Çikolatalıdan kavunluya 30 çeşit leblebi
Serinhisar’da , diğer ilçelerde ise civarında leblebi imalathanesi bulunuyor. Ülkenin leblebi üretiminin yüzde 70’inin yapıldığı ilçe, ihracatın ise yüzde 80’ini karşılıyor. 30 çeşit üretilen leblebiler arasında en çok Türk kahveli, çikolatalı, acılı, susamlı, mesir macunlu, kavunlu ve karışık meyveli leblebiler ilgi görüyor.
Dünyaya ihracat yapıyor
Avrupa’dan Amerika’ya, Ortadoğu’dan Avustralya’ya kadar pek çok ülkeye ihraç edilen Denizli leblebisi yılında coğrafi işaret belgesiyle tescillenerek üretimindeki temel esaslar belirledi. Yılda 50 bin ton leblebi üreten Denizli, İspanya, Yunanistan, Tunus, İtalya, İsrail, Lübnan, Makedonya, ABD, Endonezya, İran, Avustralya, Kanada, Almanya, Kuveyt, Suudi Arabistan, BAE, Fransa, Filistin, Bulgaristan, Hollanda, Belçika, Malezya, KKTC, İngiltere, İsviçre, Avusturya ve Kazakistan’a gönderiliyor.
Leblebi üretimi yapan fabrika sahibi Nuri Karakaya, 3 kuşaktır leblebi ürettiklerini ifade ederek "Serinhisar’da leblebi ayrı bir sanayi. Türkiye’de ve dünyada tek leblebi sanayisi sitesi burada bulunuyor. Ülkemizin yüzde 70 leblebi üretimini bizim ilçemiz karşılıyor. İhracata giden leblebinin yaklaşık yüzde 80’ini yine bizim ilçemiz karşılıyor" dedi.
İlk defa Şeyh Murat Gazi tarafından 'da bulunmuştur. Nohutun ısıtılıp bekletilmesini keşfetmiştir. Evliya Çelebi, yüzyılda leblebinin İstanbul'da yaygın şekilde tüketildiğini ve bu dükkân ve çalışanın olduğunu belirtmektedir. Nohutun ısıtılıp bekletilmesini keşfetmiştir. Leblebi nohutun işlenmesiyle elde edilen bir kuruyemiş türüdür. Nohutun günlerce uğraşı sonucu terbiyesi ile, özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilir. Bu işlem şu aşamalardan geçer: Nohut 3 ayrı günde 3 kez tavlama işlemine yani ısıtılma işlemine tabi tutulur. 3. tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılır. Bu yaklaşık 15 günlük bir süreyi kapsar. Leblebi yapılacağı günün akşamı ıslatılarak kabarması sağlanır. Ertesi gün leblebi yapılacağı tavada önce ısıtılır, sonra "mafrak" denilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarının çıkarılması sağlanır. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünür. Bu ikiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılır. Bölünenlere "kırık leblebi" de denir. Bunlardan daha çok leblebi unu yapmak için yararlanılır. Bütün olan leblebiler değişik şekillerde satışa sunulur. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrasında sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanır. Buna "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Taze leblebinin iki parmak arasında sıkıldığında un gibi ufalanması gerekir. 40 çeşit leblebi bulunmaktadır. Başlıca Leblebi çeşitleri, Kavrulmuş, şekerli, beyaz, çıtır, tuzlu, acılı, ballı, haşhaşlı, susamlı, çikolatalı, vanilyalı, karanfilli, soslu, kahveli, muzlu, portakal aromalı, vişne aromalı, hindistan cevizli çeşitleri İlimizin her köşesinde mağaza ve dükkanlarda satışa sunulmaktadır.[1][2]
Leblebi nohutun işlenmesiyle elde edilen bir kuruyemiş türüdür. Nohutun günlerce uğraşı sonucu terbiyesi ile, özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilir. Bu işlem şu aşamalardan geçer: Nohut 3 ayrı günde 3 kez tavlama işlemine yani ısıtılma işlemine tabi tutulur. 3. tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılır. Bu yaklaşık 15 günlük bir süreyi kapsar. Leblebi yapılacağı günün akşamı ıslatılarak kabarması sağlanır. Ertesi gün leblebi yapılacağı tavada önce ısıtılır, sonra "mafrak" denilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarının çıkarılması sağlanır. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünür. Bu ikiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılır.
Bölünenlere "kırık leblebi" de denir. Bunlardan daha çok leblebi unu yapmak için yararlanılır. Bütün olan leblebiler değişik şekillerde satışa sunulur. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrasında sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanır. Buna "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Ayrıca çikolatalı leblebi, beyaz leblebi, karanfilli leblebi, biberli leblebi, şekerli leblebi ve sakız leblebi gibi 40 civarı değişik türleri mevcuttur.
ÇORUM LEBLEBİSİ
Çorum’un meşhur sarı leblebisi kuru nohuttan yapılıseafoodplus.infon leblebiye dönüşmesi bir buçuk aylık bir emeğin ürünüdüseafoodplus.info dükkanlarda , tek kavrumluk leblebiler çuvallardan tenekelere , oradan leğenlere doldurulur. Odun ateşi ile yeterli sıcaklığa ulaşan fırına aktarılan leblebiler son kavurmadan sonra tekrar çuvallara doldurularak dumanı üstünde satışa sunulur. İlimizde her köşe başında bir leblebici dükkanı bulmanız mümkündür. Öteden beri yöremizde yetişen nohutun iriliği ve leblebiye dönüşümü haklı bir üne kavuşmuştur. Ancak altmışlı yıllardan sonra artık bölgede yetiştirilen nohut , leblebi üretimine yetmemeye başlamış ve başka bölgelerden nohut getirilmiştir. Buna rağmen Çorum leblebisi ününden hiçbir şey kaybetmemiştir. Bunda , kuşaktan kuşağa aktarılarak bugüne ulaşan kavurma işlemlerindeki beceri önemli rol oynamaktadır. Nohuta ayrı bir lezzet ve altın sarısı rengini kazandıran geleneksel leblebi üretimi bir yandan devam ederken , tüp gazın kullanıldığı modern yöntemler de uygulanmaya başlanmıştır. Leblebi yapmak için öncelikle ateş tuğlası , kerpiç , tava ve karıştırıcıdan oluşan bir kavurma ocağı gerekir. Kullanılacak odunların iz yapmayan cinsten olması öseafoodplus.info işleminden geçirilen nohutlar önce boylarına göre ayrılıseafoodplus.infoi kavurma işleminden sonra sıcak olarak çuvallara doldurulup iki gün seafoodplus.info kavurmadan sonra da iki gün dinlendirilen nohutlar kuru bir yere serilerek gün seafoodplus.infoar üçüncü kavurmadan önce nemlendirilip bir kez daha bir gün süreyle çuvallarda bırakılır.Üçüncü kavurmada nohutların kabukları ayrılır. Leblebinin acılı , tuzlu , karanfilli ve diğer çeşitlere dönüşmesi bu son kavurma işleminden sonra gerçekleşir. İmalat sürecinden de anlaşılacağı gibi , bu kadar çaba , zahmet ve eşsiz lezzet , Çorum Leblebisinin ününün yıllar öncesinden bugünlere taşınmasındaki en önemli nedendir.
ÇORUM LEBLEBİSİNİN TARİHİ:
Çorum leblebisi yaklaşık 3 asır önce Ahmedi Sever isminde muhterem bir zatın ilimizde yetişen nohut cinslerinden leblebiyi imal ettiği söseafoodplus.infoşık 3 asırdır ilimizde üretimi yapılan leblebinin adı adeta Çorum ismi ile özdeşleşmiştir. Çorum denince leblebi, leblebi denince ise akla hemen Çorum gelir.
LEBLEBİ ÜRETİMİ İÇİN GEREKEN ARAÇLAR:
1-Nohut Çalkama makinesı (Elek veya Selektör)
2-Ocak
3-Isıtma ve Kavurma makinesı
4-Islama Teknesi veya makinesı
5-Yüksek kalorili Meşe odunu
6-Varak(Tokmak ve Mafrak da denilir)
cm arasında Dişlenmiş Bakır Sac
8-Kalbur
9-Kıl ve telis çuval
Geniş kapalı bir alan
NOHUDUN CİNSİ:
Ayırt Edici Özellikler: Damla cinsi nohut kalın kabuklu ve kabuğunu çabuk atma özelliğine sahip olduğundan Çorum leblebisi üretimi için damla cinsi nohudun kullanılması gerekmektedir. Damla cinsi nohut'un naturel adedi asgari gram olmak şartını taşıması koşuluyla Çorum'da üretilen damla cinsi nohut olması veya benzer iklim özelliklerini taşıyan yörelerde yetişen damla cinsi nohutlarda tercih edilebilir.
İşin ehli ustaların, hünerleriyle 4 kavurma (tav) işleminden geçirilmeleri ve damla cinsi nohut kullanılmasının sağladığı özelliklerdir. Çorum ilinin iklimi ve insan fakıörüyle üretim tekniği de önemli etkenlerdendir.
LEBLEBİ USTALARI:
İnsan Faktörü: İşinin ehli leblebi ustaları yanında en az 8 yıl, en fazla 10 yıl çıraklık yaparak Çorum Leblebisi öğretisi alarak ustalık belgesi kazanılabilmektedir. İklimsel özelliklerin yanı sıra, leblebi ustalarının hünerlerini, üretim tekniği için gerekli araç ve gereçleri kullanarak yılların deneyimi ile maharetlerini ortaya koymalarından kaynaklanmaktadır.
ÇORUM İLİNİN İKLİMİ:
Doğal Faktörler: Çorum ilinin doğal yapısından kaynaklanan az rutubetli oluşu, akşam esen rüzgarı ve Karadeniz ile Akdeniz iklimi arasındaki ılıman iklim özellikleri leblebinin kurutulmasında en büyük etkendir. Ilıman iklim özellikleri, az rutubetli havası, nohudun kavurma işleminden sonra sergilerde bekletilmesi esnnasında maruz kaldığı yöreye has rüzgar çorum leblebisi üretimi için oldukça önemli etkenlerdir. Zira çorum leblebisinin işlenmesi esnasında belirlenen mekanların da iklimsel özelliklere göre düzenlenmesi gerekli şartların önemini ortaya koymaktadır.
ÇORUM LEBLEBİSİNİN YAPIM AŞAMALARI
Nohudun Seçilmesi :Üreticiden damla cinsi nohudunun natürel adedi asgari gram olmak şartıyla alınır.
Nohudun Sınıflandırılması: Nohutlar dokuz gözlü eleklerle elenir. Nohudun sınıflandırılması yapılır, l, 2, 3, 4,5, 6,7 numaralı elekli vasıfsız nohutlar ayrılarak 8 ve 9 numaralı nohutlar leblebi yapımı için kullanılır.
Nohudun Isıtılması :seafoodplus.infoar tuğla ye çamurdan yapılma daire şeklinde ortasında bakır döğme dişli saç bulunan ve altında odun yakılan ocakta kavurma (tav) işlemine tabi tutulur, İlk kavurma işi (tav) 12 dakika ile 17 dakika arasında yapılır. Daha sonra nohut sıcak olarak telis çuvallara doldurulur. 10 gün bekletilir. Bu 10 günlük bekletilmeden sonra ikinci kavurma (tav) 12dakikaile lödakika arasında yapılır. Yine telis çuvallara konur ve 10 gün bekletildikten sonra üçüncü kavurma (tav) 9 ile 10 dakika arasında yapılır ve telis çuvallara konularak 1 gün bekletilir. Ertesi gün toprak ve kireç karışımı sergiliklere serilip her gün karıştırılarak 45 ile 60 gün arasında (gün ne kadar uzarsa leblebinin lezzeti ve kalitesi artar) bekletilir.
Nohudun Islatılması : Daha sonra ihtiyaca göre nohut ıslama makinesinde suyu ayarlı verilmek suretiyle ıslatılır. Tekrar telis çuvallara konulur. Azami 12 saat veya 24 saat dinlendirildikten sonra tekrar elenir, büyüklüklerine (milimine) göre ayrılır.
Nohudun Kavrulması :Kavak ağacından yapılan ve ağaç denilen tokmakla sac üzerinde çevrilmek sureti ile ocakta kabuklarından ayrılır. Leblebi Kırığı ve kabuğu, kalburda elenerek ayrılır. Yine telis çuvallara konularak en az 1 ay tekrar dinlendirilir.
Leblebiyi Kızartma:Kavrulan Leblebinin dinlendirme işlemi tamamlandıktan sonra ocakta kızartılır. İsteğe göre leblebi sıcakken tuz, biber (acılı için) veya karanfil serpilir. Kavrulan leblebi kıl çuvallarda 10 dakika dinlendirildikten sonra satışa sunulur.
Üretim Yapılan Alan: Üretimin yapılacağı alanın; en az 2 metre yüksekliğinde güneş almayan bir alan olması ve bu alana rüzgar alabilmesi için havalandırma deliklerinin bulunması gerekmektedir. Sergiliklerin de güneş almayan bir bölgede bulunması, en az m2 en fazla m2 genişliğinde olması ve killi toprak, saman ve kireç karışımı ile sıvanması gerekmektedir.
Ocak; daire biçiminde ve limeden örülerek (lime hava geçirmez özelliğe sahip bir tuğla cinsidir), killi toprak, çamur ve saman karışımından oluşan bir harçla sıvanır. Ocağın ortasına, 90 ile cm çapında vok tavaya benzer çukur bir bakır sac yerleştirilir. Bu sac Çorum leblebisi üretimi için bu işin ustaları tarafından Çorum'da özel olarak imal edilmektedir. Bakır sacın dişli olması gerekmektedir.
Ocakta yakacak olarak kullanılan malzemenin meşe odunu olması gerekmektedir.
Varak: Nohudun kabuklarının ayrılması esnasında nohudun kırılmasını önlemek için, 50 cm çapında ve en az 30 cm kalınlığında kavak ağacından yapılmış olmalıdır. Her sac üzerinde çevirme işleminden sonra ucunun rendelenmesi (törpülenmesi) gerekmektedir. Dinlendirilirken telis çuvallar kullanılmalıdır.
Saklanması: Çorum Leblebisi üretim safhası tamamlandıktan sonra yere temas etmeyecek şekilde altına tahta konulmak sureti ile saklanması gerekmektedir.
Satışa sunulurken veya depolanırken önceleri kara keçinin tüyünden elde edilen kıl çuvallarda saklanmaktaydı. Bu şekilde leblebi altı ay boyunca tazeliğini ve lezzetini korumakta, seafoodplus.info son yıllarda bu çuvalların bulunması zorlaştığından bunların yerine naylon poşet ile muhafaza edilmektedir. Aksi halde leblebi çok kısa sürede bayatlayacaktır.
NOHUDUN CİNSİ:
Ayırt Edici Özellikler: Damla cinsi nohut kalın kabuklu ve kabuğunu çabuk atma özelliğine sahip olduğundan Çorum leblebisi üretimi için damla cinsi nohudun kullanılması gerekmektedir. Damla cinsi nohut'un naturel adedi asgari gram olmak şartını taşıması koşuluyla Çorum'da üretilen damla cinsi nohut olması veya benzer iklim özelliklerini taşıyan yörelerde yetişen damla cinsi nohutlarda tercih edilebilir.
İşin ehli ustaların, hünerleriyle 4 kavurma (tav) işleminden geçirilmeleri ve damla cinsi nohut kullanılmasının sağladığı özelliklerdir. Çorum ilinin iklimi ve insan fakıörüyle üretim tekniği de önemli etkenlerdendir.
LEBLEBİ USTALARI:
İnsan Faktörü: İşinin ehli leblebi ustaları yanında en az 8 yıl, en fazla 10 yıl çıraklık yaparak Çorum Leblebisi öğretisi alarak ustalık belgesi kazanılabilmektedir. İklimsel özelliklerin yanı sıra, leblebi ustalarının hünerlerini, üretim tekniği için gerekli araç ve gereçleri kullanarak yılların deneyimi ile maharetlerini ortaya koymalarından kaynaklanmaktadır.
ÇORUM’DA LEBLEBİCİLER:
Çorum leblebici esnaf ve sanatkarının mesleği dayanışmayı artırmak üzere kurulu bir odası vardıseafoodplus.infoıca Çorum’da her yerde bir leblebici bulmanız mümkün.. Çok modern çalışanlar olduğu gibi hala eski sistemle çalışan leblebicilerimiz de mevcuttur.
YURT İÇİ VE YURT DIŞI TALEPLERİ:
Çorum leblebisi ilimize gelen yerli ve yabancı turistlerin yoğun talepleri olmakta; aynı zamanda başta Almanya olmak üzere Avrupa’nın diğer ülkelerine, Avustralya’ya, Amerika ve Kanada’ya ve Asya ülkelerine ise talepler doğrultusunda leblebi ihracı yapılmaktadır.