Güneşin Katmanları Sırasıyla 5 Sınıf
kaynağı değiştir]
Güneş'in yıldız gelişimi bilgisayar modellemesi ve nükleokozmokronoloji yöntemleri kullanılarak ana dizi üzerinde hesaplanan yaşının 4,57 milyar yıl olduğu düşünülmektedir.[15]Hidrojenmoleküler bulutun hızla kendi içine çökmesi sonucu üçüncü nesil, Öbek I, T Tauri yıldızı olan Güneş'in doğduğu düşünülmektedir. Bu doğan yıldızın Samanyolu gök adasının çekirdeğinden ışık yılı uzakta hemen hemen dairesel bir yörüngeye girdiği varsayılmaktadır.
Yıldız ana dizi üzerinde yıldız evrimi aşamasının yarı yolundadır. Bu aşamada çekirdekte oluşan nükleer füzyon reaksiyonları hidrojeni helyuma dönüştürür. Her saniye Güneş'in çekirdeğinde 4 milyon ton madde enerjiye çevrilir ve ortaya nötrinolarlaradyasyon çıkar. Bu hızla günümüze kadar Dünya kütlesi kadar madde enerjiye çevrilmiştir. Güneş yaklaşık olarak 10 milyar yıl ana kol yıldızı olarak yaşamına devam edecektir.
Güneş süpernova olarak patlayacak kadar fazla kütleye sahip değildir. Bunun yerine milyar yıl içinde kırmızı dev aşamasına girecektir. Çekirdekte bulunan hidrojen yakıtı tükendikçe dış katmanları genişleyecek, çekirdeği büzüşerek ısınacaktır. Çekirdek sıcaklığı MK civarına ulaştığında helyumfüzyonu tetiklenecek ve karbon ile oksijen üretmeye başlayacaktır. Böylece 7,8 milyar yıl içinde gezegen bulutsu aşamasının asimptotik dev koluna girerek iç sıcaklığında oluşan kararsızlıklar nedeniyle yüzeyinden kütle kaybetmeye başlayacaktır. Güneş'in dış katmanlarının genişleyerek Dünya'nın yörüngesinin bulunduğu noktaya kadar gelmesi olasıdır ancak son zamanlarda yapılan araştırmalar, Güneş'ten kırmızı dev aşamasının başlarında kaybolan kütle nedeniyle Dünya'nın yörüngesinin daha uzaklaşacağını, dolayısıyla da Güneş'in dış katmanları tarafından yutulmayacağını önermektedir.[16] Ancak Dünya'nın üstündeki suyun tamamı kaynayacak ve atmosferinin çoğu uzaya kaçacaktır. Bu dönemde oluşan Güneş sıcaklıklarının sonucunda milyon yıl sonra Dünya yüzeyi bildiğimiz yaşamı destekleyemeyecek kadar ısınacaktır.[17] Birkaç milyar yıl sonra da yüzeyde bulunan su tamamen yok olacaktır.[18]
Kırmızı dev aşamasının ardından yoğun termal titreşimler Güneş'in dış katmanlarından kurtularak bir gezegensel bulutsu oluşturmasına neden olacaktır. Geride kalan tek cisim aşırı derecede sıcak olan yıldız çekirdeği olacaktır. Bu çekirdek milyarlarca yıl boyunca yavaş yavaş soğuyup beyaz cüce olarak yok olacaktır. Bu yıldız evrimi senaryosu düşük ve orta kütleli yıldızların tipik gelişim senaryosudur.[16][19]
Yapısı[değiştir kaynağı değiştir]
Güneş'in dış katmanında, yani yarıçapının %70 aşağısına kadar olan bölgede plazma ısıyı dışarıya doğru ışıma yoluyla iletecek kadar yoğun ve sıcak değildir. Sonuç olarak sıcak sütunların yüzeye yani ışık küreye doğru madde taşıdığı ısı yayımı oluşur. Yüzeye çıkan madde soğuyunca tekrar ısıyayımsal bölgenin başladığı yere çökerek ışınsal bölgenin üst kısmından daha fazla ısı alır.
Isıyayımsal bölgede bulunan termal sütunlar Güneş'in yüzeyinde belirli bir iz bırakır. Güneş'in iç bölgesinin dış katmanı olan bu bölgedeki türbülanslı ısı yayımı küçük ölçekli bir dinamo yaratarak Güneş'in yüzeyinin tamamında manyetik kuzey ve güney kutuplar yaratır.
Işık küre[değiştir Güneş
Başlığın diğer anlamları için Güneş (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Dünya atmosferi dışından çıplak gözle görünen rengi ile Güneş. Kör edici ışığından dolayı güneş filtresi kullanılmıştır. Gözlem bilgileri Ortalama uzaklık
(Dünya'dan) 1,×108&#;km
8,31 dakika ışık yılı olarak Görünen kadir&#;(V) −26,74m[1] Mutlak kadir 4,83m[1] Yıldız sınıflandırma G2V Metallik Z = 0,[2] Açısal çap 31,6' - 32,7'[3] Yörünge özellikleri Ortalama uzaklık
(Samanyolu merkezinden) ~2,5×1020&#;m
ışık yılı Galaktik periyot 2,,50×108 yıl Hız ~2,20×105&#;m/s
(Gökada merkezinin çevresinde yörünge üzerinde)
~2×104&#;m/s
(yakınlarda bulunan yıldızların ortalama hızına göreceli olarak) Fiziksel özellikler Ekvatoral yarıçap &#;&#;km[1]
Dünya'nın katı Ekvator çevresi 4,×106&#;km[4] Basıklık 9×10−6 Yüzey alanı 6,×1018&#;m²[4]
Dünya'nın katı Hacim 1,×1027&#;m³[4]
Dünya'nın katı Kütle 1, ×1030&#;kg[1]
Dünya'nın katı Ortalama yoğunluk ≈1, ×103&#;kg/m³[1][4][5] Değişik yoğunluklar Çekirdek: 1,5×105 kg/m³
Aşağı Fotosfer: 2×10-4 kg/m³
Aşağı Kromosfer: 5×10-6 kg/m³
Ortalama Corona: 10×10kg/m³[6] Ekvator'da yüzey çekimi ,0&#;m/s²[1]
27,94 g Kaçış hızı
(yüzeyden) ,7&#;km/s[4]
Dünya'nın 55 katı Etkin yüzey sıcaklığı &#;K[1] Corona sıcaklığı ~5×106 K
Çekirdek sıcaklığı ~15,7×106 K[1] Işınım gücü (Lsol) 3,×1026&#;W[1]
~3,75×1028&#;lm
~98&#;lm/W etkin lüminozite Ortalama radyans&#;(Isol) 2,×107&#;W m−2 sr−1 Dönme özellikleri Eksenel eğiklik 7,25°[1]
(tutulum düzlemine)
67,23°
(gökada düzlemine) Sağ açıklık
(Kuzey kutbunun)[7] ,13°
19 s 4 d 30 sn Dik açıklık
(Kuzey kutbunun) +63,87°
63°52' Kuzey Yıldız dönme periyotu
(16° enlemde) 25,38 gün[1]
25 g 9 s 7 dk 13 sn[7] (ekvatorda) 25,05 gün[1] (kutuplarda) 34,3 gün[1] Dönme hızı
(ekvatorda) 7, ×103&#;km/s Fotosfer bileşimi (kütlesel olarak) Hidrojen %&#;73,46[8] Helyum %&#;24,85[8] Oksijen %&#;0,77[8] Karbon %&#;0,29[8] Demir %&#;0,16[8] Kükürt %&#;0,12[8] Neon %&#;0,12[8] Nitrojen %&#;0,09[8] Silikon %&#;0,07[8] Magnezyum %&#;0,05[8]
Güneş, Güneş Sistemi'nin merkezinde yer alan yıldız. Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi kütlesinin&#;%&#;99,8'ini oluşturur. Geriye kalan kütle Güneş'in çevresinde dönen gezegenler, asteroitler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve kozmik tozlardan oluşur. Gün ışığı şeklinde Güneş'ten yayılan enerjiDünya üzerindeki hayatın hemen hemen tamamının var olmasını sağlar ve Dünya'nın iklimi ile hava durumunun üzerinde önemli etkilerde bulunur.
Samanyolu Gökadasında tahmin edilen yaklaşık milyar yıldızdan birisi olan Güneş'in kütlesisıcakgazlardan oluşur ve çevresine ısı ve ışık şeklinde radyasyon yayar. Güneş, yaklaşık olarak, Dünya'nın çapının katına (1,5 milyon km), hacminin 1,3 milyon katına ve kütlesinin bin katına sahiptir. Yoğunluğu ise Dünya'nın yoğunluğunun ¼’ü kadardır. Güneş'in Samanyolu galaksisi etrafında yörüngesi vardır, bu yörüngede &#;km/s hızda hareket eder, yörüngede hareket ederken kendi sistemindeki gezegen, meteor, vs. tüm parçalar güneş ile birlikte Samanyolu etrafında dönmektedir. Bu hızı, bir uzay aracı güneş sisteminden komple çıktıktan sonra fark eder, güneş ve güneş sistemi kendisinden 1 saatte &#;km olarak uzaklaşacaktır. Oort bulutuna göre Güneş Sistemi'nin çapı: 15 trilyon km, bin AU, yaklaşık 2 ışık yılıdır. Bize en yakın yıldızın uzaklığı: 4,3 ışık yılı. Güneş kendi ekseni etrafında saatte &#;km hızla döner ve bir tam turunu yaklaşık ortalama 27 günde tamamlar. Güneşin yüzey sıcaklığı &#;°C ve çekirdeğinin sıcaklığıysa 15,6 milyon °C’dir. Güneş'ten çıkan enerjinin 2,2 milyarda 1'i yeryüzüne ulaşır. Geriye kalan enerjisi uzayda kaybolur. Güneş’in üç günde yaymış olduğu enerji, Dünya'daki tüm petrol, ağaç, doğalgaz vb. yakıta eşdeğerdir. Güneş ışınları 8,44 dakikadayeryüzüne ulaşır. Güneş, Dünya'ya en yakın yıldızdır. Çekim kuvveti Dünya yer çekiminin 28 katıdır.
Güneş yüzeyi kütlesinin %74'ünü ve hacminin %92'sini oluşturan hidrojen, kütlesinin %'ünü[9] ve hacminin&#;%&#;7'sini oluşturan helyum ile Fe, Ni, O, Si, S, Mg, C, Ne, Ca ve Cr gibi diğer elementlerden oluşur.[10] Güneş'in yıldız sınıfı G2V'dir. G2 Güneş'in yüzey sıcaklığının yaklaşık K olduğu, dolayısıyla beyaz renge sahip olduğu anlamına gelir. Günışığının atmosferden geçerken kırılması sonucu sarı gibi görünür. Bu mavi fotonların Rayleigh saçılımının sonucunda yeteri kadar mavi ışığın kırılmasıyla geride sarı olarak algılanan kırmızılığın kalmasıdır.
Tayfı içinde iyonize ve nötrmetaller olduğu kadar çok zayıf hidrojen çizgileri de bulunur. V eki (Roma rakamıyla beş) çoğu yıldız gibi Güneş'in de ana dizi üzerinde olduğunu gösterir. Enerjisini hidrojen çekirdeklerinin füzyonlahelyuma dönüşmesinden elde eder ve hidrostatik denge içindedir, yani zaman içinde ne genişler ne de küçülür. Saniyede milyon ton hidrojen, helyuma dönüşür. Bu da, Güneş'in her geçen saniye 4,5 milyon ton hafiflemesine yol açar. Güneş'teki füzyon olayı sonucunda kızıl kırmızımsı bir alev bin km yükselir ve Güneş Fırtınası meydana gelir. Galaksimizde milyondan fazla G2 sınıfı yıldız bulunur. Güneş, galaksimiz içinde bulunan yıldızların&#;%&#;85'inden daha parlaktır, Güneş'ten daha sönük olan bu yıldızların çoğu kırmızı cücelerdir.[11]
Güneş, Samanyolu merkezinin çevresinde yaklaşık ışık yılı uzaklıkta döner. Galaktik merkez çevresinde bir dönüşünü yaklaşık milyon yılda bir tamamlar. Yaklaşık yörünge hızı saniyede kilometredir (+/&#;km/s). Bu da her yılda bir 1 ışık yılıdır. Bu galaktik uzaklık ve hız bilgileri şu anda sahip olduğumuz en doğru bilgilerdir. Ancak bilimde her zaman olduğu gibi bilgi arttıkça bunlar da değişebilir.[12]
Güneş günümüzde Samanyolu'nun daha büyük olan Kahraman kolu ve Yay kolu arasında kalan Orion kolu'nun iç kısmında, Yerel Yıldızlararası Bulut içinde yüksek sıcaklıkta dağınık gaz bölgesi olan düşük yoğunlukluyerel kabarcık içinden geçmektedir. Dünya'ya 17 ışık yılı uzaklıkta yer alan en yakın 50 yıldız içinde Güneş, mutlak kadir olarak dördüncü sıradadır. (M=4,83)
Etimoloji[değiştir Örnek Güneş Modeli Yapımı
5. sınıf Güneş Katman modeli
Oyun hamurundan 5. sınıf Güneş Katman modeli
Güneş`in merkezinde çok sıcak ve çok yoğun olan çekirdek bulunur. Güneş`in enerjisi de burada açığa çıkar. Güneş`in gözümüzle gördüğümüz katmanı ışık küredir. Işık kürenin üzerinde de renk küre ve taç küre adlı iki katman bulunur. Normalde bu katmanları göremeyiz. Bu katmanlar bazı özel teknolojik araçlar kullanılarak incelenir. Ayrıca tam Güneş tutulması sırasında renk küre ve ışık küre katmanları bazı özel araçlarla da gözlemlenir.
Danışman Öğretmen Ersin Bakioğlu
nest...
Güneş
Başlığın diğer anlamları için Güneş (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
| Gözlem bilgileri | |
|---|---|
| Ortalama uzaklık (Dünya'dan) | 1,×108&#;km 8,31 dakika ışık yılı olarak |
| Görünen kadir&#;(V) | −26,74m[1] |
| Mutlak kadir | 4,83m[1] |
| Yıldız sınıflandırma | G2V |
| Metallik | Z = 0,[2] |
| Açısal çap | 31,6' - 32,7'[3] |
| Yörünge özellikleri | |
| Ortalama uzaklık (Samanyolu merkezinden) | ~2,5×1020&#;m ışık yılı |
| Galaktik periyot | 2,,50×108 yıl |
| Hız | ~2,20×105&#;m/s (Gökada merkezinin çevresinde yörünge üzerinde) ~2×104&#;m/s (yakınlarda bulunan yıldızların ortalama hızına göreceli olarak) |
| Fiziksel özellikler | |
| Ekvatoral yarıçap | &#;&#;km[1] Dünya'nın katı |
| Ekvator çevresi | 4,×106&#;km[4] |
| Basıklık | 9×10−6 |
| Yüzey alanı | 6,×1018&#;m²[4] Dünya'nın katı |
| Hacim | 1,×1027&#;m³[4] Dünya'nın katı |
| Kütle | 1, ×1030&#;kg[1] Dünya'nın katı |
| Ortalama yoğunluk | ≈1, ×103&#;kg/m³[1][4][5] |
| Değişik yoğunluklar | Çekirdek: 1,5×105 kg/m³ Aşağı Fotosfer: 2×10-4 kg/m³ Aşağı Kromosfer: 5×10-6 kg/m³ Ortalama Corona: 10×10kg/m³[6] |
| Ekvator'da yüzey çekimi | ,0&#;m/s²[1] 27,94 g |
| Kaçış hızı (yüzeyden) | ,7&#;km/s[4] Dünya'nın 55 katı |
| Etkin yüzey sıcaklığı | &#;K[1] |
| Corona sıcaklığı | ~5×106 K |
| Çekirdek sıcaklığı | ~15,7×106 K[1] |
| Işınım gücü (Lsol) | 3,×1026&#;W[1] ~3,75×1028&#;lm ~98&#;lm/W etkin lüminozite |
| Ortalama radyans&#;(Isol) | 2,×107&#;W m−2 sr−1 |
| Dönme özellikleri | |
| Eksenel eğiklik | 7,25°[1] (tutulum düzlemine) 67,23° (gökada düzlemine) |
| Sağ açıklık (Kuzey kutbunun)[7] | ,13° 19 s 4 d 30 sn |
| Dik açıklık (Kuzey kutbunun) | +63,87° 63°52' Kuzey |
| Yıldız dönme periyotu (16° enlemde) | 25,38 gün[1] 25 g 9 s 7 dk 13 sn[7] |
| (ekvatorda) | 25,05 gün[1] |
| (kutuplarda) | 34,3 gün[1] |
| Dönme hızı (ekvatorda) | 7, ×103&#;km/s |
| Fotosfer bileşimi (kütlesel olarak) | |
| Hidrojen | %&#;73,46[8] |
| Helyum | %&#;24,85[8] |
| Oksijen | %&#;0,77[8] |
| Karbon | %&#;0,29[8] |
| Demir | %&#;0,16[8] |
| Kükürt | %&#;0,12[8] |
| Neon | %&#;0,12[8] |
| Nitrojen | %&#;0,09[8] |
| Silikon | %&#;0,07[8] |
| Magnezyum | %&#;0,05[8] |
Güneş, Güneş Sistemi'nin merkezinde yer alan yıldız. Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi kütlesinin&#;%&#;99,8'ini oluşturur. Geriye kalan kütle Güneş'in çevresinde dönen gezegenler, asteroitler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve kozmik tozlardan oluşur. Gün ışığı şeklinde Güneş'ten yayılan enerjiDünya üzerindeki hayatın hemen hemen tamamının var olmasını sağlar ve Dünya'nın iklimi ile hava durumunun üzerinde önemli etkilerde bulunur.
Samanyolu Gökadasında tahmin edilen yaklaşık milyar yıldızdan birisi olan Güneş'in kütlesisıcakgazlardan oluşur ve çevresine ısı ve ışık şeklinde radyasyon yayar. Güneş, yaklaşık olarak, Dünya'nın çapının katına (1,5 milyon km), hacminin 1,3 milyon katına ve kütlesinin bin katına sahiptir. Yoğunluğu ise Dünya'nın yoğunluğunun ¼’ü kadardır. Güneş'in Samanyolu galaksisi etrafında yörüngesi vardır, bu yörüngede &#;km/s hızda hareket eder, yörüngede hareket ederken kendi sistemindeki gezegen, meteor, vs. tüm parçalar güneş ile birlikte Samanyolu etrafında dönmektedir. Bu hızı, bir uzay aracı güneş sisteminden komple çıktıktan sonra fark eder, güneş ve güneş sistemi kendisinden 1 saatte &#;km olarak uzaklaşacaktır. Oort bulutuna göre Güneş Sistemi'nin çapı: 15 trilyon km, bin AU, yaklaşık 2 ışık yılıdır. Bize en yakın yıldızın uzaklığı: 4,3 ışık yılı. Güneş kendi ekseni etrafında saatte &#;km hızla döner ve bir tam turunu yaklaşık ortalama 27 günde tamamlar. Güneşin yüzey sıcaklığı &#;°C ve çekirdeğinin sıcaklığıysa 15,6 milyon °C’dir. Güneş'ten çıkan enerjinin 2,2 milyarda 1'i yeryüzüne ulaşır. Geriye kalan enerjisi uzayda kaybolur. Güneş’in üç günde yaymış olduğu enerji, Dünya'daki tüm petrol, ağaç, doğalgaz vb. yakıta eşdeğerdir. Güneş ışınları 8,44 dakikadayeryüzüne ulaşır. Güneş, Dünya'ya en yakın yıldızdır. Çekim kuvveti Dünya yer çekiminin 28 katıdır.
Güneş yüzeyi kütlesinin %74'ünü ve hacminin %92'sini oluşturan hidrojen, kütlesinin %'ünü[9] ve hacminin&#;%&#;7'sini oluşturan helyum ile Fe, Ni, O, Si, S, Mg, C, Ne, Ca ve Cr gibi diğer elementlerden oluşur.[10] Güneş'in yıldız sınıfı G2V'dir. G2 Güneş'in yüzey sıcaklığının yaklaşık K olduğu, dolayısıyla beyaz renge sahip olduğu anlamına gelir. Günışığının atmosferden geçerken kırılması sonucu sarı gibi görünür. Bu mavi fotonların Rayleigh saçılımının sonucunda yeteri kadar mavi ışığın kırılmasıyla geride sarı olarak algılanan kırmızılığın kalmasıdır.
Tayfı içinde iyonize ve nötrmetaller olduğu kadar çok zayıf hidrojen çizgileri de bulunur. V eki (Roma rakamıyla beş) çoğu yıldız gibi Güneş'in de ana dizi üzerinde olduğunu gösterir. Enerjisini hidrojen çekirdeklerinin füzyonlahelyuma dönüşmesinden elde eder ve hidrostatik denge içindedir, yani zaman içinde ne genişler ne de küçülür. Saniyede milyon ton hidrojen, helyuma dönüşür. Bu da, Güneş'in her geçen saniye 4,5 milyon ton hafiflemesine yol açar. Güneş'teki füzyon olayı sonucunda kızıl kırmızımsı bir alev bin km yükselir ve Güneş Fırtınası meydana gelir. Galaksimizde milyondan fazla G2 sınıfı yıldız bulunur. Güneş, galaksimiz içinde bulunan yıldızların&#;%&#;85'inden daha parlaktır, Güneş'ten daha sönük olan bu yıldızların çoğu kırmızı cücelerdir.[11]
Güneş, Samanyolu merkezinin çevresinde yaklaşık ışık yılı uzaklıkta döner. Galaktik merkez çevresinde bir dönüşünü yaklaşık milyon yılda bir tamamlar. Yaklaşık yörünge hızı saniyede kilometredir (+/&#;km/s). Bu da her yılda bir 1 ışık yılıdır. Bu galaktik uzaklık ve hız bilgileri şu anda sahip olduğumuz en doğru bilgilerdir. Ancak bilimde her zaman olduğu gibi bilgi arttıkça bunlar da değişebilir.[12]
Güneş günümüzde Samanyolu'nun daha büyük olan Kahraman kolu ve Yay kolu arasında kalan Orion kolu'nun iç kısmında, Yerel Yıldızlararası Bulut içinde yüksek sıcaklıkta dağınık gaz bölgesi olan düşük yoğunlukluyerel kabarcık içinden geçmektedir. Dünya'ya 17 ışık yılı uzaklıkta yer alan en yakın 50 yıldız içinde Güneş, mutlak kadir olarak dördüncü sıradadır. (M=4,83)
Etimoloji[değiştir Örnek Güneş Modeli Yapımı
5. sınıf Güneş Katman modeli
Oyun hamurundan 5. sınıf Güneş Katman modeli
Güneş`in merkezinde çok sıcak ve çok yoğun olan çekirdek bulunur. Güneş`in enerjisi de burada açığa çıkar. Güneş`in gözümüzle gördüğümüz katmanı ışık küredir. Işık kürenin üzerinde de renk küre ve taç küre adlı iki katman bulunur. Normalde bu katmanları göremeyiz. Bu katmanlar bazı özel teknolojik araçlar kullanılarak incelenir. Ayrıca tam Güneş tutulması sırasında renk küre ve ışık küre katmanları bazı özel araçlarla da gözlemlenir.
Danışman Öğretmen Ersin Bakioğlu
nest...
Örnek Güneş Modeli Yapımı
5. sınıf Güneş Katman modeli
Oyun hamurundan 5. sınıf Güneş Katman modeli
Güneş`in merkezinde çok sıcak ve çok yoğun olan çekirdek bulunur. Güneş`in enerjisi de burada açığa çıkar. Güneş`in gözümüzle gördüğümüz katmanı ışık küredir. Işık kürenin üzerinde de renk küre ve taç küre adlı iki katman bulunur. Normalde bu katmanları göremeyiz. Bu katmanlar bazı özel teknolojik araçlar kullanılarak incelenir. Ayrıca tam Güneş tutulması sırasında renk küre ve ışık küre katmanları bazı özel araçlarla da gözlemlenir.
Danışman Öğretmen Ersin Bakioğlu