Şiir Türleri
kaynağı değiştir]
Arşın Mal Alan opereti Ermenice dahil birçok dile çevrildi.[42] Bakü galasından kısa bir süre sonra, müzikal komedi Transkafkasya ve Orta Asya'da gösterildi. 1916 yılında Bakü'de Ermenice olarak sahnelenmiştir.[43] Eser Ermenice Tiflis'te sahnelendi (1914). Yapımcılığın çevirmenliğini ve müzik tasarımını Sidrak Magalyan üstlendi. Daha sonra Magalyan, Gürcüce, Azerice ve Rusça'da da Asker'i (komedinin ana karakteri) canlandırdı.[44] Ermeni besteci Aro Stepanyan şunları yazdı:
| “ | Transkafkasya'da Üzeyir Hacıbeyov'un adını başka kim bilmiyor? Küçük yaşlardan itibaren, tüm Azerbaycan ve Ermeni tiyatrolarında sahnelenen popüler komedileri "Arşın Mal Alan", "Eğer O Değilse, O Zaman Bu, Mashadi Ibad" ve diğerlerinin çarpıcı başarısını hala hatırlıyorum. Bu komedilerin melodileri her yerde söylendi ve performanslar başarılı oldu.[43] | ” |
1917'den 1922'ye kadar, Tahran'daki Ermeni Kadın Hayır Kurumu düzenli olarak "Arşin Mal Alan" operetinin performanslarını organize etti. Bunu rollerdeki cinsiyetleri kontrol ederek uyguladıkları belirtilmiştir.[45]
1923'ten 1958'e kadar operet, Amerika Birleşik Devletleri'nin neredeyse tamamında Ermeni topluluğu tarafından sahnelendi. New York, Philadelphia, Detroit, Chicago, Cleveland, Boston, Racein, Los Angeles, Fresno, San Francisco sahnelerinde oynandı.[44][46]
Köroğlu 1942'de Erivan'da sahnelendi.[47]
Sinema[değiştir kaynağı değiştir]
Azeri müziği, muğam sistemini ve kemençe ve tar çalgılarını benimseyen Ermeniler arasında çalınır.[18]Tasarımını Sadıkcan'ın yaptığı Azerbaycan tarı Ermenistan'da çok popülerdi.[19] Ayrıca 1890'larda Sadıkcan Azeri, Ermeni ve Gürcü türkülerini icra eden önde gelen halk şarkıcıları ve müzisyenlerden oluşan bir müzik topluluğu kurdu.[20] Topluluğa katılan iki kız, Ermeni, Azerbaycan ve Gürcü dansları sergilediler.[21]
19. yüzyıl tarihçisi Nikolai Dubrovin'e göre Ermeni düğünlerinde Azerbaycan şarkıları da söylenirdi.[22] Azeri muğam şarkıcısı Settar, Ermeni ve Gürcü şarkılarını ustaca seslendirdi.[23] Az bilinen bir notta (Şiirler. SPb., 1855, s. VII, not) Polonsky, Sattar hakkında şunları söylüyor:
| “ | Sattar, müzisyenlerin eşlik ettiği Gürcü ve Ermeni düğünlerinde duyulabilir. Eşlik eder ... onun etkisi... çığlıklar, vurgularıyla bir Avrupalının kulaklarına çarparak, ruhta garip, rahatsız edici bir his uyandırıyor.[24] | ” |
İki millet de düdük ve zurna kullanır. Hatta aynı ezgileri ve ritimleri paylaşır. Örneğin Sarı Aghjik/ Sari Gelin, Mejlumi pes/Yar bizə qonaq gələcək, Aman Tello, Alvan varder/Süsən Sünbül ve Zov Gisher/Gözəlim Sənsən eserleri bunlara örnektir.[25] Ermeni Rabiz müziği, tarz ve dinleyici açısından Gürcistan, Azerbaycan veya Çeçenya'nın müzik kültürleriyle benzer özellikler taşımaktadır.[26] Bu tür, Orta Doğu usülü klklot/zengule kullanımını içerir.[25]
Dans[değiştir kaynağı değiştir]
Bir Ermeni şiir türü olan Hayren, Ermeni bilim adamı M.Abeghyan'a göre Bayati okumakla aynıdır. Vesfi-hal, Azeri bayati falıyla ilgilidir ve ayinlerin nasıl yapıldığı Ermeni "can-gulum" ile benzerlikler göstermektedir. Khachatur Abovian, Perch Proshian ve Ghazaros Aghayan, hem Ermeni ve hem Azerbaycan halk törenlerinde icra edilen vesfi-hald ve diğer âşık şiirlerinin kullandıklarını söylemiştir.[13]
Ekber Yerevanlı, Ermeni ve Azeri masallarını topladı. Azerbaycan ve Shakamakhi Ermeni masalları arasında birçok benzerlik buldu. Ermenilerin Kerem ve Aslı, Aşık Garib[14] ve Köroğlu Destanı gibi Azerbaycan destanlarına benzer kendi versiyonları vardı . Sasunlu Ermeni David, Köroğlu'nun Azerice versiyonuyla pek çok ortak özelliğe sahipti.[13]
Birçok Ermeni aşığı hem Ermenice hem de Azerice yazmışlardır. Ancak bazıları sadece Azerice yazmayı tercih etti. Ünlü örnekler Horomsime Akuletsi, Miran, Seyyad, Miskin Burcu, Hpvakim Markaryan ve Şirin'dir. Köle Artun'un üstadnamesi o kadar güzeldi ki Azerbaycan destanlarına dahil edilmiştir. Hummet Alizade'ye göre "Novruz" destanının birinci kısmı ve "Tahir ve Zohre" destanının ikinci kısmı ortak yapıdadır. XVII yüzyılın Ermeni aşıkı Dellek Murad, Azerbaycan dilinde qoshma (koşma), ustadnameh (üstadname) ve qifilbends yazdı. Bir başka Ermeni aşık Naghash Hovnatan, Azeriler arasında popüler olan "Mayilem"i yazdı.[13]
Sayat-Nova, Azeri dilinde 115 şiir yazmıştır. Ayrıca Azerice dörtlüklerin Ermenice, Farsça ve Gürcüce dörtlüklerle iç içe geçtiği bir şiir de vardır. 1758'in başlarında Sayat-Nova'nın Azeri bölgelerinde hararetli bir faaliyet dönemi olmuştur. Sayat-Nova'nın şarkılarını halk arasında, Tiflis ve Telaviş içinde ve dışında bu dilde seslendirmiş olması mümkündür.[15] Doğu Ermenileri tarafından çok iyi anlaşılan Transkafkasya aşıklarının Azeri yazı geleneğini sürdürmüştür.[16]Nesimi'yi tıpkı Ermeni aşık Miran gibi severdi. Safevi hükümdarı ve Azerbaycanlı şair I. İsmail'e 5 şiir yazmıştır.[13]