Denizin altında meydana gelen veya suya çarpan toprak kaymaları, örn. Denizde önemli kaya düşmesi veya volkanik çöküş [22], tsunamilere neden olabilir. Büyük heyelanlar ayrıca, genellikle yüzlerce metre yükseklikte olan megatsunami oluşturabilir. 1958'de Alaska'daki Lituya Körfezi'nde böyle bir tsunami meydana geldi.[16][23]
İlgili Fenomenler[değiştir
Heyelan Nedir, Neden Olur? Heyelan Hangi Bölgelerde Görülür?
Heyelan Nedir?
Heyelan toprak kayması olarak ifade edilebilir. Yapay ya da kara dolgu malzemesinden meydana gelmiş olan bir zeminin, eğim ya da benzeri gibi etkiler üzerinden aşağı veya dışarı doğru hareket etmesidir. Bu etki alanındaki yapıya ve birçok değişkene bağlı olarak farklılık gösterebilir. Özellikle bazılarının boyutları ciddi anlamda büyük olmakta ve önemli zararlar verebilmektedir.
Heyelan Neden Olur?
En çok merak edilen konular içerisinde heyelan neden olur sorusu geliyor. Heyelan birçok değişik dış faktörün etkilenmesi sonucu meydana gelen bir doğal felakettir. Bu doğrultuda birçok değişik sebep ortaya çıkıyor.
- Kuvvetli eğim
- Aşırı yağış
- Tabakalanma
- Zemin özellikleri
- Beşeri çalışmalar
- Yerçekimi
Özellikle bunlar içerisinde heyelana sebep olan en önemli unsur eğim olarak öne çıkmaktadır.
Heyelan Hangi Bölgelerde Görülür?
Heyelan özellikle Türkiye açısından bakıldığı vakit en çok Karadeniz bölgesinde görülmektedir. Bu bölgede eğimin çok ve aynı zamanda yüksek yağış olması, belirli zaman aralıkları içerisinde heyelan ortaya çıkmasına sebep oluyor. Özellikle Doğu Karadeniz şeridinde oldukça yaygın bir heyelan göründüğünü söylemek mümkündür. Bu doğrultuda eğimlerin en fazla olduğu alanlarda Karadeniz Bölgesi açısından heyelan çok fazla ortaya çıkmaktadır.
Heyelandan Korunmanın Yolları Nelerdir?
İnsan katkısı ile beraber ele alınacak birçok durum sayesinde, heyelan önemli oranda azaltılabilmekte ya da tamamen ortadan kaldırılmaktadır.
- Yamaçlara set yapılması
- Kaymaya sebep olan kütlenin kazınması
- Zeminin sertleştirilmesi
- İstinat duvarı yapımı
- Ağaç dikilmesi
Yukarıda verilen unsurlar heyelandan korunmanın en önemli yolları içerisinde yer almaktadır. Özellikle set yapımı ile beraber ağaç dikilmesi en önemli unsurlar içerisinde öne çıkar. Böylece can ve mal kaybı önemli oranda azaltılabilmektedir.
kaynağı değiştir]
Kayma yüzeyinin toprak örtüsü veya aşınmış ana kaya (tipik olarak birkaç santimetreden birkaç metre derinliğe kadar) içinde yer aldığı bir heyelana sığ heyelan denir. Bunlar genellikle enkaz kaymasını, enkaz akışını ve yol kesme yamaçlarının arızalarını içerir.
Sığ toprak kaymaları genellikle düşük geçirgen taban topraklarının üzerinde yüksek geçirgen topraklara sahip eğimli alanlarda meydana gelir. Düşük geçirgen, alt topraklar, suyu daha sığ, yüksek geçirgen topraklara hapsederek üst topraklarda yüksek su basıncı oluşturur. Üst topraklar su ile dolup ağırlaştıkça, eğimler çok dengesiz hale gelebilir ve düşük geçirgen taban topraklarından kayabilir. Diyelim ki üst toprağında silt ve kum, alt toprağında ise ana kaya olan bir eğim var. Yoğun bir yağmur fırtınası sırasında, ana kaya, silt ve kumun üst topraklarında sıkışıp kalan yağmuru koruyacaktır. Üst toprak doymuş ve ağır hale geldikçe, ana kaya üzerinde kaymaya başlayabilir ve sığ bir heyelan haline gelebilir.
Derin oturmuş heyelan[değiştir kaynağı değiştir]
Bunların oluşumunda su, hazırlayıcı bir rol oynar. Fakat asıl heyelan kütlesi, su ile hamurlaşmış halde değildir. Kuru bir kütle halinde, fakat kaymaya uygun bir zemin üzerinde yer değiştirmiştir. Bu tip heyelanlar Türkiye'de sık sık oluşurlar. Bu heyelanların en büyük olanları, genellikle bol yağışlı ve dik eğimli sahalarda, özellikle kuvvetle yarılmış, nemli ve litoloji bakımından da elverişli olan Kuzey Anadolu dağlık alanında oluşmuştur. Geyve, Ayancık, Sinop çevresi, Maçka, Of-Sürmene ve Trabzon-Sera heyelanları bunların başlıcalarındandır[1].
Sera Heyelanı, Trabzon şehrinin 10 km kadar batısında Sera Köyü yakınlarında 1950 yılında oluşmuştur. Heyelanın oluşmasından bir hafta kadar önce, Sera vadisinin dik yamaçlarında derin yarıklar oluşmuş, topoğrafya küçük ölçüde bazı değişikliklere uğramıştır. Fakat asıl heyelan, birkaç dakika gibi kısa bir zaman içinde ve şiddetli bir gürültü ile birlikte oluşmuştur.
Bir kısmı akış şekilleri gösteren, fakat asıl olarak kayma yüzeyleri boyunca yer değiştiren kütlenin ortalama uzunluğu 650 m. genişliği 350 m., kalınlığı ise 65 m. kadardır. Böylece Sera heyelanı sonucunda 15 milyon m³ hacminde kaya ve döküntü yer değiştirmiştir. Bu heyelan kütlesi Sera Deresi'nin vadisini tıkamış ve burada 4 km. uzunluğunda, ortalama 150 m. genişlikte ve 55 m. derinliğinde oldukça büyük bir Heyelan set gölü (Sera Gölü) oluşmuştur.
Araştırmalar, bu heyelanın oluşumunda normalden daha fazla yağışlı geçen kış mevsimi ile karların hızla erimesine neden olan Föhn karakterinde güney rüzgarlarının etkisi olduğunu göstermektedir. Bu yolla zemine çok fazla oranda su sızmıştır. Zaten bu sahada çözülme çok derinlerde olduğu gibi, andezitik kayalar ve yastık lavlar derin diyaklazlarla yarılmış, aralarındaki bağlar gevşektir. Bu durum, su ile doygunlaşan arazinin kaymasını ayrıca kolaylaştırmıştır. Bundan başka, yamaç eğimlerinin çok fazla olması ve özellikle Sera deresinin yamacın alt kısmını oyması heyelanın oluşumunda rol oynamış olmalıdır.