Elini Isıran Bebek

YAŞ GRUPLARINDA ISIRMA DAVRANIŞI

Yazar : Layza OVADYA, Uzman Psikolog &#; Oyun ve EMDR Terapisti

Genelde, ısırma diş çıkardıkları dönemden aşağı yukarı 3 yaşına kadar devam eden geçici bir alışkanlıktır. Bir yaşın altındayken, konuşma da olmadığından, ona göre ısırma, bir yerde  oyun şeklidir. Bu yaş döneminde keşif amaçlı, her şeyi ağzına da götürdüğü gözlemlenir.

Isırma davranışının başlangıç noktasını, yaramazlık olarak düşünmemek gerekir, beceri eksikliğinden kaynaklanır. Çünkü kendini nasıl ifade edeceğini henüz bilmiyordur. Yine de bu masum ısırmaları kabul etmek mi gerekir? Hayır. Isırma ihtiyacını farklı objelerle karşılayabilirsiniz fakat sizi veya bakıcıyı veya arkadaşını, ısırmaya başlamasının alışkanlık olmasını engellemek için onu durdurmak gerekir. İster o anda ilgiyi göstermeyin, ister kızdım deyin ama başlangıç noktasında yumuşak kararlılıkla tavrınızı koymanızda fayda vardır.

Isırma özellikle aylar arasında daha yoğun ve problem olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü bu aylarda “hayır” dönemine giriyor. Yani herkese karşı çıkarak kendini göstermeye, bilinçsizce isyan bayrağını açtığı bir döneme giriyor. Sizin, ona sevgiyi gösterme biçiminiz biraz sert veya ısırarak ise, çocukta da bir tahrik duygusu başlar. Bu davranış, her çocukta olacak demek değildir, çocuğun içinde bu dürtü yok ise negatifliğinin en tepe döneminde bile karşınıza çıkmayabilir.

Isırmayı  alışkanlık haline getirmiş bir çocuğun anne-babası  olmak utandırıcı, ısırılan bir çocuğun anne-babası olmak ise üzücü gelebilir, hele ki bu çok tanıdık ortamlarda ve her seferinde gerçekleşiyor ise. Alışkanlık halinde ısıran veya ısırmaya aday çocuğun anne-babası olarak  neler yapabilirsiniz?

Sizi veya arkadaşını ısırdığında, karşısındakinin neler hissetmiş olabileceğini anlatmak adına, sizin de onu ısırmanız doğru bir yöntem değildir (bu yöntem, ileride duygusal alanda sorun yaşadığında, empatisini geliştirmek için, sadece sohbet ile sınırlı kaldığında, çok etkili ve işe yarayan bir yöntem olacaktır. Örneğin, kendini iyice ifade eder yaşa geldikten sonra, arkadaşına oyuncak vermemişse ve bir krize sebep olmuşsa, dramatizasyonla, arkadaşının neler hissetmiş olabileceğini ona hissettirebilir ve çözüm bulma ile düşünme becerisini geliştirebilirsiniz. Unutulmaması gereken, çocuklar her şeylerini, kardeşleri bile olsa paylaşmak zorunda değiller. Onlara ait çok özel ve paylaşmak istemedikleri eşyaların olabileceğine saygı duymak gerekir. Diğer taraftan da, ona özel eşyaların dışında kalanları da paylaşmayı öğretmek gerektiğini eklemeliyim). Isırma alışkanlığını denetleyin yani, çekişme başlayacağını hissettiğiniz an, sakinlikle ama hızlı müdahale edip, oradan uzaklaştırabilirsiniz, dikkatini dağıtabilirsiniz.

Siz müdahale edemeden ısırmışsa, yalnız kalabileceğiniz bir ortamda, davranıştan hoşlanmayıp, kızdığınızı, çok kısa açıklayıp, çok kısa bir süre mola cezasına koyabilirsiniz. Bu evdeyseniz koltuğa, küçük bir sandalyeye koymak olabilir, dışarıdaysanız arabaya gitmek olabilir. Ortama göre hızlı hareket etmenizde fayda vardır.

Isırılan çocuğa ilgi gösterip, ısıran çocukla ilgilenmemek de caydırıcı bir yöntem olabilir.

Davranışa odaklanın, onu yine çok sevdiğinizi ama davranışın hoşunuza gitmediğini belirtin. Çocuklar, ısırınca kötü  çocuk olmuyor, ısırmayınca da iyi çocuk olmuyor. Biraz daha büyüdüklerinde ve siz istemediğiniz davranışla karşılaştığınızda, bu kavramların önemini daha çok düşünmeye başlayacaksınız.

Parkta arkadaşını ısırmış, konuşmayı da sökmüş olan bir çocuğa, özür diletmek için boşuna uğraşmayın. İsterseniz şansınızı denersiniz, iyi bir anına gelmiş ise belki söyler. Özür dilemek , -5 yaş arası dönemde bile, çocuklar için zordur. Özür dilemek de çözüm değil, önemli olan sizden tavır görmesidir. Özür dilediğinde ise, dileğini kabul edin fakat kızgın tavrınızı bir süre daha sürdürmeniz önemlidir çünkü, diğer şekilde özür diledikten sonra tavır görmediğini fark eden çocuğun, davranışını tekrar ettiğini göreceksiniz.

Olumsuz bir davranış yaşandığında, çocuğa o anda öneri vermek uygun değildir, çünkü o sırada sizi dinlemez. Sakinleştikten sonra paylaşmak daha etkilidir.

Konuşmayı  ister halletmiş olsun, isterse işaretle anlatıyor olsun, ısırma alışkanlığı olan bir çocukla parka gidiyorsanız, önceden ona olumlu mesajlar vererek hazırlayın. “Şimdi biz parka gidiyoruz, başka çocuklar da olacak, oyuncağını vermese de ısırmayacağını biliyorum…”.  Anlayacak mı diye düşünmeyin, attığınız adımların onda iz bıraktığını, zaman içinde o izin derinleşerek anlam kazandığını göreceksiniz.

Isırm, a 2 yaş civarında karşılaşılan bir durumdur. Bu gelişimsel dönemde çocuk birçok farklı sebepten dolayı ısırır: ağız yolu ile haz alır, keşfeder, diş kaşır. Daha sonraki yaşlarda neden sonuç ilişkisini dener; kişilerden tepki alabilmek için ısırır. Çocukların duygularını belli etmek için de ısırdıkları gözlemlenebilir. Duygularını o anda ifade edecek kelime bulamadıklarında daha kolay yol ile –ısırarak- tepkilerini ( “ bana ilgi göster!”, “istemiyorum” vb.) gösterirler. Yaş ile ısırma azalır, bunun sebebi dil gelişiminin ve baş etme becerisinin artmasıdır. Ancak zaman zaman ısırma huyunun alışkanlığa dönüştüğünden değişim daha zor gerçekleştirilebilir. Isırmanın bir alışkanlığa dönüşmesi durumunda ise çocuğun sosyal hayatı da etkilenebilir.

Çocuklarda Isırmayı Nasıl Durdururum?

yaş çocuğunuza uzun açıklamalar anlamlı gelmeyeceğinden dolayı kısa bir komut ile (“Hayır, acıyor”) aynı anda çenesinin altından yavaşça yukarı ittirin. Eğer çocuğunuz öfkeden dolayı ısırıyor ise, öfkelendiği durumları gözlemleyin ve bu durumları ortadan kaldırmaya çalışın.

Daha büyük yaş çocuklar için ilk olarak önemli olan ısırma huyunu gördüğünüz anda müdahale etmenizdir. Bu durumda çocuğunuzu ısırdığı kişiden uzaklaştırın ve:

seafoodplus.info ve Kararlı Olun. Çocuğunuza ısırmanın doğru olmadığını kısa ve net bir şekilde iletin. Uzun açıklamalardan kaçının.

seafoodplus.infoırılan kişiyi telkin edin. Bu sayede çocuğunuz eğer sizden ilgi çekmek istiyor ise bu davranışına ilgi göstermemiş olursunuz. Olumsuz davranışı ilgi ile ödüllendirmekten sakının. Kendini uygun olarak ifade ettiği zamanlarda onu takdir edin.

seafoodplus.infoatifler Sunun. Çocuğunuza ısırma davranışını yapmamasını gerektiğini ilettikten sonra ısırmak yerine kullanabileceğini alternatif kelimeleri ona iletin(“hayır”, “dur”, “o benim” vb.)

4.Yönlendirin. Küçük yaş çocuklarında dikkatlerini başka yöne yönlendirmek ısırma davranışının önüne geçmekte yardımcı olabilir. Ancak daha büyük yaş çocuğunuz enerji fazlalığından veya can sıkıntısından ısırma davranışında bulunduğunu gözlemlediyseniz, enerjisini olumlu alanlara yönlendirebilirsiniz(dans etmek, resim yapmak, koşmak vb.)

Küçük yaş grubundaki çocuklar ısırdıklarında karşısındakine zarar verdiğinin farkında olmayabilir. Daha büyük yaş çocukları için yukarıdaki basamakları istikrarla bir süre uyguladıktan sonra ısırma davranışında bir azalma gözlemlemediyseniz psikolojik destek almanız faydalı olacaktır.

Ayşe Başak Erk

Uzm. Gelişim Psikoloğu

seafoodplus.info

Mika seafoodplus.info

seafoodplus.infoşim Psikoloğu Ayşe Başak Erk

2 Yaş Sendromu ile Nasıl Baş Edilir?

2 yaş sendromu genellikle 18 ay civarında başlar ve çocuk yaş civarına gelene kadar devam eder. 2 yaş sendromu, bebeklikten çocukluğa geçiş sırasında karşılaşılan, bir takım sorunların yaşandığı özel bir dönemdir.

2 Yaş Sendromu Ne Zaman Biter?

Genelde 18 ay civarında başlar ve çocuk yaş civarına gelene kadar devam eder. 2 yaş sendromu, ebeveynlerin çocuk gelişiminde en çok zorlandığı dönemlerden biridir. Bu dönemde karşılaşılan başlıca sorunlar:

• "Ben yapacağım" tutturmaları, isteklerinde ısrarcı olmak, söz dinlememek, istenilenin aksini yapmak, kıskançlık, titizlik, takıntılar ve utangaçlık,
• İştah problemleri,
• Uyku düzeninde bozukluklar, yatmak istememek,
• Öfke nöbetleri; anne-baba- diğer çocuklara vurmak, ısırmak, kendine zarar vermek; kafasını vurmak, kendini yere fırlatmak, durmadan ağlamak,
• Tuvalet sorunları.

2 Yaş Sendromu Belirtileri

Çocuklarda 2 yaş sendromunda genellikle; aşırı bir inatlaşma, sebepsiz ağlama krizleri, tutturmalar, sinirlenince kendine ya da başkasına zarar verme, ısırma, vurma gibi bir takım davranışlar görülür. Hatta bunların büyük bir kısmı, daha önce ya hiç yoktur ya da çok azdır. Ancak bu dönemde birden artmaya başlar.

2 Yaş Sendromu Ne Zaman Başlar?

yaş civarı başlayıp yaşa kadar sürebilir. Genel olarak beklediğimiz; yaştan sonra toplumsallaşma ve sosyalleşmenin artması ile çocuğun sakinleşmesi. Ancak çocuk, bu sendromdan geçerken aileyi nasıl manipüle edeceğini öğrenmişse, bu dönemdeki bazı alışkanlıklarını ileri yaşlara da taşıyabilir.
 
Çocuğunuz 2 yaşındaysa ve davranışlarıyla sizi çileden çıkarıyorsa endişelenmeyin. Çocukların yaş arasındaki bu durumu geçicidir. Bu dönemde çocuğunuzla ilişkinizde dikkat etmeniz gerekenler:

• Çocuğunuz yaşına uygun sorumluluklar verin. Anlaşılır, tutarlı sınırlar koyun, kendini güvende hissettirin.
• Enerjisini boşaltması için gün içinde bol bol dışarı çıkarın.
• Öfkelendiğinde yanında sakince onunla göz teması kurmadan durun. Davranışının farkında olduğunuzu hissettirin.
• Tutarlı sınırlar koyun ve çizdiğiniz sınırları o sakinken anlatmaya çalışın. Böylelikle olay anında ya da öfkeli durumlarında sizin anlattıklarınız aklına gelecek ve nasıl davranması gerektiğini önceden kestirecektir.
• Çocuğunuza sınırlarını zorlayabileceği, zaman zaman sınırlarını aştığında sonuçlarını görüp öğrenebileceği, özgür olabileceği ve kendisini tümüyle ortaya koyabileceği güvenli ortamlar yaratın.
• Yapmasını istemediğiniz bir davranış varsa kızmak, engellemek ve cezalandırmak gibi davranışlar göstermeyin. “Hayır!” kelimesini kullanmada seçici davranın. Yerine getirilmesi imkansız olmadıkça her isteğine "hayır" demeyin.
• Kendisine zarar veren hareketler yapıyor ve bunu bir oyun olarak algılıyorsa, bu davranışını sevmediğinizi belli eden jest, mimik ve sözlerle dikkatini başka yönlere çekin.

2 Yaş Sendromunda Olan Çocuğa Anlayış Gösterilmeli

2 yaş sendromu döneminde gelişen sorunların altında yatan nedenler, aslında çocuğun psikolojik gelişimi içinde saklı olan faktörlerdir. Çocukta öz bilinçlilik durumu aylar arasında gelişir. Bu dönemde dünyayı, çevresindeki nesneleri, kişileri tanımaya ve keşfetmeye yarayacak yetilere sahip olur. Bedenini kullanmaya başlar ve iletişim becerileri artar. Ne kadar çok nesneye dokunursa, ne kadar çok soru sorarsa, kendini ne kadar çok ortaya koymaya çalışırsa gelişimi o denli olumlu yönde etkilenir. Soru sorması engellenen çocuk ileride kendine güvensiz, içe dönük kişilik özelliği gösterebilir. Öfkesi engellenen bir çocuk ise bu duyguyu zamanla kendisine yönelterek ısırma vb gibi davranışlar gösterebilir. Bu dönem çocuğun kendini ortaya koyduğu, her şeyin onun olmasını istediği, ısrarlı davrandığı bir dönemdir. Bu davranışlar ebeveynleri ne kadar yorsa ve yıpratsa da, bu geçici dönemi kabul etmek ve hazırlıklı olmak gerekir. Çocuğu bu dönemde asla uyumsuz, iyi yetiştirilmemiş, kötü huylu bir çocuk olarak tanımlamamak gerekir.

2 Yaş Sendromu Yaşayan Çocuğa Nasıl Davranmak Gerekir?

2 yaş sendromu; çocuk gelişiminin bir parçasıdır. Her insanın olaylar karşısındaki; algı ve tolerans düzeyi farklı olduğu için kimi ebeveyn bu dönemin sıkıntılarıyla daha kolay başa çıkabilirken, kimi ebeveyn daha fazla zorlanabilir. Zorlanan ailelerin, bir çocuk ruh sağlığı uzmanından yardım alması; bu dönemle, hem nasıl başa çıkacakları konusunda onları daha donanımlı hale getirir, hem de doğru olmayan bir çocuk yetiştirme tutumları varsa düzeltmelerine yardımcı olur.

Çocuğa Sınırlarını Gösterin

2 yaş sendromu ile mücadele sırasında bunun normal bir süreç olduğunun bilincinde olmak ve sınırlar koymak en önemli iki nokta. Çocuk "hayır" ve "yapma" kelimelerini yani ilk büyük sınırları hemen öğrenemez. Defalarca bu sınırları test etmek isterler. Bu dönemde sabırlı olmak önemli. Peki çocuk neden sürekli sınırları test eder? Çocuklar hemen öğrenemez, öğrendiklerini de çok çabuk unutur. Burada bakıcı ve büyük ebeveynler faktörünü de unutmamak gerekir. Anne-babanın hayır dediği bir şeye; bakıcı ya da büyük ebeveynler evet diyorlarsa, çocuk daha da hırçınlaşabilir. O yüzden çocuğun çevresinde olan herkesin aynı disiplin yöntemini benimsemesi ve aynı tutarlılık içinde olması gerekir.

2 Yaş Sendromu Bir Hastalık Değildir

2 yaş sendromu bir hastalık değil, çocuk gelişimindeki normal evrelerden biridir. Sendrom; bulgular bütünü demektir. 2 yaş sendromu da; kendine özgü bulgular gösteren bir süreçtir. Ancak oldukça sıkıntılı geçtiği için ebeveynler için çok zor bir dönem haline gelebilir. 2 yaş civarı; çocuğun kendisi ve çevresi üzerinde hakimiyet kurmaya başladığı, kendi benliğini oluşturmaya başladığı bir dönem. Bu döneme bir tür "ön ergenlik" de denilebilir. Çünkü 2 yaş çocuğu da, tıpkı bir ergen gibi ailesiyle inatlaşır, istediği olsun ister ve her şeyi kendi yapmaya çalışır.

2 Yaş Sendromu ile Mücadele Etme Yöntemleri

Anne babaların çocuklarıyla baş etmekte zorlandıkları; onların inatlaşma, tutturma hatta bağırıp vurma gibi davranışları karşısında nasıl davranacaklarını bilemedikleri zorlu bir dönem 2 yaş. Bu dönemde, sıradan günlük ihtiyaçların karşılanmasının bile adeta bir güç mücadelesine dönüşmesi son derece normal bir durumdur. İşte 2 yaş sendromuyla başa çıkma yolları
 
1. Enerjisini Boşaltın
 
Emeklemekten yürümeye geçen ve kas kuvvetinin artması ile beraber hareketliliği keşfeden çocuğunuzun, bundan sonraki süreçte en çok yapmak istediği şeyin özgürce hareket etmek, koşmak ve zıplamak olacağını bilin. 2 yaş döneminin getirdiği saldırganlık ve içinde biriken enerjiyi atmak için duyacağı hareket ihtiyacını kısıtlamayın, aksine daha çok hareketli olmaya teşvik edin ki rahatlasın.
 
2. Çocuğunuzu Engellemeyin
 
Engellenme duygusu kendini ifade edebilecek her türlü bilişsel fonksiyona sahip biz yetişkinler için bile baş etmesi zor bir hisken, duygu ve düşüncesini ifade edebilecek donanıma tam sahip olmayan 2 yaş çocuğu için tahammül edilmesi çok güç bir duygu. Bu yüzden kısıtlanmak, engellenmek öfkesini pekiştirirken, “huysuz” diye tanımladığımız davranışlarının artmasına sebep olacağından, temel koruma alanı belirlenmiş bir çerçeve içerisinde özgürleşmesine izin verin.
 
3. Öfkesini İfade Etmesine Olanak Tanıyın

Öfke hayat boyu her bireyin zaman zaman hissettiği bir duygudur. Öfkeyi sağlıklı ifade edebilmek önemli. “Çocuk bu ne öfkesi” düşüncesinden kaçınarak neye kızdığını kelimeleri yettiğince anlatmasına alan tanımaya özen gösterin. Çocuğunuzun duygularını istediği gibi ifade edebilecek kelime dağarcığına sahip olmadığını unutmayın, kelimelerini tamamlamaya zorlamayın, kendisinin istediği gibi anlatmasına izin verin.
 
4. Huzursuzluktan Kaçının
 
Çocuğunuzun her ne kadar saklamaya çalışsanız da duygunuzu hissettiğini ve bundan etkilendiğini unutmayın. Hissettiğiniz negatif duyguları, aile içi huzursuzlukları çocuğunuza yansıtmaktan kaçının.
 
5. Bir Şeyi Yapmaya Zorlamayın
 
Bu döneme ait en belirgin özellik çocuğunuzun canının istediği şeyi yapıp, istemediğini yapmaması, bu konuda direterek bireyselliğini ön plana çıkarmak istemesi olduğundan onu zorlamayın. O esnada ısrarcı olmayıp bir süre sonra tekrar denemek pozitif sonuçlar verecektir. Gerekçenizi anlayacağı bir üslupla anlatmak burada çok önemli. Yapmak istemediği bir şeyi yapmaya zorlamak hiçbir zaman iyi sonuçlar vermeyecektir. İstemediğinde ısrarcı olmamak, yemek, uyku, ilaç verme vs. gibi inatlaşıp sizi zorladığı durumlarda bir süre sonra çocuğa gerekçelerini anlatarak ve fikrini alarak tekrar denemek gereklidir.
 
6. Sınırlarınızı Belirleyin
 
2 yaş sendromu dönemi çocuğunuzun bireyselliğini, rüştünü ispat etmeye çalıştığı, “ben de buradayım, bir bireyim” dediği dönem olduğunu unutmamak lazım. Buna alan tanımak ne kadar önemliyse bu alan tanımayı sınırsızlığa çevirmemek de bir o kadar önemli. Sınırları belirli bir çerçevenin içini nasıl boyayacağını çocuğa bıraktığımız yöntem bu dönemle baş etmede en etkilisi.
 
7. 2 Yaş Sendromu Döneminde Kontrol Sizde Olsun
 
Hayatı yeni keşfeden, “ben bir bireyim”i ispat etmeye çalışan çocuğunuz aslında birçok şey için size ihtiyaç duyduğunu unutarak kontrolü ele geçirmek ister. Otorite figürünün bilincinde olması ve varlığını hissetmesi bu dönemin sağlıklı gelişimi için gerekli. Çocuğunuza istediği şekilde kendisini ifade edebileceğini ama otorite ve kontrolün sizde olduğunu hissettirin.
 
8. ‘Hayır’ Kelimesini Kullanmakta Seçici Davranın
 
Her şeye hayır demek, ebeveynlerden birinin evet dediğine diğerinin hayır demesi ya da bir sefer evet denilen bir şeye bir sonrakinde hayır denmesi en sık yapılan hatalar. Çocuğun kafasını karıştırıp gerginliğini artıracağından “hayır”larınız net ve tutarlı olsun. Neden ‘hayır’ dediğinizi her seferinde çocuğa özenli bir dille anlatın.
 
9. Kendisine Zarar Vermesine İzin Vermeyin
 
Bu dönemde kendini rahat ifade edemeyen çocuklar engellenme hissiyle beraber kendine zarar verebiliyor. O nedenle çocuğun kendisine zarar vermesini engellemek, öfkesini kelimeleri yettiğince, oyun içerisinde ifade etmesini sağlamak, teskin edip sakinleştirmek gerekiyor.
 
Kendinize de Zaman Ayırın
 
Çocuk yetiştirmek her evresinde farklı zorlukları beraberinde getirir. Zaman zaman ebeveynlerin baş etme mekanizmaları hayatın diğer dinamiklerindeki zorluklar devreye girdiğinde yeterli gelmeyebilir. Yeterli ebeveynlik öncelikle kişinin kendi iyilik halini gerektirir. Siz iyi hissederseniz çocuğunuzda da bunun pozitif etkisini gözlemleyeceksiniz. Bu nedenle 2 yaş sendromu yaşayan çocuğunuza sağlıklı bir şekilde destek olabilmek için kendinize zaman ayırmaya, iyi gelecek hobiler, aktiviteler edinmeye özen gösterin, çocuğun sorumluluğunu paylaşmayı unutmayın.