоили новые профессии и постепенно стали на ноги, формируя класс предпринимателей. Их дети получали высшее образование, многие женились на местных девушках.

Говорить на разных языках В отличие от этого слоя, выходцы из деревень, как правило, не пытались выучить язык и жили замкнутыми колониями в обособленных квар-

56 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Yabancı işçi Oysa Türklere Almanlar ilk yıllarda "konuk işçi" diyorlardı. Bu onların kalıcı değil, gidici olduklarının altını çizen bir kimlikti. Türk işçiler de hep, bir gün döneceklerini düşünerek yaşadılar. Türk işçiler yıllarca çalıştıkları ülkelerde kendilerini geçici gördüler. 30 yıl yaşadığı ülkede kendine yeni bir ev eşyası almayan aileler gördüm. Sadece ikinci el mal alırlardı. Çünkü çadırda yaşar gibi davranıp hep gidecekleri "o gün" ü bekliyorlardı. Birinci kuşak Türkler sadece birkaç ay veya yıl çalışıp geri dönmek için göçtüler. Gitme zamanı bir türlü gelmedi, ertelendi durdu. 40 yıla dayandı. 1980’li yıllarda çıkartılan geri dönüşü teşvik yasasıyla dönenler olduysa da şimdi emekliler bile artık dönmek niyetinde değil. Avrupa’nın alt yapısına, şartlarına ve demokratik haklarına alışan Türkler kendi ülkelerinde yabancı gibi davranılmasından şikayetçiler. Çocukları da kendilerini yabancı hissetmekten yakınıyor. İlk 1954’de İtalyan işçilerin akınına uğrayan Almanya, daha sonra Yunanlı ve İspanyol işçilere kucak açtı. 1960’da ilk kez Türkler göçmeye başladı. Bu ilk Türkler kentli, biraz macera arayan tiplerdi. Mannheim’da 40 yıldır yaşayan konuştuğum bir işçimiz bugün işadamı. Onunla söyleşirken kendilerini Almanların davul zurna ile karşıladığını anlattı. İlk giden kentli,orta ve alt orta gruptan bu insanlar büyük bir ilgi görmüşler. İlk fabrikaya gittikleri gün takım elbise ve kravat takan Türkleri gören Alman işçiler çok şaşırmışlar. Türkleri yabancı uzman sanmışlar. Sanayi işçisine benzemeyen bu Türkler işi çabuk öğrenip daha sonra girişimci olarak yükselen bir sınıf. Çocukları da yüksek eğitim yapmış. Yabancı gelin de alarak ülkeye entegre olmuşlar.

Farklı dilde konuşmak Kırsal alandan gelenler ise hiç dil öğrenmeden, kapalı yaşayanları oluşturuyor. Getto diyebileceğimiz, sadece Türklerle bir arada oldukları yerleri tercih eden bu grup çocuklarını da işçi olsun diye zorlamış. Bunun bir nedeni de evde Almanca konuşulmadığı için dili öğrenemeyen çocuğun okulda başarısız olması ve bu nedenle "Sonderschule" denilen okullara gönderilmesi. Halk arasında bu okullara "gerizekalılar" okulu deniyor. Bu okulu bitirmek anlamlı değil, ayrıca bu okulu bitirmiş olmanız iş bulmak için inanılmaz bir engel. Bir çok Alman öğretmen hiç çaba harcamadan Türk çocukları "Sonderschule"lere göndermişlerdir. Almanya göçü aileleri birbirinden ayırdı. Kadınlar tarlada, çapada ve çocukların başında kaldı. Erkekler yıllarca gelmediler. Erkeklerin "gâvur" karıları, hatta çocukları oldu. Türkiye’de kalan kadınlar çok acı çekti, yalnız kaldı. Çocuklar babasız büyüdü. Kardeşleri ayırdılar, hepsini amca, hala, babaanne yanına yerleştirdiler. Hiçbir şekil-

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Семьи рабочих, уехавших в Германию, распадались. Женщины оставались дома с детьми, работали в поле и на огороде. Женщины, оставшиеся в Турции, тяжело переживали разлуку. Дети росли без отцов Almanya göçü aileleri birbirinden ayırdı. Kadınlar tarlada, çapada ve çocukların başında kaldı. Erkekler yıllarca gelmediler. Türkiye’de kalan kadınlar çok acı çekti, yalnız kaldı. Çocuklar babasız büyüdü. талах – своего рода гетто, где преобладало турецкое население. Дети из таких семей вынужденно повторили судьбу родителей. Поскольку в семьях старались не говорить по-немецки, они плохо знали язык, не успевали в школе и поэтому направлялись в так называемые Sonderschule. В народе эти учебные заведения называют «школами для слабоумных». Выпускникам таких школ невозможно найти хорошую работу. Семьи рабочих, уехавших в Германию, распадались. Женщины оставались дома с детьми, работали в поле и на огороде. У мужчин за долгие годы жизни в Германии появлялись жены – не мусульманки, иногда и дети. Женщины, оставшиеся в Турции, тяжело переживали разлуку. Дети росли без отцов, братьев и сестер нередко разъединяли: кто-то рос у дяди, кто-то – у тети. Никто не думал о сохранении семьи, не было даже попыток. Германия отбирала мужей у жен. Потому что

de aile bütünlüğü düşünülmedi. Bu konudaki yıkımın sosyal sonuçlarının çalışması yapılmadı. Ruhsal dengesi bozulan, sonra şizofreni teşhisiyle Amsterdam’da klinikte yatan bir genci gördüm. Hiçbir şeyin farkında değildi artık. Yıllarca annesi ve babası, babaanne yanındaki çocuklarını görmeye gitmemişlerdi. Yapayalnız ve özlem dolu bu çocuk kendi kurduğu dünyada kaybolmuş. Azınlık bir grup için de, Almanya karılarını ellerinden alan yer oldu. Çünkü işgücü olarak kadınları talep eden Almanya, kadınların göçmesini kolaylaştırdı. O zaman kadınlar "ben gideyim, seni aldırayım" dediler ya da buna zorlandılar. Kocasının işçi olması için zorladığı kadınlar sudan çıkmış balık gibi yabancı topraklara düştüklerini anlattılar. Yaşanan aile dramları yüzlerce kitap olur. İkinci kuşak gençlerin aile bireyleri ile ortak dil sorunu da psikolojik tahribat yaratmış. Alman dili ve kültürü içine doğan çocuklar dil bilmeyen anne ve babalarıyla iletişim kuramamaktaydı. KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

57

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Европа ищет приемлемую формулу интеграции, поскольку вынуждена мириться с необходимостью сосуществования выходцев из разных стран. Люди со статусом эмигранта имеют право на свои, отличные от общепринятых в Европе, культурные проявления. Avrupa, artık entegrasyon politikaları belirleme yolunda çaba harcıyor. Çünkü Avrupa bir arada yaşamayı, çokkültürlülüğü içine sindirmek zorunda. Göçmen kimliğinde olan insanların farklı kökenleriyle (origin) varolma hakları var.

58 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Германия, нуждавшаяся в работницах, упростила процедуру иммиграции для женщин. Женщины стали уезжать в Германию, чтобы потом вызвать к себе мужей. Одни делали это по собственному желанию, другие были вынуждены так поступать. Женщины, уехавшие только для того, чтобы их мужья потом смогли стать рабочими в Германии, на чужой земле чувствовали себя как рыбы, выброшенные на берег. О семейных драмах тех лет можно написать сотни романов. Согласно новому закону о гражданстве, родители, прожившие в Германии более сорока лет, но не знающие языка, лишаются гражданства, но их дети остаются гражданами Германии. У второго поколения рабочих-эмигрантов, то есть у молодежи, стали появляться психологические проблемы, связанные с тем, что в семье говорили на разных языках. Дети, выросшие в немецкой культурной среде, не могли найти контакт с родителями, которые не говорили по-немецки.

Детям – образование Символы Турции – такие как мост через Босфор, минарет, турецкий флаг, нечасто можно встретить в молодежной среде. Одни дети эмигрантов выросли вне обеих культур, другие же впитали обе. Последние сделали лучшую карьеру. Турки сейчас являются самой массовой группой эмигрантов, которая старается дать своим детям университетское образование. Около 30 тысяч молодых турок обучаются в университетах. Вкладывая деньги в образование детей, турки пытаются повысить собственный общественный статус. Лишь немногие немецкие рабочие семьи позволяют себе это. В европейских приключениях турок можно увидеть и взаимообмен культур, и способность к совместному проживанию с носителями других культур. Европа ищет приемлемую формулу интеграции, поскольку вынуждена мириться с необходимостью сосуществования выходцев из разных стран. Люди со статусом эмигранта имеют право на свои, отличные от общепринятых в Европе, культурные проявления. Эмигранты не являются носителями культуры лишь тех мест, откуда приехали, они имеют шанс стать основоположниками синтезированной культуры, которая поспособствует достижению мира на планете. В новом веке будут шириться и расти миграционные потоки во все концы света. Сейчас мир уже не кажется таким огромным, как сорок лет назад, и все мы одинаково близки к любому месту на планете. Благодаря добровольным мигрантам мир на Земле может стать счастливой реальностью. n

Şimdi vatandaşlık yasasından sonra da dil bilmeyen, 40 yıldır Almanya’da oturan ebeveynler vatandaş olamazken, ikinci kuşak vatandaş olmakta. Çünkü yasaya göre Almanca bilmeniz ve konuşabilmeniz şartı var. İkinci ve üçüncü kuşak gençler Almanca konuşulmayan ortamlarda sıkılıyorlar. Türkiye’ye ait bilgileri çok zayıf. Dilini kaybeden bu çocuklara Türk kültürü nasıl verilebilir ki?

Çocuk eğitimi Türk olmalarının sembolleri Boğaz köprüsü, minare ve bayrakla sınırlı. İkinci kuşakta iki kültür arasında kalanlar olduğu gibi her iki kültürü sindirenler de var. Bunlar çok başarılı meslek kariyeri yapanlar. Bugün en fazla üniversitede çocuk okutan işçi topluluğu, Türkler. 30.000 civarında genç, üniversitelerde eğitim görüyor. Kendi sınıfının üstüne tırmanmak isteyen, farklı sınıfa atlamak için eğitime yatırım yapanlar Türkler. Alman işçi sınıfı içinde üniversiteye çocukları devam eden çok az sayıda bir kitle. Türklerin Avrupa macerasında farklı kültürlerle alış verişini, birlikte yaşama becerisini görebiliriz. Asi mile edilemeyen yabancı kültürler bugün entegrasyonu konuşmakta. Avrupa, artık entegrasyon politikaları belirleme yolunda çaba harcıyor. Çünkü Avrupa bir arada yaşamayı, çokkültürlülüğü içine sindirmek zorunda. Göçmen kimliğinde olan insanların farklı kökenleriyle (origin) varolma hakları var. Göçmenler sadece geldikleri yerin kültürünü taşımazlar, kaldıkları yerin kültürüyle bunu sentezleyerek dünya barışına katkıda bulunacak ortak değerlerin üreticisi olabilirler. Yeni yüzyılda insanlar çok daha büyük dalgalarla dünyanın her yanına göç edecekler. Dünya artık çok küçük ve herkes her yere çok yakın. Dünya barışı gönüllü göçmenlerle zenginleşebilir. Birlikte yaşamanın vazgeçilemez olduğu yenidünyamızda Türkler bir sentezi temsil ediyor. n

Ислам

и акциях террористов-смертников

Исла Ис ламс ламс мски киее учен ки уч чен ные ыее-бо бого г сл с ов вы да дают ю науучн ют чно обос об о но ос ова ванн ны ыее о отв твет тв еты ет ы на на шир ирок окий ок ий и й кр рууг во вопр пр п рос ро осов в ï На Нассккол Наск ко олльк ь о прав пр рав авом вом омер ерно ер н ссвя но вязы вя язы ываать ис исл слаам м и тер ерро ро р ор? ïД Дааю ютт ли зе з ллеен ны ый св свет етт тер ерро рори ро ри изму зм му ис исла лаамс ламс мски скки ие ис и то точн чник чн чник ики и прак пр ракт ак кти тика тика к это той реели той лиги лиги ии? ï Что Что ск Чт с ры ыва вает ется ет тся ся за за ча част част стым ы упо ым п ми инани нани на ием е исллам ама ряд рядом ря дом с до т рр те ррор ором ом?? ï Яв Я ля яеттсяя ли дж д их ихад тер ихад тер ерро р ро ро ом? ï Ка К ко ово о отн т ош тн ошен шен ние ие и исл слам сл лам ама к ак акци циям ци ям тер ям рро рор ристтов ри овсмер см ер ртн тник тник ков ов??

В кн книге раазъ книг зъяс яссня няет еттсся я, чт я, что что ï Ис Исла л м и те ла т рр ррор ор н нес ессо оввмест меест стим и ы; им ï Исла Иссла лам м вс всег егдда ег да под о де держ рж жив ивал алл и под одде держ де рж жив ивае аеет ми мир р; ï Ко Кора ран н ссч чит чит и ае аетт че чело лове ло вече ве ческ че скую ск кую ю жиззнь нь вел елич и айше ич ай йше шей й ценн це ннос нн о ть ос тью ю; ï Ис Исла лам сч ла с ит и ае ает уб убий и сттво ий о одн ним м из из самы саамы мых стр ст раашн р ных ых ггре реххов ре ов; ï Джих Дж жиххадд отн тню юддь нее озн знач знач ачае аеет те тер ерр ррор ррор ор;; ï Ак Акци ии те терр ерр рор риссто тов-см тов мер ртник тн ник и ов о в исл слам амее сч ам счит итаю ит аю ютс т я тяяжк жким им м пре рест ступ ст уп плеени нием ем. ем

Состав Со Сос тавиите тав итель - Эрргю итель юн Чапа пан ККол ол ол-во ввоо ст стрран раниц: аниц:: 117 1766 ISB ISB SBN N: 5-99835 N: 8359-0 9 22-7 9-0 22-7 22-

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

59

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Оралманы возвраща‑ ются на родину Oralmanlar Memleke‑ tine dönüyorlar Майра Кабакова

доцент Казахского национального университета им. аль-Фараби

Мира Маульшариф доцент Университета международного бизнеса

О

дна из характерных черт глобализации в современном мире – процесс миграции. С момента обретения Казахстаном независимости начала действовать программа возвращения на родину этнических казахов – «оралманов», предки которых покинули родные места из‑за войн, голода и репрессий.

60 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

Mayra Kabakova Doc. Dr. Al-Farabi Kazak Milli Üniversitesi

Mira Maulşerif Doc. Dr. Uluslararasi Ticaret Üniversitesi

M

odern dünyada küresel değişikliklerin özelliklerinden biri göç sürecidir. Kazakistan’ın bağımsızlık sürecinden itibaren, atalarının savaş, açlık ve baskınlar nedeniyle evlerini terk ettikleri oralmanları, yani etnik kazakları ülkesine geri getirme programı başlamıştır. Oralman kelimesi diğer ülkelerde (Çin, Moğo-

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Словом «оралманы» называют этнических казахов, проживавших на территории других государств (в Китае, Монголии, Иране, Афганистане, Пакистане, Узбекистане, России, Киргизии и др.) и вернувшихся в Казахстан. С 1991 года возвращение казахов на историческую родину стало одним из важнейших направлений миграционной политики государства. Согласно статистике комитета по миграции на 1 апреля 2009 года в Казахстан возвратились более 730 тысяч оралманов, а если учитывать прибывших сверх квоты – около 1 млн человек (10% всех казахов республики).

listan, İran, Afganistan, Pakistan, Özbekistan, Rusya, Kırgızistan, v.b.) yaşayan ve Kazakistan'a geri dönen etnik Kazakları ifade eder. 1991 yılından bu yana, Kazakların kendi tarihsel vatanına dönüşü devletin göç politikasının en önemli alanlarından biri olmuştur. Göç Komitesinin 1 Nisan 2009 tarihli istatistik verilerine göre, Kazakistan'a 730 binin üzerinde oralman geri dönmüştür, ama kota üzerinden gelenleri de hesaba katarsak bu rakam yaklaşık 1 milyon kişiye ulaşmıştır (ülkenin tüm Kazakların % 10'u.)

Devamlı ikamet etmek üzere

Официально оралманы в Казахстане получили законодательный статус только в декабре 1997 года, когда был принят закон «О миграции населения». В соответствии с ним, оралманами признаются иностранцы или лица без гражданства казахской национальности, постоянно проживавшие на момент приобретения Казахстаном суверенитета за его пределами и прибывшие в страну с целью постоянного проживания. В 2008 году при поддержке президента Казахстана была утверждена специальная правительственная программа репатриации этнических казахов «Нyрлы кoш». В ее рамках правительство компенсирует расходы на переезд, предоставляет средства на жилье или выделяет земельные участки для строительства, оказывает финансовую помощь. В университетах и других высших учебных заведениях для репатриантов зарезервировано определенное количество мест. В 2009 году правительство Казахстана заложило в бюджет 17 млрд тенге (около 130 млн долларов США) на поддержку репатриантов. В мировой практике миграции наиболее известными и успешно работающими считаются программы репатриации этнических немцев в Германию и евреев в Израиль. В Герма-

Resmi olarak Kazakistan’da oralmanlar sadece "Halk göçü" Kanunu kabul edildiğinde 1997 yılının Aralık ayında yasal bir statüye sahip olmuştur. Kanuna göre Kazakistan’da bağımsızlık ilan edildiğinde Kazakistan’ın dışında sürekli ikamet eden ve daimi olarak ikamet etmek amacıyla Kazakistan’a gelen milliyeti Kazak olan yabancılar veya uyruksuzlar oralman olarak kabul edilmektedir. 2008 yılında Kazakistan Cumhurbaşkanının desteği ile etnik Kazakların geri dönmesi için "Nurlu koşu" adlı özel bir hükümet programı onaylanmıştır. Bu program çerçevesinde, hükümet, taşınma giderlerini, konut bedelini karşılar ya da inşaat için arazi tahsis eder, maddi destek sağlar. Üniversitelerde ve diğer yüksek eğitim kurumlarında göçmenler için belli sayıda yer ayrılmıştır. 2009 yılında hükümet Kazakistan'a dönüş yapanlara destek için 17 milyar tenge (yaklaşık 130 milyon ABD $) bütçe ayırmıştır. Uluslararası göç tarihinde en ünlü ve en başarılı göç programları arasında etnik Almanların Almanya’ya ve Yahudilerin İsrail'e dönüş programları vardır. Almanya'da göçmenlerin kabulü kanunu 1954 yılında kabul edilmiş ve Alman uyruklu insanlar, tarihsel vatanına dönme imkanından yararlanabilmişlerdir. İsrail’de şu anda çalışan ve yeni açılan farklı göçmen merkezleri var, örneğin, "Aliya VIP" – dönüş yapanlara yönelik kapsamlı yardım amaçlı bir karşılama sistemidir. Geçen yılın Haziran ayında

динамика прибытия оралманов в Казахстан

oralmanların Kazakistan'a dönüş dinamiği

На постоянное жительство

год

количество прибывших семей

yıl

gelen aile sayısı

2005

117 698 семей

2005

117 698 aile

2009

188 248 семей

2009

188 248 aile

Словом «оралманы» называют этнических казахов, проживавших на территории других государств (в Китае, Монголии, Иране, Афганистане, Пакистане, Узбекистане, России, Киргизии и др.) и вернувшихся в Казахстан. Oralman kelimesi diğer ülkelerde (Çin, Moğolistan, İran, Afganistan, Pakistan, Özbekistan, Rusya, Kırgızistan, v.b.) yaşayan ve Kazakistan'a geri dönen etnik Kazakları ifade eder.

KIŞ 2011 • SAYI 33 DA

61

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! нии закон о приеме переселенцев был принят в 1954 году, и люди немецкой национальности получили возможность вернуться на историческую родину. В Израиле в настоящее время работают и создаются новые различные центры алии, к примеру, «Алия VIP» – система приема, направленная на всестороннюю помощь репатрианту. В июне прошлого года стартовала еще одна программа – «Алия-2010». Под влиянием казахского опыта в Киргизии также создана государственная программа «Кайрылман», направленная на оказание помощи этническим киргизам, которые возвращаются в страну. Вводится новый статус – «кайрылман» (аналогичный статусу оралмана в Казахстане), позволяющий переселенцу воспользоваться правами на образование, трудоустройство и медицинское обслуживание до получения киргизского гражданства.

Четыре главные темы Первая наиболее острая проблема для оралманов в Казахстане – социально-психологическая адаптация. Особенно непростой она становится для приезжих из Монголии и Китая. В первую очередь из‑за языкового барьера. Незнание русского языка, который в Казахстане является языком межнационального общения, а также трудности с казахским языком (оралманы не знакомы с кириллицей), усложняют их повседневный быт, межличностные коммуникации. Нелегко репатриантам получить образование и работу. Вторая проблема – социокультурные различия в менталитете и образе жизни. Третья – неоднозначное отношение коренных жителей республики к переселенцам. Об этом свидетельствуют результаты социологического исследования (всего были опрошены 1800 респондентов в возрасте от 18 лет). Только 34% относятся к новоселам хорошо, 25% – терпимо, 22,5% – безразлично, 10,1% – плохо. В различной степени лояльное и толерантное отношение к репатриантам проявля-

Неоднозначно отношение коренных жителей республики к переселенцам. Только 34% опрошенных относятся к новоселам хорошо, 25% – терпимо, 22,5% – безразлично, 10,1% – плохо Ülkenin yerel sakinlerinin göçmenlere karşı tutumları farklılık gösteriyor. %34 ' ü yeni gelenlere iyi, %25 ' i toleranslı, %22,5 ' i ilgisiz, %10,1 ' i ise kötü davranmaktadır.

62 ДА ЗИМА 2011 • 33 НОМЕР

başka bir program Aliye-2010 başlatılmıştır. Kazakistan deneyiminin sayesinde Kırgızistan’da da Kırgızistan’a geri dönen ve yerleşen etnik Kırgızlara yardım sağlamak için "Kayrılman" adlı eve geri dönüş programı düzenlenmiştir. Göçmenin Kırgız vatandaşlığını almadan önce eğitim, istihdam ve sağlık hizmetleri haklarından yararlanmasına olanak sağlayan Kazakistan’daki oralman statüsüne benzer kayrılman statüsü ilan edilmiştir.

Dört önemli konu Kazakistan’daki oralmanlar için en ciddi sorun, sosyo-psikolojik adaptasyondur. Moğolistan ve Çin’den gelenler için adaptasyon özellikle zordur. İlk önce dil engelinden dolayı. Ülkemizde uluslararası iletişim dili olan Rus dilinin bilinememesi ve oralmanların Kiril alfabesini bilmemesinden dolayı Kazak dili ile sorunlar oluyor, burada onların günlük yaşamını ve kişisel iletişimini zorlaştırıyor. Eğitim almak ve iş bulmak ta kolay olmuyor. İkinci sorun mantalite ve yaşam tarzlarındaki sosyo-kültürel farklılıklardır. Üçüncüsü ise, ülkenin yerli halkının göçmenlere karşı farklı tutumlarıdır. Sosyolojik araştırma sonuçları (18 yaş ve üzeri toplam 1800 anket katılımcısı) bunu kanıtlamıştır. %34 'ü yeni gelenlere iyi, %25 'i toleranslı, %22,5 'i ilgisiz, %10,1 'i ise kötü davranmaktadır. Yerli etnik grup ve diğer milletlerin temsilcileri göçmenlere karşı farklı derecede sadık ve hoşgörülü tutum sergilemektedirler. Olumlu açıdan ankete katılanların %13,7 'si oralmanları Kazak kültürünün ve geleneklerinin taşıyıcıları olarak, %11,8 'i ise gerçek vatansever olarak nitelendirmektedirler. Ancak ankete katılanların sadece %8,3 ' ü onları ülkenin tüm haklarına sahip vatandaşları olarak kabul etmektedirler. Dördüncü sorun, istihdam. Işsizlik oranı özellikle bu sosyal grupda yaklaşık % 40 ve bölgeye göre % 60' a kadar ulaşabilmektedir. Oralmanların kendi düşüncelerine göre de Kazakistan’a döndüklerinde en sık karşılaştıkları sorunlar arasında istihdam (%45.3) ve konut dağıtımı (%31,1) gelmektedir. Üniversite mezunu olan etnik göçmenlerin çoğu genellikle mühendis, teknolog, doktor, ekonomist, avukat, öğretmen olarak kendi alanlarında iş bulamıyor. Oralmanların yaklaşık %29 'u Kazakistan’a gelmeden önce eğitim, sağlık, bilim, emniyet, vb. alanlarda çalışmıştı ancak oralman statüsünü aldıktan sonra sadece %7 'si benzer bir alanda işe girebilmiştir.

Kazakların sayısı arttı Geri dönenler arasında yeni şartlara çabuk adap-

Kimsin sen?

ÖZET 1517 yılında fethi tamamlanan Mısır yaklaşık 400 yıllık bir Osmanlı idaresi geçmişine sahiptir. Mısır, tarih boyunca dinamik bir siyasi geçmişe sahiptir. 1798 yılından itibaren Fransız işgali ile başlayan yeni süreç, Mısır’ı sorunlu bir coğrafya yaparken Mehmed Ali Paşa isyanları, İsmail Paşa’nın çalkantılı ve yanlış idaresi ve bunun sonucunda işgale evrilen siyasi karmaşa Osmanlı Devleti’ni hem iç siyasette zor durumda bırakmıştır. Devletin Mısır’daki otoritesinin aşınması, 1882 yılında Mısır’da İngiliz işgalini doğurmuştur. Bu yıl başlayan İngiliz işgali Mısır’da İngiliz sömürge rejiminin kurulması ile sonuçlanmıştır. 1914 yılına gelindiğinde ise bu sömürgenin hukuki olarak da temelleri oluşturulmuştur. İngilizler, bu işgali geçici bir hareket olarak ifade ediyor ve Mısır’ın askerî, mali, ekonomik ve siyasi olarak kendini müdafaa edecek duruma gelmesi şartlarını ileri sürüyordu. Mısır’daki İngiliz sömürge sisteminin mimarları ki, başta Lord Cromer (Sir Evelyn Baring) gelmektedir, bu denetim mekanizmasının kendilerine verdiği hareket alanı sayesinde Osmanlı Devleti’nin Mısır’daki hüküm ve nüfuzunu ortadan kaldıracak fırsatları birer birer yakalamışlardır ve Osmanlı Devleti’nin Mısır’daki konumunun üstünde-hukuki olarak olmasa da- fiilî bir konum elde etmişlerdir. 1883 yılında Mısır’a geldikten sonra Mısır’daki bütün sisteme nüfuz etmiş ve İngiltere’nin buradaki eli ayağı olmuştur. Mısır’a uzun vadeli bir programa göre yönettiği anlaşılan Lord Cromer’in bu programı oldukça geniş bir yelpazeye yaymıştır. Mısır’da kurulan sistem tam anlamıyla Lord Cromer’in eseri olmuştur. 1914 yılına kadar süren bu sistemin ana mimarı Lord Cromer olmuştur. 1890’lı yılların ortalarına gelindiğinde sistem tam anlamıyla oturmuş ve Mısır’ın İngiliz sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmesini sağlamıştır. Bunu, Cromer’in belirli aralıklarla hazırladığı raporlardan açıkça anlamaktayız. Biz de bu raporlardan 1892, 1893, 1898,1899 ve 1904 tarihlileri ışığında İngiliz sömürge sisteminin paradigmaları üzerinden Mısır’daki değişimi ele alacağız. Bu değişimleri tablolarla destekleyeceğiz. Anahtar Kelimeler: Mısır Meselesi, 1982 Mısır’ ın İşgali, Osmanlı Devleti, İngiltere, Lord Cromer, Mısır’ da İngiliz Yapılanması. ABSTRACT Egypt, since its conquest in 1517, was under Turkish administration for 400 years, with its political dynamism throughout the history. While the new period starting with French invasion of 1798 made Egypt a problematic geography, rebellions of Mehmed Ali Pasha and unsteady, and erroneous administration of Ismail Pasha and as a result of these, rising political turmoil left Ottoman Empire in a different situation in both national and international politics. Also, the weakness of the state authority in Egypt paved the way for the British invasion in 1882 and this invasion turned into the establishment of the colonial regime. When it comes to the year 1914, the legal base for this colonization had already been created. British Empire was evaluating this invasion as a temporary situation and stipulating Egypt’s military, economic and political advancement. The notables of the British colonization of Egypt, one of which was Lord Cromer (Sir Evelyn Baring), with the opportunities that were given by this control mechanism, were able to diminish Ottoman’s authority and influence on Egypt and therefore, they were also able to create a superior legal position to Ottoman’s. In addition to these, with the year 1883, they had already penetrated to the whole system in Egypt. Lord Cromer, whose intention was apparently to administrate Egypt with a long run plan, was the key person in integrating Egypt into the British colonial system, as it could be easily understood from the reports that were prepared by him at certain intervals. In this paper, we will be using some of these reports which are the ones dated 1892, 1893, 1898, 1899, and 1904, and in the light of these we will try to understand the changes in Egypt with respect to British colonial system’s paradigms and we will support our study with the charts prepared by Lord Cromer. Keywords: Egypt Issue, 1982 Invasion of Egypt, Ottoman Empire, Britain, Lord Cromer, British Structuring in Egypt.

ÖZ Sovyetler Birliği rejimi kendi topraklarında yaşayan insanların sosyalist düşünceyi benimsemelerini, komünizm idealini hedeflemelerini istemiş, daha doğrusu buna mecbur etmişti. Bu doğrultuda Sovyetler Birliğinde yaşayan Müslümanların inancına, ahlakına ve aile yapısına müdahale eden rejim tarafından dinsizlik, tanrı tanımazlık zorla kabul ettirilmeye çalışıldı. Sovyet rejiminin hedefi, istisnasız her Sovyet vatandaşının Tanrı inancından, dini ahlaktan ve aile kültüründen yoksun birer " Sovyet nsanı " modelinde yetiştirmekten ibaretti. Bu amaç doğrultusunda okul öncesi eğitimden Üniversite eğitimine kadar hiçbir manevi ve dini altyapıya dayanmayan beşer ürünü moral ve etik öğretisine dayalı ahlak ve eğitim sistemi hayata geçirildi. Ateizmi, tanrı tanımazlığı rejimin ana ideolojisi olarak benimseyen Sovyetler Birliği döneminde, başta Hıristiyanlar ve Müslümanlar olmak üzere diğer din mensupları da inançlarını ve dini yaşantılarını asgari boyutta, gizlice yaşamaya çalışmıştır. Ateist olan Sovyet bireylerinin birçoğunun yaşam tarzı incelendiğinde onların dürüst, sade, medeni, devlete sadık, disiplinli, hak ve hukuka riayet eden bireyler olduğu gözlemlenmiştir. Acaba bu özelliklere sahip olan Sovyet insanı rejimin baskısından korktuğu için mi dürüst ve ahlaklı idi, ya da sosyalist eğitim sisteminin başarısından dolayı mı, yoksa toplumda ve aile içinde devam eden dini inancın ve bilincin var olmasından mı kaynaklanıyordu? Sorusu özellikle bağımsızlık sonrası akla gelen soruların başında gelmekteydi. Ayrıca SSCB'nin inançsız ama ahlaklı, eğitimli toplum yetiştirmeye çalışırken ahlak sınırlarını, ahlak ilkelerini belirlemede neyi ölçü alacağına tam olarak karar veremediği, belirli bir dönemden sonra inancından vazgeçmediği Müslümanların dini eğitim almasına izin verdiği ancak dini eğitimi de sıkı takip altına aldığı görülmektedir. ABSTRACT The Soviet Union's Politics of Belief, Moral and Family on Muslims The Soviet Union regime demanded from people who resided in its land to embrace socialist sentiments, and asked them to follow the communist ideology. Actually, it enforced people for that. For that reason, belief, moral and family structure of Muslims who lived in the Soviet Union was intervened; Irreligiousness and atheism were imposed by the Soviet regime to Muslims. The aim of the Soviet regime was consisting of that to growing a model of " the Soviet people, " without any exceptions, depriving all Soviet Union's citizens from belief of God, religious morals, and family culture. In the direction of this purpose, from kindergarten to higher education, a human made moral and ethics principles were strived to infuse into individuals which were not based on any spiritual or religious belief. The atheism, the belief in the non existence of God, was adopted as the main ideology in the Soviet Union's era, primarily Muslims and Christians, and members of the other religions tried to live their religious lifes secretively and kept it as minimal. When the life style of individuals who were atheist in the Soviet Union was examined; it was seen that these individuals were honest, simple, civil, loyal to the state, disciplined, observer of the rights in law. They abided by the rules. However, these Soviet people were honest and of moral principles, generally because of fear and being oppressed by the regime or it is because of socialist education system's achievement, or its because the religious beliefs and consciousness were still surviving in the family and the society? Especially after independence , this question was the first question which comes to minds. Furthermore, it can be seen that while the USSR was struggling to create an unbeliever but a moral society, and a educated society, it (the USSR) could not decide exactly what kind of criterions should be used to decide as the limits of moral and principles of moral. After a certain time, the USSR allowed to Muslims who insisted in their beliefs to get religious education, but this religious education was also watched closely the regime.