Tiroid Hapı Kilo Aldırır Mı

TANIM

Tiroid bezinin aşırı çalışmasına yani aşırı tiroid hormonu üretmesine hipertiroidi adı verilir. "Hiper" Latince "fazla" veya "yüksek" anlamına gelir. Tiroid bezinin aşırı çalışması halk arasında "zehirli guatr" olarak bilinmektedir. Elleriniz titriyor, çarpıntınız oluyor, ağzınız kuruyor ve çok yemek yemenize rağmen kilo veriyorsanız yada çabuk sinirleniyorsanız tiroid beziniz fazla çalışıyor olabilir.

HİPERTİROİDİNİN BELİRTİLERİ

Hipertiroidi belirtileri birçok sistemi ilgilendirdiğinden ve başka hastalıklarda da görülebildiğinden tanı koymak her zaman kolay değildir. Belirtiler;

• İştah artışına rağmen kilo kaybı,
• Kalp atım sayısının artması (genellikle dakikada 100'ün üzerinde), kalbin düzensiz atması(aritmi), çarpıntı,
• Sinirlilik, huzursuzluk
• Terleme, sıcağa karşı dayanıksızlık
• Adet düzeninde değişiklik
• Artmış barsak hareketleri, bazen ishal,
• Çabuk yorulma, kas güçsüzlüğü,
• Ellerde titreme,
• Bakışlarda şaşkınlık korku ifadesi,
• Ciltte incelme, tırnaklarda bozukluk çabuk kırılma
• Uyku bozukluğu

Hipertiroidinin en sık nedeni olan Graves Hastalığında bu bulgulara ek olarak göz bulguları görülür. Göz küresinin arkasında bulunan kaslar ve dokularda oluşan şişlik sonucunda gözler büyümüş ve ileri doğru fırlamış gibi görülür. Aynı zamanda üst göz kapakları yukarı kalkmıştır. Bu durum gözlerde aşırı kurumaya ve buna bağlı bazı şikayetlere yol açar.

NEDENLERİ

Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 düzeyleri beyin tabanında bulunan hipofiz bezi ve hipotalamus tarafından kontrol edilir. Hipotalamus hipofiz bezini uyararak Tiroid Stimule Edici Hormon (TSH) salgılanmasına neden olur. Hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 miktarına göre TSH salgılar; kandaki T3 ve T4 düzeyi düşükse salgılanan TSH miktarı artar, yüksekse azalır. Sonuçta tiroid bezi TSH düeyine göre hormon salınımını ayarlar. Tiroid bezi hasta ise ve kendi kendine çok fazla hormon salgılıyorsa TSH düzeyi normalin altında olacaktır, eğer hastalıklı tiroid bezi yeterli hormon üretemezse TSH düzeyi artacaktır. Tiroid bezinin fazla hormon salgılamasına yol açan hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.

• Graves hastalığı : Bağışıklık sistemindeki bir bozukluktan kaynaklanır.TSH reseptör antikorlarının kanda artması nedeniyle oluşan tiroid bezi aşırı çalışmasıdır. Normalde antikorlar immün sistem tarafından virus, bakteri veya diğer yabacı cisimlere karşı mücadelede vücudumuzu korumak için kullanılırlar. Graves hastalığında antikorlar tiroid bezi, göz arkasındaki dokular veya bazen cilt altı dokularaı tahrip etmeye çalışır. Hipertiroidinin en sık nedenidir. Hipertiroidisi olan hastaların % 60-90'nını Graves hastalığı oluşturur.
• Sıcak nodüllerin fazla hormon salgılaması: Sıcak nodüllerin aşırı tiroid hormon yapıp salgılaması durumunda tiroid hormonları kanda artar ve hipertiroidi hastalığı oluşturur.
• Tiroiditlet (Tiroid bezinin iltihabi hastalıkları): Tiroid bezinde itihabi hastalıklar olduğunda bezde depo edilmiş halde bulunan tiroid hormonları kana döküldüğünden hormonlar yükselir ve hipertiroidi belirtileri ortaya çıkar.
• Bunların dışında bazı durumlarda kanda tiroid hormon düzeyi artabilir;
• Tiroid hormon ilaçlarının fazla alınması: Levotiroksin ilacının gereğinden fazla alınması kanda tiroid hormonlarını artırır ve hipertiroidi yapar.
• Bazı ilaçların kullanımı: Cordarone isimli kalp ilacı ve interlökin ilacı kullanan bazı hastalarda tiroid bezi fazla çalışarak hipertiroidi hastalığı oluşturabilir.
• Aşırı şekilde iyot almak: İyodun fazla alınması nodülü olan hastalarda hipertiroidi yapar.
• Civa zehirlenmesi : Civanın fazla alınması hipertiroidizm denilen tiroid bezinin aşırı çalışmasına neden olabilir.

RİSK FAKTÖRLERİ

Hipertiroidide özellikle Graves Hastalığında ailese yatkınlık söz konusudur. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Ailenizde tiroid hastalığı bulunan bir birey varsa doktorunuzla yapmanız gerekenler olup olmadığını mutlaka konuşun.

TANI

Öykü ve Fizik Muayene: Muayenede genellikle boyun ön yüzde büyümüş bir tiroid bezi ve kalp atım sayısında artış bulunur. Bunların yanı sıra ellerde titreme, nemli cilt, göz bulguları bulunabilir.

Kan Testleri: Öncelikle tiroid bezinin fonksiyonunu görmek için testler yapılır. Bu amaçla tiroid hormon düzeyleri (T3 ve T4) ve tiroid bezinden tiroid hormonlarının salgılanmasını uyaran tiroid stimüle edici hormon (TSH) düzeyine bakılır. Hipertiroidide T3 ve T4 düzeyleri yüksek ve TSH düzeyi ise düşük bulunur.

Tiroid Sintigrafisi: Tiroid sintigrafisi ile tiroid bezinin tümününmü fazla çalıştığı, yoksa fazla hormon salgılanmasının bir nodül veya tiroidit sonucumu geliştiği gösterilebilir.

TEDAVİ

Hipertiroidi tedavisinde birden fazla tedavi seçeneği vardır. En uygun seçenek yaşınız, hipertiroidinin nedeni, ciddiyeti ve başka tıbbi problemlerin varlığına göre Doktorunuz tarafından size önerilecektir. Bu tedavi seçenekleri;

Antitiroid İlaçlar

Antitiroid ilaçlar tiroid bezinden hormon üretimini azaltarak veya kesintiye uğratarak kana daha az hormon geçmesini sağlayan ilaçlardır. Bu ilaçlar hipertiroidiyi kontrol ederken tiroid bezinde kalıcı hasar oluşturmazlar. Hipertiroidi belirtileri 6-12 haftada düzelmesine rağmen tedavi en az bir yıl, sıklıkla daha fazla sürdürülür. İlaç tedavisi kesildikten sonra hastalığın tekrarlama olasılığı yüksektir.

Bu ilaçları kullananların % 5'inde allerjik reaksiyonlar görülür.  Bunun yanı sıra ciltte kırmızı döküntüler, ürtiker, ateş ve eklem ağrıları olabilir. Ciddi yan etkiler arasında nadir görülen beyaz küre (lökosit) sayısının  azalmasını sayabiliriz (500 de 1 görülür). Beyaz küre sayısının çok azalması veya tamamen yok olması (agranülositoz) durumunda hastanın enfeksiyonla karşılaşması ciddi sorunlara yol açabilir. Eğer bu ilaçları kullanıyorsanız ve boğaz ağrısı, ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa ilacı hemen keserek beyaz küre düzeyinizi kontrol ettiriniz. Beyaz küre sayısı düşükse ilacın kesilmesiyle hemen yükselecektir. Beyaz küre düşüklüğüne rağmen ilacı almaya devam ederseniz hayatı tehdit edecek ciddi enfeksiyon riski vardır. Karaciğer hasarı diğer seyrek görülen ciddi yan ektilerden biridir. Karın ağrısı, halsizlik, gözlerde sarılık ve idrar renginde koyulaşma varsa hemen doktorunuza başvurunuz.

Radyoaktif İyot Tedavisi

Hipertiroidiyi tedavi etmenin diğer yolu tiroid hormonu üreten tiroid bezi hücrelerini tahrip etmek veya yok etmektir. Bunun için radyoaktif maddeyle işaretli iyot hastaya ağızdan kapsül şeklinde veya damar yoluyla verilir. Tiroid bezi tiroid hormonlarının yapımında iyot kullanır. Bu nedenle alınan iyot  tiroid hücreleri tarafından tutulur. Böylece radyaktif madde iyotla beraber tiroid hücreleri içine girer. Tiroid hücrelerince tutulan radyoaktif madde bu hücreleri birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişen sürede tahrip eder. Sonuçta tiroid bezi boyut olarak küçülür ve tiroid hücreleri tahrip olduğundan hormon yapımı azalır veya yok olur ve kandaki tiroid hormon düzeyi normale döner. Nadiren hastalarda tedaviye rağmen hipertiroidi durumu devam edebilir. Bu durumda radyoaktif iyot tedavisinin tekrarı gerekebilir. Daha sıklıkla hastalarda birkaç ay içinde hipotiroidi yani tiroid hormonu yetersizliği gelişir. Bu durum günde bir kere ağızdan alınan tiroid hormonu içeren haplarla kolayca düzeltilir.
Radyoaktif iyot tedavisi gebelik veya emzirme döneminde, çocuklarda, göz bulguları belirgin Graves hastalığında tercih edilmemelidir.

Cerrahi

Tiroid bezinin cerrahi yöntemle çıkartılması sonucunda hipertiroidi kalıcı olarak düzelir.  Hipertiroidi durumunun ameliyat öncesi ilaçlarla düzeltilmesi gerekir. Tiroid cerrahisi konusunda tecrübeli bir cerrah tarafından yapıldığında ameliyatın istenmeyen sonuçları % 1'in altında görülür. Ameliyatın istenmeyen sonuçları arasında kan kasiyum düzeyini düzenleyen paratiroid bezlerinin hasar görmesi (kalsiyum düşüklüğüne neden olur) ve ses tellerini uyaran sinirin zedelenmesini (ses değişikliklerine neden olur) sayabiliriz.

Aşağıdaki durumlarda hipertiroidi tedavisinde cerrahi yöntem seçilmelidir;

• Tiroidde kanser veya kanser şüphesi varsa
• Gençlerde
• Gebelerde veya gebe kalmayı planlayanlarda
• Bası belirtilerine yol açan büyük guatrlı hastalarda

Beta Blokerler

Bu ilaçlar genellikle tansiyon yüksekliğinin tedavisinde kullanılırlar. Tiroid hormon düzeyini düşürmez, kalp atım sayısını düşürür ve çarpıntının önlenmesine yardımcı olurlar...

TİROİD HASTASIYSANIZ BU YANLIŞLARI YAPMAYIN

Bu yazıyı geçen hafta görüştüğüm bir hastanın yaptığı tedavi yanlışlarını görünce yazmaya karar verdim. O hastanın neredeyse on yıldır tiroid yetmezliği vardı, buna rağmen hastalığı, özellikle tedavisi konusunda son derece yanlış bilgilere sahipti. Bana gelme nedeni de zaten bu yanlış ve noksanlıklardan kaynaklanan bazı sorunlardı.

Tiroid hastalıklarının en sık görüleni tiroid bezinin tembelliği, yaniHipotiroidi’dir. Özellikle son yıllardaHaşimato hastalığının daha sık görüldüğünü hipotiroidiye yakalananların bir hayli çoğaldığını biliyoruz. Hipotiroidinin tek nedeni Haşimato hastalığı değil, daha birçok nedeni var. Ama en sık karşılaşılanı bu olunca hipotiroidi denilince akla hemen Haşimato hastalığı geliyor.

KİMLER RİSKLİ?

Hipotiroidi orta yaşlarda sık rastlanan bir sağlık sorunu. Kadınlarda erkeklerden daha çok görüldüğü de kesin! Bununla birlikte çocuklar, hatta bebeklerde bile görülebiliyor, yaşlılarda görüldüğünde de hayret etmemek gerekiyor. Üstelik “yaşlandırmayı hızlandırdığı” için yaşlılar için önemli bir tehlike kabul ediliyor.

Tiroid hastalıklarına yakalanma bakımından bazıları daha şanssız. İsterseniz onları da bir hatırlatalım: Yeni doğum yapmış kadınlar, önceden guatrı olanlar, ailesinde tiroid hastalığı bulunanlar, elli yaş üzeri dönemdeki kadınlar en önemli adaylar. Ayrıca daha önceden tiroid hastalığı geçirmiş ya da tiroid bezi ameliyatı uygulanmış kişilerde de bu olasılık fazla. Şeker hastalarında, diğer bazı bağışıklık sistemi hastalıklarına önceden yakalanmış olanlarda, lityum ve benzeri ilaçları uzun süre kullananlarda, kolesterolü yüksek olanlarda tiroid yetmezliğine yakalanma ihtimali artıyor.

BELİRTİLERİ NELER?

Tedavi yanlışlarına girmeden önce tiroid bezinin yetersiz çalışması halinde ne gibi belirti ve problemlerin ortaya çıkacağını da kısaca gözden geçirelim. Çünkü çoğumuzun aklına hala hipotiroidi denince kabızlık, ciltte kuruma, sarımsı soluk bir renk alma, ilerleyici kilo kazanımı veya kilo vermede zorlanma, ödem hali, ses kalınlaşması veya sertse kısılma, çatallanma, saç dökülmesi, kaşlarda dökülme, tırnaklarda kırılma, terlemede azalma gibi belirtiler gelir. Oysa sıradan bir “kolay yorulma” belirtisi özellikle ilerleyici bir bitkinliğe, enerji azlığına dönüşmüşse, unutkanlık sorunu giderek ilerlemeye başlamış, odaklanma güçlüğü ve düşünme hızında yavaşlamaya yol açmışsa, sabah yorgunlukları, anlamsız yere üşümeler varsa bunlar da ufuktaki bir hipertiroidinin ilk görüntüleri olabilir. Özellikle kadınlarda depresyon işaretleri olduğu zaman arka planda bir hipotirodinin bulunup bulunmadığı da araştırılmalıdır. Özellikle inatçı ve gezici kas ve eklem ağrıları varsa, kas krampları, karıncalanma, uyuşma, el ve kollarda ağrı gibi sorunlar da başlamışsa hipotiroidi akla gelmeli. Ayrıca herhangi bir kan analizinde saptanan sürpriz kolesterol yükseklikleri de hipotiroididen kaynaklanabilir. Ayrıca cinsel istekte azalma ve cinsel güç kaybı da hipotiroidiye işaret edebilir. Gebe kalma güçlüğü, adet düzensizlikleri gibi değişimlerde de hipotiroidi hatırlanmalıdır. Özetle hipotiroidinin oldukça farklı enteresan işaretleri olabilir.

Gelelim hastaların yaptıkları yanlışlara…

İŞTE O YANLIŞLAR…

Çoğu hasta hala tiroid bezi yetersizliğini ortadan kaldırmak için kullandığı tiroid hormonu hapları konusunda yanlış şeyler yapıyor, yanlış şeyler biliyor! Mesela bazıları bu ilaçların kilo aldırdığını düşünüyor. Oysa tiroid hormonlarını kullanmayan hipotiroidi hastaları kolay kilo alıyor. Bazı hastalar bu ilaçların tüylenmeyeyol açtığını, hormon dengesini alt üst ettiğini zannediyorlar ki her ikisi de yanlıştır. Ayrıca bu ilaçların kemik erimesi problemi yaptığı da doğru değildir. Eğer ihtiyacınız kadar kullanır, doz aşımı yapmazsanız böyle bir sorun ortaya çıkmaz. Önlem olarak yine de özellikle elli yaş üstündeyseniz kalsiyum desteği almanız mümkündür. Bu ilaçların hafızayı bozduğu kalbe zarar verdiği de doğru değildir.

Bazı hastalar tiroid haplarını nasıl kullanacaklarını da doğru dürüst bilmiyor. Mesela aç karna değil, tok karna alıyor. Oysa bu hapların sabah aç karna alınması lazım. En iyi sonuç yemekten yarım saat önce alındığında elde ediliyor. İstisnai olarak aç karna alınca midede rahatsızlık ortaya çıkıyorsa tok karna almak da mümkün ama prensip olarak aç karna almak lazım. Eğer sürekli olarak tok karna almak durumunda kalırsanız doktorunuzla bu noktayı mutlaka görüşmeniz gerekiyor. Çünkü çoğu zaman ilacın dozunu arttırmak mecburiyeti ortaya çıkıyor.

KALSİYUM VE DEMİR HAPLARI İLE ALMAYIN!

Tiroid haplarını başka ilaçlarla birlikte almak da doğru değil. Özellikle kalsiyum ve demir hapları demir içeren multivitamin tabletleri gastrit ülser tedavisinde kullanılan her türlü ilaç bu ilaçlarla birlikte kullanılmamalı. Bu ilaçlar gerekiyorsa diğer öğünlere bırakılmalı. Tiroid haplarını özellikle akşamları almamanızda yarar var. Uykunuz kaçabilir, çarpıntı yapabilir.

Bu hapların doz değişikliğini de sadece doktorlar yapmalı. Yani hastaların kendi kendilerine doz ayarlaması yapmaları son derece yanlış hatta tehlikeli. Doz ayarlaması için 6-12 aylık aralıklarla doktora gitmek TSH ve T3, T4 seviyelerine göre dozu yeniden belirlemek gerekiyor. Bu ilaçların farklı markalar adı altında satılanları aynı dozlarda olsalar bile değiştirmek de doğru değil. Bu hatayı sık yapan hanımlar var. Aynı dozda olsalar bile farklı firmaların ürünlerinin emilim ve biyolojik yararlanımları arasında farklar olabiliyor. Bazı hastaların bu ilaçları kendiliğinden bırakmaları da önemli bir sorun. Tiroid haplarına başlama kararını da doz ayarlama veya tedaviyi sonlandırma kararını da sadece doktorlar verebiliyor. Yine bazı hastalar ilacı sabah almayı unuttuklarında o gün hiç almama yoluna gidiyorlar ki bu da yanlış. Eğer ilacınızı sabah almayı unutursanız öğlen hatta öğleden sonra bile alabilirsiniz. İlacı almayı bir-iki gün unuttuğunuzda da telaşa kapılmayın, ilacınızı aynı dozda almaya devam edin ve bu durumdan doktorunuzu da bilgilendirin.

KİLO VERMEK İÇİN KULLANMAYIN!

Çok önemli bir nokta da şu: Bazı hanımlar –hatta bazı diyet uzmanları- daha da önemlisi bazı doktorlar- bu ilaçları kilo vermek amacıyla kullanıyorlar. Eğer kilo problemi tiroid bezi tembelliğinden kaynaklanmamışsa ve vücudunuz yeteri kadar tiroid hormonu üretiyorsa tiorid haplarını rastgele kullanmak özellikle kilo vermek amacıyla suiistimal etmek çok ama çok tehlikelidir. Yeri gelmişken internetten veya el altından satılanbazı zayıflama ilaçlarının içine –etiketinde beyan edilmeden, yani tüketiciyi aldatma pahasına- tiroid hormonu karıştırıldığı da biliniyor. Bu nedenle özellikle tiroid hormonu kullananların –ama genelde herkesin- zayıflama haplarına ellerini bile sürmemelerini öneriyorum.

Özellikle bazı vitamin üreticileri “metabolizma hızlandırıcı” haplar ürettiklerini iddia ederek kilo kaybı için çare arayanları yanlış bilgilendiriyorlar. Bu hapları iyilik olsun fayda sağlasın diye danışanlarına veren diyet uzmanları egzersiz danışmanları beslenme merkezleri var. Bunların çoğunun içinde tiroid hormonu olmasa bile iyottan zengin yosun özleri, “kelp” ya da doğrudan “iyot” destekleri var. Bu ürünlerin kilo vermeye faydası olmadığı gibi tiroid metabolizmasını bozucu yan etkileri de olabiliyor. Ayrıca özellikle Haşimato hastalığına bağlı tiroid yetmezliğinde bırakın, iyotlu haplar yutmayı içinde, iyot bulunan vitaminler bile tavsiye edilmiyor. Bilindiği gibi bu hastalara iyotlu tuz da önerilmiyor.

DOKTORUNUZLA KONUŞUN

Tiroid hastalarının sık yaptıkları hatalardan biri de tedaviye başlar başlamaz ortaya çıkabilecek ilaca bağlı sıradan bazı sorunları bilmedikleri ya da korktukları için fazlaca büyütmek ve ilacı tümüyle kesmektir. Bu ilaçları kullananlarda özellikle yeni başlayanlarda çarpıntı, uyku kaçması, göğüs ağrısı, sinirlilik, ayak krampları, ellerde titreme, nefes darlığı, baş ağrısı gibi yakınmalar ortaya çıkabilir. Geçici olarak saç dökülmesi, adet düzensizlikleri olabilir. Böyle durumlarda ilacı kesmek yerine doktorunuzla konuşmanız ve çözüm aramanız daha doğru olacaktır.

Eğer tiroid sorununuz varsa sigara içmeyiniz. Sigara içilen yerlerde oturmayınız. Herhangi bir ilaç kullanacağınızda doktorunuza bilgi veriniz. İçinde iyot bulunan hapları şuruplarıdoktorunuzun izni olmadan asla içmeyiniz. Çarpıntıya yol açabilecek kafein zengini içecekleri (çay, kahve, kola) tercih etmeyiniz. Doktorunuzla sürekli temas halinde olmayı ve ortaya çıkabilecek sorunlarda onu bilgilendirmeyi unutmayınız. İlacınızın zaman zaman dozunu azaltmak ya da arttırmak gerekebileceğini aklınızdan çıkarmayınız ve çok özel bazı durumlar dışında hipotiroidinin ömrü boyu süren bir hastalık olduğunu ve tiroid hormonlarının çoğu zaman ömrü boyu kullanılması gerektiğini bir kenara not ediniz.