Atatürk Ilke Ve Inkılapları Ders Notları

Açıköğretim Aöf Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi 1 dersi bir çok açıköğretim bölümünün ortak derslerinden bir tanesidir.

Atat&#;rk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi 1 dersi için çalışma kaynaklarını sizler için toparladık, derledik ve faydalanmanız için yayınlıyoruz. Önceki yıllara ait çıkmış sorulara, deneme sınavlarına, ders notlarına ve özetlerine, ders kitaplarına aşağıdaki bağlantılardan erişebilirsiniz.

search Çıkmış Soruları Ara

Değerlendirme Yöntemi ve Geçme Kriterleri

Atat&#;rk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi 1 dersi için 1 adet ara (vize) sınavı ve 1 adet dönem sonu (final) sınavı yapılmaktadır. Ara sınavın %30’u ile Dönem Sonu sınavının %70’i alınarak toplanmakta ve sınıfın genel ortalamasına göre harf notu verilmektedir.

Atat&#;rk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi 1 Dersinin Bulunduğu Bölümler

1 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ II DERS NOTLARI ÖĞR. GÖR. MEHMET ÖZGÜN KURTULUŞ SAVAŞI ( ) Türk Kurtuluş Savaşı; ülke bütünlüğünü korumak, ulusal egemenliğe dayalı, tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak için tüm ulusca girişilen, çok cepheli bir savaştır. Kurtuluş Savaşı; Osmanlı Devleti ni yok eden, Türklere yaşam hakkı tanımayan 30 Ekim tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu Türk milletinin bir ölüm-kalım mücadelesi olarak başlamıştır. Kurtuluş Savaşı üç aşamadan meydana gelmektedir. İlk aşama, ülkenin kurtuluşu için izlenecek yol ve yöntemlerin belirlendiği, kongreler yoluyla halkın dikkatinin ve desteğinin toplandığı, Kuva-yi Milliye (Milli Kuvvetler) çeteleri vasıtasıyla işgallere ilk direnişlerin görüldüğü hazırlık aşamasıdır. Bu tamamlandıktan sonra, önce iç isyanların bastırıldığı, ardından da doğuda Ermenistan a, batıda ise Yunanistan a karşı girişilen silahlı mücadele aşaması gerçekleşmiştir. Büyük Taarruz un başarıya ulaşmasıyla birlikte Kurtuluş Savaşının son aşaması olan diplomasi dönemi başlayacaktır. Bu dönemde Mudanya Ateşkes Anlaşması yapılarak çatışmalara son verilmiş; ardından başlayan Lozan Konferansı nın sonucunda ise Lozan Barış Anlaşması imzalanarak, Kurtuluş Savaşı tamamlanmıştır. Lozan Anlaşması yla Son Osmanlı Mebusan Meclisi nde alınmış olan Misak-ı Milli kararları da büyük ölçüde gerçekleştirilmiş oluyordu. 1

2 Kurtuluş Savaşı nın Dayanakları Mustafa Kemal in Çanakkale Savaşları ndaki başarıları, Anadolu da tanınan ve halk tarafından çok sevilen bir şahsiyet haline gelmesini sağlamıştı. Birinci Dünya Savaşı nda galip devletler de en az yenilen devletler kadar yıpranmışlardı. Ekonomiler zayıflamış, salgın hastalıklar ortaya çıkmış ve gıda sıkıntısı çekilmekteydi. Barışa yönelik ağır bir kamuoyu baskısı vardı. Bu ortamda büyük devletlerin hiçbiri yeni bir savaşı kolay kolay göze alamazdı. Ancak maşa devletler yoluyla Anadolu direnişine müdahale edebilirlerdi. Mustafa Kemal bunun farkına varmıştı. Bolşevik İhtilali sonrasında Rusya Çarlığı yıkılmış; Sovyet Rusya kurulmuştu. Bolşevikler Emperyalizme düşmandı. Dolayısıyla emperyalist devletlere karşı mücadele verecek olan Türkiye ye karşı bir tehdit olmayacakları gibi destekleri de sağlanabilirdi. Anadolu insanı Osmanlı nın çekirdek halkıydı ve onuruna çok düşkündü. Yabancı hakimiyeti altında yaşamayı kabullenemezdi. Mustafa Kemal, halkın olanca gücüyle işgallere karşı koyacağına yürekten inanıyordu. Mustafa Kemal, Türk ordusundaki komutanların büyük bir çoğunluğunun hala ümidini yitirmediğini görmüştü. Bu durum ordunun psikolojik gücünü üstün kılmaktaydı. Henüz işgal güçlerine teslim edilmeyen silah ve cephaneler vardı. Bu silah ve cephaneler en azından başlangıç için yeterliydi. İzmir in İşgali: İngiliz ve Fransızlar, savaş sırasında bekledikleri performansı gösteremeyen İtalyanlara öfkeliydiler. Diğer taraftan savaşın sonunu getiren kuşatma harekatı Yunanistan üzerinden başlatılmış ve başarıya ulaşılmıştı. Yunanlıların bir şekilde ödüllendirilmeleri gerekiyordu. Diğer taraftan Osmanlı dan daha fazla pay almak isteyen İngiltere ve Fransa da halkın yeni savaşlara karşı oluşu, hükümetlerin elini kolunu bağlamıştı. Bu işi kendileri yapamadıklarına göre, onların yerine bu angaryayı gerçekleştirecek bir devlete ihtiyaçları vardı. Bu iş için Yunanistan dan daha iyi bir maşa bulunamazdı. Yunan ordusu, Anadolu yu işgal edecek ve bu yolla elde ettiği toprakların büyük bir kısmını ileride İngiliz ve Fransızlara devredecekti. Ege deki Rumların katledildiği bahanesiyle 15 Mayıs da Yunan ordusu İzmir e çıkartıldı. Bu olaydan bir gün önce işgalci Yunan ordusunun komutanı askerlerine şöyle bir konuşma yapmıştı: İstikametiniz neresi olursa olsun, esaret altında yaşayan kardeşlerimizi kurtarmaya gidiyoruz. Heyecanınız yerindedir. Ancak çirkin bir harekette bulunmamak gerekir. Bu heyecan vazifeye sadakatle ve verilen emirleri yerine getirmekle kendini gösterecektir. Kardeşlerimiz, kız kardeşlerimiz, babalarımız, evlatlarımız, biraz sonra varacağımız yerde bulunuyor. Gideceğiniz yerde başka dinlerden insanlar olacak. Yani Türkler ve Yahudilerle de karşılaşacaksınız. Bunlara karşı kötü hareketleriniz olmasın. Çünkü bir müddet sonra bunlar da Yunanlılar gibi kardeşlerimiz olacaktır. Bunlara karşı davranışlarımız, medeni dünyaya karşı verilecek bir imtihandır. Böylece Yunanistan ın yalnız Yunanlıları değil; başkalarını da idare etmesini bilen üstün bir millet olduğunu göstereceğiz. 2

3 Yunan işgal güçleri komutanı gazeteciler önünde böyle bir konuşma yapmıştır. Ama bu konuşmada yer alan ifadeler tamamen laftan ibaret kalmıştır. Zira Yunan ordusunun ve yerli Rumların işgalin ilk günlerinden itibaren Müslümanlara yapmadığı insanlık dışı hareket kalmamıştır. İzmir in işgalini takip eden ilk 48 saat içerisinde öldürülen Türklerin sayısı birçok kaynağa göre en az dir. Sivil ve askeri devlet dairelerinin hepsinin kasaları kırılmış ve liralık devlet parası gasp edilmiştir. Osmanlı subaylarının yalnızca askeri teçhizatı değil, paraları, yüzükleri, saatleri, sigara tabakaları, çakmak ve hatta yeni ve güzel bulunan elbiselerine bile el koyulmuştur. Camiler ve zengin Müslümanlara ait evler talan edilmiştir. Asayiş bahane edilerek gece gündüz demeden evlere baskınlar düzenlenmiş, aramalar yapılmıştır. Müslüman din adamları aşağılanmış ve tartaklanmıştır. İşgalin yayılmasıyla birlikte bu hareketler daha da sertleşecek ve tecavüzden gasp ve toplu katliamlara kadar uzanan son derece çirkin bir hale bürünecektir. Mustafa Kemal Paşanın Samsunda ki Faaliyetleri Mustafa Kemal, Samsun a gelişinden 28 Haziran da Erzurum a hareket edişine kadar geçen zamanda bir yandan komuta makamlarıyla temasa geçmek suretiyle savunma için fikir ve karar birliğine varmaya; diğer taraftan halkın moralini ve güvenini kuvvetlendirmeye çalışmıştır. Mustafa Kemal, Padişaha gönderdiği ilk raporunda, bölgedeki karışıklıklara Rumların çeteler halinde örgütlenerek Müslümanlar üzerinde giriştikleri sindirme faaliyetlerinin sebep olduğunu; Müslümanların kendini savunmaya çalıştıklarını dile getirmekteydi. O yine eğer Rum çeteleri tasfiye edilirse, bölgedeki karışıklıkların da son bulacağını bu raporla padişaha iletmekteydi. Havza daki çalışmaları sırasında bir miting düzenleyerek, İzmir in işgalinin tüm yurtta protesto edilmesini istedi. Amasya Genelgesi: (22 Haziran ) 12 Haziran da Havza dan Amasya ya gelen Mustafa Kemal Paşa buradan yayınladığı bildiri ile ülkenin içine düştüğü durumu açıklıkla saptıyor, çözümün bütün güçlerin birleşmesinden geçtiğini vurguluyordu. Mustafa Kemal Paşa Amasya da Anadolu ve Rumeli de kurulan Mudafaa-i Hukuku Derneklerini birleştirme, kongreler yaparak tüm ulusun kesin kararına dayalı yeni bir yönetim kurma amacıyla Amasya Genelgesi ni hazırlamıştır. 3

4 Amasya Genelgesi nde yer alan maddeler özet olarak şöyledir: Vatanın bütünlüğü ve milletin geleceği tehlikededir. İstanbul Hükümeti, üzerindeki sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizin geleceğini karartmaktadır. Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Milletimizi içine düştüğü durumdan kurtarmak için her türlü etki ve denetimden uzak, milli bir heyet oluşturulmalıdır. Her bakımdan güvenli bir yer olan Sivas ta milli bir kongre toplanması kararlaştırılmıştır. Bunun için bütün illerin her sancağından, milletin güvenini kazanmış 3 temsilci seçilerek Sivas a gönderilecektir. Her ihtimale karşı bu kararlar milli bir sır olarak tutulmalı ve seçilen üyeler kimliklerini gizleyerek Sivas a gelmelidirler. Doğu İlleri adına 10 Temmuz da Erzurum da bir kongre toplanacaktır. Amasya Genelgesi nin Önemi: Bu genelge ulusal egemenliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır. Ulusun teşkilatlandırma ve mücadele yöntemleri belirginleşmiştir. Ulusal egemenlik ve ulusal bağımsızlık fikri ilk kez ortaya atılmıştır. Erzurum Kongresi: (23 Temmuz 7 Ağustos ) 23 Temmuz da bir okul binasında toplanan kongrenin açılış konuşmasında Mustafa Kemal Tarih bir milletin kanını, hakkını, varlığını hiçbir zaman inkâr edemez. demiştir. Kongrede alınan kararlar ile Kurtuluş Savaşı nın yol haritası çıkartılmıştır. Bu kongre yerel bir nitelik taşımasına rağmen, aldığı kararlar itibariyle millidir. Kongre dağılmadan önce Mustafa Kemal başkanlığında 9 kişilik bir Heyet-i Temsiliye (Temsil Heyeti) seçerek çalışmalarına son vermiştir. Kongrede alınan kararlar vatanın her tarafına, İstanbul daki işgal güçleri temsilcilerine, ülkedeki bütün milli kuruluşlara gönderilerek duyurulmuştur. Kongrede alınan kararlar özet olarak şöyledir: Milli sınırlar içerisinde vatan bir bütündür, parçalanamaz. Her türlü yabancı işgaline karşı ve Osmanlı hükümetinin dağılması halinde millet topyekün savunma ve direnişe geçecektir. Vatanın bağımsızlığını korumada İstanbul daki hükümet yetersiz kaldığı takdirde, bunu gerçekleştirmek için Milli Kongre tarafından seçilecek geçici bir hükümet kurulacaktır. 4

5 Kuva-yi Milliye yi etken ve milli iradeyi egemen kılmak esastır. Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez. Manda ve himaye kabul edilemez. Milli Meclis in derhal toplanması ve hükümet işlerinin meclis denetimine sokulması için çalışılacaktır. Erzurum Kongresinin Önemi: Yeni bir devlet kurma düşüncesi belirginleşmiştir. Misak-ı Milli sınırları ilk kez belirlenmiştir. Mustafa Kemal in başkanlığında Doğu illerini temsilen, Heyet-i Temsiliye (Temsil Heyeti) adıyla bir yürütme organı seçilmiştir. Erzurum Kongresi nin toplanma amacı bölgesel, alınan kararlar yönünden ise ulusaldır. Sivas Kongresi: ( 4 Eylül 11 Eylül ) Bu kongrenin toplanmasını engellemek için o sıralarda Sivas ta bulunan Elazığ valisi Ali Galip e İstanbul Hükümetince görev verilmiştir. Ancak Mustafa Kemal in bu durumdan haberdar olması sonucunda, bu hain girişim başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Sivas Lisesi binasında toplanmış olan kongrenin üzerinde tartıştığı ilk konu başkanlık meselesi olmuştur. Bu mesele Mustafa Kemal in 3 üye dışında kongreye katılan diğer bütün üyelerin kararıyla başkan seçilmesiyle çözümlenmiştir. En uzun tartışmalar manda ve himaye konusunda olmuştur. Bazı delegeler, tek başımıza işgalcilerle mücadele edemeyeceğimizi bu mücadeleyi Amerikan mandasına girerek kazanabileceğimizi ifade etmişlerdir. Fakat neticede manda ve himaye konusu bir daha gündeme gelmemek üzere kesin olarak reddedilmiştir. Erzurum da alınan kararlar aynen kabul edilerek millileştirilmiştir. Kongre, Erzurum Kongresi nde alınan kararlara ek olarak şunları da kararlaştırmıştır: Ülkedeki bütün milli kuruluşlar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir. Meclis-i Mebusan ın biran evvel toplanması kararlaştırılmıştır. Temsil Heyeti bütün vatanı temsil etmeye yetkili kılınmıştır. Batı Cephesi kurulmuş ve başına Ali Fuat (Cebesoy) Paşa getirilmiştir. 5

6 İstanbul Hükümeti İle Amasya Görüşmeleri: Sivas Kongresi sonunda alınan kararların tüm yurtta uygulanmaya başlandığını gören İstanbul Hükümeti, ülkenin kendi kontrollerinden çıkmakta olduğunu anladı ve Temsil Heyeti yle görüşmek istedi. Ancak Mustafa Kemal, Temsil Heyeti ne karşı düşmanca hareketler içerisinde bulunan Damat Ferit Hükümeti istifa etmedikçe görüşmeyecekleri konusunda ısrarcı oldu. Bunun üzerine Damat Ferit Hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştır. Onun yerine kurulan Salih Paşa Hükümeti ile yapılan görüşmelerde alınan kararlar özetle şöyledir: Türklerin yaşadığı iller hiçbir şekilde işgal ettirilmeyecek; manda ve himaye kabul edilmeyecek. Müslüman olmayan halklara hiçbir ayrıcalık tanınmayacak. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından resmi bir kurum olarak tanınacak. Barış görüşmelerine Temsil Heyeti tarafından görevlendirilen kişiler de katılacak. Sivas Kongresi kararları, yeniden toplanacak olan Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından da onaylanmak şartıyla Osmanlı Hükümeti tarafından kabul edilmesi. Meclis-i Mebusan için seçimlerin biran evvel yapılarak, hiçbir baskı olmaksızın meclisin çalışmalarına başlaması İstanbul hükümetiyle imzalanan bu anlaşma Padişah tarafından onaylanmadığı için yürürlüğe girmemiştir. Bu anlaşmada yer alan hususlardan sadece 1 tanesi padişah tarafından kabul edilmiştir. Padişah, seçim kararı almış ve Meclis-i Mebusan ı yeniden toplamıştır. Misak-ı Milli: Mebusan meclisi için yapılan seçimlerde Mustafa Kemal de milletvekili seçilmişti. Ancak o, meclisin İstanbul da toplanmasına karşı olduğu için İstanbul a gitmemiştir. Meclis 12 Ocak de açılmış ve 28 Ocak de Misak-ı Milli (Milli And) adı verilen bir dizi kararı kabul etmiştir. Bu kararlar 17 Şubat de ilan edildiğinde gerek padişah, gerekse işgal kuvvetleri büyük bir şaşkınlık yaşamıştır. Alınan kararlardan hoşnut olmayan İngilizler, Meclis i basıp yakaladıkları milletvekillerini sürgüne yollamıştır. Ardından da tüm İstanbul resmen işgal edilmiştir. Bütün bunlara sebep olan kararlar ise özet olarak şöyledir: Arapların yaşadığı ve İtilaf Devletleri nce işgal edilmiş bölgelerin geleceği halk oylamasıyla belirlenecektir. Türklerin yaşadığı topraklar hiçbir şekilde parçalanamaz bir bütündür. 6

7 Kars, Ardahan, Batum ve Batı Trakya nın geleceği halk oylamasıyla belirlenmelidir. İstanbul ve Marmara Denizi nin güvenliği garanti edilirse, boğazlar tüm ülkelerin kullanımına açılabilir. Azınlıklara verilen haklar, komşu ülkelerde Müslümanlara verilen haklardan daha fazla olamaz. Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır. TBMM nin Ankara da Açılması Mustafa Kemal in korktuğu gerçekleşmiş, Meclis dağıtılıp İstanbul işgal edilmiştir. Bu durum Mustafa Kemal in haklılığı ve ileri görüşlülüğünü de gözler önüne sermiştir. Bu gelişmeler karşısında Mustafa Kemal tutumunu sertleştirmiş ve Temsil Heyeti Başkanı sıfatıyla bir genelge yayınlayarak şu isteklerde bulunmuştur: Ankara da olağanüstü yetkilere sahip milli bir meclis toplanacaktır. Bu meclise üye olarak seçilecek kişiler milletvekilleri ile ilgili yasa hükümlerine uygun olacaktır. Seçimlerde her sancaktan 5 üye seçilecektir. Seçimlere her bölgenin en yüksek sivil yöneticisi başkanlık edecek ve seçim güvenliğinden sorumlu olacaktır. Seçimler gizli oy, açık sayım şeklinde gerçekleştirilecektir. Seçilenler en geç 15 gün içerisinde Ankara da toplanacaklardır. Seçimlerin ardından 23 Nisan tarihinde TBMM dualarla Ankara da açılarak çalışmalarına başlamıştır. İlk olarak Mustafa Kemal Meclis başkanı seçilmiştir. Kuvvetler birliği esasına göre hareket eden bu mecliste hükümet, 11 bakandan oluşturulmuştur. Her bakan, meclis içerisinden saf çoğunluk ilkesine göre ayrı ayrı seçilmiştir. TBMM başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanı olarak kabul edilmiştir. 7

8 SİLAHLI MÜCADELE AŞAMASI KUVA-İ MİLLİYE Yurdun işgali karşısında çeşitli yörelerde ortaya çıkan milli direniş örgütlerine Kuva-i Milliye (Ulusal Kuvvetler) denir. Kuva-i Milliye, Kurtuluş Savaşı&#;nın ilk savunma kuruluşudur. Günümüz Türkçe&#;sindeki anlamı Ulusal Güçler&#;dir. Kuva-i Milliye, ülkenin dört bir yanının Yunan, İngiliz, Fransız, İtalyan birliklerince ele geçirildiği, Mondros antlaşması ile ülkeye ağır koşulların dayatıldığı, Osmanlı ordusunun silahlarının alınıp dağıtıldığı, her şeyin bitti sanıldığı günlerde, ulusun tepkisi olarak doğan bir halk direnişidir. Yerel sivil örgütlenmeler, çeteler olarak ortaya çıkan Kuva-i Milliye, düzenli ordulardan oluşan işgalci güçlere karşı, bugünkü deyimiyle, bir gerilla savaşı uygulamıştır. İlk direniş olayları Güneydoğu bölgesinde Fransız&#;lara karşı görülmüşse de, örgütlü direniş İzmir&#;in düşman tarafından ele geçirilmesinden sonra Ege bölgesinde oluşmuştur. Kuva-i Milliye daha sonra bağımsız yerel örgütlenmeler olarak yurdun her köşesine yayılmıştır. Bu bölgesel kuruluşlar, daha sonra TBMM&#;nin kurulması ile birleştirilmiş ve I. İnönü Savaşı sırasında da düzenli orduya dönüşmüştür. İlk Kuva-i Milliye kıvılcımı (ilk silahlı direniş) Güney Cephesi&#;nde Dörtyol&#;da 19 Aralık &#;de Fransızlara karşı başlamıştır. Bunun en önemli nedeni, Fransız ların işgallerine Ermenileri ortak etmeleridir. İkinci etkili silahlı direniş hareketi ise (Örgütlü ilk Kuva-i Milliye hareketi) İzmir&#;in işgalinden sonra, yurtsever bazı subayların halkı örgütlemesiyle Ege Bölgesi&#;nde resmen başlamışlardır. Batı Anadolu&#;daki Kuvay-i Milliye birlikleri düzenli ordu kuruluncaya kadar geçen sürede Yunan birliklerine karşı vur kaç taktiği ile savaşmıştır. Güney Cephesinde (Adana, Maraş, Antep ve Urfa) Kurtuluş Savaşını düzenli ve disiplinli Kuva-i Milliye birlikleri yapmıştır. Kuva-i Milliye nin Ortaya Çıkma Nedenleri: Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı&#;ndan yenik çıkmış olması, Mondros Ateşkes Anlaşması uyarınca Türk ordusunun terhis edilmiş olması, İtilaf Devletleri&#;nin Anadolu&#;yu yer yer işgal etmeleri, İşgalcilerin halka zulmetmesi, Osmanlı hükümetlerinin Türk halkının can ve mal güvenliğini koruyamaması, Halkın milliyetçi bilince sahip olması. Kuva-i Milliye nin Özellikleri Mondros Ateşkes Antlaşması&#;ndan sonra Anadolu&#;nun işgali üzerine başlayan bölgesel hareketlerdir. Kuva-i Milliye birlikleri arasında ilişki az olup, kendi bölgelerini kurtarmaya çalışmışlardır. Tek bir merkeze bağlı değillerdir. Dağınık ve düzensiz hareket etmişlerdir. Askerlik tekniği bakımından eksik ve askerlik düzeninden uzaklardır. Mondros Ateşkes Antlaşması ile terhis edilen askerler de bu harekete katılmışlardır. Düzenli düşman ordularını durduracak güçten yoksundurlar. Fakat, düşmanın ilerleyişini yavaşlatarak TBMM ye zaman kazandırmışlardır. 8

9 Suçluları kendi içlerinde cezalandırma yoluna gitmişlerdir. İhtiyaçları halk tarafından karşılanmıştır. Gönüllülük esasına göre oluşmuştur. Nadiren de olsa ihtiyaçlarının giderilmesi ve harekatların icrası sırasında halka eziyet edenler de çıkmıştır. Kuva-i Milliye daha sonra kaldırılarak Düzenli Ordu kurulmuştur (8 Ekim ). Bazıları düzenli orduya dönüştürülmeye karşı çıkmış ve isyan etmiştir (Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe) Kuva-i Milliye birlikleri en büyük başarıyı Güney Cephesi&#;nde Fransızlara karşı kazanmıştır. Türlü imkansızlıklar içinde Fransız ordusuna karşı koyarak Maraş ve Urfa yı işgalden kurtarmıştır. Kuva-yı Milliye nin Sağladığı Faydalar Milli Mücadele&#;nin ilk silahlı direniş gücü olmuşlardır. İşgalci güçlere ve azınlıklara büyük zararlar vermiştir. Düşmanın ilerlemesini yavaşlatmıştır. Yunan ordularının Anadolu&#;da rahatça ilerlemelerini engellemişlerdir. Türk köylerini Rum ve Ermeni çetelerinin saldırılarına karşı korumuşlardır. Halka moral vermiş ve ulusal bilincin gelişmesine katkı sağlamıştır. Düzenli ordu kuruluncaya kadar halkı korumuştur. TBMM&#;ye karşı başlayan iç ayaklanmaların bastırılmasında önemli görevler üstlenmişlerdir. Düzenli ordunun kurulması ve teşkilatlanmasına ortam oluşturmuştur. Kuva-i Milliye Birliklerinin Kaldırılmasının Nedenleri İhtiyaçlarının karşılanabilmesi için zaman zaman halka baskı uyguluyor olmaları, Suçlu gördükleri kişileri kendi kurallarına göre cezalandırıyor olmaları, İşgalleri yavaşlatabilmelerine rağmen tamamen durdurabilecek ve yurdu düşmandan temizleyebilecek potansiyele sahip olmamaları, Tek bir merkezden yönetilmemeleri, TBMM nin isteklerini zaman zaman yerine getirmemeleri. 9

10 TBMM ye Karşı Ayaklanmalar (İç Cephe) Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca Anadolu nun çeşitli yerlerinde birçok ayaklanmalar çıkmıştır. Bu ayaklanmaların bazıları, Anadolu topraklarının bir bölümü üzerinde yeni bir devlet kurmayı amaçlayan, diğer bölümü ise, saltanat ve hilafete geleneksel ve dinsel bakımdan bağlı olanlarca çıkarılmış isyan hareketleridir. Çıkartılan isyanların genel olarak ortak amacı; milli hareketi boğmaktır. Atatürk, öncelikle iç isyanların bastırılmasına, ülkede iç güvenliğin sağlanmasına son derece önem vermiştir. Bir yandan vatana ihanet yasası çıkarılırken, öbür yandan da iç isyanları bastırmada kullanılmak üzere Seyyar Jandarma Müfrezeleri kurulmuştur. Ayaklanmalar milli mücadeleyi geciktirmiştir. Ayaklanmaları 4 gruba ayırmak mümkündür. Bunlar: A. İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar Anzavur Ayaklanması: Susurluk, Biga, Gönen, Ulubat bölgesinde başlayan isyanı Çerkez Ethem birlikleri bastırmıştır. Tekrar isyan eden Ahmet Anzavur ikinci kez Ali Fuat Paşa tarafından etkisiz hale getirilmiştir. Kuva-i İnzibatiye Ayaklanması: Halifelik ordusu da denilen bu birlikler Geyve bölgesinde ayaklanmıştır. Ancak başarılı olamamışlardır. Bu ayaklanmaların boğazlara yakın yerlerde çıkarılmasının nedeni Kuva-i Milliye nin bu bölgelerde teşkilatlanmasını engellemektir. B. Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar Doğu Anadolu daki Ermeni Ayaklanmaları: Kazım Karabekir tarafından bastırılmıştır. Güney Bölgesindeki Ermeni Ayaklanmaları: Adana, Antep, Maraş, Urfa bölgelerinde Fransızların da desteğiyle çıkan ayaklanmalardır. Doğu Karadeniz de Rum Ayaklanmaları: TBMM yi en çok uğraştıran ayaklanma olmuştur. Batı Anadolu da Rum Ayaklanması: Düzenli birlikler tarafından bastırılmıştır. Ayaklanmalara Karşı Alınan Önlemler 1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır (29 Nisan ). 2. İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. 3. Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi den fetva alınmıştır. 4. İstanbul Hükümeti ile resmi haberleşme kesilmiştir. 5. Düzenli birlikler kurulmuştur. Sonuçları 1. Milli Mücadele nin uzamasına neden olmuştur. 2. İşgallerin genişlemesine neden olmuştur. 3. Milli kuvvetlerin birbirine karşı kullanılmasına ve kaynakların boş yere akıtılmasına neden olmuştur. 4. Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırmıştır. 5. TBMM nin otoritesini güçlendirmiştir. 10

11 İstiklal Mahkemelerinin Özellikleri 1. Üyeleri meclis içinden atanır. Yani milletvekilleri hakim olarak atanmıştır. 2. Karışıklık çıkan bölgelerde kurulmuşlardır. 3. Hüküm verirken vicdani kanaat yeterlidir. Delil şartı aranmaz. 4. Kararlarına itiraz edilemez. 5. Yargılama topluma açık olarak yapılır. 6. Verilen cezalar hemen uygulanır. 7. Verdiği cezalar pratik cezalardır (İdam, sürgün, falaka, para cezası verilir. Hapis cezası çok nadiren verilmiştir ve en fazla 15 gündür. Hapis cezasına başvurulmamasının sebepleri mekan yetersizliği, gardiyan ihtiyacı ve tutukluların beslenme zorluğudur). Eleştirildikleri Noktalar 1. Hukukçu olmayan kişilerin de hakim olarak atanabilmesi 2. Delil şartı aranmadığı ve itiraz şansı olmadığı için haksızlığa uğrayanların olması Önemi ve Katkısı İsyanların kısa sürede bastırılmasında ve böylece cephe gerisi güvenliğinin sağlanmasında çok önemli bir role sahiptir. DOĞU CEPHESİ Rusların; Brest-Litowsk antlaşmasıyla Doğu Anadolu ve Kafkas bölgelerini boşaltması üzerine Kafkasya&#;da; Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan bağımsız devletleri kurulmuştur. Ruslardan boşalan bölgede savaş sürdüğü için Türkler yerleşememiş ve savaşın sonunda Mondros ateşkesinin imzalanmasıyla Türklerin tamamen bölgeden uzaklaşması Ermenilerin bölgedeki etkinliklerini arttırmıştır. Doğu Anadolu da hak iddia eden Ermeniler; Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras ırmaklarına kadar ilerlemiştir. Bu durum üzerine TBMM Kazım Karabekir komutasında Doğu Cephesini açmıştır. Ermenilerle yapılan savaşta: Sarıkamış, Kars ve Gümrü geri alınarak 3 Aralık de Gümrü Antlaşması yapılmıştır. Gümrü Antlaşması (3 Aralık ) Ermeniler in isteği üzerine Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre: 1. Kars, Sarıkamış, Iğdır, Kağızman Türk Devleti ne verilecek. 2. Doğu sınırı, Aras Nehri ve Çıldır Gölü ne kadar uzanacak. 3. Ermenistan Hükümeti, Sevr Barış Antlaşması nı tanımayacak. 4. Ermenistan, TBMM nin aleyhine çalışmayacak. 5. Türkler e saldırıda bulunan Ermeniler dışındakiler isterlerse 6 ay içinde Türkiye ye dönebilecekler. 11

12 Önemi: Ermenistan TBMM yi tanıyan ilk devlettir. Türk Devleti nin ilk siyasi başarısıdır. Türk ordusu ilk başarısını Doğu da Ermenilere karşı kazanmıştır. Türkiye-Ermenistan sınırı çizilmiştir. Kurtuluş Savaşı nda kurtarılan ilk yer Kars tır. Mondros taki sınırlar ilk kez aşılmıştır. Doğu cephesinde savaş fiilen bitmiştir. Buradaki askerler Batı cephesine kaydırılmış; Böylece batı ve güney cephesi güç kazanmıştır. Not: Rusya nın 5 Aralık de Ermenistan ı işgal etmesiyle Gümrü Antlaşması uygulanamamıştır. GÜNEY CEPHESİ a) İtalya İle İlişkiler İtalyanlar İzmir in Yunanistan a verilmesi nedeniyle kırgındı, bundan dolayı Kuva-i Milliye yi desteklemişler ve bölge halkına iyi davranmışlardır. seafoodplus.infoönü Savaşı ndan sonra işgal ettikleri yerleri boşaltmışlardır (5 Temmuz ). b) Fransa İle İlişkiler Fransızlar Mondros tan sonra Adana, Osmaniye ve Mersin i işgal etmiştir. (Ocak ). Paris Barış Konferansı nda Suriye, Lübnan, Antep ve Maraş Fransızlar a bırakılmıştır. Fransızlar tarafından işgal edilen yerlerde Ermeniler Türkler üzerine kışkırtılmıştır. Sivas Kongresi nde, Güneydoğu da da Kuva-i Milliye birlikleri kurulmasına karar verilmiştir. Kuva-i Milliye nin kurulmasıyla birlikte Fransızlar a karşı mücadele başlamıştır. Fransızlar la şu savunmalar yapılmıştır: Maraş Savunması : 21 Ocak Şubat Urfa Savunması : 9 Şubat Nisan Antep Savunması : 1 Nisan Şubat Adana Savunması : 21 Ocak Ekim Fransızlar la 30 Mayıs de ateşkes yapılmıştır. Fransa Moskova Antlaşması ile endişeye düşmüş, Eskişehir ve Kütahya Savaşları ile beklemeye geçmiştir. Sakarya Zaferi ile endişesi sona eren Fransa TBMM ile Ankara Antlaşması nı imzalanmıştır. Ankara anlaşmasına Batı cephesi gelişmeleri içerisinde ayrıntılarıyla yer verilecektir. 12

13 Not: Kurtuluş Savaşı&#;nda ilk silahlı mücadele Güney Cephesi&#;nde başlamıştır. Güney Cephesi nde yalnız Kuva-i Milliye Birlikleri mücadele etmiştir. Düzenli Ordu mücadele etmemiştir. Bu mücadelelerin fitilini ateşleyen ve örnek bir mücadele sergileyen Maraş a Mustafa Kemal in önerisi ile TBMM tarafından İstiklal Madalyası verilmiştir. TBMM &#;te Maraş&#;a "Kahraman", Antep&#;e "Gazi", &#;te ise Urfa&#;ya "Şanlı" ünvanını vermiştir. BATI CEPHESİ a) Düzenli Ordunun Kurulması Yunan işgaline karşılık Ayvalık, Denizli ve Salihli&#;ye bölgesinde Kuva-i Milliye Cephesi oluşturulmuştur. Kuva-i Milliye, Kurtuluş Savaşı&#;nın ilk savunma kuruluşudur. Kuva-i Milliye&#;yi örgütlemek için Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri yapılmıştır. M. Kemal Paşa Sivas Kongresi&#;nde, Ali Fuat Paşa&#;yı Batı Cephesi Komutanlığı&#;na getirilmiştir. Ali Fuat Paşa, Gediz Taarruzu&#;nda başarılı olamamış ve Yunan orduları Dumlupınar&#;a kadar ilerlemiştir. Çerkez Ethem&#;in baskıları ve Ali Fuat Paşa&#;nın etkisiz olması nedeniyle Ali Fuat Paşa Moskova Büyükelçiliği&#;ne atanmıştır. Batı Cephesi ikiye ayrılmıştır. Albay İsmet Bey Batı Bölümü&#;ne, Albay Refet Bey ise Güney Bölümü&#;ne atanmıştır. Yunan taarruzu karşısında Kuva-i Milliye başarılı olamamıştır. Ordudan firarlar başlamış, İstiklal Mahkemeleri nin çalışmaları ile firarlar sona erdirilmiştir. Düzenli ordunun kurulması ile Kuva-i Milliye tamamen ortadan kaldırılmıştır (8 Ekim ). Düzenli orduya geçildiği sırada bazı Kuva-i Milliyeciler isyan etmiştir (Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe). Demirci Mehmet Efe İsyanı seafoodplus.infoönü Savaşı&#;ndan önce, Çerkez Ethem İsyanı ise seafoodplus.infoönü Savaşı&#;ndan sonra bastırılmıştır. b) I. İnönü Savaşı ( Ocak ) Nedenleri: Yunanistan, taarruzu devam ettirerek İngiliz Hükümeti nden yardım sağlamayı, Çerkez Ethem Ayaklanması&#;ndan faydalanmayı, Eskişehir&#;i alarak demiryollarının önemli noktalarını kontrol altına almayı, Sevr Barış Anlaşması&#;nı TBMM&#;ye kabul ettirmeyi amaçlamıştır. Yunanlar, Çerkez Ethem&#;in isyanından faydalanarak Eskişehir&#;e ilerlemeye başlamıştır. İsmet Bey, ordusunu Çerkez Ethem&#;in karşısından çekerek Yunanlar&#;la çarpışmaya başlamıştır. Yunanistan geri çekilmek zorunda kalmıştır. Sonuçları: Düzenli Ordu nun ilk zaferidir. Halkın Düzenli Ordu ya güveni artmıştır. Milletin zafere olan inancı güç kazanmıştır. İsmet Paşa generalliğe yükselmiştir. Çerkez Ethem İsyanı bastırılmıştır. Zafer sonrası Afganistan Hükümeti ile Dostluk ve Yardımlaşma, Rusya ile de Moskova Antlaşması imzalanmıştır. İlk anayasa olan Teşkilât-ı Esâsiye kabul edilmiştir (20 Ocak ). İstiklâl Marşı kabul edilmiştir (12 Mart ). İtilaf Devletleri yenilgi karşısında, durumu görüşmek üzere Londra&#;da bir konferans düzenlemişlerdir 13

14 Londra Konferansı (23 Şubat Mart ) Nedenleri: İngilizler&#;in, Rusya nın TBMM ile Moskova daki görüşmelerinden rahatsız olmaları. İngilizler&#;in Musul ve Kerkük&#;te direnişle karşılaşması. İngilizler&#;e karşı Revandiz&#;de ayaklanma çıkması. I. İnönü Savaşı sonucunun İtilaf Devletleri arasında görüş ayrılığına neden olması. Fransızlar&#;ın Güney Doğu Anadolu&#;da büyük bir direnişle karşılaşması. İtalyanlar&#;ın işgal planlarından memnun olmaması. Yunanistan a toparlanma için zaman kazandırma düşüncesi. Sevr anlaşmasını biraz yumuşatarak TBMM ye kabul ettirme emelleri. İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümeti&#;ni konferansa davet etmiştir. Mustafa Kemal veya onun göndereceği birinin İstanbul Hükümeti nin yanında gelmesini istemişlerdir. İtilaf Devletleri bu hareketleriyle, TBMM&#;yi tanımadıklarını göstermişlerdir. İstanbul ve Ankara hükümetleri anlaşamadıkları için Londra Konferansı&#;na iki ayrı delege göndermişlerdir: İstanbul Hükümeti adına Sadrazam Tevfik Paşa, Ankara Hükümeti adına Bekir Sami Bey Londra&#;ya gönderilmiştir. Londra Konferansı; İstanbul Hükümeti, TBMM Hükümeti, İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan arasında gerçekleşmiştir. İstanbul Hükümeti&#;ni temsil eden Tevfik Paşa, söz hakkını TBMM temsilcisine bırakmıştır. İtilaf Devletleri şunları teklif etmiştir: İzmir Türk Devleti ne iade edilecek, ancak şehirde Yunan güçleri bulunacak. İzmir&#;in valisi Hristiyan olacak ve Milletler Cemiyeti tarafından tayin edilecek. Doğu Trakya Yunanlılar&#;a kalacak. Doğu Anadolu&#;da Ermenistan kurulacak. Kapitülasyonlar devam edecek. Sonuçları: İtilaf Devletleri TBMM&#;yi hukuken tanımıştır. Avrupa&#;da Türkler barışa yanaşmıyorlar türünde çıkan propagandalara engel olunmuştur. Sevr Barış Antlaşması&#;ndaki bazı maddeler tartışma konusu olmuştur. Konferans sonunda TBMM temsilcisi İngiltere, Fransa, İtalya ile ikili anlaşmalar yapmıştır. Konferansın başarısız olması nedeniyle Yunan saldırısı yeniden başlamış, II. İnönü Savaşı gerçekleşmiştir. 14

15 TBMM-Afganistan Dostluk ve Yardımlaşma Antlaşması (1 Mart ) Afganistan ile TBMM arasında imzalanmıştır. Antlaşmaya göre: TBMM Afganistan ın bağımsızlığını tanıyacak. İki taraf da birine saldırı yapıldığında kendine saldırı yapılmış sayacak. TBMM, Afganistan a subay ve öğretmen gönderecek. Önemi : İlk kez bir İslam devleti TBMM&#;yi tanımıştır. Moskova Antlaşması (16 Mart ) Rusya&#;da de Bolşevik İhtilali çıkmıştı. Bu olay üzerine ülke yönetimini eline geçiren Bolşevikler, imzaladığı Brest-Litowsk Antlaşması ile I. Dünya Savaşı&#;ndan çekilmiş ve gizli antlaşmaları açıklamıştı. Yeni yönetimi kabul etmeyen İtilaf Devletleri Rusya&#;ya karşı birlik olmuştu. Ruslar hem kendi egemenliklerini kabul ettirmek hem de yeni rejimlerini dünyaya yaymak için çabalamaktaydı. Bütün bu olaylar TBMM ile Sovyet Rusya yı birbirine yakınlaştırmıştır. Doğuda Ermenilere karşı kazanılan zaferin Batıda Yunanistan karşısında devam ettirilmesi Sovyet Rusya yı TBMM ile iyi ilişkiler kurmaya yöneltmiştir. Diğer taraftan Gümrü Anlaşması ndan kısa bir süre sonra Ermenistan Sovyetler Birliği ne bağlı otonom bir devlet haline gelmişti. Bu durum, Gümrü Anlaşması nın Sovyetler tarafından onaylanmasını gerektirmiştir. Tüm bu gelişmeler Moskova Anlaşmasının yapılmasına sebep olmuştur. Antlaşmaya göre: Sovyet Rusya, Misak-ı Milli yi tanıyacak. İki taraftan birinin tanımadığı devletlerarası bir anlaşmayı diğeri de tanımayacak. Sovyet Rusya, kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecek. Batum, Gürcistan&#;a iade edilecek. İki ülkenin ekonomisini geliştirmek için yeni iktisadî anlaşmalar yapılacak. Sovyetler Birliği TBMM ye borç para ve silah yardımında bulunacak. Karadeniz&#;e kıyısı olan devletler ile Boğazlar&#;ın ticaret gemilerine açık kalması için konferans düzenlenecek. Önemi: Sovyet Rusya, Misak-ı Milli yi ve TBMM yi tanıyan ilk Avrupa devleti olmuştur. İlk kez büyük bir devlet TBMM&#;yi tanımıştır. Sovyet Rusya, Sevr Barış Anlaşması&#;nı tanımadığını açıklamıştır. Yeni Türk Devleti&#;nin diplomasi sahasında kazandığı büyük bir zaferdir. Her iki ülke de kendilerinden önce imzalanan antlaşmaları geçersiz saymıştır. Batum Gürcistan&#;a, Kars ve Ardahan çevresi de Türk Devleti&#;ne ait olmuştur. Doğu sınırımız büyük ölçüde belirlenmiş ve doğu sınırının güvenliği sağlanmıştır. Not : Sakarya Savaşı ndan sonra Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması imzalanmış ve doğu sınırı kesinlik kazanmıştır (13 Ekim ). Batum, Misâk-ı Millî&#;den verilen ilk tavizdir. Ancak Kurtuluş savaşının sürdürülebilmesi ve kazanılmasında hayati bir öneme sahip olan Sovyet yardımı bu şekilde sağlanmıştır. 15

16 c) seafoodplus.infoönü Savaşı ( Mart ) Nedenleri: Londra Konferansı tekliflerinin TBMM tarafından kabul edilmemesi. İngilizler&#;in Yunanlılar&#;ı kışkırtması. Sevr Barış Antlaşması&#;nın TBMM&#;ye kabul ettirilmek istenmesi. Yunanlılar&#;ın düzenli ordunun teşkilatlanmasına fırsat vermeden Ankara üzerine yürüyerek TBMM&#;yi dağıtmak istemesi. Yunan ordusu İnönü mevkiinde durdurulmuştur. Türk ordusu Aslıhan ve Dumlupınar&#;da çarpışmış, birliklerin aşırı yorulması ve fazla kayıp verilmesi ile istenilen sonuç tam olarak alınamamıştır. Bu durum Türk ordusunun tam olarak taarruz gücüne ulaşamadığını göstermiştir. Sonuçları: Düşman oyalanmış ve Kurtuluş Savaşı için zaman kazanılmıştır. Yunanlılar Türk ordusunun gücünü kabul etmiştir. İtilaf Devletlerinin Yunanistan a olan güveni büyük bir darbe almıştır. Halkın TBMM&#;ye olan güveni artmıştır. İtilaf Devletleri&#;nin İstanbul&#;daki yüksek komiserleri TBMM ile Yunanistan arasında taraf olmadıklarını açıklamışlardır. İtalyanlar, işgal ettikleri toprakları boşaltmışlardır (5 Temmuz ). Fransızlar işgal ettikleri Zonguldak tan çekilme kararı almışlardır, Mustafa Kemal, zafer sonunda İsmet Paşa&#;ya; "Siz yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de (ters alınyazısını da) yendiniz" diye telgraf çekmiştir. d) Kütahya-Eskişehir Savaşları ( Temmuz ) Nedenleri : Yunanistan&#;ın, seafoodplus.infoönü Savaşı&#;nın yorgunluğu içinde olan Türk ordusunun toparlanmasına fırsat vermeden saldırıya geçmek istemesi, Yunanistan ın İngiltere nin ekonomik ve askeri desteğini yeniden sağlama düşüncesi, Yunanistan ın sarsılan prestijini düzeltme isteği. Yunanistan İnönü&#;den Afyon&#;a kadar geniş bir saha üzerinde saldırıya geçmiştir. Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa&#;ya, Sakarya Nehri&#;nin doğusuna çekilmesini söylemiştir. Afyon, Eskişehir ve Kütahya Yunanların eline geçmiştir. Sonuçları : Türk ordusu büyük kayıplar vererek geri çekilmiştir. Hatta Mustafa Kemal duruma müdahale edip İsmet Paşa yı geri çekilme konusunda uyarmamış olsa Türk ordusu tamamen imha olabilirdi. Meclis in Kayseri ye taşınması önerisi gündeme gelmiştir. Halkın ve ordunun morali bozulmuştur. TBMM&#;de bazı kişiler başarısızlığın suçunu Mustafa Kemal&#;e yüklemek istemiştir. Mustafa Kemal Paşa başarılı olabilmek için olağanüstü yetkiler istemiştir. Başkomutanlık yasası çıkarılarak Mustafa Kemal ordunun başına geçirilmiştir. Önemi : Kurtuluş Savaşı nda kaybedilen ilk ve tek savaş Kütahya-Eskişehir Savaşları dır. 16

17 M. Kemal&#;e Başkomutanlık Yetkisinin Verilmesi: TBMM, Mustafa Kemal e üç ay süreyle Başkomutanlık yetkisini veren kanunu kabul etmiştir (5 Ağustos ). Böylece: Mustafa Kemal, yasama, yürütme ve yargı yetkisini doğrudan kullanmaya başlamıştır. Diğer taraftan Erzurum Kongresi&#;nde askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal, milli irade ile başkomutan olarak ordunun başına geçmiştir. Her 3 ayda bir yenilenmek suretiyle Büyük taarruz öncesine kadar bu yetki Mustafa Kemal tarafından kullanılmıştır. 20 Temmuz &#;de ise Başkomutanlık Kanunu sınırsız olarak uzatılmış ve Mustafa Kemal&#;in cumhurbaşkanı seçilmesine kadar Mustafa Kemal başkomutan olarak kalmıştır. e. Sakarya Meydan Savaşı: (23 Ağustos - 13 Eylül ) Yunan ordusu 23 Ağustos &#;de şiddetli bir saldırıya başlamış ve Elmadağ a kadar gelmiştir. Türk ordusu için artık daha fazla geri çekilmek mümkün değildir. Türk ordusu Yunan ilerleyişi karşısında önce bulundukları yerde tutunmaya sonra da Yunan ordusunu püskürtmeye yönelik iki aşamalı bir savaş ortaya koymuştur. Mustafa Kemal in askerlerine "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanıyla sulanmadıkça bırakılamaz" emri topyekün bir direnişi ortaya çıkarmıştır. Savaş 22 gün 22 gece sürmüş ve sonuçta Yunan ordusu ağır kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kalmıştır Sonuçları Türk ordusu büyük bir zafer kazanmıştır, Türk milletinin bağımsızlık azmi daha da güçlenmiştir, Yunan ordusunun son hücumu, Türk ordusunun son savunma savaşıdır. Bundan sonra Yunanistan savunmaya geçerek elindeki toprakları korumaya çalışacak; Türk ordusu ise hücuma geçecektir. II. Viyana kuşatmasından itibaren devam eden geri çekilişe son verilmiştir. Yunan ordusu Afyon-Balıkesir hattına kadar çekilmek zorunda kalmıştır. Kütahya ve Eskişehir başta olmak üzere bazı topraklar işgal altından kurtarılmıştır. Savaşı kazanmış olsa da Türk ordusu büyük kayıplar vermiştir. Özellikle moral yönünden çöküntü içindeki askerleri cesaretlendirmek için komutanların ön saflarda savaşmış olması çok sayıdaki rütbeli askerin kaybına sebep olmuştur. Orduda baş gösteren rütbeli eksikliği sebebiyle Ankara da geçici bir harp okulu açılmış ve belirli bir eğitim seviyesinin üzerinde olan kişiler buralarda aldıkları 6 aylık bir eğitimin ardından komutan olarak orduya katılmıştır. Yani yedek subaylık sistemi ve asteğmenlik rütbesi bu savaşın sonucunda ortaya çıkmıştır. Mustafa Kemal&#;e "Gazilik" ünvanı ve "Mareşallik" rütbesi verimiştir. Dış politikada olumlu sonuçlar doğurmuş, Kars ve Ankara Antlaşmaları imzalanmıştır. 17

18 Kars Antlaşması (13 Ekim ) Rusya nın gözetiminde Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Türkiye nin Kuzeydoğu sınırı (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan) kesin olarak çizilmiştir. Ankara Antlaşması (20 Ekim ) Fransızlar la 30 Mayıs de ateşkes yapılmıştır. Fransa Moskova Antlaşması ile endişeye düşmüş ve TBMM ile görüşmelere başlamıştır. Ancak Eskişehir ve Kütahya Savaşları sırasında Türk ordusunun ağır kayıplar vermesi ile beklemeye geçen Fransa, Sakarya Zaferinin hemen ardından görüşmeleri Ankara anlaşması ile sonuçlandırmış ve Anadolu da işgal ettiği yerlerden geri çekilmiştir. Ankara anlaşmasına göre; İki taraf arasında savaş sona erecek. İki ay içinde Türk ordusu belirlenen hattın kuzeyine, Fransızlar ise güneyine çekilecek. İki taraf da kendilerine kalan topraklarda genel af ilan edecek. Hatay ve İskenderun için özel idare rejimi uygulanacak. Önemi: İlk kez İtilaf Devletleri nden biri, TBMM ile bir antlaşma yapmıştır. Fransa TBMM&#;yi ve Misak-ı Milli&#;yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur. Hatay hariç Suriye sınırımız belli olmuştur. Hatay&#;da özel bir yönetim kurulmuş ve burada yaşayan Türkler&#;e geniş haklar tanınmıştır. Doğu Cephesi nden sonra Güney Cephesi de Batı ya kaydırılmıştır. Fransa, özel idare rejimi olmasına rağmen Hatay ve İskenderun un Türk Devleti nin bir parçası olduğunu kabul etmiştir. İtilaf Devletleri bloğu parçalanmıştır. Dünya kamuoyu Millî Mücâdele nin Türkler in başarısı ile sonuçlanacağını anlamıştır. İtilâf Devletlerinin Ateşkes ve Barış Önerileri (26 mart ) İzmir ve Tekirdağ Türklere verilecek Edirne, Kırklareli ve Babaeski Yunanlılara verilecek. Doğu Anadolu&#;da bir Ermenistan devleti kurulacak. Türkiye&#;de zorunlu askerlik olmayacak, ücretli asker sayısı &#;e çıkarılacak. Sevr antlaşmasının mali ve ekonomik hükümlerinde bazı değişiklikler yapılacak. Bu koşullar üzerine TBMM kesin zaferi sağlayacak saldırı hazırlıklarına geçmiştir. 18

19 DİPLOMATİK MÜCADELE AŞAMASI Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim ) Batı Anadolu&#;nun kurtarılmasından sonra sıra, Doğu Trakya ve Boğazlar&#;a gelmiştir. Türk ordularının İstanbul ve Çanakkale üzerine yürümeleri ve düşman olarak kalan tek unsurun İngilizler olması İngiltere yi telaşa düşürmüştür. İngiltere, Boğazlar ve İstanbul&#;u savunmak istediyse de Fransa ve İtalya&#;dan gerekli desteği görememiştir. Herhangi bir çatışma ihtimaline karşı sömürgelerinden asker talep eden İngiltere onlardan da olumsuz yanıt almıştır. Müttefiklerinden gelen bu olumsuz yanıtlar nedeniyle İngiltere, ortaya çıkacak olan bir savaşta kendi askerlerini kullanmak zorunda kalmıştır. Oysa İngiliz kamuoyunda savaş bıkkınlığı ve Türklerle savaşmanın yanlışlığına olan bir inanç vardır. Bu da İngiliz hükümeti üzerinde yoğun bir baskı ortamı oluşturmuştur. Son olarak Sovyetler Birliği nin de Türkleri destekleyeceğini açıklaması İngilizlerin pes etmesine sebep olmuştur. Böylece İngiltere nin teklifi üzerine ateşkes görüşmeleri başlamıştır. Bursa nın Mudanya limanında başlayan ateşkes görüşmelerine Türkiye, İngiltere, Fransa ve İtalya katılmıştır. Yunan temsilcisi ise, Mudanya açıklarındaki bir savaş gemisinde beklemiştir. Mudanya görüşmelerinde Türkiye yi Batı cephesi komutanı İsmet Paşa temsil etmiştir. Maddeleri Doğu Trakya, Meriç ırmağının sol kıyısına kadar, on beş gün içinde Yunan ordusu tarafından boşaltılarak İngilizlere teslim edilecektir. Doğu Trakya, Yunanlılar tarafından boşaltıldıktan 15 gün sonra İngilizler tarafından TBMM ye teslim edilecektir. Yani Doğu Trakya en geç 30 gün içerisinde TBMM nin kontrolüne geçecektir. TBMM Hükümeti barış antlaşmasının imzalanmasına kadar Doğu Trakya&#;da jandarma askeri bulundurabilecektir. İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti&#;ne bırakılacaktır. İtilaf Devletleri kuvvetleri, barışın imzalanmasına kadar İstanbul&#;da kalacaktır. Her ihtimale karşı İtilaf devletlerine ait askerler Meriç nehrinin öteki yakasında, Yunan toprakları üzerinde konuşlanarak barış anlaşmasının imzalanmasına kadar orada kalacaklardır. Önemi Tek kurşun bile atmadan Marmara Bölgesi ve Doğu Trakya düşman işgalinden kurtarılmıştır. Diplomatik anlamda büyük bir başarıdır. Savaş alanında kazanıp anlaşma masasında kaybetmeye alışık olunan bu millet anlaşma masasından büyük kazanımlarla kalkmayı başarmıştır. 19

20 Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz ) Lozan anlaşmasında belirlenmeyen tek sınırımız Türkiye-Irak sınırıdır. Musul konusunda Türk ve İngilizlerin diretmesi üzerine bu meselenin çözümü iki taraf arasındaki ikili görüşmelere bırakılmıştır. Eğer bu görüşmelerden de bir sonuç çıkmazsa mesele Milletler Cemiyeti ne havale olunacaktır. Lozan anlaşmasında belirlenmiş olmasına rağmen tam anlamıyla içimize sinmeyen ve istediğimiz şekilde sonuçlanmayan meseleler: Boğazlar ve Hatay meseleleridir lu yıllarda oluşan uluslar arası gelişmeler iyi değerlendirilerek bu iki konuda bizim istediğimiz şekilde yeni düzenlemelere gidilmiştir. Lozan görüşmeleri öncesinde Saltanat ve Hilafet birbirinden ayrılmış; Saltanata son verilirken, hilafetin bir süre daha devam etmesine izin verilmiştir. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Mübadele ve Etapli Meselesi: Yunanlılar den itibaren Megola İdea (Büyük Yunanistan Emeli) peşinde koşmuşlardır. Özellikle da Yunanistan ın bağımsız bir devlet haline gelmesinin ardından, Megola İdea çerçevesinde yoğun bir faaliyet sürdürmüş ve Osmanlı nın zayıf anlarından yararlanarak, Batılıların da desteğiyle sürekli olarak bir toprak genişletme faaliyetinde bulunmuştur lerin başlarında Karadeniz de bir Pontus Rum devleti kurmaya yönelik faaliyetlerin başladığı ve I. Dünya Savaşı ile birlikte, çeteler yoluyla bölgede terör estirip nüfus yoğunluğunu ele geçirmeye çalıştıkları görülür. Bütün bu faaliyetleri batılı güçler tarafından şiddetle desteklenmiştir. Kurtuluş Savaşı yıllarında da Pontusçuluk faaliyetlerinin tüm hızıyla devam ettiği görülmektedir. Diğer taraftan, Mondros Mütarekesi ni takip eden süreçte, İngiltere ve Fransa tarafından Yunan ordusunun Anadolu ya getirtilip işgallerde maşa olarak kullanılması yoluna gidilecektir. Yunanlıların İzmir den başlayan işgal hareketleri, tüm Batı Anadolu ya yayılacak ve bu yayılma sırasında yerli Rumların Yunan ordusuyla birlikte hareket ettikleri görülecektir. Bütün bu gelişmeler, Türkler ve Rumlar arasındaki yüzyıllarca beraber yaşamaktan kaynaklanan hoşgörü, güven ve birlikte yaşama isteğinin ortadan kalkmasına sebep olacaktır. İşte bu sebeple, yani iki toplum arasında düşmanlık duygularının oluşması nedeniyle Türklerle Rumların bir arada yaşayamayacakları kanaatine varılmıştır. 20

21 Büyük zaferin ardından Lozan barış görüşmeleri çerçevesinde 30 Ocak te Türkiye ve Yunanistan arasında Türkiye de kalan Rumlarla, Yunanistan da kalan Müslümanların karşılıklı olarak değiş tokuşuna yönelik bir protokol imzalanmıştır. Lozan Antlaşmasının bir parçası olan bu protokole kısaca Mübadele Antlaşması denmektedir. Bu çerçevede İstanbul Rumları ve Batı Trakya Türkleri mübadele kapsamı dışında bırakılarak geriye kalan Rumlar ve Müslümanlar karşılıklı olarak yer değiştirecektir. Bu işlemlerin yürütülmesi için uluslar arası bir komisyon görevlendirilerek derhal çalışmalara başlayacaktır. Fakat, Yunanistan ın Türkiye de daha fazla Rum bırakma düşüncesi sebebiyle ortaya bir sorun çıkmıştır. Bu sorun Etapli Meselesi olarak bilinir. Zira kimin İstanbullu olduğu meselesi net bir şekilde ortaya konulamamıştır. İstanbullu demekten kasıt neydi? Doğma büyüme İstanbullu mu olmalıydı; yoksa anlaşma imzalandığında İstanbul da yaşıyor olması yeterli miydi? Yunanistan bu ikinci tezi savunmaktaydı. Yani anlaşma imzalandığında İstanbul da yaşayan Rumlar İstanbul lu kabul edilmeliydi. Oysa Türk tarafı bu durumu kabul etmiyordu. Zira mütareke yıllarında İstanbul a göç eden çok sayıda Rum vardı ve Yunan tezi kabul edildiği takdirde, topraklarımızda bir hayli fazla miktarda Rum bırakılmış olacaktı. Yunanistan ın bu tezinde ısrarcı olması üzerine Türkiye, Fener Rum Patriğini de mübadele kapsamına alarak sınır dışı etmiştir. Bu olay, iki ülke arasındaki ilişkileri daha da gerginleştirmiş ve sonuçta patriğin, 19 Mayıs te görevinden istifa etmesiyle sorun çözülmüştür. Konu ile alakalı sürdürülen görüşmeler çerçevesinde 1 Aralık da Atina da bir anlaşma imzalanarak azınlıkların mal varlıkları konusunda bir uzlaşma sağlansa da Yunanistan ın mübadele kapsamına girmeyen Batı Trakya Türklerinin mallarına tecavüzlerde bulunmaya başlaması iki ülke arasındaki ilişkilerin yine gerilmesine sebep olmuştur. Hatta bu süreçte iki ülke birkaç kez savaşın eşiğinden dönmüştür. Musul Meselesi: Türkiye Irak sınırı Lozan anlaşmasında çizilememiştir. Türkiye, Musul un Misak-ı Milli içerisinde yer alması, tarihsel ve kültürel açıdan Anadolu nun bir parçası olması, sınır güvenliği açısından stratejik bir konumunun bulunması ve zengin petrol yataklarına sahip bulunması sebebiyle buradan vazgeçmek istemiyordu. İngiltere de zengin petrol yataklarına sahip bu bölgenin kendi mandası altındaki Irak ta kalmasını ve böylece bu kaynakları kendi kullanmak istiyordu. Durum böyle olunca, Lozan görüşmeleri uzadıkça uzadı. Barış anlaşmasının imzalanması gecikince, diğer devletlerin önerisiyle Irak sınırının çizilmesi ve dolayısıyla da Musul meselesinin çözümü İngiltere ve Türkiye arasında 9 ay içerisinde yapılacak görüşmelere bırakıldı. Bu görüşmelerden bir sonuç çıkmadığı takdirde mesele Milletler Cemiyeti ne havale edilecekti. Lozan dan sonra 19 Mayıs te Türkiye ve İngiltere Musul meselesini görüşmeye başladılar. Türkiye, bölgede halk oylamasına gidilmesini talep etti. İngiltere ise bölge insanının eğitim seviyesinin çok düşük olduğunu ve kendileri için doğru karar verebilecek kabiliyete sahip olmadıklarını ileri sürerek Türkiye nin bu önerisini reddetti. 9 aylık süreçte iki taraf bir türlü anlaşamayınca mesele Milletler Cemiyeti ne havale oldu. İngiltere bu durumdan çok memnundu. Zira İngiltere, Milletler Cemiyeti nin kurucu üyesiydi ve veto hakkı olan tek devletti. Ayrıca Milletler Cemiyeti nin askeri gücünün çok büyük bir kısmını İngiliz askerleri oluşturmaktaydı. Böyle bir kurumdan İngiltere nin istemediği bir kararın çıkması mümkün değildi. Türkiye ise Milletler Cemiyeti ne üye bile değildi. 21

22 Milletler Cemiyeti, meselenin çözümü için bir komisyon kurdu ve bu komisyon Eylül te bir rapor hazırladı. 16 Aralık te Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilen bu rapora göre Musul, Irak a bırakılıyordu. Türkiye bu karara şiddetle karşı çıktı ve diplomatik yolların tıkandığı görülünce, askeri güç kullanılarak Musul un alınması fikri TBMM de güç kazandı. Türk ordusu nun savaş hazırlıklarına giriştiği sıralarda ortaya çıkan Şeyh Said İsyanı, tüm planları altüst etmiştir. Zira uzunca bir süre devam eden bu isyan bastırıldığında Musul a askeri bir harekat düzenlemek neredeyse imkansız hale gelmiştir. Zira Türk ordusu yıpranmış; İngilizler ise bölgedeki askeri varlıklarını 15 kat artırmıştır. Böylece Türkiye Milletler Cemiyeti nin verdiği karara uymak zorunda kalmıştır. 5 Haziran da yapılan anlaşmayla Musul Irak a bırakılmıştır. Bölgedeki Türkmenlerin haklarının korunması ve 25 yıl boyunca bölgeden çıkartılan petrolden elde edilecek gelirin %10 un Türkiye ye verilmesi de bu anlaşma ile kararlaştırılmıştır. Ancak Dünya Ekonomik Buhranı döneminde Türkiye nin Osmanlı dan devraldığı dış borçların bir taksitini ödeyememesi, İngiltere yi harekete geçirmiştir. İngilizler bu dönemde Türkiye ye yeni bir teklifle gelmişlerdir. Sonuçta İsmet Paşa nın ısrarlarıyla İngilizlerin teklifi kabul edilmiş ve bir defaya mahsus alınacak toplu bir para karşılığında Musul dan çıkartılacak petrol gelirlerinden 25 yıl boyunca alınacak olan %10 luk paydan vazgeçilmiştir. Böylece Musul Meselesi Atatürk ün istediğinden çok farklı bir şekilde sonuçlanmıştır. Musul Meselesi, Atatürk dönemi dış politikasında alınan tek yenilgidir. Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Girişi (18 Temmuz ): Türkiye hiçbir zaman Milletler Cemiyeti üyesi olmaya yönelik bir talepte ya da başvuruda bulunmamıştır. Lozan dan sonra giriştiği reform hareketlerinin sonucu olarak yakaladığı hızlı gelişme tüm dünyanın dikkatini çekmesine sebep olacaktır. Türkiye kısa zaman içerisinde güvenilir, saygı duyulan ve güçlü bir ülke olarak kendini gösterecektir. Böyle bir tablo içerisinde, Dünya da giderek belirginleşen Alman ve İtalyan tehdidi karşısında Milletler cemiyeti ların başlarından itibaren çeşitli hamleler yapmaya başlamıştır. İspanya ve Yunanistan ın önerisi üzerine 6 Temmuz de Milletler Cemiyeti genel kurulu oybirliğiyle Türkiye yi Milletler Cemiyeti ne davet etme kararı almıştır. 18 Temmuz de TBMM aldığı bir kararla Milletler Cemiyeti nin teklifini kabul ederek Milletler Cemiyeti ne üye olmuştur. Bu tarihten itibaren de Türkiye Milletler Cemiyeti içerisinde son derece aktif bir rol üstlenecektir. Hatta te konsey üyesi olacaktır. BOĞAZLAR MESELESİ I. Dünya Savaşı ve Sevr Antlaşması ndaki Durum: Osmanlı Devleti; 1. Dünya savaşında yenik düşmesi ile Sevr Barış Anlaşması nı imzalamak zorunda kalmıştır. Sevr Anlaşması nın Boğazlar ile ilgili hükümleri Maddelerde yer alır. Bu maddelerde özetle şunları vardır: 1.Çanakkale, ve İstanbul Boğazı Marmara da dahil olmak üzere, Boğazlardan geçiş barışta ve savaşta, hangi devlete ait olursa olsun, her türlü harp ve ticaret gemilerine açık olacaktır, seafoodplus.info serbestinin temini için, Osmanlı, Boğazların kontrolünü geniş yetkileri olan bir Boğazlar komisyonu na bırakacak, komisyonun bağımsız bir bayrağı ve bütçesi olacaktır. (Böylece sanki Boğazlar Bölgesinde çokuluslu bir devlet kurulmuş gibi oluyor) Komisyon üyeleri ise: İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya&#;dır. Rusya, Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan da Milletler Cemiyetine üye olurlarsa Komisyona girebileceklerdir, seafoodplus.infoon Başkanı, iki yılda bir dört büyük devlet arasında değişecektir. (Türkiye Komisyon Başkanı olamıyor) seafoodplus.info, İngiltere ve İtalya, Türk Boğazları dolaylarındaki silahtan arınmış bölgede müştereken asker bulundurabileceklerdir. 22

Daha göster