Düğünde Oynanacak Oyunlar

Abhazların değer yargıları ve yaşam biçimi “Apsuvara”nın Abhaz halkı yaşamının üzerinde etkisi büyüktür ve de moral ve dini değerlerin birleşim şekli olarak insanların ahlaksızlık yapmasına engel olan, mutlak değere yükseltmiştir. “Apsuvara” kavramı Abhazların hayatlarının her aşamasını içeriyor ve her türlü önemli olayın sırası herkes tarafından bilinen, keskin kurallarla ilişkilendirilmiş olan belirli şartlara uyulması, belirli işlemlerin yerine getirilmesine bağlıdır. Abhazların geleneksel adetlerinde gelişigüzel bileşen yoktur, herbir eylemin gizli veya açık olan özel önemi, anlamı vardır.
Tabii ki, Abhazların önceki zamanların bazı gelenekleri, özel olarak evlenme düğünü ile ilgili olanlar, güncelliklerini hepten kaybetmişlerdir. Örnek verecek olsak, “amatsra” olarak adlandırılan adete göre nişan yapıldıktıktan sonra damat zaman zaman gelinin evine buluşmak için geliyordu ve buna atfen her seferinde fazla büyük olmayan şenlik düzenlenirdi.
Gençler yaş arası aile yuvasını kurmaya hazır oldukları farz ediliyor, kızlar ise aile hayatına yıllarında başlıyorlar. Geçmişte Abhazlar arasında geç yaşta evliliklere yeterince sık rastlanırdı. Önceki zamanlarda erkekler belirli şöhret ve ünü elde ettikten sonra evlenirlerdi, çünkü hiçbir saygın aile hiçbir konuda şöhreti elde etmeyen kişiye kızını vermezdi, kızın kendisi de böyle kocayı istemezdi.           
Abhazlarda aynı bir soy grubu üyeleri arasında evlilik yasaktır, ve bu esas kuralı çiğneyenler çok ayıp iş yapmış sayılırlar. Geleneklere göre gelini diğer bir soydan seçmek gerekiyor. Soylar arası evlilik konusunda barış içinde anlaşmaya varılamazsa, gelin kaçırılır. Günümüzde böyle kaçırma çok semboliktir. Evlilik barışçıl bir şekilde yapılırsa, evlenenler karşılıklı hediyeleşiyorlar – nişanlanıyorlar. Bundan sonra kızın şöyle bir ailenin temsilcisi ile evlenmiş olduğu ilan ediliyor, mutlaka ebeveynin ismi zikredilmek suretiyle.
Birkaç gün içerisinde, bazen de birkaç aya kadar uzatıldığı olur, damadın babası sekiz - on saygın kişinin eşliğinde gelinin babasına gidiyor. Ziyafet ve iki tarafın rızası ile gelinin damadın evine götürme günü belirleniyor.
Gelinin damadım evine ayak basması bazı adetlerin eşzamanlı yerine getirilmesi ile gerçekleşirdi – gelinin arkadaşlarına hediye verilmesi, kayın anası ile buluşma, ufak demir para ve şekerlerin üzerine serpilmesi, tabağın kırılması, çaprazlanmış namlular altından geçme. Gelinin eve sağ ve sol ayağı ile basmasına bağlı olarak evliliğin mutlu olup-olmayacağı kehanetinde bulunurlardı (“iyi” veya “kötü” ayak inancı).
Soyun devamı ile ilgili bazi sihirli eylemler düğün törenin büyük ve mutlaka yapılması gereken kısmını oluşturuyordu. Buna dahil olanlar: gelini koyun derisinin üzerine oturtma, gelinin dizlerine erkek çocuğunu oturtma vd. 
Düğün ziyafeti genellikle avluda ya da ağaç bahçesinde ilk baharda veya yazın, sık olarak da güzün ilk çeyreğinde yapılıyor. Mutlaka çok misafirin bulunduğu ziyafetlerini Abhazlar genelde bu zamanlarda yapmaya çalışır, çünkü bayramda kaç kişinin olacağını kimse önceden bilemiyor: burada çağırılan veya çağırılmayan misafirler, kendi köylüleri ve komşu köylüler olabilir. Varlıklı ve soylu kimselerin düğün törenleri gün devam eder ve onlarda bazan bine kadar misafir bulunabilir.
Törende düğün ziyafetinin önemi özeldir, çünkü ev ocağının koruyucusu Ajara’ya kurban edilmesi ve de yeni evlenenlere sağlık ve evlat dileme kısımları vardır.
Ziyafet masasında kutlama sözlerini söylemek ve konan şarap bardaklarının bitirilmesini denetlemek için güzel hitabetli tamada seçiliyor. Bayram esnasında misafirler içiyor, türkü söylüyor ve oynuyorlar. Düğün masası türkülerinden özellikle sevileni ikinci bölümü sadece oyun melodisinden oluşan “Açaşara”dır.  
Sık silah atışları eşliğinde yapılan düğün oyunları Abhaz düğünün zorunlu kısımlarını oluşturuyor. Abhaz oyununun ayırt edici özelliği oynayan kişinin ona eşlik eden partneri ile hareketlerini uyumluluk içerisinde gerçekleştirmesi, oyunun ortak ahenginin oluşturulmasıdır.
Belirtilmeli ki, Abhazya’da bayanlar evlilikten sonra oynamıyorlar ve bundan dolayı geleneğin istisnası olan saygın misafilerin ısrarları üzerine damadın anne ve babasının bir-birbiri oynaması çok özel ilgi içerisinde gerçekleşiyor. Düğün kutlamaları genelde ikinci veya üçüncü günün akşamı bitiyor ve misafirler ev sahipleri vedalaşarak evlerine dağılıyorlar.
Fakat bayramdan sonra Abhaz düğün geleneklerinin en sorumlu kısımlarına sıra geliyor. Kocasının ailesine katılınca, yengeyi şimdiye kadar girme hakkının olmadığı geniş eve alıyorlar (Abhaz avlusundaki olması gereken herbir inşaat parçası önceden geleneklerle belirlenmiş bulunuyor ve birkaç evden herbiri berili amaçlara yöneliktir).  Fakat düğün öncesi ve sonrasında iki ay boyunca gelin kocasının anne ve babası, erkek ve kız kardeşlerinden saklanmak zorundadır, devamındaki altı ve daha fazla boyunca ise kocasının yanında kayın anası ve babasının karşısına çıkmamalıdır.
 Abhazcada “siz” şeklindeki hitap şekli hiçbir insana karşı kullanılmıyor, yaşı çok büyük veya saygın insan olsa dahi. Gelin bu kuralın istisnasıdır ve kayın anası ve babası, kocasının büyük erkek ve kız kardeşlerine, gelin olduğu yerleşim yerinin tüm yaşlılarına ve de kocasının süt ana ve babasına bu kelime ile hitap etmelidir.
Abhaz geleneklerine göre gelin kocasına ismiyle hitap etmemeli. Onun kendisine hitap ederken, ona “sen” diye söylüyor, birisi ile kocası hakkında konuştuğunda ise “o” veya “bu” diye söylüyor, kocası orada hiç bulunmamış olsa bile. Kocası ise kayın anasına “dad” – baba, kayın anasına ise “mam” diye hitap ediyor. Adetlerde evlenmiş kadın hayatı boyunca “siz” diye hitap ettiği kişilerle aynı banka, her ne kadar uzun olursa olsun, oturamaz, o bir de kocasının yanına oturmamalıdır.
Modern Abhaz düğünün merkezi törensel eylemi düğün ziyafeti oluyor, geçmişte derin anlamlı olan birçok gelenek ise günümüzde daha çok gösterişe yönelik ve bir çeşit oyun halini almış olmasına rağmen, yine de törenlerin esas kısımları yerine getiriliyor, ayrıca, son zamanlarda bazılarını yeniden canlandırma ve gençlerin Avrupa düğün modasına uymaktansa, geleneksel Abhaz düğününü düzenlemeye eğilimli oldukları görülüyor. Bu düğün kıyafetleri ile ilgili olduğu gibi, bayramın kendisinin de yapılması şeklini de kapsıyor. Bir de şu eklenmeli ki, bugünkü geleneklerde değişiklikler sadece Abhaz halkı ile ilgili değil, aynı zamanda diğer birçok halkı kapsamış bulunmaktadır, sebebi ise birçok etkene bağlıdır. Böyle çok kültürlü dünyada halkın kaybolup gitmemesinin ne kadar mümkün olduğunu derin analize tabii tutmak gerekecektir.

Şazina Kutsnia
“Abaza Yurdu” internet sitesi için özel,