eğitim öğretim ile ilgili belgeler>konu anlatımlı dersler >Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar >kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
İYELİK ZAMİRLERİ, AİTLİK ZAMİRİ ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Eklendikleri varlığın kime ait olduklarını belirten eklerdir.
Örnek:
(benim) ev-i-m (bizim) ev-i-miz
(senin) ev-i-n (sizin) ev-i-niz
(onun) ev-i (onların) ev-leri
-Bir adın sonuna gelerek, o varlığın sahibini, kime ait olduğunu gösteren (-im, -in, -i, -imiz, -iniz, -leri) iyelik eklerine iyelik zamiri denir.
Örnek:
Kalemim (benim kalemim) kalemimiz (bizim kalemimiz)
Kalemin (senin kalemin) kaleminiz (sizin kaleminiz)
Kalemi (onun kalemi) kalemleri (onların kalemleri)
İsimlerin sonuna gelerek, o isimlerin kime ve neye ait olduğunu bildiren iyelik ekleri, aynı zamanda iyelik zamiri olarak da adlandırılır.
Örnek:
kitab-ım, kitab-ın, kitab-ı, kitab-ımız, kitab-ınız, kitap-ları
masa-m, masa-n, masa-s-ı, masa-mız, masa-nız masa-ları
su-y-um, su-y-un, su-y-u, su-y-umuz, su-y-unuz, su-ları
ne-y-im, ne-y-in, ne-y-i/ne-s-i, ne-y-imiz, ne-y-iniz, ne-leri
İyelik zamirleri şunlardır:
1. tekil - m 1. çoğul - miz
2. tekil - n 2. çoğul - niz
3. tekil - ı 3. çoğul - ları
Örnek:
Okulumuz ana yolun kenarındadır.
Annesi güzellik salonu açmış.
Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.
ZAMİRLER, ADILLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ ÖZET ANLATIM
İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.
Zamirler sözcük ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
B. Ek Hâlindeki Zamirler
1. İlgi Zamiri
2. İyelik Zamirler
A. SÖZCÜK HÂLİNDEKİ ZAMİRLER
Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.
1. Şahıs (Kişi) Zamirleri
Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.
Bu zamirler; ben, sen, o, biz, siz, onlar dır.
Size ben yardım ederim.
O, sana mektup göndermiş.
Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren kendi zamiri vardır. Bu zamire dönüşlülük zamiri de denir.
Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.
Bu kitabı ben yazdım.
Bu kitabı ben kendim yazdım.
İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.
2. İşaret (Gösterme) Zamirleri
İsimleri, yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.
Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar dır.
Bu bana dedemden kaldı.
O dün kapıya bırakılmış.
Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.
Şu senin değil mi?
Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.
İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.
Yakında olan için : bu
Biraz uzakta olan için : şu
En uzakta olan için : o
işaret zamirleri kullanılır.
O ve onlar zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.
Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.
O, tatilde dayısının yanına gidecek.
Onlar, sınıfın en çalışkan öğrencileridir.
cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,
O, okula giderken cebinden düşmüş.
Onlar, bayatladığı için çöpe atılacak.
cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.
3. Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.
Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:
Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey
Bana her şey seni hatırlatıyor.
Biri bizi gözetliyor.
Herkes bu kitabı okusun.
Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.
Kimler ödevini yapmamış.
4. Soru Zamirleri
İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri kim ve ne dir.
Bunun yanında soru bildiren (bilgi monash.pw) diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.
Annem sana ne dedi?
Bu çocuk da kim?
Bu saate kadar nerede kaldın.
Şimdi nereye gidiyoruz?
Soruların kaçını çözmüş?
Bu işi kime danışalım?
Hanginiz bu soruyu çözecek.
Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz
B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. İyelik Zamirleri
İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m
2. tekil - n
3. tekil - ı
1. çoğul - miz
2. çoğul - niz
3. çoğul - ları
Okulumuz ana yolun kenarındadır.
Annesi güzellik salonu açmış.
Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.
2. İlgi Zamiri
Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki -ki zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
Bizim arabamız sizinkinden eski.
Ayşe'nin defteri eski, seninki yeni"
Oğuz'un saçı kısa, benimki uzun"
cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki -ki eki ilgi zamiridir.
YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER (ÖZET)
Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:
1. Basit Zamirler
Kök hâlindeki zamirlerdir:
Örnek: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, hepsi, çoğu, birisi, hangisi, kaçı, bazısı
2. Birleşik Zamirler
Birden fazla kelimeden (bilgi monash.pw) oluşan zamirlerdir.
Örnek: Hiçbiri, birtakımı, öbürü
3. Öbekleşmiş Zamirler
Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.
Örnek: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, herhangi biri, ne kadarı
4. Ek Hâlindeki Zamirler
İlgi ve iyelik zamirleri ek hâlindedir.
Örnek: Benimki, kalemimiz
>>>TIKLAYIN<<<
TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
|
- İkinci tekil şahıs için iyelik eki ''-n''
- Üçüncü tekil şahıs için iyelik eki ''-ı, -i, -u, -ü ve -sı, -si, -sü, -su''
- Birinci çoğul şahıs için iyelik eki ''-mız, -miz, -muz, -müz''
- İkinci çoğul şahıs için iyelik eki ''-nız, -niz, -nuz, -nüz'' ve
- Üçüncü çoğul şahıs için iyelik eki ''-ları, -leri'' olarak sıralanabilir.
Yukarıda alacakları şekilleri gösterilen iyelik zamirleri yani bir diğer adı ile iyelik ekleri verilmektedir. Ayrı zamanda ad tamlananlarının tamlananı şeklinde de kullanıldığı olmaktadır. "Çocukların şiirleri" cümlesinde olduğu gibi şiir kelimesi 3.çoğul şahıs (-leri) iyelik zamirini almıştır. Böylelikle isim tamlamasının tamlananı olarak karşımıza çıkmaktadır.
İsimlerin hal eklerinde ortaya çıkan '' -ı, -i, -u, -ü'' ekleri kimi zaman üçüncü tekil şahıs için eklenen iyelik zamirleri ile karıştırılmaktadır. Cümle içerisinde iyelik zamirleri isim tamlamaları sırasında tamlanan görevi alır. Bu sebeple '' -ı, -i, -u, -ü'' eklerini almış bir ismin öncesine ''onun'' zamiri eklenerek iyelik zamiri görevinde kullanılabilir. Ancak ''onun'' zamiri getirilemiyor ise burada kullanılan ekler ismin belirtme hal ekleri özelliği için kullanılmıştır.
İyelik Zamiri Örnekleri ve Cümleler ile Konu Anlatımı
İyelik zamirleri cümledeki isimlere eklenir. Böylelikle o varlığın kime ve hangi şahsa ait olduklarını belirtir. Bu amaç için kullanılan eklere iyelik zamir denir. Aynı zamanda iyelik zamirlerinin eklendiği isimler cümle içerisinde isim tamlamalarında kullanılır. Kullanılan İsim tamlamalarında tamlanan görevini alır. İyelik zamirleri de kendi arasında bir kaç çeşide ayrılmaktadır. Cümleler ile iyelik zamiri aşağıda verilen örneklerde ki gibi kullanılabilir.
-Evimiz şu parkın arkasında: Evimiz sözcüğü ikinci çoğul şahıs (-m) iyelik zamiri eki almış.
- Saçları çok güzel: Cümlede saçları kelimesi üçüncü tekil şahıs (-ı) iyelik zamiri eki almış.
- Tatilde köy evimizdeyken çok huzurluydum: Evimiz sözcüğünde iyelik zamiri kullanılmış. Bu ek ise birinci çoğul şahıs(-miz) iyelik zamir ekidir.
- Bütün arkadaşlarınız sizi yanlış anladı: Arkadaşlarınız sözcüğüne eklenen ek (-nız) iyelik zamir ekidir. Burada kullanılan ikinci çoğul şahıs iyelik ekidir.
- Kalemi ortada gözükmüyor. Bu cümlede kullanılan kalemi sözcüğüne üçüncü tekil şahıs (-ı) iyelik zamiri eklenmiştir.
iyelik zamiri ile ilgili sıkça karıştırılan ve dikkat edilmesi gereken bir kaç nokta bulunmaktadır. Bu noktalardan ilki; iyelik zamirleri, cümle içerisinde belgisiz zamirlere eklenmiş şekilde de karşımıza çıkabilir. "Benden başka gidecek kimse-n yok" cümlesinde yer alan kimse kelimesi belgisiz zamir olarak kullanılmış. Sonuna monash.pw şahıs iyelik zamiri olan -n ekini almıştır.
ZAMİR (ADIL)
Zamir Türleri
Yapı Bakımından Zamirler
ZAMİRLER
Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir (adıl) denir.
Zamirlerin Özellikleri:
ZAMİR ÇEŞİTLERİ
Zamirler, isimlerin yerini tutma şekillerine ve yerini tuttukları isimlere göre çeşitlere ayrılırlar:
1.Şahıs Zamirleri
Şahıs isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir: ben, sen, o, biz, siz, onlar, bizler, sizler.
-Tamlayan eki (ilgi hâl eki)ni alabilirler; iyelik eklerini almazlar.
Bu durumda şahıs zamirleri tamlamalarda ancak tamlayan olarak kullanılabilirler.
Bu tamlamalarda sonradan tamlayan düşebilir. Çünkü tamlanandaki iyelik ekleri zaten şahıs anlamı taşımaktadır:
Bu tür tamlamalarda tamlayan vurgulanmak istenirse düşürülmez:
Tamlayan atıldığında yanlış anlaşılma olacaksa atılmaz:
ben ve sen zamirleri yönelme hâl eki (-a) aldıklarında ses değişikliği meydana gelir:
sen yerine saygı ve incelik olsun diye siz de kullanılır. Tabi bu durumda yüklem de çoğul olmalıdır.
Böbürlenmek amacıyla ben yerine biz kullanılabilir:
2. Dönüşlülük zamiri
Şahısları pekiştirerek bildiren ve fiildeki işin, özne tarafından bizzat yapıldığını ya da yapana dönüşünü bildiren zamirdir. Şahıs zamiri olarak da bilinir:
Dönüşlülük zamiri kendidir.
Bu zamir diğer zamirlerden farklı olarak bütün iyelik eklerini alabilir. İyelik eklerini üzerine hâl ekleri getirilebilir.
İyelik eki almadan tamlayan olabilir. Bu durumda belirtili isim tamlaması sayılır:
Özneyle (isim veya zamir) birlikte, pekiştirme görevinde (bizzat anlamında) kullanılır:
Fiilin özneye dönüşünü bildirir:
Tamlama hâlinde ve tek başına yapılan bir işi anlatmak için kullanılabilir:
3. İşaret zamirleri
İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
İyelik eki almazlar; diğer isim hâl eklerini alabilirler. Dolayısıyla isim tamlamalarında ancak tamlayan olabilirler.
Başlıca işaret zamirleri şunlardır: bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi, öylesi
bu, şu, o, öteki, beriki, böylesi, şöylesi, öylesi kelimeleri çeşitli görevlerde kullanılır:
Aşağıdaki kelimeler de hem işaret zamiri hem de sıfat olarak kullanılabilir.
Bu kelimelerin sıfat mı zamir mi olduklarını anlamak için şu soruları sorarız:
4. Belgisiz zamirler
Birden fazla simin yerini tutan ya da hangi ismin yerini tuttuğu açıkça belli olmayan zamirlerdir. Bunların çoğu, belgisiz sıfatlara çekim eki (3. şahıs iyelik ekleri) getirilerek yapılır. Sıfatla ilgisi olmayanlar da vardır.
biri, birisi, hepsi, kimi, kimisi, hepsi, tamamı, herkes, kimse, hiç kimse, çoğu, bazısı, birkaçı, birazı, birçoğu, başkası, her biri, öteberi, şey
Belgisiz sıfattan yapılanlar: birkaç-ı, bazı-ları, bir-i, pek çoğ-u, pek az-ı, bazı-sı, tüm-ü, bütün-ü, bir kısm-ı, her bir-i, başka-sı, hiçbir-i
filân kelimesi de olduğu gibi hem sıfat hem zamir olarak kullanılır.
Bazı ikilemelerde ikinci ve anlamsız olan kelime zamirdir.
Belgisiz zamirlerin de sıfatlardan ayırt edilme yolu bütün zamirlerde (özellikle işaret zamirlerinde) olduğu gibidir. Zaten belgisiz zamirler ek almış oldukları hâlde sıfat olarak kullanılamazlar.
Belgisiz zamirler isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan olabilir:
5. Soru zamirleri
Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle de sağlanır.
ne, kim, hangisi, nere, kaçı
Soru zamirleri Özellikleri ve Örnekler:
Soru zamirleri cümleye soru anlamı katar, ama bazı durumlarda soru cümlesi yapmaz.
hangi ve kaç sıfatları iyelik eki alarak zamir olurlar.
Soru zamirleri hâl eklerini alabilir.
Soru zamirleri isim tamlamasında tamlayan da tamlanan da olabilir.
6. İlgi zamiri -ki
benim kalemim > benimki
onun eli > onunki
Orhanın puanına nazaran Hakanınki daha yüksek.
Cemalin defteri seninkinden daha düzenli.
Türkçede üç tane ki vardır:
a. ki Bağlacı
Sadece ki biçimi vardır.
Kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı yazılır.
Türkçe değil, Farsça bir bağlaçtır ve Türkçe cümle yapısına aykırı olarak kullanılır.
ki ile başlayan bir ara cümle asıl cümlenin içinde kısa çizgiler arasında verilebilir:
b. -ki İlgi Zamiri
Eklendiği kelimeye bitişik yazılır ve bir ismin (tamlananın) yerini tutar.
Büyük ve küçük ünlü kurallarına uymaz; sadece -ki şekli vardır:
c. -ki Yapım Eki
İsimlere eklenerek yer ve zaman bildiren sıfatlar türeten ektir.
Zaman bildiren kelimelerin sonuna doğrudan eklenirken, yer bildiren sıfatlar türetirken -dE hâl ekiyle birlikte kullanılır.
Sadece -ki ve az da olsa -kü şekilleri vardır:
7. İyelik zamiri
İyelik ekinin ta kendisidir. Her dil bilgisi kitabı bunu zamir olarak almaz. İsim tamlamasında tamlayan kullanılmadığı takdirde tamlanandaki bu eklere iyelik zamirleri denir.
YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER
Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:
1. Basit Zamirler: Kök hâlindeki zamirlerdir:
2. Birleşik Zamirler: Birden fazla kelimeden oluşan zamirlerdir.
3. Öbekleşmiş Zamirler: Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.
4. Ek Hâlindeki Zamirler: İlgi ve iyelik zamirleri ek hâlindedir.
SÖZCÜK TÜRLERİ:
Fiilimsiler
a) İsim-fiiller (Ad-Eylem)
b) Sıfat-Fiiller (Ortaç)
c) Zarf-Fiiller (Bağ-Fiil, Ulaç)
Örnek:
Yukarıdaki ‘’kalemi’’ sözcüğünün önüne ‘’onun, onların’’ zamirlerinden herhangi birini getiremeyiz. Bu şahıs zamirlerinden bir tanesini cümlenin başına getirdiğimizde, cümledeki anlam bozulacağı için burada kullanılan –i ekinin belirtme hal eki olduğunu kolaylıkla anlayabiliriz.
Yukarıdaki ‘’kalemi ‘’sözcüğünün önüne ise ‘’onun’’ ya da ‘’onların’’ şahıs zamiri getirilebilir. Onun kalemi dediğimizde oluşan isim tamlaması, burada kullanılan –i ekinin iyelik zamiri olduğunu bize göstermektedir.
Not: Aynı zamanda iyelik zamirleri belgisiz zamirlerin sonuna da eklenebilmektedir.
Örnek:
İyelik Zamiri Örnekleri
Yukarıda ayrıntılarıyla bahsedilen iyelik zamirleri konusunun daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıda verilen örnekleri inceleyebilirsiniz: