Emekli Issizlik Maasi Alabilirmi

Sosyal güvenlikte uzun vadeli sigortaları arasında yer alan “yaşlılık sigortası” kapsamında sağlanan yardımlardan biri de yaşlılık dönemindeki gelir kaybı riskinin telafi edilmesi amacıyla kişiye emekli aylığı bağlanmasıdır.

Sosyal güvenlik mevzuatına göre, kural olarak emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanmış olan kişilerin, emeklilik sonrasında çalışmaması, çalışması halinde de bağlanmış olan emekli aylığının kesilmesi gerekmektedir.

Ancak, ülkemizde, gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında insanların daha genç yaşta emekli olması, buna karşın bağlanan emekli aylıklarının yeterli düzeyde olmaması emekli kişilerin kayıt dışı olarak çalışmaları durumunu ortaya çıkarmıştır.

İşte, hem emekli olup çalışmaya devam eden insanların kayıt içine alınarak sigorta primi ve vergi kaybının önlenmesi, hem de emekli olmuş kişilerin emekli aylıkları kesilmeden çalışmalarına imkan verilmesi amacıyla sosyal güvenlik destek primi uygulaması, sosyal güvenlik mevzuatına ilk olarak 5510/4-a (SSK) kapsamındaki sigortalılar yönünden mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununda 06.05.1986 yapılan düzenlemeyle girmiştir.

Benzeri düzenleme daha sonraki süreçte 5510/4/b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılar için de 08.09.1999 tarihinde yapılmıştır.

Yazımızda, sosyal güvenlik destek primi uygulamasının ne olduğu, kimlerin bu kapsamda çalışabileceği hususlarına değinilecektir.

Sosyal güvenlik destek primi (SGDP) uygulaması nedir?

Sosyal güvenlik destek primi uygulaması, belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanmış kişilerin emekli aylıkları kesilmeden çalışmalarını sürdürmelerine imkan veren bir uygulamadır.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında kimler çalışabilir?

Sigortalıların sosyal güvenlik destek primi uygulamasına tabi olup olmadıkları ve uygulamada hangi kanun hükümlerinin ve maddesinin geçerli olacağı ilk defa sigortalı olunan tarihe göre değişiklik göstermektedir.

Buna göre, Ekim/2008 ayından önce sigortalı olanlar hangi kurumdan emekli olurlarsa olsunlar emekli olduktan sonra emekli aylıkları kesilmeden 4/a (SSK) kapsamında sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle çalışabilirler. Bu kişiler isterlerse emekli aylıklarını kestirerek tüm sigorta kollarına tabi olarak da çalışmalarını sürdürebilirler.

Yine, Ekim/2008 ayından önce sigortalı olanlar hangi kurumdan emekli olurlarsa olsunlar emekli olduktan sonra 4/b (Bağ-Kur) kapsamında emekli aylıkları kesilmeksizin çalışmaları mümkündür. Bu durumda olanların emekli aylıklarından SGK tarafından kaynakta sosyal güvenlik destek primi kesilmekte iken, 29.02.2016 tarihinden itibaren sosyal güvenlik destek primi kesintisi de tamamen kaldırılmıştır.

Diğer taraftan, hangi kurumdan emekli olurlarsa olsunlar emekli olduktan sonra kamuda 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında çalışmaya başlayanların emekli aylıkları kesilmekte olup, bunların sosyal güvenlik destek primli çalışma imkanları bulunmamaktadır.

5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği Ekim/2008 döneminden sonra ilk defa sigortalı olup, emeklilik şartlarını yerine getirerek yaşlılık aylığı bağlananların ise, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışma durumu hariç olmak üzere yeniden çalışmaya başlamaları durumunda aylıkları kesilecektir. Dolayısıyla, bunların hem emekli aylıklarını alıp, hem de sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmaları mümkün değildir.

Sosyal güvenlik destek prim oranı ne kadardır ve kim öder?

4/a (SSK) statüsünde çalışanlar yönünden sosyal güvenlik destek primi oranı %32 olup, bunun %7,5’u işçi payı, %24,5’u işveren payıdır.

İşverenler, çalıştırdıkları kişilerin sigorta primine esas kazançları üzerinden kestikleri sosyal güvenlik destek primlerini yasal süresi içinde SGK’ya ödemekle yükümlüdürler.

4/b (Bağ-Kur) kapsamında çalışanlar yönünden, 29.02.2016 tarihinden itibaren sosyal güvenlik destek primi kesintisi kaldırılmıştır. Dolayısıyla emekli olduktan sonra 4/b (Bağ-Kur) kapsamında çalışanlar sosyal güvenlik destek primi kesintisi olmadan emekli aylıklarını alabilirler.

4/c (Kamu) kapsamında çalışanlar ise, hangi statüden emekli olursa olsunlar tekrar kamuda çalışmaya başlamaları durumunda emekli aylıkları kesilmektedir. Dolayısıyla, bu kişilerin sosyal güvenlik destek primli olarak çalışma imkanları bulunmamaktadır.

Sosyal güvenlik destek priminin emekliliğe herhangi bir katkısı var mıdır?

Sosyal güvenlik destek primi içinde emeklilik (malullük, yaşlılık ve ölüm) primleri olmadığından, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmanın emekli aylığına herhangi bir katkısı bulunmamaktadır.

Ayrıca, sosyal güvenlik destek primleri toptan ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet birleştirilmelerinde dikkate alınmamaktadır.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında hangi yardımlar yapılmaktadır?

Emekli olduktan sonra 4/a (SSK) statüsünde sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışan kişilerin iş kazası veya meslek hastalığına maruz kalmaları halinde; geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, ölüm halinde hak sahiplerine gelir, gelir bağlanmış kız çocuğuna evlenme ödeneği verilmesi, ölen sigortalının hak sahiplerine cenaze ödeneği verilmesi şekilde yardım yapılmaktadır.

Sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışanlar hakkında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolu uygulandığından, hastalık nedeniyle istirahat raporu alınması durumunda kendilerine SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) ödenmemektedir.

Sürekli iş göremezlik geliri alanların çalışması durumunda gelirleri kesilir mi?

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu kendilerine sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış olan kişilerin çalışmaları durumunda almakta oldukları gelir kesilmemektedir. Bu durumda olanlar hem iş kazası veya meslek hastalığı sigortası kolundan bağlanmış olan gelirlerini alabilir, hem de 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur), 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışabilirler.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında çalışan kişilerden dolayı işverenler teşviklerden yararlanabilir mi?

İstihdamın artırılması ve işgücü maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla faklı tarihlerde çıkarılmış çok sayıda istihdam teşviki (5510, 6111, 7103, 4857 vd.) söz konusudur.

Ancak, söz konusu sigorta primi teşvikleri ile ilgili düzenlemelerde sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışanlar hariç tutulduğundan, emekli olan kişileri sosyal güvenlik destek primli olarak çalıştıran işverenler, bu kişilerden dolayı sigorta primi teşviklerinden yararlanamazlar.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında çalışanlar emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı alabilirler mi?

Kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesine göre, işçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık/emeklilik aylığı, malullük aylığı, yaşlılık toptan ödemesi almak amacıyla yada normal emeklik veya kısmi emeklilik şartlarından yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim gün sayısının doldurulması nedeniyle iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi kıdem tazminatına hak kazandırmakla birlikte, emekli olduktan sonra, aynı veyafarklı bir işyerinde emekli olarak (sosyal güvenlik destek primli)  çalışmaya devam eden kişiler, kendi istekleri ile işten çıkmak istediklerinde, artık emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı talep edemezler.

Zira emekli olarak çalışmaya devam edildiğinden, emeklilik sonrası çalışmaya ilişkin kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde belirtilen ve emeklilik dışındaki diğer nedenlerin (işveren tarafından iş sözleşmesinin ahlak ve iyi niyet kuralları dışındaki bir nedenle fesh edilmesi, işçi tarafından İş Kanunu’nun 24. Maddesinde belirtilen haklı nedenlerle fesih, ölüm nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi vd.) gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatı alabilirler.

Sosyal güvenlik destek primi kapsamında çalışanlar işsizlik ödeneğinden yararlanabilir mi?

Emekli kişiler için ödenen sosyal güvenlik destek primi içinde işsizlik sigortası primi olmadığından, ayrıca 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 52 nci maddesinde de işsizlik ödeneği alınan sürede herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınması durumu işsizlik ödeneğinin kesilme nedenleri arasında sayıldığından, başka bir ifadeyle emekli aylığı alanlar işsiz olarak kabul edilmediğinden İş-Kur’dan işsizlik ödeneği alma imkanları bulunmamaktadır.

Emekli olduktan sonra hizmet akdine istinaden 4/1-a (SSK) kapsamında çalışmaya başlayanlar için iki ayrı statüde çalışma imkanı bulunmaktadır. Bunların işsizlik sigortasından yararlanıp yararlanamayacağı, işsizlik ödeneği alıp alamayacağı çalıştığı statüye göre değişmektedir.

Emekli işçilerin tabi olacağı çalışma statüleri ikiye ayrılmaktadır.

1- Emekli aylığı kesilmeden sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışma.

2- Emekli aylığı kesilip tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışma.

Emekli aylığı almaya devam edip sosyal güvenlik destek primi kapsamında çalışanlar işsizlik sigortasına tabi olmayıp, bunlardan işsizlik sigortası primi kesilmemektedir. Dolayısıyla bunlar işten ayrılmaları halinde işsizlik ödeneği (işsizlik parası) alamazlar.

Emekli aylığını kestirip tüm sigorta kollarına tabi olanlar ise aynı zamanda işsizlik sigortasına tabi olduklarından, bunlardan işsizlik sigortası primi de kesilmektedir. Dolaysıyla bunlar işsizlik ödeneğinden yararlanabilirler. Ancak bu durumda da bunların emeklilik statüsü tekrar emekli aylığı bağlanana kadar sona ermiş olacağından, bunlar artık emekli işçi statüsünde sayılmayacaktır.

Sonuç olarak hem emekli aylığı almaya devam edip hem de işçi statüsünde çalışanlar işsizlik sigortasına tabi değildir. Dolayısıyla bunlar işten ayrılmaları halinde işsizlik ödeneği alamazlar.

Ayrıca, işten ayrılıp işsizlik maaşı almaya başlayan kişinin yaşlılık (emekli) aylığı almaya başlaması halinde de işsizlik maaşı  emekli aylığını almaya başladığı tarih itibarıyla kesilir. (isvesosyalguvenlik.com)

Emekli vatandaşlar, işsizlik maaşı için gerekli görülen işsizlik primini ödemediklerinden, çalışmadıkları dönemlerde işsizlik maaşı alamazlar. Emekli maaşı alan kişilerin, iş sigortasıyla çalıştıkları dönem içerisinde, iş sigortasının haksız yere feshedilmesi durumunda herhangi bir işsizlik ödeneği yapılmayacaktır. İŞKUR üzerinden ödenen işsizlik maaşları, sadece işsizlik primi yatıran sigortalılar adına çıkarılmaktadır.

Emeklilerin iş sigortası içerisinde, herhangi bir işsizlik prim kesintisi yer almadığından, haksız yere işten çıkarma ya da haklı şekilde iş sözleşmesini feshetme durumunda, işsizlik maaşı ödemesi yapılmayacaktır. Emekliliğe ayrıldıktan sonra çalışmaya devam eden kişilerin, destek primi ödedikleri için işsizlik maaşı kullanamazlar. İşsizlik maaşı ödeneği ve emeklilerin faydalanabilecekleri ödenekler, yazı içerisinde tüm detaylarıyla ele alınmıştır.

İşsizlik Maaşının Özellikleri Nelerdir?

İşsizlik maaşı kullanımı, İŞKUR tarafından yönetilmektedir. İŞKUR işsizlik maaşı ödenekleri için Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında çalışanlardan, işsizlik ödeneği primi kesilmektedir. İşsizlik ödeneği, iş sözleşmesi haksız yere feshedilen ya da işten çıkma talebi için geçerli sebebi bulunan kişilere verilmektedir. Sigortalıların sebepsiz yere işten çıkarılması durumunda, sigortalı olarak çalışılan döneme ve ödenen primlere bağlı olarak, belirli dönemlerde işsizlik maaşı ödemesi yapılmaktadır. İşsizlik maaşı ödeneklerinin, işe girildiğinde iade edilmesine gerek yoktur. Çalışanların düzenli SGK sigorta ve işsizlik primi ödemesi, işsizlik maaşından faydalanmak için yeterlidir. Emekli Sandığı kapsamında görev yapan sigortalılar, işsizlik ödeneği talep edemezler.

Kimler İşsizlik Maaşından Faydalanabilir?

İşsizlik maaşı ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında görev yapan sigortalılar için hazırlanmıştır. 4A (SSK) ve 4B (Bağkur) kapsamında çalışan sigortalılar, yasada belirtilen kanuna göre, işsiz kaldıkları dönemler için belirli miktar ödeme almaktadır. İşsizlik ödeneği kullanmaya hak kazanan kişiler, İŞKUR kapsamında belirli hizmetlerden faydalanmaya uygun bulunmaktadır.

[highlight color=”red”]İşsizlik ödeneği kullanmaya hak kazanan kişilere verilen hizmetler şunlardır:[/highlight]

• Belirli süreyle sınırlı işsizlik ödeneği
• Genel Sağlık Sigortası (GSS) prim ödemeleri
• Yeni iş bulmada rehberlik
• Mesleki alana uygun iş eğitimi verme
• Meslek edindirme ve mesleki alanda gelişme eğitimleri

İŞKUR kapsamında verilen destekler, işsizlik ödeneği süresince devam etmektedir.

İşsizlik Maaşı Kullanım Şartları Nelerdir?

[highlight color=”red”]İşsizlik ödeneği kullanımı için İŞKUR tarafından belirtilen temel koşullar, aşağıda detaylıca ele alınmıştır:[/highlight]

• İşsizlik maaşı başvurusu yapacak kişilerin, en az 1 yıl boyunca aynı iş yerinde çalışması gerekir.
• Kişilerin, SGK kapsamında 4A ya da 4B sigortaya sahip olması gerekmektedir.
• Maaş talep eden kişiler, kendi istek ve arzularının dışında işsiz kalmak durumundadır. Sebepsiz yere işten ayrılan kişiler, işsizlik maaşı başvurusu yapamaz ve ödeneklerden faydalanamazlar.
• İş sözleşmesine ait hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içerisinde, işsizlik maaşı ödeneklerine tabi olunması ve işsizlik maaşı primlerinin ödenmesi gerekmektedir.
• Kendi kusuru sebebiyle iş akdine son verilen çalışanlar, işsizlik maaşı talebinde bulunamazlar.
• Hizmet akdinin sonlanmasından önceki son 3 yıllık süreç içerisinde, kişilerin en az 600 günlük prim ödemesi gerçekleştirmesi gerekmektedir. 600 günden daha düşük süreyle prim ödemesi yapan sigortalılar, işsizlik maaşı başvurusu yapamazlar.
• Hizmet akdinin sonlandırılmasından itibaren, en geç 30 gün içerisinde işsizlik maaşı başvurusu yapılmalıdır.

İşsizlik maaşı ödemeleri, geçerli bir sebebe bağlı olarak istifa eden ya da zorla işten çıkarılan tüm çalışanların kullanımına sunulacaktır.

İşsizlik Maaşının Kesildiği Durumlar Nelerdir?

[highlight color=”red”]İşsizlik maaşının kesilmesine yol açan durumlar şunlardır:[/highlight]

• İşsizlik maaşı alınan süre içerisinde, İŞKUR tarafından kişilere sunulan işlere sebepsizce itiraz etmek ve yeni bir işte çalışmayı reddetmek, işsizlik ödeneğinin kesilmesine yol açmaktadır.
• İşsizlik maaşı alınan dönem içerisinde, farklı bir yerde gizli olarak çalışan kişilerin işsizlik maaşı ödemeleri kesilmektedir.
• İşsizlik ödeneği alınan süre içerisinde, SGK kapsamında emekliliğe ayrılan ve emekli maaşı almaya başlayan kişiler, işsizlik ödeneği haklarını kaybetmektedir.
• İŞKUR kapsamında verilmeye başlanan mesleki eğitimlere katılmayı reddeden sigortalılar, işsizlik ödeneği kullanım hakkını kaybetmektedir.
• SGK’lı olarak çalışılmaya başlandığında, işsizlik maaşı kullanımı sona erecektir.

İŞKUR tarafından tavsiye edilen işlerden atılan çalışanlar, haksız olmaları durumunda işsizlik ödeneği kullanımına devam edemezler.

İşsizlik Maaşının Limiti Nasıl Belirlenir?

İşsizlik maaşının tutarını belirlemek için işten ayrılan sigortalıların, son işlerinde çalıştıkları süreler ve çalışılan son 4 aylık dönemdeki prime dayalı esas maaş tutarları dikkate alınmaktadır.

[highlight color=”red”]İşsizlik maaşı limitleri için dikkate alınan faktörler ve özellikleri şu şekildedir:[/highlight]

• Son 4 ay içerisinde asgari ücret alan çalışanların, 2020 yılı için elde ettikleri prime dayalı esas kazanç ortalaması 2.943,00 TL olarak hesaplanmıştır. Asgari ücret alan çalışanlara verilen işsizlik ödeneği tutarı, net 1.168,27 TL’dir.
• Son 4 ay içerisinde 3500 TL maaş alan bir sigortalının alacağı net işsizlik maaşı tutarı, 1.389,37 TL olarak hesaplanmıştır.
• Son 4 ay içerisinde 6 bin TL maaş alan sigortalılar, net olarak 2.336,53 TL işsizlik maaşı almaktadır.

İşsizlik maaşı ödemesinin tutarı, çalışanların aylık maaşına göre artacaktır. Hesaplama esnasında, aylık brüt gelir dikkate alınmaktadır.

İşsizlik Maaşı Ödeme Süresi Nasıl Hesaplanır?

[highlight color=”red”]İşsizlik maaşı ödemeleri için iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten önceki, son 3 yıllık dönem dikkate alınmaktadır:[/highlight]

• 600 günlük çalışma kaydı bulunan ve bu süre içerisinde, düzenli olarak işsizlik sigorta primini ödeyen çalışanlara, işsiz kaldıkları dönem içerisinde 180 günlük işsizlik maaşı ödemesi yapılmaktadır.
• 900 günlük sigorta kaydı bulunan çalışanlara, işsiz kaldıkları dönem içerisinde 240 günlük işsizlik maaşı ödemesi yapılmaktadır.
• 1080 günlük prim ödemesi bulunan sigortalılar, işten ayrıldıkları dönem için 300 günlük prim ödemesi yapılmaktadır.

Belirtilen dönemlerde çalışmayan sigortalılar, işsizlik ödeneği kullanamazlar. İşsizlik maaşı için belirtilen süre dolduktan sonra, ödemeler sonlandırılacaktır.

İşsizlik Maaşı Başvurusu Nasıl Yapılır?

İşsizlik maaşı başvurusu yapmak için İŞKUR internet sitesi kullanılmalı ya da doğrudan İŞKUR müdürlüğüne gidilmesi gerekir. İşsizlik maaşı başvurusu için gerekli görülen işlemler, aşağıda detaylıca ele alınmıştır:

• Online olarak işsizlik maaşı başvurusu yapmak için iskur.gov.tr adresi kullanılmalıdır.
• Fiziki olarak başvuru yapmak için il ya da ilçede yer alan İŞKUR birimine gidilmelidir. İŞKUR birimine gidildikten sonra, gerekli evraklar kuruma teslim edilmeli ve işsizlik maaşı başvurusu tamamlanmalıdır.

İŞKUR işsizlik maaşı ödeneklerinden faydalanabilmek için iş sözleşmesinin iptal edildiği tarihten itibaren, en geç 30 gün içerisinde işsizlik ödeneği başvurusu yapılmalıdır. 30 gün içerisinde başvuru yapılmadığında, işsizlik ödeneği kullanım hakkı ortadan kalkacaktır. İşsizlik maaşı ödeneklerinin aktifleşmesi için maaş talep eden sigortalıların, yeni bir işe başlayacak durumda olması gerekir.

İşsizlik Maaşı Başvuru Sorgulamasının Detayları Nelerdir?

[highlight color=”red”]İşsizlik maaşı başvurusunun son durumu takip etmek için yapılması gereken işlemler şu şekildedir:[/highlight]

• İşsizlik maaşı başvurusunu sorgulamak için e-devlet sistemi üzerinden işlem yapılması gerekir.
• E-devlet sistemine erişim için https://www.turkiye.gov.tr/issizlik-odenegi-odemesi bağlantı adresine tıklanmalıdır.
• E-devlet işsizlik ödeneği sorgulama sayfasında yer alan “Giriş Yap” butonuna tıklanmalıdır.
• Giriş ekranında talep edilen, T.C. kimlik numarası ve e-devlet şifresi doğrulandıktan sonra “Giriş” butonuna tıklanmalıdır.
• E-devlet giriş işlemlerinin ardından, İŞKUR işsizlik maaşı başvuru sorgulaması, iş kaybı tazminat sorgulaması ve kısa çalışma ödeneği sorgulaması yapılmalıdır.

İşsizlik maaşı almaya uygun bulunan kişiler, sorgulama ekranında belirtilen adımları takip ederek, PTT üzerinden işsizlik maaşı ödemelerini çekebilirler.

Emekliye Faizsiz Kredi Veren Bankalar ve PTT Şubeleri

Tüm Bankaların Emekliye Kredi Yaş Sınırı Ne Kadar?

Emekliler Tekrar Çalışırsa Maaşı Kesilir Mi?