Vücudumuzun en sık yaralanan bölgelerden birisi de menisküslerimizdir. Menisküsler diz bölgesinde en büyük
iki kemiğin kesiştiği noktada
‘C’ şeklinde mevcut olan ince yastıkçıklardır. Dizde yükün taşınması,birçok yöne
dönme hareketinin
yapılabilmesi,femur (uyluk kemiği) ve tibia (kaval kemiği) arasındaki güç
dengesinin sağlan
ması gibi görevler de rol
oynarlar.
Futbol gibi
karşılıklı temas sporlarında dizin dönmesi,ani hareketlerde meydana gelen
katlanma, tek diz
üzerine yük
alınması sonrasında menisküsler yırtılabilir. Sporcularda bu yaralanmalara ön
çapraz bağ(ÖÇB)
yaralanmaları da eşlik edebilir. İleri yaş grubunda ise menisküsler herhangi
bir travma olmaksızın dizde
gelişen
dejenerasyon ve kıkırdak hasarına bağlı olarak yırtılabilirler.
Belirti ve şikayetler
Diz
içerisinden gelen sesler yırtığın ilk bulguları olabilir. Dizde ödem gelişene
dek sporcular oyuna devem edebilir
yada günlük
aktiviteler yapılabilir. Ancak ödem geliştiğinde şikayetler oluşur. Şikayetler
24-48 saat içerisinde gelişir.
manevra ile düzelebilir.
Tanı
Doktorunuza
herşeyin hangi travma ile nasıl başladığını anlatın,doktorunuz çeşitli
manevralar ile dizinizi
muayene
edecektir. Ayırıcı tanı için röntgenler ve menisküslerin görüntülenmesi için
MRI istenebilir. Dizin
kitli
kaldığı durumlarda artroskopik muayene önerilebilir. Menisküs yırtıkları
birkaç tipte olabilir.
Menisküs yırtıklarının başlangıç tedavisi RİCE olarak kısaltılmış
protokoldür:
Bu
tedavinin takibinde dizde kitlenme ve kronik yakınmalar gibi şikayetler
gelişmez ise tedavi istirahat süresi
boyunca
sürer ve biter. Meniskünün sadece 1/3 dış (eklem kapsülüne yakın) bölümünde
kan dolaşımı vardır.
Bu
bölgelerdeki yırtıklarda , menisküs kendi beslenmesi sayesinde yırtığın
tamirini sağlar. 2/3 iç bölgede ise
tam bir
tamir olmaz. Yinede her zedelenmiş menisküs bulgu verecek diye bir kural da
yoktur.
Cerrahi
tedavi menisküsün iyileşemediği ve şikayetler oluşmaya devam ettirdiği
zamanlarda planlanmaktadır.Yırtık ve şikayete neden olan menisküs yırtıkları
kıkırdakta aşınmaya ve ileri dönemde kireçlenmeye neden olur.Genç, aktif yaşam
süren kişilerde menisküs yırtıklarının ameliyat edilmesi önerilir.Yırtığın
tipine ,eşlik eden başka bir patoloji olup olmaması, hastanın yaşına göre
doktorunuz uygun tedaviyi, planlayacaktır.Cerrahi sonrası rehabilitasyon
tedavinin önemli bir parçasıdır.
Sporcu hastalığı olarak bilinen menisküs rahatsızlıkları, travmalara ve yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkabiliyor. Tedavi edilmeyen menisküs rahatsızlıkları, yürüyüşte aksaklıklara neden olabilirken; diz çevresi ve bacak kaslarının egzersizlerle güçlendirilmesi, yaralanma riskinin önüne geçebiliyor. Memorial Hizmet Hastanesi uzmanları, menisküs yaralanmaları ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Menisküsler, diz eklem aralığında hilal ay şeklinde bulunan ve dize gelen yükleri emen, kayganlığını artıran ve eklem sıvısının dağılmasını sağlayan kolajen liflerden oluşmuş basınca dayanıklı elastik yapılardır. Diz ekleminin içinde, eklemi oluşturan alttaki ve üstteki kemiklerin arasında iki taraflı olarak yerleşmiş olan iç ve dış menisküsler eklemin uyumunu da arttırırlar. Başlı başına bir hastalık ismi olmayıp, dizin hareketlerine yardımcı olan menisküsler, yaralanmalar ya da doğumsal yapıdan kaynaklanan bozukluklarda kişide sorunlara neden olmaktadırlar. Menisküs yırtıklarında dizde ortaya çıkan ağrı en belirgin şikayetlerden biri olsa da kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Ağrılar sürekli olabildiği gibi belirli hareketlere bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Menisküs yırtıklarında ağrı dışında dizde takılma, boşalma, atlama hissi ve kilitlenme görülebilmektedir.
Doğumsal olarak menisküslerin olması gerektiği yapıdan farklı şekillerde oluşması, ergenlik ve hatta çocukluk dönemlerinde bile rahatsızlıklara neden olabilmektedir. Her yaşta görülebilen menisküs rahatsızlıkları yaşlılarda daha çok yıpranmaya bağlı olarak gelişmektedir. Yaşla birlikte menisküslerin yapısındaki değişiklikler ve direncindeki azalmalar yere eğilip kalkma sırasında bile yırtılmalara neden olabilmektedir.
Sporcu yaralanması olarak bilinen menisküs rahatsızlıkları spor yapmayan bireylerde de oldukça sık görülmektedir. Sporcuların yanı sıra özellikle dizleri katlı vaziyette çömelerek uzun süre çalışanlarda menisküs yaralanmaları çok sık ortaya çıkmaktadır. Taban döşemesi gibi işlerde çalışanların iş sırasında uzun süre aynı pozisyonda kalmamaları için belirli aralıklar ile ayağa kalkarak dizlerini hareketlendirmelidirler. Hanımların ise temizlik sırasında dizlerini katlayarak yere çömelmek yerine süpürge ve el paspasları gibi gereçleri kullanmaları menisküs yaralanmalarından korunmalarına yardımcı olacaktır.
Menisküs rahatsızlıklarında teşhis hastanın şikayetlerinin değerlendirilmesi ile başlamaktadır. Hastanın hikayesinin yanında muayene, radyolojik tetkikler veya gerekli durumlarda artroskopik denilen diz ekleminin içerisinin kamera ile görüntülenmesi yaşanan rahatsızlıkla ilgili daha net tanıya ulaştırmaktadır. Kişinin yaşına, şikayetlerinin ve sosyal yaşantısının durumuna göre tedavinin şekli planlanmaktadır. Menisküs yaralanmalarında cerrahi yöntemler ile tedavi ön planda olsa da her yaralanmada cerrahi müdahale şart değildir. Eklem kapsülüne daha yakın ve paralel olan küçük yırtıkların kendi kendine iyileşme potansiyeli vardır. Tüm bunlar dikkate alındığında yırtığın ve kişinin durumuna göre cerrahi veya cerrahi dışı tedavi yöntemlerinden hangisinin hastaya en faydalı olacağına bakılarak tedaviye karar verilmektedir. Artroskopik girişim yani kapalı yöntemler ile yapılan ameliyatlarda; menisküsün yırtık kısmı dikilebilir ya da yırtığın şekline büyüklüğüne göre menisküsün bir kısmı hatta bazı yırtıklarda menisküsün tamamını çıkarmak gerekebilmektedir. Bunlara ek olarak son yıllarda menisküs nakilleri ile tedaviler de uygulanmaya başlamıştır. Artroskopi ile yapılan kapalı müdahalelerden sonra uygulanan egzersiz programları ile günlük yaşama dönüş oldukça hızlı olmaktadır. Özellikle menisküslerin tamir edildiği cerrahi tedavilerden sonra hastaya bir takım hareket kısıtlamaları getirilerek menisküslerin iyileşmesine fırsat yaratılmaktadır. Cerrahi tedavi ve rehabilitasyonun ardından tamamen iyileşen hasta normal yaşantısına ya da varsa yaptığı spora dönebilmektedir.
Tedavi edilmeyen menisküs rahatsızlıklarında şikayetler git gide artarak kişinin yaşam standardının bozulmasına yol açabilmektedir. Menisküslerin yırtık halde kalması veya yırtığın kötüleşip tamamının çıkartılması ilerleyen yaşlarda diz ekleminde dejeneratif değişiklikler yani kireçlenme oluşabilmektedir. Bunun sonucunda hastanın diz hareketlerinde, yürüyüşünde sıkıntılar oluşabilmektedir.
Düzenli egzersiz ve spor yapmak menisküs yaralanmalarının önüne geçebilmektedir. Bununla birlikte menisküs yaralanmalarının en çok zorlayıcı sporlar ve hareketler sırasında yaşandığı unutulmamalıdır.