Mekruhtur
Sual: Mekruhların hepsi aynı derece günah mıdır?
CEVAP
Mekruh ikiye ayrılır: Tahrimen mekruh, tenzihen mekruh.
Tahrimen mekruh: Vacibin terkidir. Harama yakın olan mekruhtur. Bunları kasıtla işleyen günahkâr olur. Cehennem azabına layık olur. Namazda vacipleri özürsüz terk ederek tahrimen mekruh işleyenin, o namazı iade etmesi vaciptir. İmam-ı Muhammed, tahrimen mekruh haram demektir buyurdu. İmam-ı a’zam ile imam-ı Ebu Yusuf ise, harama yakındır dedi. Tahrimen mekruh işlemek, küçük günah olur. Küçük günaha devam edenin adaleti gider fâsık olur.
Tenzihen mekruh: Mubah, yani helal olan işlerine yakın olan, yahut, yapılmaması yapılmasından daha iyi olan işlerdir. Gayri müekked sünnetleri veya müstehapları yapmamak gibi. Mekruh tek başına kullanınca tahrimen mekruh anlaşılır.
Tahrimen mekruhlardan bazıları:
Akşam namazından önce nafile kılmak. Alınan kaporayı izinsiz kullanmak. Altın ve gümüş kap ile yiyip içmek ve kullanmak. Ana babayı ve kadın kocasını adı ile çağırmak. Balık hariç, deniz hayvanlarını, deniz haşaratını yemek. Birkaç kişinin, aynı yerde, yüksek sesle Kur’an okumaları.
Cami resmi bulunan seccadeyi yere sermek. Camide yüksek sesle konuşmak, nutuk söylemek, kavga etmek, dünya kelamı ile meşgul olmak. Camiye veya eve kapanıp hep ibadet etmek ve yiyip içip, evlenmek, gezmek gibi eğlenceleri terk etmek. Canlı resmi olan elbise ile namaz kılmak. Farz kılmaya az bir zaman varken sünnete başlamak. Sabahın sünneti hariç.
Cenazeyi görünce, olduğu yerde ona karşı dikilip beklemek. Fâsıkın ezan okuması ve imam olması. Oturarak ezan okumak. Fuhuş söz söylemek. Hristiyan ve Yahudi kadın ile evlenmek. Hutbe ile namaz arasında hatibin dünya işlerinden söylemesi. (Mesela kaybolan şemsiyemi bulan getirsin) demek gibi.
Başına mendil sarıp, tepesi açık namaz kılmak. İkinci rekatta, ilk okuduğu âyetten öncekini okumak veya ikinci rekatta birinciden üç âyet uzun okumak. Unutarak okursa, mekruh olmaz. İkinci rekatta birincide okuduğu âyeti tekrar okumak tenzihen mekruhtur. İmam olanın, kıraati ve tesbihleri sünnetten fazla okuması. İmamdan önce rükuya veya secdeye gitmek yahut önce kalkmak. İmamın arkasında Fatiha okumak. İpekle veya çalınmış elbise ile namaz kılmak.
Kadının özürsüz saçını kazıması. Erkeklere benzetmemek şartı ile kulaklara kadar kısaltması caizdir. Kadınların birbiriyle öpüşmesi veya cenazeye gitmeleri. Kendisi muhtaç iken sadaka vermek. Kibir, gösteriş için mendil kullanmak. İhtiyaç için, mesela ter veya burun silmek için caizdir.
Kıbleye karşı ayaklarını veya bir ayağını uzatmak. Özür ile veya yanlışlıkla uzatmak mekruh olmaz. Koltuk ve kasık kıllarını tıraş etmeyi kırk günden fazla geciktirmek. Namaz vakti daraldığı zaman sünnet kılmak. Namazda müekked sünneti terk. Müekked olmayan sünneti terk, tenzihen mekruh olur. Sünnetleri özürsüz kılmamakta ısrar etmek, küçük günah olur. Sünnete önem vermeyen ise kâfir olur.
Özürsüz nafile orucu bozmak, bozulan nafile orucu kaza etmemek. Ramazan olup olmadığı şüpheli olan günde, Ramazan orucu tutmak. Yatsıyı gecenin yarısından sonraya, ikindiyi akşama yakın vakte kadar geciktirmek. Tavla, satranç gibi oyunları oynamak. Devamlı veya kumar ile yapılırsa haram olur.
Zemzem suyu ile, yaprak ile, kağıt ile taharetlenmek. Tuvalette kıbleye önünü ve arkasını dönmek. Unutulursa veya başka özür varsa, mekruh olmaz. Zekâtı farz olduktan sonra vermeyip geciktirmek.
Sual: Tam İlmihal’de, (Midye yemek haramdır, akşam namazını yıldızlar çoğalıncaya kadar geciktirmek haramdır, ikindiyi, güneş batmasına bir mızrak boyu yaklaşıncaya kadar geciktirmek haramdır) gibi ifadeler geçmektedir. Bazı kitaplarda ise tahrimen mekruh deniyor. Bunun sebebi nedir?
CEVAP
İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki: Bahr-ür raık kitabında, tahrimen mekruha haram demenin sahih olduğu beyan edilmiştir. İmam-ı Muhammed'e göre tahrimen mekruh haramdır. Şeyhayn'a göre ise harama yakındır. (Redd-ül-muhtar)
Sual: Devamlı mekruh olan şeyleri yapmak, küçük günaha devam etmek, ısrar ve inat etmek mi olur?
Cevap: Tahrimen mekruh olan şeyi her zaman yapan kimse âdil değildir. İbni Âbidîn hazretleri, Redd-ül-muhtâr kitabında, İbni Nüceym hazretlerinden alarak buyuruyor ki:
“Tahrimen mekruh işlemek küçük günahtır. Küçük günaha devam etmek, adaleti giderir.”
Mekruh nedir? Mekruh ne demek? Tahrimen ve tenzihen mekruh anlamı
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Mekruh birçok farklı anlama sahip olabilen, bakış açısına göre değişen bir kelimedir. Mekruh nedir, tahrimen ve tenzihen mehruh hangi anlamları taşımaktadır, sizler için tüm detayları ile geniş bir kaynak hazırladık.
Mekruh, dinen yapılması uygun görülmeyen davranışlara denir. Bir diğer ifadeyle mekruh, yapılmaması yapılmasından daha iyi olan insan davranışıdır. Şafi mezhebine göre mekruh tek çeşittir. Bunu yapan ceza almaz, yapmayan kişi sevap kazanır. Hanefi mezhebine gören ise iki ayrı kısımda incelenir. Bunlar; tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh şeklinde iki ayrı guruba ayrılır.
Mekruh Nedir?
Sözlük anlamı 'sevilmeyen şey' olan mekruh, çirkinlik, çirkin davranışlar, uygunsuzluk manasına gelir. Haram gibi yapılması hoş görülmeyen davranışlara, eylemlere mekruh denmektedir. Mekruh olanı, haramdan ayıran bazı farklar bulunur. Bir şeyin mekruh olduğunu anlayabilmek için nasların iyi incelenmesi gereklidir. Mezhebe göre farklılık gösteren mekruh durumlar, farklı biçimde tanımlanır. Hangi mezhebe tabi olunursa, o yolda mekruh duruma uyulmalıdır.
Mekruh Ne Demek?
Mekruh, dinen yapılması yasaklanmış olan veya uygun görülmeyen davranışlar için konulan tabirdir. Dinen, bir kişinin malını çarçur etmesi, haram değildir ama mekruhtur. Uygun görülmeyen bir davranıştır. İsraf, dinin verdiği tanıma göre, haram değil, mekruhtur. Örnek mekruhun açıklamasını yapan alimler, kişinin mallarını israf etmek yerine, fakirlere dağıtması vaciptir.
Şafi mezhebi, mekruhun tek çeşit olduğunu belirtmiştir. Yapan kişi övgüye layık görülür. Yapmayan sadece kınanır ama cezalandırılmaz. Hanefi mezhebine göre durum daha farklıdır. İki ayrı kısma ayrılır. Bunlar tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh biçimindedir.
Tahrimen Mekruh?
Tahrimen mekruh, haram olmaya daha yakın mekruh ismidir. Bunun yapılması harama daha yakındır. Yani yapan kişinin cezalandırılması söz konusu olabilir. Yapmayan kişi sevap kazanır. Tahrimen mekruh açıklaması, davranışın daha çok haramla ilişkisinin olmasıdır. Fakat davranış haram değildir. Sadece harama yakındır. Örnek olarak, başkasının evlenme teklifi yapmış olduğu kişiye evlilik teklifi yapmak tahrimen mekruh sayılır. Haram değil, harama yakındır. Bazı örnekleri şunlardır.
- Gümüş veya altın kapların içerisinde su veya başka şeyler içmek.
- Anne veya babayı isimleriyle çağırmak. Eşleri isimleriyle çağırmak.
- Balıklar dışında, denizde bulunan hayvanları yemek.
- Aynı yerde Kur'an’ı yüksek sesle okuyan birinin yanına oturup, kendisi de yüksek sesle Kur'an okumak.
- Namaz kılınan yerde uygunsuz hareketlerde bulunmak.
Bu davranışlar, tahrimen mekruhtur
Tenzihen Mekruh?
Tenzihen mekruh, tahrimen mekruh gibi Hanefi mezhebinin düsturu içerisinde yer alır. Tahrimen mekruhtan ayrıdır. Tenzihen mekruh, helale yakındır. Helal denmesi mümkün değildir. Yapan kişiye günah yoktur. Yapmayan kişiye, sevap verilmez. Tenzihen mekruh daha çok zor zamanlarda yaşanan ve yapılan davranışlardır.
Savaş esnasında, at etinin yenmesi, tenzihen mekruhtur. Mekruhun yapılmaması daha iyi veya kötü olmaz. Yapana sadece kınanır. Savaş esnasında at eti yemek, alimlere göre hoş davranış değildir. Lakin, mecburi durum iştigal ettiğinden, buna günah yoktur.
- Soğan veya sarımsak yedikten sonra camiye gitmek veya bir topluma girmek.
- Namaz esnasında ek duaları tekrar tekrar okumak, tenzihen mekruhtur.
- Akşam namazı kılmadan nafile namazını kılmak.
- Eve ya da camiye girip ibadet yapmaya çalışmak, hayatı terk etmek.
- Canlı resimli hayvanların olduğu seccadelerle namaz kılmak.
- Farza çok az kalmışken, sünnet namaza başlamak.
Diyanet İşlerinin Bu Konuda Açıklaması Şu Şekilde
Mekruh, ya zanni bir delille, yükümlülükten yapılmaması gereken şey olur veya kat'i bir delille, yapılmaması istenen şeydir. Zanni delili, hadis kitaplarına dayandırılır. Dayandırıldığı kitaplardan tam olarak emin olunmayabilir. Kat'i delilde ise hadisler kesindir.
Ancak davranışta bir hayır olmaması durumunda yapılması istenmez. Tahrimen mekruh kesinken, tenzihen mekruh için kesinlik ifade edilmez. Tahrimen mekruhu işleyen haramı işler gibi günaha girer. Haramdan farkı vacibin tersi olmasıdır. Tenzihen mekruh için ceza veya sevap yoktur.