merkezi nüfus idaresi sistemi sorgulama / HÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Portalı

Merkezi Nüfus Idaresi Sistemi Sorgulama

merkezi nüfus idaresi sistemi sorgulama

kaynağı değiştir]

İşlevleri[değiştir kaynağı değiştir]

Adres Beyanı, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün MERNİS uygulamasının bir işlevi olarak 3 Kasım tarih ve / numaralı Bakanlar Kurulu Kararı ile, 15 Aralık tarih numarası ile Resmi Gazetede yayınlanması ile yürürlüğe girmiştir.[2] Amaç, adres verilerinin tek merkezden standartlara uygun bir şekilde yönetilmesi ve paylaşılması sağlanmıştır. Ayrıca nüfus sayımların evden yapılma zorunluluğu ortadan kalkmıştır.[3]

Adres Beyanı İçin Süre Ne Kadar?[değiştir

8 Aralık CUMA

Resmî Gazete

Sayı :

YÖNETMELİK

Karar Sayısı : /

Ekli “Kimlik Paylaşımı Sistemi Yönetmeliği”nin yürürlüğe konulması; İçişleri Bakanlığı’nın 9/10/ tarihli ve sayılı yazısı üzerine, 25/4/ tarihli ve sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununa göre, Bakanlar Kurulu’nca 16/11/ tarihinde kararlaştırılmıştır.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Recep Tayyip ERDOĞAN

Başbakan

A. GÜLA. ŞENERM. A. ŞAHİNM. AYDIN

Dışişleri Bak. ve Başb. seafoodplus.info Bak. ve Başb. seafoodplus.info Bak. ve Başb. seafoodplus.info Bakanı V.

M. BAŞESGİOĞseafoodplus.info ÇUBUKÇUK. TÜZMEN

Devlet Bakanı seafoodplus.info Bakanı Devlet BakanıDevletBakanı

M. A. ŞAHİNM. V.GÖNÜLM. V. GÖNÜLK. UNAKITAN

Adalet Bakanı seafoodplus.info Savunma Bakanıİçişleri Bakanı seafoodplus.info Bakanı

H. ÇELİKF. N. Öseafoodplus.infoĞB. YILDIRIM

Milli Eğitim BakanıBayındırlık ve İskan Bakanı Sağlık BakanıUlaştırma Bakanı

M. M. EKERM. BAŞESGİOĞLUA. COŞKUN

Tarım ve Köyişleri BakanıÇalışma ve Sos. Güv. BakanıSanayi ve Ticaret Bakanı

M.H.GÜLERA. KOÇM. H.GÜLER

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Kültür ve Turizm BakanıÇevre ve Orman Bakanı V.

KİMLİK PAYLAŞIMI SİSTEMİ YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanındaki bilgilerin alıcı kurum ve diğer kişilerce elektronik ortamda paylaşılmasını düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, MERNİS veri tabanında yer alan bilgilerin, oluşturulacak Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanı üzerinden alıcı kurum ile diğer kişilerin paylaşımına açılması ve bu sistem üzerinden verilebilecek hizmetlere ilişkin usul ve esaslarıkapsar.

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik 25/4/ tarihli ve sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununa dayanılarakhazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Alıcı kurum: Kimlik Paylaşımı Sisteminden faydalanan Genel Müdürlük dışındaki diğer kamu kurum ve kuruluşlarını,

b) Anlaşma: Kimlik Paylaşımı Sisteminden faydalanmak isteyenalıcı kurum ve diğer kişiler ile imzalanan anlaşmayı,

c) Bakanlık: İçişleri Bakanlığını,

ç) Diğer kişiler: Alıcı kurumlar dışında kalan tüzel kişilikleri,

d) Genel Müdürlük: Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünü,

e) Kimlik numarası: Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını,

f) Kimlik Paylaşımı Sistemi: Genel Müdürlükçe merkezî veri tabanından ayrı olarak elektronik ortamda tutulan ve alıcı kurumlar ve diğer kişilerin istifadesine sunulan, sınırlandırılmış bilgiler içeren aile kütüğü kayıtlarının paylaşılmasına imkân sağlayan sistemi,

g) MERNİS: Merkezî Nüfus İdaresi Sistemini,

ğ) MERNİS veri tabanı: Merkezî Nüfus İdaresi Sisteminde tutulan bilgilerin bulunduğu veri tabanını,

h) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanı: Kimlik Paylaşımı Sisteminde paylaşıma açılan bilgilerin tutulduğu veri tabanını,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Kimlik Paylaşımı Sisteminin Çalışma Esasları

Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanı

MADDE 5 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanındaki veriler; Türk vatandaşlığının ispatında ve belgelendirilmesinde esas olduğu kadar kişinin kimliği, medenî hâli ve aile bağlarının belirlenmesinde de temel resmî bilgilerdir. Bu veriler aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.

(2) Alıcı kurum ve diğer kişiler, kişi ile ilgili olarak tuttukları bütün kayıtlarda ve yaptıkları işlemlerde kişinin kimliğine ilişkin bilgileri Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanına uygun olarak tesis ederler.

Özel hayatın gizliliği

MADDE 6 – (1) Kimlik Paylaşımı Sisteminin işletilmesinde kanunlarda ve uluslararası sözleşmelerde yer alan özel hayatın gizliliğine ilişkin hükümler esas alınır.

Başvuru ve anlaşma

MADDE 7 – (1) Kimlik Paylaşımı Sisteminden yararlanmak isteyen alıcı kurumlar ve diğer kişiler, Bakanlığayazılı olarak başvururlar. Yapılan başvurularda talep edilen bilgilerin kullanılma gerekçesi ve hangi yasal dayanakla istenildiğinin belirtilmesi zorunludur.

(2) Alıcı kurumlar ve diğer kişiler aldıkları bilgilerin gizliliğini korumakla yükümlüdürler. Alınan bilgiler tanımlanmış hizmetlerin yerine getirilmesi dışında başka hiçbir amaçla kullanılamaz.

(3) Bakanlık, Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanında tutulan bilgileri, bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara göre Bakanlık ile alıcı kurumlar ve diğer kişiler arasında yapılacak anlaşma çerçevesinde paylaşıma açabilir. Bu bilgilerin anlaşmalarda belirtilen esaslar doğrultusunda kullanılması zorunludur.

(4) Anlaşmalarda aşağıda belirtilen hususlara yer verilir:

a) Alıcı kurumların ve diğer kişilerin yetkileri.

b) Kayıtlara erişim şekli.

c) Kayıtlara erişim süresi.

ç) Alıcı kurumların ve diğer kişilerin Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanını kullanma amacı.

d) Sorumluluk.

e) Eğitim.

f) Taraflarca uygun görülecek diğer hususlar.

(5) Anlaşma, sayılı Kanun ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde imzalanır. Bu hükümler uyarınca anlaşma hükümlerinin daraltılması veya süresinin kısıtlanmasının gerekmesi halinde anlaşma yenilenir.

(6) Kimlik Paylaşımı Sistemi içerisinde elde edilecek bilgilerin kullanılmasının hukukî sonuçları bilgiyi alan alıcı kurumun ve diğer kişilerin sorumluluğundadır. Kimlik Paylaşımı Sistemi kapsamında paylaşılan bilgilerdenfaydalanan diğer görevliler bu hükme tâbidir. Kimlik Paylaşımı Sisteminin bütün aşamalarında görev yapan yetkililer de anlaşmalarda belirtilen esaslara uymakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, kişilerin görevlerinden ayrılmalarından sonra da devam eder.

(7) Alıcı kurumların ve diğer kişilerin isim, adres veya yapısal değişikliği, en geç iki ay içerisinde Bakanlığa bildirilir. Bildirim yükümlülüğü yerine getirilmediği takdirdealıcı kurumların ve diğer kişilerin Kimlik Paylaşımı Sisteminden faydalanması geçici olarak askıya alınır veya iptal edilir. Birden fazla kurumun yapısının değişerek birleşmesi durumunda, ayrı ayrı olarak imzalanan anlaşmalar iptal edilerek üç ay içerisinde alıcı kurum ve diğer kişilerintalebi ile tekrar anlaşma imzalanır.

Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanında yer alacak bilgiler

MADDE 8 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanında aşağıdaki bilgiler bulunur:

a) Kişi bilgileri:

1) Kimlik numarası, adı, soyadı, kızlık soyadı, cinsiyeti, baba adı, anne adı, doğum yeri, doğum ve kütüğe kayıt tarihleri gibi kişisel bilgiler.

2) Medeni hâli, dini ve ölüm tarihi gibi durum bilgileri.

3) İl, ilçe, cilt, mahalle veya köy, aile sıra numarası ve birey sıra numarası gibi nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgileri.

b) Nüfus Cüzdanı Bilgileri:

1) Nüfus cüzdanı üzerinde yer alan bilgiler, 1/6/ tarihinden sonra düzenlenen cüzdanlarda seri ve no’su ile verildiği yer ve tarihi, 1/6/ tarihinden önce düzenlenmiş cüzdanlarda cüzdan seri, no ve verildiği maliye saymanlığının adı.

c) Nüfus Olay Bilgileri:

1) Evlenme, boşanma, soybağının düzeltilmesi veya reddi, ölüm, vatandaşlığın kazanılması veya kaybedilmesi, yerleşim yeri ve diğer adres gibi kişilere ait nüfus olay bilgilerinin tarihi ve açıklamaları.

ç) Ulusal Adres Veri Tabanında Yer Alan Bilgiler:

1) Posta kodları, il, ilçe, bucak, köy ve mezra isimleri, mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak isimleri ile sabit tanıtım numarası ve bina numarası gibi adres verileri ile tanımlanan coğrafi konum, kişisel ve kurumsal adres bilgisine ulaşmak için gerekli olan bilgiler.

d) İstatistik Bilgileri:

1) Doğum, ölüm, evlenme, boşanma sayıları gibi bilgiler.

Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanındaki bilgilerin verilmesi

MADDE 9 – (1) Alıcı kurumlar ve diğer kişilerin Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanından hangi sorgulamaları yapabilecekleri ve hangi bilgileri alabilecekleri yürürlükteki ilgili mevzuat uyarınca yapılacak anlaşmalar çerçevesinde Bakanlıkça belirlenir.

(2) Alıcı kurumlar ve diğer kişiler için her bir sorgulama, sorgu sonucu gönderilecek internet servisleri ve internet sayfaları için yetkilendirme yapılır. Kurumun, günlük en fazla kaç kez sorgulama yapabileceği, yaptığı işlemler için ne düzeyde izleme bilgisi tutulacağı gibi bilgi ve kısıtlamalar Bakanlıkça belirlenir.

(3) Genel Müdürlük, Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanından faydalanmak isteyen alıcı kurumlar ve diğer kişileri tanımlar. Tanımlanan her bir kurumun Kimlik Paylaşımı Sistemine kendini tanıtabilmesi ve giriş yapabilmesi için Genel Müdürlük tarafından güvenlik kodları, kullanıcı adı ve şifreleri tahsis edilir.

Kimlik Paylaşımı Sisteminden verilecek hizmet türleri

MADDE 10 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemi hizmetleri, alıcı kurumlar ve diğer kişilerin internet sayfaları ile ulaşabilecekleri etkileşimli sorgulamalar ve kendi yazılım uygulamaları içerisine ekleyecekleri bölümler ile sorgulama yapmalarına olanak verecek internet servislerinden oluşur. Tüm sorgulamalarda verilen bilgilerden alıcı kurum ve diğer kişilerin almaya yetkili olduğu bilgiler sorgu sonucu gönderilir. Alıcı kurumlar ve diğer kişilere yetkisi dahilinde olmayan bilgilerin gönderilmesi engellenir.

Sorgulama hizmetleri

MADDE 11 – (1) Aşağıda tanımları yer alan hizmetlere internet tarayıcıları veya internet servisleri üzerinden erişilir:

a) Kimlik numarası ile kimlik bilgileri:

1) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanından,kimlik numarası girilerek kimlik bilgileri sorgulanır.

2) Kimlik numarası ile kimlik bilgilerinin sorgulanmasında, sorgulanan kimlik numarasına karşılık gelen kişinin açık kaydı bulunarak, sorgulama yapan kullanıcının almaya yetkili olduğu bilgiler gönderilir.

3) Kimlik numarasına karşılık kimlik bilgileri gönderme sorgusunda aynı anda birden fazla kimlik numarası ile sorgulama yapılabilir. Aynı anda yapılabilecek sorgulama sayısı Genel Müdürlükçe belirlenir.

b) Kimlik bilgileri ile kimlik numarası:

1) Kimlik bilgileri ile kimlik numarasının sorgulanmasında, sorgulama yapmak için girilecek bilgilerden adı, soyadı, baba adı, doğum yılı, cinsiyeti gibi bazı bilgilerin belirtilmesi zorunludur. Sorgulama sonucunda belirtilen kriterlere uyan sadece bir kayıt bulunduysa, ilgili kişinin kimlik numarası sorgu sonucu olarak gönderilir. Kriterlere uyan birden çok kayıt bulunması ve bu yolda uyarı mesajı verilmesi halinde ilgili kişinin daha fazla kriterle sorgulanması yapılır. İkili anlaşmalarda yetki verilmesi halinde alıcı kurumlara ve diğer kişilere kriterlere uyan kişilerin kimlik numarası ile kimlik bilgileri listesi gönderilir.

c) Nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgileri ile kimlik bilgileri:

1) Kişinin nüfusa kayıtlı olduğu ilçe, cilt, aile sıra no, birey sıra no bilgilerine karşılık kimlik bilgileri ve kimlik numarası sorgulanır.

2) Nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgileri ile kimlik bilgileri sorgusunda, nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgisi ile aynı anda birden fazla sorgulama yapılabilir. Aynı anda yapılabilecek sorgulama sayısı Genel Müdürlükçe belirlenir.

ç) Nüfus kayıt örneği:

1) Kimlik numarasına veya nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgilerine karşılık nüfus kayıt örneği sorgulanır. Kimlik numarası ile nüfus kayıt örneği sorgulanmasında, sorgulanan kimlik numarasına karşılık gelen kişinin açık kaydına ait nüfus kayıt örneği sorgu sonucu olarak gönderilir.

2) İstenen nüfus kayıt örneğinin özellikleri belirtilerek, kişi kayıt örneği, aile kayıt örneği ve nüfus aile kayıt örneği nüfus olayları açısından sorgulanabilir. Olaylı nüfus kayıt örneği sorgulanmasında, ilgili kişilere ait nüfus olay bilgileri tespit edilerek kişilere ait bilgilerle birlikte gönderilir. Alıcı kurumlar ve diğer kişiler sadece kendilerine yetki verilen kişi kayıt örneklerini, aile kayıt örneklerini ve nüfus aile kayıt örneklerini ve yetki verilen olay bilgilerini alabilirler. Almaya yetkili olmadıkları olay bilgileri nüfus kayıt örneği içerisinde gönderilmez.

d) Nüfus cüzdanı:

1) Kimlik numarası ile nüfus cüzdanı üzerinde yer alan bilgiler, 1/6/ tarihinden sonra düzenlenen cüzdanlarda seri ve no’su ile verildiği yer ve tarihi, 1/6/ tarihinden önce düzenlenmiş cüzdanlarda cüzdan seri, no ve verildiği maliye saymanlığının adı sorgulanır.

e) Kişi listesi:

1) Doğum tarihi ve cinsiyet bilgileri ile kişi listesi sorgulanır. Bu sorgulamada verilen doğum tarihi aralığı ve cinsiyet kriterlerine uygun kişilerin bilgilerinden oluşan liste sorgu sonucu olarak gönderilir.

f) Nüfus olay listesi:

1) Kişi kayıtlarına işlenen bütün nüfus olayları ikili anlaşmalar çerçevesindesorgulanır.

g) İl listesi:

1) İl listesi sorgusu ile illerin trafik plaka kodları ve adlarının listesi sorgulanır.

ğ) İlçe listesi:

1) İlçe listesi sorgulama ile ilçe kodları, adları ve bağlı oldukları illerin trafik plaka kodları sorgulanır.

h) Cilt kodu:

1) Mahalle veya köyün adı ile bağlı bulunduğu ilçenin koduna karşılık mahalle veya köyün cilt kodu sorgulanır.

ı) Cilt adı:

1) Cilt kodu ve cildin bağlı olduğu ilçenin kodlarına karşılık gelen mahalle veya köyün adı ile tipi (mahalle / köy) sorgulanır.

i) İstatistikî veriler;

1) İl, ilçe kodu ve yıla ait doğum, ölüm, evlenme, boşanma sayıları gibi istatistikler sorgulanır. İl ve ilçe kodunun belirtilip belirtilmemesine göre ilçe, il, Türkiye bazında belirtilen yıla ait istatistik bilgileri sorgu sonucu olarak gönderilir.

(2) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanından alınan bilgilere ait çıktılar bilgiyi alan kurum yetkilisi tarafından onaylanır. Çıktılarda kurum adı, kullanıcı adı ve onaylayanın unvanı yer alır.

Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanının güncellenmesi

MADDE 12 – (1) MERNİS veri tabanındaki değişiklikler düzenli olarak Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanına aktarılır.

Hizmet süresi

MADDE 13 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanından yedi gün yirmidört saat hizmet verilir.

Kimlik Paylaşımı Sistemindetanımlama ve yetkilendirme

MADDE 14 – (1) Kimlik Paylaşımı Sisteminden hizmet alanların yapabileceği sorgulamalar, sorgulama sonucu olarak gönderilen bilgiler ve erişilebilecek internet sayfaları kurum veya kullanıcı bazında Bakanlıkça belirlenir. Hizmet alanların kendilerine verilen yetkiler dışında işlem yapması ve bilgi alması engellenir.

Genel Müdürlük kullanıcıları

MADDE 15 – (1) Genel Müdürlük kullanıcılarının tanımlanması ve yetkilendirilmeleri Genel Müdürlükçe yapılır.

(2) Bu yetkilendirme ile Genel Müdürlük kullanıcılarının sadece kendilerine yetki verilen işlemleri yapabilmeleri sağlanır. Genel Müdürlük kullanıcılarının yaptığı her türlü işlemin izleme bilgileri tutulur.

Alıcı kurum ve diğer kişi kullanıcıları

MADDE 16 – (1) Genel Müdürlük, Kimlik Paylaşımı Sistemine bağlanan alıcı kurum ve diğer kişi kullanıcılarının kontrol edilmesi, verilen yetki çerçevesinde bilgi alınması ve tanımlanan kullanıcılara ait tüm bilgilerin Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanında tutulması için her türlü tedbiri alır.

Bağlantı kontrol sistemi

MADDE 17 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemine bağlanmak isteyen alıcı kurumlar ve diğer kişilere ait güvenlik kodları kontrol edildikten sonra, hizmet alanların güvenlik duvarları ile sistem güvenlik duvarları arasında özel şifrelenmiş güvenli ağ bağlantısı kurularak iki bağlantı noktası arasında hizmet verilir.

(2) Alıcı kurumlar ve diğer kişiler Kimlik Paylaşımı Sistemi ile kurulan ve standartları Bakanlıkça belirlenen güvenli ağ bağlantısını anlaşmada belirlenen amaçlar doğrultusunda taşra teşkilatında ve diğer şubelerinde de sağlar. Hizmet alanlarkendi yasal bünyeleri dışındaki kuruluşları ve kişileri Kimlik Paylaşımı Sisteminden faydalandıramaz.

İzleme bilgilerinin oluşturulması

MADDE 18 – (1) Kimlik Paylaşımı Sisteminden yapılan her türlü işlemin tarihi, saati, işlemi yapan kullanıcı, yapılan sorgulama bilgileri izleme bilgisi olarak tutulur. Tutulan izleme bilgisi sorgu sonucunu içerir. Genel Müdürlük kullanıcıları tarafından izleme bilgileri sorgulanılarak Kimlik Paylaşımı Sisteminden yapılan işlemler takip edilir.

(2) İzleme bilgileri sayılı Türk Ceza Kanununda öngörülen zaman aşımı süreleri bitinceye kadar saklanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Takip ve değerlendirme

MADDE 19 – (1) Genel Müdürlükçe ihtiyaç duyulan kullanıcı bilgileri takip edilip değerlendirilir. Bu raporlar; bir kuruma ait genel bilgiler, kullanıcı listesi, belirlenen saat aralığında kullanıcıların yaptıkları işlemlerin izlenmesi gibi bilgileri kapsar.

Yedekleme

MADDE 20 – (1) Kimlik Paylaşımı Sisteminde oluşabilecek veri kayıplarının önlenmesine yönelik, Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanının Genel Müdürlüğün belirleyeceği aralıklarla yedeklenmesi sağlanır.

Donanım güvenliği

MADDE 21 – (1) Kimlik Paylaşımı Sistemi veri tabanının bulunacağı yerdeki donanımın sahip olması gereken güvenlik ihtiyaçlarının tespit edilmesi, sistem odasına veya sistem konsollarına erişimde yetkisiz erişimin engellenmesi ve iş sürekliliğinin sağlanması hususunda Genel Müdürlükçe gerekli tedbirler alınır.

Eğitim

MADDE 22 – (1) Genel Müdürlük ile alıcı kurum ve diğer kişilerin personeli belirli aralıklarla Kimlik Paylaşımı Sistemi ile ilgili uygulamalar hakkında eğitilir.

Kimlik Paylaşımı Sisteminin ücretlendirilmesi

MADDE 23 – (1) sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 65 inci maddesi kapsamında alınacak hizmetler ücrete tâbidir.

(2) Ücretlendirmenin usul ve esasları, Bakanlık ve Maliye Bakanlığının birlikte hazırlayacağı tebliğle belirlenir.

Yetki

MADDE 24 – (1) Mevzuatta yapılan düzenlemeler ve hizmet gereği duyulacak ihtiyaçlar çerçevesinde Kimlik Paylaşımı Sisteminde yer alacak bilgileri belirlemeye Bakanlık yetkilidir.

Yürürlük

MADDE 25 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 26 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

nest...

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir