Hıv Virüsü Ilk Ilişkide Bulaşırmı

HIV temelde üç yoldan bulaşır. En sık görüleni cinsel yolla bulaştır. Cinsel yolla bulaş ‘korunmasız’ gerçekleştirilen vajinal, anal ve oral cinsel ilişki yoluyla olmaktadır. Bir diğer yol kan ve kan ürünleri yoluyla bulaştır. Genelde madde kullanırken ortak şırınga paylaşımı, iyi hijyen koşulları sağlanmayan ortamlarda dövme, manikür, pedikür gibi işlemlerinin yapılması ve kan nakli aracılığıyla gerçekleşir. Son olarak anneden bebeğe bulaş bulunmaktadır. Bu bulaş ise HIV ile yaşayan bir kadın tedavi altında değilken gebe kaldığı takdirde gebelik, doğum ya da emzirme esnasında gerçekleşebilmektedir.

Hangi yollarla bulaşmaz?

HIV sadece insandan insana bulaşır, sinekler ya da keneler gibi ikinci bir canlı aracılığıyla bulaşmaz. İnsandan insana da ancak belli şartlar altında bulaşır. Cinsel ilişkinin başından sonuna kadar ‘kondom’ takıldığı takdirde bulaşmaz. Sadece belirli vücut sıvılarında yer alan bu virüs öpmekle*, hapşırmakla, sarılmakla, el sıkışmakla, aynı havuzda yüzmekle, aynı tuvaleti kullanmakla veya diğer virüsler için geçerli olabilecek diğer birçok farklı yolla da bulaşmaz.

Cinsel yoldan bulaşma oranları, yüzdeleri nasıldır?

Cinsel ilişkiler arasında en yüksek riski anal ilişki barındırmaktadır. Aynı veya farklı cinsiyetten, biri HIV (+) ve diğer HIV (-) olmak üzere iki bireyin korunmadan gerçekleştirdiği her bir anal ilişkide bulaş riski %’dür (’de 14). Elbette bu yüzde HIV (+) bireyin ‘receptive (alıcı)’ pozisyonda olduğu veya boşalmanın gerçekleşmediği durumlarda düşmektedir. Biri HIV (+) ve diğer HIV (-) olmak üzere farklı cinsiyetlerden iki bireyin korunmadan gerçekleştirdiği her bir vajinal ilişkide alıcı birey HIV (-) ise risk % (’de 8) iken tam tersi durumda risk yarıya düşmektedir.**

Partnerim HIV (+) ancak tedavi alıyor. Bulaş riski ne durumdadır?

HIV ile yaşayan ve tedavi altındaki bireyler için ‘belirlenemeyen viral yük’ denilen kritik bir seviye bulunmaktadır. Mevcut tedavilerin üst düzey etkinlikleri sayesinde virüs vücuttan tamamıyla atılamasa da kandaki seviyesi belirlenemeyecek kadar düşmektedir. ve yıllarında yayınlanan ve sero-farklılığı (biri HIV + diğeri HIV -) bulunan çiftlerin (homoseksüel ve heteroseksüel) dahil edildiği iki çalışmada toplamda gerçekleştirilen kondomsuz cinsel ilişkide çiftler arasında bulaşın sıfır olduğu görülmüştür. Yani HIV ile yaşayan bir birey tedavi altındaysa ve kanındaki virüs seviyesi belirlenebilen seviyenin altındaysa cinsel yolla bulaş riski sıfırdır. Bunun yanında kondom diğer cinsel yoldan bulaşan enfeksiyonları karşı da koruyucu olduğu için HIV (+) partneriniz tedavi altındaysa bile kondom kullanmanız son derece önemlidir.

Kondom riski sıfıra indirir mi? Kondomdan başka korunma yolu var mıdır?

Kondom cinsel ilişkinin başından sonuna kadar ‘doğru bir biçimde kullanığı’ takdirde sadece HIV değil diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşını da tamamıyla önlemektedir. Bunun yanında cinsel temas sırasında yırtılma, geç takma veya erken çıkarma gibi durumlarda koruyuculuğu ortadan kalkabilmektedir. Kondom haricinde Türkiye’de pek yaygın olmayan ve ücretsiz erişilemeyen diğer bir yol ‘temas öncesi profilaksidir’. HIV (+) bireylerde virüsün baskılanması için kullanılan ilaçların belli bir dozda kullanıldığı bu yöntemde ilaçların içerisindeki maddeler virüs vücuda giriş yapsa dahi enfeksiyona yol açmasını engellemektedir. Bu yöntem kondom kadar olmasa da yüksek koruyuculuğa sahiptir.

Korunmadan cinsel ilişkiye girdim, hala yapabileceğim bir şey var mı?

Kondom kullanmadan bir cinsel ilişkiye girdiniz ve partnerizin HIV statüsünü bilmiyorsanız ‘temas sonrası profilaksi’ yöntemine başvurabilirsiniz. Aynı bir önceki soruda bahsettiğimiz temas öncesi profilaksi gibi bu yöntemde de kullanılan HIV tedavisi ilaçları kişinin vücuduna giriş yapmış olan virüsün yerleşip bir enfeksiyona yol açmasını önlemektedir. Bir bakıma ertesi gün haplarına benzetilebilir. Ertesi gün hapları gibi bu yöntemin de etkili olabilmesi için en önemli kural mümkün olduğunca kısa sürede başlama gerekliliğidir. Şüpheli temasın üzerinden 72 saat geçmişse herhangi bir faydası olmamaktadır. Temas sonrası profilaksi için hızlıca bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmak ve yapılan testlerin ardından önerilen tedaviyi 28 gün boyunca kullanmak gerekmektedir.

Her zaman kondom kullanıyorum. Kesinlikle güvende olduğumu söyleyebilir miyiz?

Diğer soruda bahsettiğimiz gibi kondom doğru kullanıldığı takdirde tam bir koruyuculuk sağlasa da doğru kullanılamadığı durumlarla da sıkça karşılaşılmaktadır. Bu sebeple cinsel açıdan aktif bir hayatınız varsa, ilişki sıklığınıza ve risk profilinize göre 3,6 ya da 12 ayda bir test olmanız oldukça önemlidir. Daha önceden cinsel ilişkiye girmemiş olsa dahi yaş arasındaki tüm bireylerin test olup statülerini bilmeleri ve bundan sonraki cinsel yaşamlarıyla orantılı olarak tekrar testler yaptırmaları önerilmektedir. HIV statüsünü öğrenmek ya da HIV ile yaşamak tamamıyla medikal durumlar olup herhangi bir ahlak yargısı barındırmamalıdır. Bu tarz yargılarla değerlendirilmekten endişe etmeden sağlık kuruluşuna başvurmanız, erken tanı alıp tedaviye başlayarak hayatınıza sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmeniz açısından hayati önem taşımaktadır. Sağlık kuruluşlarının yanında İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir ve Mersin şehirlerinde yaşayanlar anonim test ve danışmanlık merkezlerine*** başvurarak hiçbir kimlik bilgisi vermeden test olup statülerini öğrenebilmekte ve danışmanlık hizmeti alınabilmektedir.

Korunmadan cinsel ilişkiye girdim, hala yapabileceğim bir şey var mı?

Kondom kullanmadan bir cinsel ilişkiye girdiniz ve partnerizin HIV statüsünü bilmiyorsanız ‘temas sonrası profilaksi’ yöntemine başvurabilirsiniz. Aynı bir önceki soruda bahsettiğimiz temas sonrası profilaksi gibi bu yöntemde de kullanılan HIV tedavisi ilaçları kişinin vücuduna giriş yapmış olan virüsün yerleşip bir enfeksiyona yol açmasını önlemektedir. Bir bakıma ertesi gün haplarına benzetilebilir. Ertesi gün hapları gibi bu yöntemin de etkili olabilmesi için en önemli kural mümkün olduğunca kısa sürede başlama gerekliliğidir. Şüpheli temasın üzerinden 72 saat geçmişse herhangi bir faydası olmamaktadır. Temas sonrası profilaksi için hızlıca bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmak ve yapılan testlerin ardından önerilen tedaviyi 28 gün boyunca kullanmak gerekmektedir. Bu yönteme ihtiyaç kalmaması adına cinsel ilişki öncesi gerekli önlemleri alınmalıdır. Bunun yanında tecavüz veya sağlık çalışanları için iğne yaralanmaları gibi istenmeyen durumlarda bu yöntem büyük fayda sağlamaktadır.

*Oral ilişki ve öpüşme ile HIV bulaşma riski neredeyse sıfır olmakla birlikte bazı kaynaklar kanamalı derin öpüşmelerde ya da oral seks sırasında cinsel organda açık yaranın bulunması durumlarında az düzeyde bir risk bulunduğu söylemektedir.

** Risk yüzdeleri ve risk hesaplama için: seafoodplus.info ve seafoodplus.info

*** Anonim test merkezleri için: seafoodplus.info