Elektriğin Zararları

Günlük hayatta beklenmedik ve sıra dışı bazı durumlar sebebiyle kişiler hayati tehlike içine girebilir. Bu gibi durumlarda çevrede bulunan bireylerin hastaya ilk yardım uygulaması, kişinin yaşamını kurtarabilir. Günümüz yaşamında elektronik aletlerin kullanımı oldukça yaygın olduğundan, çeşitli nedenler veya kazalar sonucunda kişiler elektrik çarpmasına maruz kalabilmektedir. Elektrik çarpması ise hayatı tehdit edebilen ve ilk yardım gerektirebilen sağlık sorunlarıyla neticelenebilir.

Elektrik Çarpması Nedir?

İnsan vücudunu oluşturan dokular, belirli düzeyde elektrik akımının geçmesine olanak verir özelliktedir. Bu nedenle uygun koşullarda elektrik akımı vücudun içinden geçebilir. Bu ise dokularda hücre boyutunda hasara yol açabildiği gibi, üçüncü derece ciddi yanıklarla da sonuçlanabilir. Bu tür doku hasarları da hayatı tehdit edecek boyutta yaşanabileceğinden, ilk yardım müdahalesinin nasıl yapılması gerektiğinin bilinmesi oldukça önemlidir.

Elektrik akımının insan vücudunda zarar vermesi; elektrik akımının voltajına, akım şiddetine, elektrik kaynağı ile temas süresine, alternatif akım olup olmadığına ve akımın insan vücudunda geçiş yoluna bağlıdır. Tüm bu parametreler, elektrik hasarının düzeyi ile kişinin elektrik çarpması sonrası ilk yardım ihtiyacını belirler. Elektrik çarpması evdeki prizler, elektronik cihazlardan yaşanan kaçaklar, şok cihazları gibi elektronik aletler yoluyla veya yıldırım düşmesi gibi doğal yollardan meydana gelebilir.

Elektrik Çarpmasında Hangi Belirtiler Görülebilir?

Elektrik çarpması durumunda kişinin maruz kaldığı elektrik akımının şiddeti ve süresi gibi faktörler klinik bulguların yaygınlığı ve şiddetini belirler. Bu doğrultuda, duruma göre değişmekle beraber, elektrik çarpması sonrası aşağıdaki klinik semptomlar ortaya çıkabilir:

• Bilinç bulanıklığı veya kaybı,
• Kaslarda şiddetli kasılma,
• His kaybı veya uyuşma hissi,
• Nefes darlığı,
• Görme veya işitme gibi duyuların kaybedilmesi,
• Ciltte üçüncü dereceye varan ciddi yanıklar, cilt altı dokularda yanık veya iç organlarda yüksek ısıya bağlı hasar gelişmesi,
• Kasılma görülen epileptik nöbetler,
• Kalp ritminde bozukluk veya kalbin durması,
• Baş ağrısı, karın ağrısı, göğüs ağrısı.

Kaslardaki hasar, iltihabi reaksiyon başlatarak yaygın doku ödemine ve kompartman sendromu adı verilen, kas dokusunun dolaşım yetmezliği ile sonuçlanan ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir.

Elektrik Çarpmasında İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Elektrik çarpması durumunda, olaya maruz kalan kişi ile olaya tanık olan kişinin yapması gerekenler açısından ilk yardım müdahalesi aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Eğer elektrik çarpmasına maruz kalan kişiyseniz;

• Mümkün ise elektrik kaynağı ile olan teması bırakın.
• acil servise haber vererek size en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
• İstirahat ederek bekleyin.
• Elektrik çarpmasına bağlı yanıklara ıslak, steril gazlı bez uygulayın.

Eğer başka birine elektrik çarpıyorsa;

• Elektrik kaynağı ile teması devam eden kişiye asla dokunmayın, elektrik kaynağından elinizle ayırmaya çalışmayın.
• Mümkünse elektrik kaynağını kapatın. Eğer bu mümkün değilse, elektrik kaynağını etkilenen kişiden uzaklaştırmaya çalışın. Bunu yaparken elektrik akımının iletilmesini engelleyen ahşap bazlı araçlardan yararlanın. Islak olan veya metal bazlı ekipmanlarda kaçının.
• acil servise haber vererek etkilenen kişinin en yakın sağlık kuruluşuna naklini temin edin.
• Etkilenen kişiyi güvenli bir bölgeye taşıdıktan sonra kişinin bilinç durumunu, solunumunu ve nabzını kontrol edin. Eğer nabız veya solunum durduğuna ya da zayıfladığına kanaat getirildiyse, ilk yardım müdahalesinin bir parçası olarak kalp masajına başlayın.
• Kişide soluk görünüm, bulantı, kusma, halsizlik gibi şok bulguları söz konusu ise bacaklarını kalp seviyesinden yukarı kaldırmaya çalışın.
• Yanıklara ıslak gazlı bez uygulayın.

Elektrik Çarpmasının Tedavisinde Neler Yapılır?

Elektrik akımı, ciltte ve cilt altı dokularda farklı derecelerde yanıklara yol açabildiği gibi; kas dokusunda hasarla birlikte organ yetmezliklerine neden olabilir. Bu nedenle, basit elektrik çarpmalarında dahi bir sağlık kuruluşunda genel bir değerlendirmenin yapılması önemli olabilir.

Elektrik çarpması tespit edilen hastalarda, hasarın boyutuna ve çeşidine göre tedavide aşağıdaki yöntemlerden yararlanılır:

• Yanıklara yönelik antibiyotik, antiseptik ve dermatolojik tedaviler,
• Ağrının giderilmesine yönelik antienflamatuvar veya ağrı kesiciler,
• Yoğun sıvı kaybının önüne geçilmesi adına damardan sıvı tedavisi,
• Tetanos riskinin önüne geçmek adına tetanos aşısı,
• Kalp ritim bozukluğu olanlarda ritim düzenleyicilerin kullanılması.

Elektrik Sistemlerinde Yaşanan Harmonik Etkiler, Nedenleri Ve Zararları

Teknoloji dünyasında en çok kullanılan enerji olan elektrik enerjisine artarken kaliteli enerji kullanımının en önemli konu başlıklarından biri haline gelmektedir.

İdeal elektrik enerjisi sabit gerilimde sabit frekansta ve sinüs formunda sağlanan enerjidir. Fakat kullanıcılar uygulamada ideal enerjiye ulaşamaz, bunun yerine enerji kalitesini bozucu etkileri minimum seviyelere indirebilirler.

Enerji kalitesini bozan birçok durum mevcutken (gerilim dalgalanmaları, reaktif enerji, harmonikler, nonlineer yüklerin kullanımı, fazlar arası dengesizlik, transient durumlar vs.) biz bu yazımızda en önemli nedenlerden biri olan harmonik kavramını ele alacağız.

Harmonik, elektriğin sinüs formunun bozulması durumudur. Günümüzde çokça kullanılan bilgisayarlar, fluoresan lambalar, tristörlü devreler, elektronik kartlar, motorlar, sürücüler, redresörler, kesintisiz güç kaynakları gibi yük çeşitleri elektrik sisteminde harmonik bileşenlerinin oluşmasına neden olmaktadır. Aşağıda 1. grafikte saf sinüs formu yani ideal kaliteye sahip enerjinin grafiği ile birlikte 2. grafikte harmonik etkiler nedeni ile bozuluma uğramış enerjinin grafiği yer almaktadır.

Görüldüğü gibi saf sinus formu 2. grafikte yer alan harmonik bileşenlerin varlığı nedeni ile bozuluma uğramıştır. Harmonik bileşenler ise elektrik enerjisinin kalitesini düşürerek sistem arızalarına aşırı yüklenmeye neden olmaktadır.

Harmonik etkilerin zararları nelerdir?

Harmonik bileşenler elektrik sistemine ek bir yük durumu getirmekte bu da kabloların, trafoların aşırı ısınmasına, kayıplarının artmasına  neden olmaktadır. Bununla birlikte,

• Kondansatörlerin aşırı ısınması ve delinmesi
• Gerilim düşümlerinin gözlemlenmesi
• Şebekede rezonans durumunun yaşanması
• Kaçak akım koruma şalterlerinin, devre kesicilerin gereksiz açma yapması
• Elektronik cihazların kullanım ömürlerinin azalması ve arızalanması
• Motorlarda kayıpların artması ve ısınması
• Nötr hattından fazla akım çekilmesi
• Kondansatörlerin önlerine koyulan sigortaların atması gibi etkiler gözlemlenecektir.

Bu etkilerin önüne geçebilmek için öcelikli olarak elektrik sisteminin ölçülerek analiz edilmesi sonrasında sisteme uygun aktif veya pasif filtreler kullanılması gerekir.

Sigma Enerji Analizörleri ile enerji parametrelerinin yüksek hassaslıkta ölçülmesi sağlanır. Başlıca ölçülebilen enerji parametreleri, ortalama – max- min voltaj ve akım değerleri, frekans, aktif güç &#; reaktif güç &#; görünür güç, güç faktörü, akımın aktif ve reaktif demand değerleri,  akım ve gerilimin toplam harmonik bozulması (THD) , harmoniğe kadar yüzdesel harmonik akımı ve gerilimi ölçümü sağlanır.

Sigma Harmonik Filtreler, işletmelerde oluşabilecek harmonikleri belirli seviyelere getirerek kompanzasyon sistemini koruyan devre elemanlarıdır. Harmonik filtre reaktörleri kondansatörlere seri bağlanır ve bu sayede;

• Kondansatörlerin devreye girmesi anında aşırı akımlar çekmesini önler.
• Rezonans sebebiyle oluşan aşırı yüklenme risklerini ortadan kaldırır.
• Harmoniklerden dolayı oluşabilecek ısınma ve izolasyon sorunları azalacağından kondansatörlerin ömrünü uzatır.
• Elektrik hatlarının aşırı yüklenmesini ve tesisattaki kabloların ısınmasını önler
• Şebekedeki harmonikler azalacağından dolayı hassas elektronik cihazların (bilgisayar, CNC, PLC gibi) harmoniklerin yaratacağı bozucu etkilerinden korunmasına yardımcı olur.