Ek Eylem Nedir

НОВОСТИ, В КОТОРЫХ ВСТРЕЧАЕТСЯ ТЕРМИН «EK EYLEM»

ССЫЛКИ

« EDUCALINGO. Ek eylem [онлайн]. Доступно на <https://educalingo.com/ru/dic-tr/ek-eylem>. Июн 2023 ».

Эрджан Алкая, Мехмет Озерен.

Смысловые и грамматические трансформации русского языка в крымскотатарский

Современные языки тюркских народов, проживающих на территории постсоветского пространства на протяжении многих лет, претерпевают значительное влияние русского языка. Это доминирующее воздействие заметно ощущается во многих сферах жизнедеятельности тюркских народов. Наибольшему влиянию подвергается языковая среда. Это способствует возникновению двуязычных

национальных сообществ. В частности, речь идет о крымскотатарском языке и его современном состоянии. Из-за того, что в Крыму долгое время доминирующим языком является русский, в письменной и устной речи крымских татар заметно частое употребление заимствований русских слов и терминов. Несмотря на то, что эти заимствования в какой-то степени были видоизменены и адаптированы, но все же в них сохраняются элементы русской языковой ментальности. Таким образом, эти семантические, лексико-грамматические адаптации оказывают негативное, разрушающее воздействие на традиционную грамматическую структуру крымскотатарского языка. В настоящей статье обнародуются результаты исследования истории и причин заимствований из русского языка в крымскотатарский.

1 Ercan Alkaya, Prof. Dr., insani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Qagda§ Türk Lehgeleri ve Edebiyatlari Bölümü, Firat Üniversitesi; Mehmet Özeren, Dog. Dr., insani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Qagda§ Türk Lehgeleri ve Edebiyatlari Bölümü, Firat Üniversitesi (Elazig, Türkiye)

E. ALKAYA, M. ÖZEREN1,

E-mail: [email protected]

Kirim Tatar Turkgesinde Rusgadan Yapilan Kavram ve Gramer Qevirileri

UDC: 811.512.1

Ключевые слова: современные тюркские языки, крымскотатарский язык, русский язык, понятие, грамматика, перевод.

Erjan Alkaya, Mehmet Ozeren.

Purport and Grammar Translations from Russian in Crimean Tatar Turkish

Turkic Languagaes has been under the influence of Russian for long years. The impression of governing upon the governed made itself apparent in every field and every period and the most significant impression occurred in linguistic area and a bilingual society was created in the region.

The effective usage of Russian as literary language in every field through long ages in Qirim led to the entry of Russian elements into the contemporary Crimean Tatar Turkish. Among these elements, words and terms adapted from Russian in contemporary Crimean Tatar Turkish are frequently encountered. Such adaptations can be detected clearly. However, there are also Russian adapted elements that are not very apparent beyond the adapted words. Such adapted elements are pertinent expressions with Turkish words but to Russian linguistic worldview and linguistic logic instead of Turkish. These elements that we call Loan Translation and Grammar Translation damage the loan and grammar dimension within the overall structure of Turkish.

Loan and grammar translations occur in relation to affix, syntax and word. The meaning in affix and word, but the structure in syntax is translated.

In this study, the purport and grammar translations taken from Russian's colloquial language by Crimean Tatar Turkish are given under several titles with their reasons and characteristics.

Keywords: Turkic Languagaes, Crimean Tatar Turkish, Russian, Purport, Grammar, Translation.

Kavram ve gramer ?evirisi (ing. Loan Translation, Semantic Loan, Calque; Rus. Kal'ka, Kal'kirovanie), bir dildeki ek veya sözcügün sahip oldugu anlamin veya söz dizimi yapisinin ba§ka bir dile fevrilmesidir. Dolayisiyla bu tür fevirilerde anlam ve yapi önemli yer tutar.

Anlam (Alm. Bedeutung, sinn; Fr. Sense; Ing. Sense, meaning; Rus. Znagenie, smisl; Osm. Mänä), sözcügün tek ba§ina veya söz i?indeki öteki ögeler ile baglantili olarak zihinde yarattigi kavramlardan her biri olarak tanimlanmaktadir [Korkmaz, 2010, s. 18]. Anlamin iki yönü vardir: dilsel anlam (Ing. sense; Rus. smisl), gönderim (Ing. referans). Anlam ile baglantili bir terim olan kavram (Alm. Begriff; Fr. concept, notion; Ing. concept, notion; Rus. ponimanie, kontseptsiya), dünyadaki nesnelerin, durumlarin, hareketlerin ve tasavvurlarin dildeki ifadesi bi?iminde tanimlanmaktadir [Korkmaz, 2010, s. 143]. Dolayisiyla kavram, anlamin referans (gönderim) ya da dil di§i tecrübesi ile ilgilidir. Anlamin bir diger yönü olan sense (dilsel anlam) ise, dilsel unsurlarin karma§ik ili§kiler sistemiyle, yani sadece dil i?i ili§kilerle olu§an anlam üzerinde durdugu i?in gramer unsurlari ve anlamlarini ele alir. F.R. Palmer anlamin bu iki yönüne §öyle a?iklik getirmektedir: "Sadece tam kelimeler, bizim §imdiye kadar ilgilendigimiz türden anlama sahip görünüyorlar. §ekil kelimeleri ise, semantikten ziyade gramere ait görünüyorlar. Daha net söyleyecek olursak, bunlar, sözlükten ziyade gramere aittir. Onlarin da anlamlarinin oldugu hälä söylenebilir; fakat bu anlam, gramere ait bir anlamdir. Bununla beraber, bu anlam, söz konusu kelimenin kendi ba§ina sahip oldugu bir anlam olmayip, onun diger kelimelerle ve belki de cümlenin tamamiyla olan ili§kisinden dogan bir anlamdir" [Palmer, 2001, s. 52].

Yukaridaki a?iklamalar dogrultusunda anlam; kavramsal anlam (daha ?ok sözcükler) ve gramersel anlam (ek ve edatlar) olarak ikiye ayrilmaktadir. Dolayisiyla kavram ve gramer gevirisi iki dil arasinda ger?ekle§en anlam ile ilgili bir olaydir.

Bir dil i?in alinti sözcüklerin ötesinde daha da tehlikeli olan durum, bir dilin ba§ka bir dilden kavram gevirisi/kavram tercümesi veya anlam aktarimi/anlam

kopyasi yapmasidir2. Günay Karaaga? kavram ?evirisini, bir sözcügün anlaminin morfem morfem alici dile aktarilarak, verici dilin anlam örgüsünün özelligini ta§iyan; fakat alici dilin ses ve yapilariyla kar§ilanan alintilar olarak a?iklamaktadir [Karaaga?, 2005, s. 103]. Ahmet Buran ise kavram ?evirisini teknik bir tanimla §öyle a?iklar: "Dil göstergelerinin iki yani vardir. Bunlardan biri gösteren digeri ise gösterilendir. Gösteren daha ?ok ses ya da yazi ile temsil edilir. Gösterilen ise gösterenin kar§iladigi, temsil ettigi §eydir. Kavram tercümelerinde biz sadece gösterileni kaynak dilden aliyoruz, göstereni ise kendi dilimizin unsurlariyla kar§iliyoruz. Bu tür aktarimlardaki yabancilik di§aridan fark edilemedigi i?in, adeta bedeni bizden ruhu ba§kasindan karma bir yapi ortaya ?ikmaktadir" [Buran, 2008, s. 272]. Johanson'a göre anlam kopyalamasi (kavram ve gramer ?evirisi), bir birimin anlam özelliklerinin alici dildeki sözcüge kodlanarak onun anlaminin geni§lemesiyle, yani B blogunun sadece anlam yönünün A birligine kopyalanmasiyla olu§ur [Demir ve Aslan, 2010, s. 281]. Süer Eker ise anlam kopyalamasini dilin görünmeyen, ana dilin sözcüklerine aktarilmi§ anlam kodlari olarak tanimlayarak, bu yapilarin ilk planda algilanmasinin zor oldugunu ifade etmektedir [Eker, 2009, s. 238].

Bati Avrupa dillerinde bu türlü aktarmalara ?ok sik rastlandigini belirten Venders, buna "kalip aktarmasi" der ve zihninde iki dilin kaliplari bulunan bir kimsenin gündelik dilinde sik sik yabanci dilin kaliplarini kullandigini söyler [Vendryes, 2001, s. 81]. Mustafa Sari, "Anlam Aktarmasi ya da Tercüme Kelime" bi?imindeki alintilarda anlamin ve §eklin tamamiyla kaynak dilden alindigini ve yabanci sözcügü olu§turan unsurlarin oldugu gibi tercüme edildigini ifade eder. "Melez Kelime ya da Yari Tercüme Kelime" (Hybrid ya da Loanblend) bi?imindeki alintilarda ise anlamin tamamiyla, §eklin

2 Türkgede dilbilimsel gali§malar ancak 1970'lerden sonra ivme kazanmi§ ve ragbet görmeye ba§lami§tir. Dolayisiyla terimsel anlamda farkli kullanimlarin ve agiklamalarin olmasi dilbilim gibi dilin felsefesiyle ugra§an bir bilim dali igin gayet dogal kar§ilanmalidir. Türkiye'deki dilbilimsel gali§malar ile ilgili genel bilgi igin bk.: Kocaman, 2009, S. 365- 371.

ise kismen alici dile aktarildigini söyler [Sari, 2008, s. 49]. Zeynep Korkmaz ise kavram ve gramer fevirilerini "gevirme adlar" maddesinde §öyle a?iklar: "Bazi kavramlarin adlandirilmasinda ba§ka dillerden ?evirme yoluna ba§vurularak kar§ilanan ve anlamca o dillerdeki kar§iliklarina paralel olan sözler: gam yemek (Far. gam xorden), kendine iyi bak (Ing. take care of you) vb" [Korkmaz, 2010, s. 59].

Kavram ve gramer ?evirileri; ek, sözcük ve söz dizimi ile ilgili olarak ger?ekle§mektedir. Ek ve sözcüklerde anlam kopyalamasi, söz diziminde ise cümledeki öge düzenlerinin kopyalanmasi görülmektedir. Kavram ve gramer ?evirisinin söz dizimi ile ilgili olan yönü hakkinda Dogan Aksan'in görü§ü, bu §ekildeki etkilenmelerin daha az meydana geldigi yönündedir. Macar bilgini Zs. Simonyi ise bir dilin sentaksinda yabanci etkilerin bulunmasinin az rastlanilan bir olay olmadigini belirtmekte ve bir yabanci dilin ögrenilmesi sirasinda, ba§langi?ta ve uzun zaman, insanin kendi dilinin kurulu§larini bu dile tatbik ettigini söyler [Aksan, 1961, s. 235]. Ya§ar Önen bu etkilenmeleri yaratma sentaks terimiyle kar§ilar. Dogan Aksan'a göre, az rastlanilabilecek anlam ali§veri§i türünü te§kil eden bu yapilarin dile mal olmasi olduk?a zordur ve bu yapilar i?in "ödüng sentaks" yerine "sentaks etkilenmeleri" teriminin kullanilmasi gerekir [Aksan, 1961, s. 236-238].

Sözcüklerin ruhu sözcügün soyut tasarimidir. "Dillerin ger?ek kimlikleri, bu soyut tasarimda, mantikta, ruhta sakli oldugu i?in, verici dilin mantigini alici dilin ses göstergelerinin i?ine yerle§tirmek dilin ruhunu, mantigini, dolayisiyla özgünlügünü ortadan kaldirmaktadir." [Buran, 2008, s. 273]. Dilin özgünlügüne zarar vermeyen dilsel degi§imler, canli bir varlik olan dile ait bir özelliktir. Ancak bu degi§im dilin kendi i? yapisindan kaynaklanirsa bunun adi geli§im olur. Alintilarla bir dil geli§mez, aksine dil tehlikeye girer. Qünkü dillerin ölüm sebeplerinin temelinde ba§ka bir dilden etkilenme vardir [Buran, 2008, s. 182]. ilk önce alinti sözcüklerin kullanimi artar, daha sonra konu§urken dilden dile ge?i§ miktarinda arti§lar görülür, etkilenilen dilin özellikleri alinmaya ba§lanir [Crystal, 2007, s. 36]. Bu da bir dilin sonunu hazirlamak anlamina gelir. Bu bakimdan kavram ve

gramer gevirisi de diller arasi ili§kilerde 90k önemli bir yere sahiptir.

Türk?e; yazili belgeleri ba§langi£ noktasi olarak alindiginda Göktürk Türk?esi döneminden günümüze kadar kafinilmaz olarak yabanci diller ile kom§u olarak ya§amini sürdürdügü i?in kom§u dillerden etkilenmi§ ya da kom§u dilleri etkilemi§tir [Buran, 2010, s. 67-70]. Ancak Türk?e tarihT dönemlerinde yabanci dillerden sözcük almanin di§inda kavram ve gramer 9evirisi de yapmi§tir. Süer Eker, tarihT dönemlerde gezgin sözcükler gibi anlam kopyalarinin da (kavram ve gramer 9evirisi) yayildigini ve bunun sözcük düzeyiyle sinirli olmayip söz diziminde de görüldügünü, özellikle Fars?a dil temaslarinda en önemli sonucun anlam kopyasi oldugunu belirtmektedir. Ayrica Türk?edeki anlam kopyalamalarinin (kavram ve gramer ?evirisi) karma§ik bir ag olu§turdugunu ve bunlarin Divan-ü Lügati't-Türk'ten daha eski dönemlere götürülebilecegini söylemektedir. Anlam kopyalamalarinda hem Türk?e hem de Fars?a i?in en önemli kaynak dilin ise Arap?a oldugunu ifade etmektedir [Eker, 2009, s. 238]. Uzun yillar Arap?a ve Fars?adan kavram ve gramer ?evirisi yapmi§ olan Türk?e, günümüzde farkli cografyalarda Fars?a (Türk?enin tarihT dönemlerindeki ali§kanlikla), ingilizce ve Rus?a gibi dillerden farkina varilmaksizin kavram ve gramer 9evirisi yapmaya devam etmektedir.

1. Kirim Tatar Türkgesinde Rusgadan Yapilan Kavram ve Gramer Qevirileri

1.1. Ek ile ilgili Qeviriler

iki farkli ek sistemine sahip olan Kirim Tatar Türk?esi ve Rus?a arasinda ek ?evirisi meydana geldigi görülmektedir. Hal ekleri, iyelik ekleri, §ahis ekleri, ek-fiil, ?ogul eki, soru edati ve yapim ekleri ba§liklari altinda ele alinan bu ?evirilerde Türk?enin yapisina uygun olmayan eklerin sözcüklere eklendigi veya eklerin kullanilmami§ oldugu görülmektedir.

1.1.1. Hal Ekleri ile ilgili Qeviriler

Rus?a ki§i zamirlerindeki edatsiz yönelme halinin (дательный падеж = datel'niy padej) etkisiyle Kirim Tatar Türk?esinde ki§i zamirleri yalin veya tamlayan hali yerine yönelme hali ile kullanilmaktadirlar. Dolayisiyla Rus?a ile birebir örtü§en Kirim Tatar Türk?esindeki bu yaygin yapilar, Rus?adan yapilan kavram ve

gramer fevirisinin bir sonucudur:

Maña ti§imni gikartmak kerek. = Mne nujno udalit' zub. = Bana di§imi fikartmak gerek. (Ben di§imi gektirmeliyim).

Maña ti§ koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana di§ koydurmak gerek. (Ben di§ taktirmaliyim).

Maña ne a§amak mümkün? = Qto mne mojno est'? = Bana ne yemek mümkün? (Ben ne yiyebilirim?).

Maña añla§ila. = Mne ponyatno. = Bana anla§iliyor. (Ben anliyorum.)

Maña ne a§amak olmay? = Qto mne nel'zya est'? = Bana ne yemek olmaz? (Ben ne yiyemem?).

Maña bazarga barmak kerek. = Mne nado poyti na bazar. = Bana pazara gitmek gerek. (Ben pazara gitmeliyim).

Kirim Tatar Türkfesinde Rusfadaki edatsiz vasita hälinin (творительный падеж = tvoritel'niy padej) bulunma anlami etkisiyle yalin häl yerine bulunma häli ekinin kullanildigi görülmektedir23. Bu kullanim Rusfadaki fiillerin rejimiyle baglantili olarak zaman bildiren sözcüklerde meydana gelmektedir:

Sizge yazda deñiz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz).

Kirim Tatar Türkfesinde Rusfadaki edatsiz vasita hälinin (творительный падеж = tvoritel'niy padej) etkisiyle yalin häl yerine vasita häli ekinin kullanildigi görülmektedir. Bu kullanim Rusfadaki fiillerin rejimiyle baglantili olarak kök veya gövde durumundaki sözcüklerde meydana gelmektedir:

Aydiñiz, deñizge barip taze avanen nefes alayik. = Poydyomte k moryu podi§at' svejim vozduhom. = Haydi, denize varip taze havayla nefes alalim. (Haydi, denize temiz hava almaya gidelim).

Kirim Tatar Türkfesinde Rusfa yalin hälin (именительный падеж = imenitel'niy padej) etkisiyle belirtme häli yerine yalin

3 Rusçada edatsiz bulunma hâli (предложный падеж = predlojniy padej) yoktur. Fakat edatsiz vasita hâli (творительный падеж = tvoritel'niy padej) bulunma anlami da taçimaktadir [Dietrich, 2004, s. 72 -73].

hâlin kullanildigi görülmektedir. Bunlarin bir kismi anlamca belirliligin oldugu Rusça kaynakli belirtme hâli yerine yalin hâldeki kullanimlardir:

Nomerniñ anahtari kayda kaldirmali? = Gde ostavit' klyuç ot nomera? = Numaranin anahtari nerede birakmali? (Odanin anahtarini nereye birakmali?).

Bir kismi ise anlamca belirliligin olmadigi Rusça kaynakli belirtme hâli yerine yalin hâldeki kullanimlardir:

Kompüter açsamz. = Vklyuçite kompyuter. = Bilgisayar açiniz. (Bilgisayari açiniz).

Kirim Tatar Tûrkçesinde Rusça yalin hâlin (именительный падеж = imenitel'niy padej) etkisiyle belirtme hâli yerine yalin hâlin kullanildigi görülmektedir. Bunlarin bir kismi anlamca belirliligin oldugu Rusça kaynakli belirtme hâli yerine yalin hâldeki kullanimlardir:

Nomerniñ anahtari kayda kaldirmali? = Gde ostavit' klyuç ot nomera? = Numaranin anahtari nerede birakmali? (Odanin anahtarini nereye birakmali?).

Bir kismi ise anlamca belirliligin olmadigi Rusça kaynakli belirtme hâli yerine yalin hâldeki kullanimlardir:

Kompüter açsamz. = Vklyuçite kompyuter. = Bilgisayar açiniz. (Bilgisayari açiniz).

Rusçada fiillerin rejimine bagli olarak kullanilan edatsiz yönelme hâlinin (дательный падеж = datel'niy padej) etkisiyle, Kirim Tatar Tûrkçesindeki sözcüklerde de belirtme hâli eki yerine yönelme hâli ekinin kullanildigi görülmektedir: Men krimtatarca laf etmege ögrenmek isteyim. = Ya hoçu nauçit'sya govorit' po-krimskotatarski. = Ben Kirim Tatarca konu^maga ögrenmek istiyorum. (Ben Kirim Tatarcasi konusmayi ögrenmek istiyorum).

Rusça ki§i zamirlerindeki edatsiz yönelme hâlinin (дательный падеж = datel'niy padej) etkisiyle Kirim Tatar TOrkçesinde ki§i zamirleri yalin veya tamlayan hâli yerine yönelme hâli ile kullanilmaktadirlar. Dolayisiyla Rusça ile birebir örtü§en Kirim Tatar TOrkçesindeki bu yaygin yapilar, Rusçadan yapilan kavram ve gramer çevirisinin bir sonucudur:

Maña tis koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana di§ koydurmak gerek. (Ben dis taktirmaliyim).

Sizge yazda deñiz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz).

Sizge añlasilami? = Vam ponyatno? = Size anlaçiliyor mu? (Siz anliyor musunuz?).

Maña añasila. = Mne ponyatno. = Bana anlaçiliyor. (Ben anliyorum).

Maña ne asamak olmay? = Çto mne nel'zya est'? = Bana ne yemek olmaz? (Ben ne yiyemem?).

Rusça ki§i zamirlerindeki edatsiz yönelme hâlinin (дательный падеж = datel'niy padej) etkisiyle Kirim Tatar Tûrkçesinde ki§i zamirleri yalin veya tamlayan hâli yerine yönelme hâli ile kullanilmaktadirlar. Dolayisiyla Rusça ile birebir örtügen Kirim Tatar Tûrkçesindeki bu yaygin yapilar, Rusçadan yapilan kavram ve gramer çevirisinin bir sonucudur:

Sizge añlasilami? = Vam ponyatno? = Size anlaçiliyor mu? (Siz anliyor musunuz?).

Maña añlasila. = Mne ponyatno. = Bana anlaçiliyor. (Ben anliyorum).

Maña ne asamak olmay? = Çto mne nel'zya est'? = Bana ne yemek olmaz? (Ben ne yiyemem?).

Maña tisimni çikartmak kerek. = Mne nujno udalit' zub. = Bana diçimi çikartmak gerek. (Ben disimi çektirmeliyim).

Maña tis koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana di§ koydurmak gerek. (Ben dis taktirmaliyim).

Sizge yazda deñiz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz).

Rusçada fiillerin rejimine bagli olarak kullanilan edatsiz yönelme hâlinin (дательный падеж = datel'niy padej) etkisiyle, Kirim Tatar Tûrkçesindeki sözcüklerde de belirtme hâli eki yerine yönelme hâli ekinin kullanildigi görülmektedir:

Men krimtatarca laf etmege ögrenmek isteyim. = Ya hoçu nauçit'sya govorit' po-krimskotatarski. = Ben Kirim Tatarca konugmaga ögrenmek istiyorum. (Ben Kirim Tatarcasi konusmayi ögrenmek istiyorum).

Kirim Tatar Tûrkçesinde Rusçadaki edatsiz vasita hâlinin (творительный

падеж = tvoritel'my padej) bulunma anlami etkisiyle yalin hâl yerine bulunma hâli ekinin kullanildigi görülmektedir 4. Bu kullanim Rusçadaki fiillerin rejimiyle baglantili olarak zaman bildiren sözcüklerde meydana gelmektedir:

Sizge yazda deniz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz).

Kirim Tatar Tûrkçesinde Rusçadaki edatsiz vasita hâlinin (творительный падеж = tvoritel'my padej) etkisiyle yalin hâl yerine vasita hâli ekinin kullanildigi görülmektedir. Bu kullanim Rusçadaki fiillerin rejimiyle baglantili olarak kök veya gövde durumundaki sözcüklerde meydana gelmektedir:

Aydiniz, denizge barip taze avanen nefes alayik. = Poydyomte k moryu podiçat' svejim vozduhom. = Haydi, denize varip taze havayla nefes alalim. (Haydi, denize temiz hava almaya gidelim).

1.1.2. iyelik Eki ile ilgili Çeviriler

Kirim Tatar Tûrkçesinde, iyelik ekinin kullanilmamasi dolayisiyla isim tamlamasi olmasi gereken kelime gruplari Rusçanin etkisiyle sifat tamlamasi gibi kullanilmaktadir. Bu nedenle Kirim Tatar Tûrkçesinde bulunmasi gerekli olan iyelik ekinin kullanilmamasi Rusçadan yapilan gramer çevirisinin bir sonucudur:

içki isler idaresi. = Upravlenie vnutrennih del. = iç içler idaresi. (iç isleri idaresi).

Bu nasil kürk? = Eto kakoy meh? = Bu nasil kürk? (Bu neyin kürküdür?).

Sen nasil kitap okuysin? = Kakuyu knigu ti çitaeç'? = Sen nasil kitap okuyorsun? (Sen hangi kitabi okuyorsun?).

Bin dokuz yüz seksen dokuzinci yilda. = V tisyaça devyat'sot vosem'desyat devyatom godu. = Bin dokuz yüz seksen dokuzuncu yilda. (Bin dokuz yüz seksen dokuz yilinda).

Rusçadaki "u" (-DA) edati, "kto" (kim?) sözcügünün tamlayan hâli (родительный

4 Rusçada edatsiz bulunma hâli (предложный падеж = predlojniy padej) yoktur. Fakat edatsiz vasita hâli (творительный падеж = tvoritel'niy padej) bulunma anlami da tagimaktadir [Dietrich, 2004, s. 72-73].

падеж = roditel'niy padej) ile (kogo?) birleçerek bir nesnenin sahibini gösterir. Kirim Tatar TOrkçesinde Rusçadaki "u kogo? = kimde? (kimin?)" kalibindan dolayi tamlanan kisminda iyelik ekinin yer almadigi görülmektedir:

Sizde kusçilik fermasi barmi? = Est' li u vas ptitseferma? = Sizde kugçuluk çiftligi var mi? (Sizin kus ciftliáiniz var mi?)

Sizde balalar bagçasi barmi? = Est' li u vas detskiy sad. = Sizde çocuklar bahçesi var mi? (Sizin cocuk bahceniz var mi?)

1.1.3. §ahis Eki ile ilgili Çeviriler

Kirim Tatar TOrkçesinde §ahis ekinin kullanilmamasi, özellikle gereklilik kipinin Rusçadaki "doljen, nado, neobhodimo, nujno, nujerí' (gerek) sözcüklerinden etkilenip fiillerin mastar halde kullanilmasindan kaynaklanmaktadir. Bununla beraber Rusçadaki "mojno" (mümkün) ifadesi de fiillerin mastar halini istediginden Kirim Tatar TOrkçesi de bu sözcügü çevirirken fiilleri mastar halde kullanmaktadir. Bu kullanimlar oldukça yaygindir ve Kirim Tatar Türkçesindeki cümlelerde §ahis ekinin kullanimini sinirlandirmaktadir:

Asanov arkadasni körmek mümkünmi? = Mojno li videt' tovariçça Asanova? = Asanov arkadaçi görmek mümkün mü? (Asanov arkadasi görebilir miyim?).

Kirmek mümkünmi? = Mojno voyti? = Girmek mümkün mü? (Girebilir miyim?).

Rusça-krimtatarca lugatni kaydan tapip almak mümkün? = Gde mojno dostat' russko-krimskotatarskiy slovar'? = Rusça-Kirim Tatarca sözlügünü nereden bulup almak mümkün? (Rusça-Kirim Tatarca sözlügünü nereden bulabilirim?).

Maña ne asamak mümkün? = Çto mne mojno est'? = Bana ne yemek mümkün? (Ben ne yiyebilirim?).

0züñniñ tuvgan tiliñni sevmek kerek. = Nado lyubit' svoy rodnoy yazik. = Kendinin dogan dilini sevmek gerek. (Kendinin ana dilini sevmelisin).

Öz zenaatiñni sevmek kerek. = Svoyu professiyu nado lyubit'. = Kendi zanaatini sevmek gerek. (Kendi zanaatini sevmelisin).

Sicagirnzni bir kere daa ôlçemek kerek. = Nujno izmerit' temperaturu e§çe raz. = Sicaginizi bir kere daha ölçmek gerek. (Atesinizi bir kere daha ôlçmeliyiz).

Kan basimiñizni ôlçemek kerek. =

Nujno izmerit' krovyanoe davlenie. = Kan basincinizi ölçmek gerek. (Tansiyonunuzu ôlçmeliyiz).

Maña tisimni çikartmak kerek. = Mne nujno udalit' zub. = Bana diçimi çikartmak gerek. (Ben disimi çektirmeliyim).

Maña tis koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana di§ koydurmak gerek. (Ben dis taktirmaliyim).

Sizge yazda deñiz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz.)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Maña yuvunmak kerek. = Mne nujno umit'sya. = Bana yikanmak gerek. (Ben yikanmaliyim).

Maña bazaráa barmak kerek. = Mne nado poyti na bazar. = Bana pazara gitmek gerek. (Ben pazara gitmeliyim).

Maña resimge çikmak gerek. = Mne nujno fotografirovat'sya. = Bana resme çikmak gerek. (Ben fotograf çektirmeliyim).

Kirim Tatar TOrkçesindeki ayni kullanimlarda §ahis eklerinin yer aldigi da görülür:

Bagislañiz, men çikmak keregim. =

izvinite, mne nado vihodit'. = Af edersiniz, ben çikmak geregim. (Af edersiniz, ben inmeliyim).

Siz köz ekimine muracaat etmek kereksiñiz. = Vam nujno obratit'sya k okulistu. = Siz göz doktoruna müracaat etmek gereksiniz. (Siz göz doktoruna müracaat etmelisiniz).

1.1.4. Ek-Fiil ile ilgili Çeviriler

Kirim Tatar TOrkçesindeki ifadelerde Rusçanin etkisiyle isim cümlelerinde geni§ zaman ek-fiilinin yaygin olarak kullanilmadigi görülmektedir:

Babam yüzümci, anam ise ev bikesi. = Moy otets vinogradar', a mat' domohozyayka. = Babam üzümcü, anam ise ev hanimi. (Babam üzümcüdür, annem ise ev hanimidir).

Bu kim? = Kto eto? = Bu kim? (Bu kimdir?).

Bu ne? = Çto eto? = Bu ne? (Bu nedir?).

O ekim. = On vraç. = O doktor. (O doktordur).

Menim babam demirci. = Moy otets -kuznets. = Benim babam demirci. (Benim babam demircidir).

O çalgici. = On - muzikant. = O müzisyen. (O müzisyendir).

O kemaneci. = On - skripaç. = O kemanci. (O kemançjdir).

Fikret dagci. = Fikret - lecnik. = Fikret dagci. (Fikret dagcidir).

Onin agasi ise degirmenci. = A ego brat -mel'nik. = Onun agabeyi ise degirmenci. (Onun agabeyi ise degimencidir).

O yahsi berber. = On horoçiy parikmaher. = O iyi berber. (O iyi berberdir).

O tikici. = Ona portniha. = O dikici. (O terzidir).

Menim akayim ressam. = Moy muj hudojnik. = Benim kocam ressam. (Benim kocam ressamdir).

Onin agasi saat ustasi. = Ego brat çasavgçik. = Onun agabeyi saat ustasi. (Onun agabeyi saat ustasidir).

Onin özü oca. = Sam on prepodavatel'. = Onun kendisi hoca. (Kendisi ögretmendir).

O-sport ustasi. = On-master sporta. = O, spor ustasi. (O spor hocasidir).

O-halkara klassli sport ustasi. = On-master sporta mejdunarodnogo klassa. = O, uluslar arasi sinifli spor ustasi. (O, uluslar arasi sinifa sahip spor ustasidir).

Bu nasil kürk? = Kakoy eto meh? = Bu nasil kürk? (Bu ne kürküdür?).

Tespit ettigimiz yukaridaki örneklerde görüldügü üzere ek - fiilin geniç zaman 3. Çahis eki kullanilmiyor; ancak 1. Çahis çekiminde ek eksikligi görülmemektedir:

Men balikçim. = Ya - ribak. = Ben balikçiyim.

Men yazicilar soyuzinin azasim. = Ya

çlen soyuza pisateley. = Ben yazarlar birligi üyesiyim.

1.1.5. Çogul Eki ile ilgili Çeviriler

Kirim Tatar Türkçesindeki söylemlerde sözcüklerin çogul eki almasi, sözcügün Rusça çogul halde kullanilmasindan kaynaklanmaktadir:

isler nasil? = Kak dela? = içler nasil? (Nasilsin?).

Nasil yaniliklar bar? = Kakie novosti? = Nasil yenilikler var? (Nasilsin?).

Ogurli yollar! = Dobrie puti! = iyi yollar! (Yolunuz açik olsun).

Bos nomerler barmi? = Est' li svobodnie nomera? = Boç numaralar var mi? (Bos oda var mi?).

1.1.6. Soru Edati ile ilgili Çeviriler

Kirim Tatar Tûrkçesindeki bazi ifadelerde soru edatinin Rusçadaki "li" edatini veya vurguyla yapilan soru anlamini kargilamak üzere yaygin olarak eksiz kullanildigi görülmektedir:

Siz evlisinizmi? = Vi jenati? = Siz evlisiniz mi? (Siz evli misiniz?).

Siz bossinizmi? = Vi svaboden? = Siz bogsunuz mu? (Siz bos musunuz?).

Biz daa körüsecekmizmi? = Mi egçe uvidimsya? = Biz yine görügeceqiz mi? (Biz yine görüsecek miyiz?).

Siz mina bu foto resimni büyüklestirip olursinizmi? = Mojete li vi uveliçit' vot etu fotografiyu? = Siz igte bu fotografi büyültüp olursunuz mu? (Siz iste bu fotografi büyültebilir misiniz?).

Sen oni begenesinmi? = On tebe nravitsya? = Sen onu begeniyorsun mu? (Sen onu begeniyor musun?).

Sen krimtatarca laf etip olasinmi? = Ti moje?' govorit' po krimskotatarski? = Sen Kirim Tatarca konugup olasin mi? (Sen Kirim Tatarcasi konusabiliyor musun?).

Siz gazeta ve jurnallar alasinizmi? = Poluçaete li vi gazeti i jurnali? = Siz gazete ve dergiler aliyorsunuz mu? (Siz gazete ve dergiler aliyor musunuz?).

Siz gimnastikanen ograsasinizmi? = Zanimaetes' li vi gimnastikoy? = Siz jimnastikle ugragiyorsunuz mu? (Siz jimnastikle ugrasiyor musunuz?).

Uzakka ketesinizmi? = Daleko li vi edete? = Uzaga gidiyorsunuz mu? (Uzaga gidiyor musunuz?).

Siz pirinç asraysinizmi? = Razvodite li vi ris? = Siz pirinç yetigtiriyorsunuz mu? (Siz pirinç yetistiriyor musunuz?).

Siz rusça laf etesinizmi? = Vi govorite po-russki? = Siz Rusça konuguyorsunuz mu? (Siz Rusça konusuyor musunuz?).

Siz meni anlaysinizmi? = Vi menya ponimaete? = Siz beni anliyorsunuz mu? (Siz beni anliyor musunuz?).

Siz ukrainsinizmi? = Vi ukrainets? = Siz Ukraynalisiz mi? (Siz Ukraynali misiniz?).

Siz tasçisinizmi? = Vi kamengik? = Siz tagçisiniz mi? (Siz tasçi misiniz?)'.

Kirim Tatar Tûrkçesinde bazi fiil çekimlerinin olumsuz soru gekli kurulurken gahis eki soru edatina degil, olumsuzluk ekine eklenmektedir. Bu da Rusça "ne"

olumsuzluk ekinin etkisiyle meydana gelmektedir [Alkaya, 2007, s. 47].

Kösterip olamazsiñizmi? = Ne smogli bi pokazat'? = Gösterip olamazsiniz mi? (Gösteremez misiniz?).

Unutmazsiñizmi? = Ne zabudete? = Unutmazsiniz mi? (Unutmaz misiniz?).

Maña seer musafirhanesini kösterip olamazsiñizmi? = Vi ne mojete pokazat' mne gorodskuyu gostinitsu? = Bana §ehir misafirhanesini gösteremezsiniz mi? (Bana sehir misafirhanesini gösteremez misiniz?).

Körmeysirnzmi? = Ne vidite? = Görmüyorsunuz mu? (Görmüyor musunuz?).

1.2. Söz Dizimi ile ilgili Çeviriler

Rusçanin etkisi ile Kirim Tatar TOrkçesindeki bazi ifadelerde yüklemlerin cümle sonunda degil, cümle baçinda kullanildiklari görülmektedir:

Yüriñiz biznen. = Poydemte s nami. = Yürüyünüz bizle. (Bizimle yürüyünüz).

Kirim Tatar TOrkçesindeki bazi ifadelerde sözcük gruplarinin kendi içerisindeki siralamasinin Türkçeye uygun olarak degil, Rusçaya uygun olarak kullanildiklari görülmektedir:

Avaniñ dimligi doksan protsentkece bara. = Vlajnost' vozduha dohodit do devyanosto protsentov. = Havanin nemi doksan yüzdeye kadar gidiyor. (Havanin nemi yüzde doksana kadar ulasiyor).

1.3. Rusça Ön Eklerin Çevrilmesi

1.3.1. "pri-" Ön Ekinin Çevrilmesi

Rusçadaki "pri-" ön eki, hareket fiillerine geldiginde amaci baçarmaya yönelik "gelme, varma" anlamlari kazandirir. Rusçadaki "pri-" ön eki almi§ fillerin Kirim Tatar TOrkçesine anlamca çevrildigi görülmektedir:

Yas bir kadin kirip keldi. = Molodaya jençina prisla. = Genç bir kadin girip geldi. (Genç bir kadin girdi).

1.3. 2. "pro-" Ön Ekinin Çevrilmesi

Rusçada fiillerin önüne gelen "pro-" ön eki bitmiçlik durumunda "geçmek, bitirmek" anlami taçir. Rusçada bu ön eki alan fiillerin anlami Kirim Tatar TOrkçesine çevrilmiçtir:

Keciñiz! = Prohodite! = Geçiniz! (Geliniz!).

1.3.3. "vi-" Ön Ekinin Çevrilmesi

Rusçada "vi-" ön eki fillerin önüne gelerek

di§ari dogru yapilan hareketi anlatir [Dietrich, 2004, s. 169]. Rusçada bu ön eki alan fiillere kar§ilik Kirim Tatar Tûrkçesinde di§ari yönlü eylemleri anlatan "çik-" anlamindaki fiillerin kullanilmasi Rusçadan çevirinin bir sonucudur:

Bagislarïiz, men çikmak keregim. = izvinite, mne nado vjhodit'. = Af edersiniz, ben çikmak geregim. (Af edersiniz, ben inmeliyim).

1.4. Rusça Edatlarin Çevrilmesi

1.4.1. "do" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "do" (-A kadar) edati tamlayan hâli (родительный падеж = roditel'niy padej) ile kullanilir ve hareketin mesafesini, zamanini ve ne zamana kadar yapildigini ifade eder [Dietrich, 2004, s. 53]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar Tûrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Yaringace! = Do zavtra! = Yarina kadar! (Yarin görüsürüz!).

Kene körüskence! = Do novih vstreç! = Yine görü§ene kadar! (Yine görüsürüz!).

Körüskence! = Do vstreçi! = Görü§ene kadar! (Görüsürüz!).

1.4.2. "na" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "na" (-A; -DA) edati iki hâl ekiyle kullanilabilmektedir. Birincisi, "na" (-A) edati belirtme hâli (винительный падеж = vnitel'niy padej) ile kullanildiginda hareketin yönünü veya yerini göstermek, zaman göstermek, eylemin devam ettigi süreci göstermek, amaç belirtmek ve nesneler arasi farki vurgulamak amaci ta§ir [Dietrich, 2004, s. 40-41]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar Tûrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Uzun mesafege çapuv. = Beg na dlinnie distantsii. = Uzun mesafeye ko§ma. (Uzun mesafe kosusu.)

ikincisi "na" (-DA) edati bulunma hâli (предложный падеж = predlojniy padej) ile kullanildiginda yer göstermek, hareketin hangi ula§im araciyla yapildigini göstermek, zaman ve yön göstermek amaci ta§ir [Dietrich, 2004, s. 83-84]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar Tûrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Men krimtatar tilinde laf etem. = Ya govoryu na krimskotatarskom yazike. = Ben Kirim Tatar dilinde konuçuyorum. (Ben Kirim Tatar dili konusuyorum).

Men tek ukrain tilinde laf etem. = Ya

govoryu tol'ko na ukrainskom yazike. = Ben tek Ukrayna dilinde konuçuyorum. (Ben sadece Ukrayna dili konusuyorum).

1.4.3. "ne" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "ne" (-sIz, yok, degil) edati, olumsuzluk edati olarak hem fiil çekimlerinde hem de isimlerde kullanilmaktadir. Bu edatin anlamca Kirim Tatar Türkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Bizge terciman kerek degil. = Nam ne nujen perevodçik. = Bize tercüman gerek degil. (Bize tercüman gerekmez).

Bu gruppaga terciman kerek degil. = Etoy gruppe perevodçik ne nujen. = Bu gruba tercüman gerek degil. (Bu gruba tercüman gerekmez).

1.4.4. "pered" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "pered" (ön) edati vasita hâli (творительный падеж = tvoritel'my padej) ile kullanilir. Rusçada yer veya zaman gösterirken, bir çeyin ya da bir kimsenin karçisinda yapilan hareketi ifade ederken bu edat kullanilir [Dietrich, 2004, s. 76]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar TOrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Siznin ögünizde pek büyük borcim bar. = Ya vam oçen' obyazan pered vami. = Sizin önünüzde pek büyük borcum var. (Ben size çok minnettarim).

1.4.5. "s" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "s" (ile) edati vasita hâli (творительный падеж = tvoritel'my padej) ile kullanildiginda hareketin birlikteligini, bir nesnenin ne tür oldugunu, hareketin tarzini ve kutlamalari ifade eder [Dietrich, 2004, s. 78-79]. Bu edatin Kirim Tatar TOrkçesine anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Siznen lafetken Alsu. = S vami govorit Alsu. = Sizinle konuçan Alsu. (Ben Alsu). (Telefonda)

Canimnen! = S udovol'stviem! = Memnuniyet ile! (Memnun olurum!).

Memnunliknen! = S udovol'stviem! = Memnuniyet ile! (Memnun olurum!).

1.4.6. "u" Edatinin Çevrilmesi

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Rusçadaki "u" (-DA) edati tamlayan hâli (родительный падеж = roditel'my padej) ile yaygin olarak bir nesnenin sahibini gösterirken kullanilir. Ayrica bir çeyin ya da bir kimsenin yaninda, önünde olan nesneyi,

kiçiyi ifade ederken de bu edat kullanilir [Dietrich, 2004, s. 55]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar TOrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Sizde kusçilik fermasi barmi? = Est' li u vas ptitseferma? = Sizde kuççuluk çiftligi var mi? (Sizin kus çiftliginiz var mi?).

Sizde balalar bagçasi barmi? = Est' li u vas detskiy sad. = Sizde çocuklar bahçesi var mi? (Sizin çocuk bahçeniz var mi?).

1.4.7. "v" Edatinin Çevrilmesi

Rusçadaki "v" (-A) edati belirtme hâli (винительный падеж = vnitel'my padej) ile kullanildiginda hareketin yönünü, eylemin ne zaman gerçekleçtigini, eylemin süresini belirtmiç olur [Dietrich, 2004, s. 39-40]. Bu edatin anlamca Kirim Tatar TOrkçesine kopyalandigi görülmektedir:

Men buna eminim. = Ya uveren v etom. = Ben buna eminim. (Ben bundan eminim).

Uzunlikka sekirüv. = Prijki v dlinu. = Uzunluga atlama. (Uzun atlama).

Yükseklikke sekirüv. = Prijki v visotu. = Yükseklige atlama. (Yüksek atlama).

1.5. Rusça Ad - Ad Soylu Sözcüklerin Çevrilmesi

1.5.1. "bol'soy" (büyük) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçadaki "bol'çoy" (büyük) sifati niteleyici görevli bir sifattir ve çoklugu, geniçligi anlatmak için kullanilabilmektedir. TOrkçede ise "büyük" anlamindaki sözcük çokluk ve geniçlik için degil, boyut ile ilgili olarak kullanilmaktadir. Ancak Rusça kullanimin anlamca Kirim Tatar TOrkçesine çevrildigi görülmektedir:

Sizin korantaniz büyükmi? = U vas bol'çaya sem'ya? = Sizin aileniz büyük mü? (Sizin aileniz genis mi?).

1.5.2. "delo" (is) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada karçilaçilan kiçinin içinde bulundugu durum, vaziyet soruldugunda "i§" (delo) anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. TOrkçede ise "iç" sözcügü kullanilmadan soru sorulmaktadir. Rusçadaki ifadenin anlamca Kirim Tatar TOrkçesine çevrildigi görülmektedir:

isler nasil? = Kak dela? = içler nasil? (Nasilsin?).

1.5.3. "doljen, nado, neobhodimo, nujno, nujen" (gerek) Sözcügünün

Çevrilmesi

Kirim Tatar TOrkçesinde gereklilik kipi yerine "(yönelme hâli alan ad veya zamir; yalin ad) + mastar halde fiil + gerek anlamindaki sözcük" kalibinin kullanilmasi Rusça etkisi ile oluçmaktadir [Özkan - Musa, 2004, s. 126]:

Özüñniñ tuvgan tiliñni sevmek kerek. = Nado lyubit' svoy rodnoy yazik. = Kendinin dogan dilini sevmek gerek. (Kendinin ana dilini sevmelisin).

Öz zenaatiñni sevmek kerek. = Svoyu professiyu nado lyubit'. = Kendi zanaatini sevmek gerek. (Kendi zanaatini sevmelisin).

Sicagiñizni bir kere daa ökemek kerek. = Nujno izmerit' temperaturu e§çe raz. = Sicaginizi bir kere daha ö^mek gerek. (Atesinizi bir kere daha öi£mejjyiz).

Siz köz ekimine muracaat etmek kereksiñiz. = Vam nujno obratit'sya k okulistu. = Siz göz doktoruna müracaat etmek gereksiniz. (Siz göz doktoruna müracaat etmelisiniz).

Yigitke oni bayagi beklemek kerek oldi. = Mujiku doljno bilo jdat' ego. = Yigide onu bayagi beklemek gerek oldu. (Yigit onu çokça beklemelidir).

Kan basimiñizni ökemek kerek. = Nujno izmerit' krovyanoe davlenie. = Kan basincinizi ö^mek gerek. (Tansiyonunuzu öl£meüylz).

Maña tisimni çikartmak kerek. = Mne nujno udalit' zub. = Bana diçimi çikartmak gerek. (Ben disimi çektirmeliyim).

Maña tis koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana dis koydurmak gerek. (Ben dis taktirmaliyim).

Sizge yazda deñiz yalisinda raatlanmak kerek. = Vam nado letom otdihat' u morya. = Size yazda deniz kenarinda dinlenmek gerek. (Siz yazin deniz kenarinda dinlenmelisiniz).

Maña yuvunmak kerek. = Mne nujno umit'sya. = Bana yikanmak gerek. (Ben yikanmaliyim).

1.5.4. "gde" (nerede) Sözcügünün Çevrilmesi

Soru sözcükleriyle yan cümle kurulmasi Türkçeye uygun bir kullanim degildir. Ancak Rusçadaki "gde" sözcügünün baglaç göreviyle kullanilmasi Kirim Tatar TOrkçesini de etkilemiç oldugundan Gagavuz Türkçesinde benzer örnekler oluçturmuçtur:

Nomernirï anahtari kayda kaldirmali? =

Gde ostavit' klyuç ot nomera? = Numaranin anahtarini nerede birakmali? (Odanin anahtarini nereye birakmali?).

1.5.5. "Kak-oy,-aya,-oe,-ie?" (nasil?) Sözcügünün Çevrilmesi

"Kak-oy,-aya,-oe,-ie?" sözcügü Rusçada sifatlari sormak için kullanilir. Kirim Tatar Tûrkçesine de bu sözcügün anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Sizirï ana tilirïiz hangi til? = Kakoy yazik va§ rodnoy yazik? = Sizin ana diliniz hangil dil? (Sizin ana diliniz nedir?).

Nasil yarïiliklar bar? = Kakie novosti? = Nasil yenilikler var? (Nasilsin?).

Krimda nasil tedaviyhaneler bar? = Kakie leçebnitsi est' v Krimu? = Kirim'da nasil tedavi yerleri var? (Kirim'da hangi tedavi yerleri var?).

Sizirï respublikada nasil kurortlar bar? = Kakie kurorti imeyutsya u vas v respublike? = Sizin Cumhuriyet'te nasil kaplicalar var? (Sizin Cumhuriyet'te hangi kaplicalar var?).

Sizde nasil stol örtüleri bar? = Kakie u vas est' skaterti? = Sizde nasil masa örtüleri var? (Sizde hangi masa örtüleri var?).

Bu nasil kürk? = Kakoy eto meh? = Bu nasil kürk? (Bu neyin kürküdür?).

Bagçasarayda nasil muzeyler bar? = Kakie muzei est' v Bahçisarae? = Bahçesaray'da nasil müzeler var? (Bahçesaray'da hangi müzeler var?).

Sizirï universitet nasil mutehassislar azirlay? = Kakih spetsialistov gotovit va§ universitet? = Sizin üniversite nasil uzmanlar hazirliyor? (Sizin üniversite hangi uzmanlari yetistiriyor?).

Kabul sartlari nasil? = Kakovi usloviya priyoma? = Kabul çartlari nasil? (Kabul sartlari nelerdir?).

Sen nasil kitap okuysirï? = Kakuyu knigu ti çitaeç'? = Sen nasil kitap okuyorsun? (Sen hangi kitabi okuyorsun?).

Esap nasil? = Kakoy sçot? = Hesap nasil? (Skor kaç?).

Bu nasil stantsiya? = Eto kakaya stantsiya? = Bu nasil istasyon? (Bu hangi istasyon?).

Bu nasil tseh? = Kakoy eto tseh? = Bu nasil atölye? (Bu hangi atölye?).

Siz nasil yer akkinda aytasirïiz? = O kakom meste vi govorite? = Siz nasil yer

hakkinda söylüyorsunuz? (Siz nereden bahsediyorsunuz?).

Kolhoznin keliri nasil? = Kakoy dohod kolhoza? = Kolhozun geliri nasil? (Kolhozun geliri nedir?).

Nasil gübrelerden faydalanasiniz? = Kakie vi ispol'zuete udobreniya? = Nasil gübrelerden faydalaniyorsunuz? (Hangi gübrelerden faydalaniyorsunuz?).

1.5.6. "Kem?" (kim olup?, kim olarak?) Sözcügünün Çevrilmesi

"Kto?" (kim?) sorusunun vasita hâli ile kurulmuç olan bu sözcük, Kirim Tatar TOrkçesine de anlamca kopyalanmiçtir:

Kim olip çalisasiniz? = Kem vi rabotaete? = Kim olup çaliçiyorsunuz? (Ne olarak çalisiyorsunuz?)

1.5.7. "krovyanoe davlenie" (kan basinci) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada tansiyon için kullanilan "kan basinci" anlamindaki sözcügün Kirim Tatar Türkçesine anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Kan basiminizni ôlçemek kerek. = Nujno izmerit' krovyanoe davlenie. = Kan basincinizi ölçmek gerek. (Tansiyonunuzu ôlçmeliyiz).

1.5.8. "kto?" (kim?) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçadaki soru zamirlerinden biridir. Rusçada insan, böcek ve hayvanlar için "kto?" (kim?), bitkiler ve cansizlar için "çto?" (ne?) soru zamirleri sorulur. Dolayisiyla "kto?" (kim?) sorusu da canliyi buldurmaya yarayan eril bir soru sözcügüdür5. Rusçadaki "kto?" (kim?) soru zamiri anlam olarak Kirim Tatar TOrkçesine kopyalanmiçtir:

Milletiniz kim? = Kto po natsional'nosti? = Sizin milletiniz kim? (Sizin milletiniz nedir?).

1.5.9. "mojno" (mümkün) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada izin anlatmak için "mümkün" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. Kirim

5 Çünkü Eski Rusçada kto (kim?) sorusu "Kto est' M? = Kim vardi?" erkek geçmig zaman eylemiyle; çto (ne?) sorusu "Çto est' biio? = Ne vardi?" orta geçmig zaman eylemiyle kullanilmigtir [Dietrich, 2001, s. 67-68].

Tatar TOrkçesine Rusçadaki bu sözcügün anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Asanov arkadasni körmek mümkünmi? = Mojno li videt' tovarigça Asanova? = Asanov arkadagi görmek mümkün mü? (Asanov arkadasi görebilir miyim?).

Kirmek mümkünmi? = Mojno voyti? = Girmek mümkün mü? (Girebilir miyim?).

Tütün yakmak mümkünmi? = Mojno zakurit'? = Tütün yakmak mümkün mü? (Sigara içilebilir mi?).

Kiyip ölçep bakmak mümkünmi? = Mojno primerit'? = Giyip ö^üp bakmak mümkün mü? (Denenebilir mi?).

Bakmak mümkünmi? = Mojno posmotret'? = Bakmak mümkün mü? (Bakilabilir mi?).

Baálslañlz, poçtaga nasil barmak mümkün? = Prostite, kak mojno proyti na poçtu? = Af edersiniz, postahaneye nasil gitmek mümkün? (Af edersiniz, postahaneye nasil gidilebilir?).

Gazetalarga kayda abune olmak mümkün? = Gde mojno vipisat' gazeti? = Gazetelere nerede abone olmak mümkün? (Gazetelere nerede abone olunabilir?).

Posilka kutusini kaydan satin almak mümkün? = Gde mojno priobresti yagçik dlya posilki? = Posta kutusunu nereden satin almak mümkün? (Posta kutusu nereden satin alinabilir?).

Rusça-krimtatarca lugatni kaydan tapip almak mümkün? = Gde mojno dostat' russko-krimskotatarskiy slovar'? = Rusça-Kirim Tatarca sözlügünü nereden bulup almak mümkün? (Rusça-Kirim Tatarca sözlügünü nereden bulabilirim?).

Maña ne asamak mümkün? = Çto mne mojno est'? = Bana ne yemek mümkün? (Ben ne yiyebilirim?).

Bu ilyacni retsepsiz almak mümkünmi? = Mojno li poluçit' eto lekarstvo bez retsepta? = Bu ilaci reçetesiz almak mümkün mü? (Bu ilaç reçetesiz alinabilir mi?).

Saat ustasini kaydan tapmak mümkün? = Gde mojno nayti çasovogo mastera? = Saat ustasini nereden bulmak mümkün? (Saat ustasi nereden bulunabilir?).

1.5.10. "nomer" (numara) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada "oda" (komnata) sözcügü bulunmasina ragmen otel ile ilgili söylemlerde odalarin numarasina vurgu

yapilmakta ve "numara" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. Türkçede ise "oda" anlamindaki sözcükler kullanilmaktadir. Fakat Kirim Tatar T^kçesinde Rusçanin etkisiyle "numara" sözcügü hem anlam hem de biçim olarak kullanilabilmektedir:

Bos nomerler barmi? = Est' li svobodnie nomera? = Bo§ numaralar var mi? (Bos oda var mi?).

Bizge eki kisilik nomer kerek. = Nam nujen nomer na dvoih. = Bize iki kiçilik numara gerek. (Bize iki kisilik oda gerek).

Bu nomerni men begendim. = Etot nomer mne nravitsya. = Bu numarayi ben begendim. (Bu odayi ben begendim).

Nomernirï anahtari kayda kaldirmali? = Gde ostavit' klyuç ot nomera? = Numaranin anahtarini nerede birakmali? (Odanin anahtarini nereye birakmali?).

1.5.11. "noviy" (yeni) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada günlük olaylarla ilgili haberi anlatmak için "yeni" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. Rusçadaki bu kullanimin etkisi ile Kirim Tatar TOrkçesinde de "yeni" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir:

Nasil yarïiliklar bar? = Kakie novosti? = Nasil yenilikler var? (Nasilsin?).

Gazetada nasil yarïiliklar bar? = Kakie novosti v gazete? = Gazetede nasil yenilikler var? (Gazetede hangi haberler var?).

1.5.12. "puti" (yol) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada seyahat için iyi dilek dilerken "yol" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. TOrkçede ise yapilan i§e göndermede bulunularak "yolculuk" un iyi geçmesi istenmektedir. Ancak Kirim Tatar TOrkçesinde Rusça etki dolayisiyla "yol" anlamindaki sözcük kullanilmiçtir:

Ogurli yollar! = Dobrie puti! = iyi yol! (iyi yolculuklar; yolunuz açik olsun!).

1.5.13. "rodnoy" (dogma, dogmus) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçadaki bu sifat, "rojdat' " (dogurmak) fiilinden türemi§tir. Sifat olarak kullanildiginda somut bir akrabaliktan ziyade manevi yakinlik ve insanlari birbirlerinin kan bagiyla bagli akrabalari kilan karçilikli organik bag anlami taçimaktadir [Demiriz, 2009, s. 103]. Dil ile baglantili olarak kullanildiginda da

bu baga içaret edilmektedir. TOrkçede ise "ana dil" ifadesi kullanilir ve bununla dilin ilk çevreden edinildigi kaynaga yani anneye içaret edilmektedir. Ancak Rusçanin etkisiyle Kirim Tatar TOrkçesinde de "dogmak" fiilinden türeyen sifat, "ana" yerine kullanilmaktadir:

Özüñniñ tuvgan tiliñni sevmek kerek. = Nado lyubit' svoy rodnoy yazik. = Kendinin dogan dilini sevmek gerek. (Kendinin ana dilini sevmelisin).

1.5.14. "temperatura" (sicaklik, isi) Sözcügünün Çevrilmesi

Rusçada insan rahatsizliginin bir içareti olan vücut isisi için "sicaklik, isi" anlamindaki sözcük kullanilmaktadir. Rusçadaki kullanimin Kirim Tatar TOrkçesine de anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Siziñ sicagiñiz bar. = U vas temperatura. = Sizin sicaginiz var. (Sizin atesiniz var).

Sicagiñizni bir kere daa ö^emek kerek. = Nujno izmerit' temperaturu e§çe raz. = Sicaginizi bir kere daha ö^mek gerek. (Atesinizi bir kere daha ölçmeliyiz).

1.6. Rusça Fiillerin Çevrilmesi

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1.6.1. "bivat' - bit' " (olmak) Fiilinin Çevrilmesi

Rusçada bir yerde bulunmayi ya da bir durumdan baçka bir duruma geçmiç olmayi anlatmak için "olmak" anlamindaki fiil kullanilmaktadir. Rusçadaki kullanimin Kirim Tatar TOrkçesine anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Aç oldim. = Ya bjj. goloden. = Aç oldum. (Aciktim).

1.6.2. "gotovit' " (hazirlamak) Fiilinin Çevrilmesi

Rusçada çeçitli meslek kollarina eleman yetiçtirilmesini anlatmak için "hazirlamak' anlamindaki fiil kullanilmaktadir. Rusçadaki kullanimin Kirim Tatar T^kçesine anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Siziñ universitet nasil mutehassislar azirlay? = Kakih spetsialistov gotovit va§ universitet? = Sizin üniversite nasil uzmanlar hazirliyor? (Sizin üniversite hangi uzmanlari yetistiriyor?).

1.6.3. "idti - hodit' " (gitmek; gelmek, varmak, yürümek) Fiilinin Çevrilmesi

Rusçada sikça kullanilan bu fiilin, Kirim

Tatar Türkpesine anlamca kopyalandigi görülmektedir:

Muzikali drama teatrinde bugün ne kete? = Qto idet segodnya v muzikal'no - dramatipeskom teatre? = Müzikli drama tiyatrosunda bugün ne gidiyor? (Müzikli drama tiyatrosunda bugün ne var?).

1.6.4. "mestit' " (yerles(tir)mek) Fiilinin Qevrilmesi

Ruspada "mesto" (yer) sözcügünden türetilmi§ olan "yerle§(tir)mek" anlamindaki fiil, Kirim Tatar Türkpesine anlam olarak kopyalanmi§tir:

Meni hastahanege yerlestirmeñizni rica etem. = Ya pro§u pomestit' menya v bol'nitsu. = Beni hastaneye yerle^tirmenizi rica ediyorum. (Beni hastaneye yatirmanizi rica ediyorum).

1.6.5. "mog' " (-ebilmek) Fiilinin Qevrilmesi

Kirim Tatar Türkpesinde "olmak anlamindaki fiilin yardimci fiil olarak kullanilmasinda Ruspadaki "mog' " yardimci fiilinin etkisi vardir:

Oña yardim etip olamaycaqima yaziksinam. = Sojaleyu pto ne mogu emu pomop'. = Ona yardim edip olamayacagima üzülüyorum. (Ona yardim edemeyeceqim igin üzülüyorum).

Siz mina bu foto resimni büyüklestirip olursiñizm i? = Mojete li vi uvelipit' vot etu fotografiyu? = Siz i§te bu fotografi büyültüp olursunuz mu? (Siz iste bu fotoqrafi büyültebilir misiniz?).

Sen krimtatarca laf etip olasiñmi? = Ti mojeg' govorit' po krimskotatarski? = Sen Kirim Tatarca konu^up olasin mi? (Sen Kirim Tatarcasi konusabiliyor musun?).

Alip olamayim. = Ne mogu vzyat'. = Alip olamiyorum. (Alamiyorum).

Kösterip olamazsiñizmi? = Ne smogli bi pokazat? = Gösterip olamazsiniz mi? (Gösteremez misiniz?).

1.6.6. "rabotat' " (galismak) Fiilinin Qevrilmesi

Ruspada, bir i§ yerinin pali§maya ba§layacagi saati ögrenmek ipin "gali§mak" anlamindaki fiil kullanilmaktadir. Türkpede ise bu eylem "agilmak anlamindaki fiil ile kar§ilanmaktadir. Ancak Ruspadaki fiilin Kirim Tatar Türkpesine anlam olarak

kopyalandigi görülmektedir:

Pocta ne vakit calisa? = Kogda rabotaet popta? = Postahane ne vakit pali^iyor? (Postahane ne zaman aciliyor?).

1.6.7. "stavit' " (birakmak, koymak) Fiilinin Qevrilmesi

Ruspada ayirmayi ya da herhangi bir §eyin üzerine dikey olarak bir §ey koymayi anlatmak ipin kullanilan "stavit' - postavit'" (dik veya ayak üzerine koymak) fiilinin Kirim Tatar Türkpesine anlam olarak kopyalandigi görülmektedir:

Maña tis koydirmak kerek. = Mne nujno vstavit' zub. = Bana di§ koydurmak gerek. (Ben dis taktirmaliyim).

1.6.8. "vzvesti" (cekmek) Fiilinin Qevrilmesi

Ruspada agirlik ölpüm i§i ipin "gekmek' anlamindaki fiil kullanilmaktadir. Türkpede ise bu eylem "tartmak anlamindaki fiil ile kar§ilanmaktadir. Ancak Ruspadaki fiilin Kirim Tatar Türkpesine anlam olarak kopyalandigi görülmektedir:

Bir kilo elva cekseñiz. = Vzves'te kilogramm halvi. = Bir kilo helva pekseniz. (Bir kilo helva tartiniz).

Uzun süre Ruspanin etkisinde kalmi§ olan Kirim Tatar Türkleri, etkileyen dil konumundaki Ruspadan kavram ve gramer pevirileri yapmaktadirlar. Bu peviriler, gramer unsurlarina bagli olarak farklilik gösterdikleri gibi, konularina göre de farklilik göstermektedirler.

Ruspa ile uzun süredir ip ipe ya§ayan Kirim Tatar Türkpesi, Ruspadan birpok sözcük almi§tir. Bunlarin bir kismi Kirim Tatar Türkpesinin ses yapisina uygun häle getirilmi§, bir kismi ise Ruspa bipimiyle kullanilmi§tir. Ancak bu tür alintilarin ötesinde, Ruspa sözcüklerin kavramsal olarak Kirim Tatar Türkpesine kopyalandigi kavram pevirilerinde, sözcüklerin ses boyutlari veya görünen kisimlari Kirim Tatar Türkpesinden, ruhlari ise Ruspadan olu§maktadir.

Kavram pevirilerinin bir kismi, Kirim Tatar Türkpesine yeni bir §ey kazandirmakta ve lehpeleri zenginle§tirmektedir. Bir kisim kavram pevirileri ise, kavramin kar§iligi Kirim Tatar Türkpesiyle kar§ilanabilecek durumdayken Ruspa dilsel dünya görü§üne uygun olarak gerpekle§tigi ipin dile zarar

vermektedir. Fakat her iki durumda da Rusça mantikla dü§ünme gerçekleçmektedir.

Kirim Tatar TOrkçesi konuçurlari, günlük hayatta kendi lehçeleri ile Rusçayi birlikte kullandiklari için, iki dilli bir toplum durumundadirlar. Dolayisiyla günlük hayatta kendi lehçeleri ile konuçurken sikça Rusçaya geçiçler yapmakta veya kavram ve gramer çevirisi yaparak kendi lehçeleriyle konuçmaktadirlar. Yazi diline göre kisitli ancak belli söylemlerin daha sik kullanildigi bir dil olan konuçma dilinde bu tür çevirilerin yogun olmasi, Kirim Tatar TOrkçesindeki anlatim yolu kullanimini ve Türkçe dü§ünmeyi sinirlandirmaktadir.

Kirim Tatar TOrkçesindeki Rusçadan yapilan kavram ve gramer çevirileri, dilde Rusça yapiya benzer ortak kullanimlar ortaya çikarmaktadir. Bu yapilarin niceligi fazla degilse de niteligi bir dil için önemlidir.

Çünkü bu yapilar dil içinde ikili kullanimlar oluçturmakta ve Türkçenin genel yapisina ve içlerligine zarar vermektedir.

Rusçadan yapilan kavram ve gramer çevirileri nedeniyle, Rusçadan hiç etkilenmeyen veya daha az etkilenen çagdaç Türk lehçeleri ile daha yogun olarak etkilenen çagdaç Türk lehçeleri arasinda aktarma problemleri veya zorluklari ortaya çikmakta ve lehçeler arasi anlaçilirlik düzeyinde dü§meler meydana gelmektedir.

Rusçadan yapilan kavram ve gramer çevirileri, belli noktalarda yogunlaçtigindan, Kirim Tatar Tür^esinin tüm gramer yapisina yayilmiç degillerdir. Bu nedenle yogunlaçmanin oldugu noktalara dikkat edilerek TOrkçe yapiya uygun çözümler bulunmali ve bunlar uygulanmalidir.

Kaynaklar:

1. Aksan D. Anlam Aliçveriçi Olaylari ve Tûrkçe. TDAYB. Ankara: TDKYay., 1961.

2. Aksan D. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3.C., Ankara: TDK Yay., 2007.

3. Aksan D. Türkiye Tûrkçesinin Dünü, Bugünü, Yarini. Ankara: Bilgi Yay., 2005.

4. Alkaya E. iki Dillilik Ve Rusçadan Tatar Tûrkçesine Geçen Kavram Tercümeleri. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. Volume 2/2, Spring 2007, S. 2, Www.Turkishstudies.Net, (Ed. Prof. Dr. Gürer Gülsevin- Dr. Mehmet Dursun Erdem), 2007.

5. Balkan Ö. Yabanci Dil Ögretimi ilkeler ve Çôzûmler. istanbul: Multilingual Yay., 2006.

6. BinerI. Russko-Ba§kirsko-Turetskiy Razgovornik. Moskva: Rossiyskiy Fond Kul'turi, insan, 1994.

7. Buran A. Çok Dilli Toplumlarda Dil iliçkileri ve iletiçim Sorunlari. Makaleler (Yay. Haz. Ercan Alkaya - S. Kaan Yalçin - Murat Çengûl). Ankara: Turkish Studies Publication, 2008. S.182-205.

8. Buran A. Dil iliçkileri ve Kavram Tercümeleri Üzerine Bir Degerlendirme. Makaleler (Yay. Haz. Ercan Alkaya - S. Kaan Yalçin - Murat Çengûl). Ankara: Turkish Studies Publication, 2008. S. 269-274.

9. Buran A. Türk Dünyasinda Dil iliçkileri, Çok Dillilik ve Dil Degiçtirme. Türk Kültürü. Sayi: 272. Cilt: 30. Nisan 2010. S. 67-70.

10. Crystal D. Dillerin Katli. (Çev. Gökhan Cansiz). istanbul: Profil Yay., 2007.

11. Demir N. TOrkçede Varyasyon Üzerine. DTCF Türkoloji Dergisi. Cilt Xvii, Sayi 2, Ankara: Ankara Ünv. Basimevi, 2010. S. 93-106.

12. Demir N., Aslan S. Siklik Kopyasi Örnegi Olarak istek Kipi -(Y)A. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. Volume 5/4 Fall 2010. S. 276-290.

13. Demiriz E.N. Rusça ve TOrkçe: iki Dil, iki Kültür. istanbul: Multilingual Yay., 2009.

14. Dietrich A.P. Eski Rusça Dilbilgisi. istanbul: Multilingual Yay., 2001.

15. Dietrich A.P. Rusça Dilbilgisi. istanbul: Multilingual Yay., 2004.

16. EkerS. Divanü Lugäti't-Türk ve iran Dillerinden Kopyalar Üzerine I. International Journal Of Central Asian Studies. (Editor in Chief: Choi Han-Woo), The International Association Of Central Asian Studies Korea University Of International Studies, "The Festschrift For 80th Year Of Talat Tekin's Birthday" Volume 13 2009. Seoul. S. 233-284.

17. Jankowski H. Orta Asya Türk Dillerinin Bazi Ortak Özellikleri. DTCF Türkoloji Dergisi. Cilt Xvii, Sayi 2, Ankara: Ankara Ünv. Basimevi, 2010. S. 131-142.

18. Karaagag G. Dil, Tarih Ve insan. Ankara: Akpag Yay., 2005.

19. Killi G. Hakas Türklerinde Kod Kaydirimi. Qagda§ Türklük Ara§tirmalari Sempozyumu (810 Mayis 2002), Ankara: DTCF Yay. 2002. No: 395. S. 166-181.

20. Kocaman A. Dilbilim ve Türkpe incelemeleri. International Journal Of Central Asian Studies. (Editor in Chief: Choi Han-Woo), The International Association Of Central Asian Studies Korea University Of International Studies, "The Festschrift For 80th Year Of Talat Tekin's Birthday" Volume 13. 2009. Seoul. S. 365-371.

21. Korkmaz Z. Gramer Terimleri Sözlügü. Ankara: TDK Yay., 2010.

22. Murtazaoglu F. Ruspa Upebnik Russkogo Yazika. Trabzon: Derya Kitabevi, 2006.

23. MustafaevE., §erbinin V.G. Büyük Ruspa-Türkpe Sözlük. istanbul: Multilingual., 1996.

24. Özeren M. Hakas Türkpesindeki Kavram ve Gramer Qevirileri. III. Uluslararasi Dünya Dili Türkpe Sempozyumu (16-18 Aralik 2010). izmir. 2011. S. 727-736.

25. Özeren M. Altay / Oyrot Türkpesinin Ruspadan Yaptigi Kavram Qevirileri. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. Prof. Dr. Ahmet Buran Armagani. Sayi 4/8 Güz 2009. S. 1964-1985.

26. Özeren M. Qagda§ Türk Lehpelerinde Ruspadan Yapilan Kavram ve Gramer Qevirileri. Ankara: Akpag Yay., 2019.

27. Özkan F., Musa, B. Yabanci Dillerin Türkpenin Söz Dizimi Üzerindeki Etkisi. Bilig. Yaz. 2004. Sayi 30. S. 95-139.

28. Palmer F.R. Semantik Yeni Bir Anlambilim Projesi. (Qev. Ramazan Ertürk). Ankara: Kitäbiyät, 2001.

29. Sari M. Türkpenin Bati Dilleriyle ili§kisi. Ankara: TDK Yay., 2008.

30. Usta H.I. Yabancila§manin Söz Dizimindeki Görünümleri. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Temmuz 1990. C: 1990/II, S: 463. S. 56-63.

31. Vardar B. Dilbilim Apisindan Qeviri. Türk Dili, Qeviri Sorunlari Özel Sayisi. Ankara: TDK Yay., Sayi: 322. Temmuz 1978. S. 60-71.

32. Vendryes J. Dil Ve Dü§ünce. (Qev. Berke Vardar). istanbul: Multilingual Yay., 2001.

33. VelievA. Russko-Krimtatarskiy Razgovornik. Assosiatsia-Konsortsium im. 1.Gaspinskogo krymskikhtatar, Ta§kent, 1991.

o\

<N