Sazan Ne Zaman Yumurtlar
Sazan balığı (Cyprinus carpio), Avrupa ve Asya’daki göllerde ve büyük nehirlerde ötrofik sularda yaşayan yaygın bir tatlı su balığıdır. Yerli ve vahşi bir popülasyondur. Türleri zaman içerisinde evcilleştirilip dünya çapında tanınan bir balık türü haline gelmiştir. Genellikle yıkıcı bir istilacı tür olarak kabul edilen sazan balığı, dünyanın en istilacı 100 türü listesindedir.
Sazan Balığının Kökeni
Sazan balığı, ilk kez Avrupa ve Asya’da tanımlanmıştır; bugün ise kutuplar hariç dünyanın her yerine bulunur. Dünya çapında en sık yaşayan üçüncü balık türdür ve çiftlik balığı olarak tarihleri Roma zamanlarına kadar uzanır. Birçok bölgede gıda maddesi olarak tüketilmesine rağmen yerel balık stoklarını tüketme yetenekleri nedeniyle birçok bölgede istilacı tür olarak kabul edilir. İlk olarak sazan, yaklaşık 2000 yıl önce Tuna Nehri’nin iç deltasında bulundu, yazılı kaynaklara göre torpido şeklinde ve altın sarısı renkteydi. İki çift bıyığı ve ağ benzeri bir pul deseni vardı. Romalılar tarafından güney-orta Avrupa’da büyük, özel olarak inşa edilmiş balık çiftliklerinde yetiştirildi (Tuna delta bölgesinde keşfedilmiş tarihi yerleşim yerlerinde sazan balığı kalıntıları keşfedildi). Su ürünleri yetiştiriciliği ticari olarak karlı bir yatırım haline geldiğinden, sazan balıklarını yetiştirmek için gerekli altyapı çalışmaları yapıldı. Tasarlanan kültür ortamları genelde yumurtlama havuzları ve büyüme havuzları olarak iki kısım içeriyordu. Sazanların doğal habitatları ise bu dönemde Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Gölü’ne kadar uzandı.
Hem Avrupa hem de Asya’da sazan balığı türleri evcilleştirilmiştir. Avrupa’da, sazan balığının yemek balığı olarak evcilleştirilmesi 13. ve 16. yüzyıllar arasında keşişler tarafından yapıldı. Vahşi türleri, muhtemelen insan faktörünün yardımıyla, 12. yüzyılda Hollanda’daki Ren deltasına ulaştı. Evcilleştirme ile ortaya çıkan varyantlar arasında büyük, ayna benzeri pullara sahip aynalı sazan (doğrusal ayna – yanal çizgi boyunca uzanan birkaç sıra pullu doku hariç neredeyse pulsuz; Almanya menşeli) ve deri sazan (yüzgeci hariç neredeyse pulsuz) bulunur. Koi sazanı ise 1820’lerde Japonya’nın Niigata bölgesinde ortaya çıkan evcilleştirilmiş bir süs balığı çeşididir, ancak ana türünün muhtemelen Doğu Asya sazanları olduğu tahmin edilmektedir.
Sazan Balığının Fiziksel Yapısı
Yabani sazan balığı, vücut uzunluğu vücut yüksekliğinin yaklaşık dört katı, etinin rengi kırmızı ve öne doğru çıkıntılı bir ağzı ile evcilleştirilmiş sazan balığı türlerinden daha incedir. Yeterli alan ve besin verilirse, çok büyük boyutlara ulaşabilirler. Ortalama büyüme hızları, evcilleştirilmiş sazanın büyüme hızının yaklaşık yarısıdır. Evcilleştirilmiş sazanların boylarına ve ağırlıklarına ulaşmazlar. Maksimum 40 kilogram ağırlığa ve 120 santimetre uzunluğa kadar büyüyebilirler.
Kaydedilen en yaşlı sazan balığı 38 yıl yaşamıştır. Kaydedilen en büyük sazan balığı, İngiliz balıkçı Colin Smith tarafından 2013 yılında Fransa’daki Etang La Saussaie balık avlağında yakalanmıştır ve 45,59 kilogram ağırlığındadır. Ortalama boyutları 40-80 cm, ortalama ağırlıkları ise 2-14 kg civarındadır.
Sazan Balığının Habitatı
Çoğu koşula toleranslı olmasına rağmen sazan balıkları, büyük yavaş veya durgun su kütlelerini ve yumuşak, bitkisel tortuları tercih eder. Beş veya daha fazla kişilik gruplar halinde yaşamayı tercih ederler. Doğal olarak ılıman iklimlerde, pH’ı 6,5-9,0 ve tuzluluk değeri ortalama %0,5 arası değişen, 3 ila 35 °C arasında değişen tatlı veya hafif acı sularda yaşarlar. Büyümeleri için ideal sıcaklık 23 ila 30 °C’dir. Yumurtlama için ortalama 17 ila 18 °C’lik suları tercih ederler. Buzun altında bir miktar serbest su kaldığı sürece, donmuş bir gölde kışı kolayca atlatırlar. Sazan balığı, yüzeydeki havayı yutarak çok düşük oksijen seviyelerine sahip sularda dahi yaşayabilir.
Sazan Balığı Nasıl Beslenir?
Sazan balığı hepçildir. Su bitkilerinden oluşan otçul bir beslenme düzenini tercih ederler. Ancak genelde suyun yüzeyinde yaşayan böcekler, kabuklular (zooplankton dahil), kerevitler ve bentik solucanlarını da yiyebilirler.
Sazan Balıklarının Üremesi
Tipik bir yetişkin dişi, tek bir yumurtlamada 300.000 yumurta bırakabilir. Dişiler tipik olarak ilkbaharda yumurtlasa da, artan su sıcaklıklarına ve yağışlara tepki olarak sazan bir mevsimde birden çok kez yumurtlayabilir.
Sazan Balığı ile Beslenen Canlılar
Tek bir sazan yılda bir milyondan fazla yumurta bırakabilir. Yumurtalar ve yavrular genellikle kültür ortamlarında bakteri, mantar ve çok sayıda küçük yırtıcı hayvanın kurbanı olur. Yumurtadan çıkmayı başarabilmiş sazanlar, turna balığı ve büyük ağızlı levrek gibi diğer balıklar ve bir dizi kuş (karabataklar, balıkçıllar ve kazlar) ve memeliler (su samuru gibi) tarafından avlanır.
Sazan Balığı Yetiştiriciliği
Sazan, 2015-2016 döneminde küresel ölçekte yaklaşık 4,67 milyon ton kadar tüketildi ve toplam küresel su ürünleri tüketiminin yaklaşık %7,4’ünü oluşturdu. Avrupa’da sazan, 2015-2016 yılları arasında toplam iç su ürünleri üretiminin (9,42 milyon ton) %1,8’ine (0,17 milyon ton) tekabül eder. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde yerelleştirilmiş üretimi ile Avrupa tatlı su kültür balıkçılığında önemli bir yetiştiricilik türüdür. Rusya Federasyonu (0,06 milyon ton) ve ardından Polonya (0,02 milyon ton), Çekya (0,02 milyon ton), Macaristan (0,01 milyon ton) ve Ukrayna (0,01 milyon ton) 2016 yılında Avrupa’daki sazan üretiminin yaklaşık %70’ini oluşturmuştur. Orta Avrupa ülkelerinde sazan balığı kültür ortamlarının ortalama üretkenliği 0,3 ile 1 ton arasında değişmektedir. Avrupa’da sazan üretimi, hacim açısından, 2009–2010 döneminde zirveye (0.18 milyon ton) ulaştı ve o zamandan beri düşüş göstermektedir. Sazan yetiştiriciliği, özellikle Orta Doğu Avrupa Bölgesi’nde (CEER) tatlı su kütlelerinin kirlenmesinin bir itici gücü olarak sıklıkla eleştirilir. Çevreciler ve sazan çiftçileri arasında, su kütlelerinin kirlenmesine ilişkin bazı tartışmalar olmuştur ve bu, balık yetiştiriciliği yasalarını çevreleyen politik düzeyde lobi faaliyetlerine dönüşmüştür.
Sazan Balığı Avcılığı
Tipik sazan balığı, su ürünleri yetiştiriciliğinde Çin sazanı ve gümüş sazanından sonra 3 numaralı balıktır. Sadece Çin’de üretilen sazan balığının yıllık tonajı, dünya çapında su ürünleri yetiştiricileri tarafından yetiştirilen alabalık ve somon gibi diğer tüm balıkların ağırlığını aşmaktadır. 2002 yılında çiftlikte yetiştirilen tüm tatlı su balıklarının %14’üne tekabül edecek şekilde, yılda yaklaşık üç milyon ton üretilmektedir. Çin, sazan üretiminin yaklaşık %70’ini yetiştiren açık ara en büyük ticari üreticidir. Sazan hem vahşi doğadan yakalanabilmesi hem de su ürünleri yetiştiriciliğinde çokça yetiştirildiği için dünyanın birçok yerinde tercih edilen bir besin maddesidir.
Batı Avrupa’da, sazan balıkları için küçük bir pazar olmasına rağmen, daha çok bir spor balığı olarak yetiştirilmektedir. Tipik sazan balığı, Avrupa’nın birçok yerinde olta balıkçıları arasında oldukça popülerdir. Sazan ayrıca mızrak, yay ve sinek balıkçıları arasında da popüler bir türdür.
Türkiye’de 40 cm altında sazan balığı avlamak yasaktır. Bu kurala uymadan tutulan sazan balıkları derhal suya geri bırakılmalıdır. Aksi şekilde hareket eden avcılara para cezası uygulanır. Ekolojik dengeyi tehdit eden İsrail Sazanında ise herhangi bir av kısıtlaması ya da yasağı bulunmamaktadır.
Sazan balığı avı yapmak istiyorsanız, ‘Sazan Balığı Avı Nasıl Yapılır: Teknikler ve İpuçları‘ makalemize göz atabilir, dünyada en yaygın kullanılan teknikleri ve ipuçlarını öğrenerek av tekniklerinizi geliştirebilirsiniz.
-fizik kuralları gereği su ısındıkça oksijen azalır soğudukça artar.
sazan oksijeni sever ve su miktarındaki oksijen arttığında beslenme amaçlı dolaşır bu nedenle sıcak havalarda sazanı göl veya gölete karışan oksijen taşıyan dere ağızlarında oksijenin yoğun olduğu yerlerde aramalıyız.
-sazanın en iyi yem yeme su sicaklıgı 23/24 derecedir rahat yaşam aralıgı 16/25 arasıdır.Ustalar sazan avı arpa hasadından sonra başlar derken bunu kastetmektedir.Arpa hasadında başlıyan sazan avındaki verimli dönem bölgemizde kasım ayı ilk haftalarında sona erer.
-sazan mayıs temmuz arası su sıcaklıgı 18/22 derece arası oldumu yumurta atar.Yumurtlama(havyar )döneminde yeme bakmaz.
- sazan avında mutlaka ön yemleme yapmak gerekir.Yemlemeye av gününden önce başlanılıp sazanı avlağa alıştırmalı av sırasındada zamam zaman yemleme yaparak bölgede tutmalıyız.Yemlemede sapan,roket veya suda eriyen torbaları kullanabiliriz.Benim tercihim roket ile yemlemedir.Av başlangıcından önce oltalarımızı atacağımız bölge ve mesafeye roketle atılan yemler sazanın av bölgemizde toplanmasını sağlar.
-sazan yemi ısırmaz emerek yer bu yüzden yumuşak yem tercihidir.Benim yemde tercihim taze süt mısırın ayıklanıp haşlandıktan sonra az tuz,şeker ve vanilya katılarak konserve şeklinde hazırlanmış şeklidir.Sezon başında hazırlanan konserveler yıl boyu kulllanılabilir.Yemlemede ise kuru mısırın haşlanarak biraz yumuşatılmış haline elma sirkesi katarak kullanıyorum.Yem olarak konserve mısırda kullanılabilir fakat bu tür konserve mısır koçanından keserek ayrıldığından ve yumuşak olduğundan küçük balıklar tarafından didiklenme ve atışlarda iğneden düşme riski vardır.
-sazan suyun yavaş yavaş derinleştiği,suya yağışlar veya dereler vasıtasıyla bitki böcek kalıntılarının karışacağı dere ağızlarını sever.Avlağın birden derinleştiği kayalık,taşlık bölgeler sazan avı için uygun değildir.Bilhassa sezon başlarında göl ve göleti besleyen akarsuyunun göle karıştığı yerler ideal avlaklardır.
-sazanı göl veya göletin çukurlar oluşturduğu tabi yemlerin toplanma alanlarında aramalıyız.(Bakınız)avlağın tanınması konusundaki Dodurga barajında suyun çekilmesi ile meydana çıkan çukur bölgeler.
-kopararak değil yemi emerek dipten alan balıklardan olduğundan toprak ve milli,dibi yumuşak alanlar beslenme alanlarıdır.
-su içinde cisimler oldugundan büyük görünür . iğneye takılacak yem konusunda bu husus dikkate alınmalıdır.Yansımayı önlemek tabi görüntü vermek için sazan oltalarında kurşun ve fırdöndülerin kamufle edilmesi gerekir.
-Havaların soğumaya başlaması ile sazan suyun derin ve bataklık bölgelerine çekilir.Yem yeme oranı düşer, sazan yaza göre 1/4 nisbetinde az yem yer. Bu nedenle avlanma oranları düşer.Bağ bozumu sazanın da yemlenme ihtiyacının azaldığı zor av verdiği dönemin başlangıcıdır.
Derede "yumurta" nöbeti
02.05.2019
Kitaplar » Su Ürünleri Yetiştiriciliği » Asya Sazanları
Resim: 16 kg ağırlığında bir ot sazanı. (Ctenopharyngodon idella)
ASYA SAZANLARI
Prof. Dr Atilla Alpbaz
OT VEYA ÇİM SAZAN VE GÜMÜŞİ SAZAN
(Ctenopharyngodon ideila VAL)
Uzak Doğu ülkeleri; özellikle Çinliler, asırlardan beri göletlerde balık yetiştirmektedirler. Güney Asya ve Uzak Doğu'da adi sazan yetiştiri- ciliği dışında çeşitli sazan türleri ele alınır. Bunlardan birincisi "Hint Sazanı" olarak adlandırılan Hindistan'da, Birmanya'da ve Pakistan'da yetiştirilen Catla, Cirrhina ve Labee türleridir. Diğer grup ise "Çin Sazanı" adı altında toplanır. Bunlar Çin'de, Tayland'da, Vietnam'da, Malezya'da ve Japonya'da yetiştirilen Ctenopharyngodon idella (Ot sazanı) , Hydpophthalmichthys molitrix (Gümüş Sazarıı) (planktonla beslenen), Aris- tichtys nosilis (Zooplankton ve fitoplanktonla beslenen), Mypopbaryngodon piceus (Yumuşakçalarla beslenen) ve Cirrhina molitorella (Suyun dibinde ki canlı ve ölü atıklarla beslenen) olarak sıralayabiliriz.
Bu son gruptan olan sazan balıklarından ilk dördü 1950 yıllarına doğru Rusya'ya ve 1956'da Romanya'ya Çin'den götürülerek yetiştirilmeye başlanmıştır. 1960 yılından bu yana Macaristan'a ve diğer Doğu Avrupa ülkelerine götürülmüşlerdir. Yapay döllemenin başarıyla uygulanmasından sonra bu türler diğer Avrupa ülkelerine ve Amerika'ya da yayılmaya başlamıştır. Bu türlerin bütün dünyada hızla yayılışının nedeni adi sazan ve diğer sazan türleri tarafından yenmeyen otlarla ve planktonlarla beslenmeleri, hızlı gelişmeleri ve etlerinin lezzetli oluşudur.
Avrupa'da yetiştiriciliği yapılan başlıca Asya sazanları şunlardır: Ot sazanı, gümüşi sazan ve büyük başlı sazan. Bu sazanlar Çin kökenlidirler. Kuvvetli akıntılı sularda yaşayıp üretilmektedirler. Yaz yağmurlarının ırmakları kabarttığı zaman suyun sıcaklığı 25-30QC arasında ve bulanık olduğu bir dönemde ürerler. Çin'de bu balıkların yetiştiriciliği büyük önem taşır. Öyle ki Çin'de yetiştirilen tatlı su balıklarının %14.6'sı sazan iken, %38.4'ünü gümüşi sazan ve büyük başlı sazan teşkil eder. Ot sazanının üretimi bile normal sazandan fazla olup %22 oranındadır.
Çinli yetiştiriciler ve köylüler bu balıkları yüzyıllardan beri karışık olarak yetiştirmektedirler. Bu türlerin yavruları sürekli olarak Forrnoza'ya, Malezya'ya, Japonya'ya ve diğer Doğu Asya götürülerek tüketilecek boya kadar yetiştirilmektedirler. Bu balıkların gelişmesi suyun sıcaklığı ile çok yakından ilgilidir.
OT SAZANI:
Uzun yapılı ve büyük pullarla kaplı bir bedene sahiptir. Yüzgeçleri kısa ve kuvvetlidir. Aşağı yukarı tatlı su kefaline (Squaliuscephalus L.) benzer. Çin'in kuzeyinden güneyine göre büyük ırmaklarda bulunur ve Amur ırmağından köken aldığı kabul edilir. Akarsularda 30-40 kg'a kadar büyüyenleri görülmüştür.
Vücut uzunluğu eninin 3.8-4.8 katı kadardır. ı metreden daha uzun olanlarına da rastlanır. Ama ortalama ağırlık 4-5 kg kadardır. 7 yaşlı, 7.4 kg gelen 76 cm uzunluktaki bir dişi balıktan 816.000 adet yumurta elde edildiği bildirilmektedir. Yumurtaları pelajiktir.
Yalnız otlarla beslenen bu balık su içerisin- deki alglerden de yararlanabilir. Bu nedenJe Çin ve Rusya'da gübreleme uygulanan geniş alanlardaki sazan üretiminde sazan ile birlikte yetiştirmeye alınır. Son yıllara kadar sadece nehirlerden yakalanan yavruları yetiştirmeye alınabilirdi. Ama günümüzde hormon al etkiler ile bu balıktan yavru üretilmesi mümkün kılınmıştır. Sadece ot yemesi nedeniyle üretim alanlarında özellikle iri olanların bulunması, yabancı otlarla savaş bakımından yararlıdır.
GÜMÜŞ SAZANI:
Yüksek sırtlı, yuvarlak torpil yapılı olup vücut küçük pullarla kaplıdır. Renk gümüşi beyaz, karın açık beyaz renkte olup yüzgeçler gri renklidir. Yavrular ilk 10-15 gün hayvansal plankton (küçük su canlıları) alır ve daha sonra bitkisel planktonlarla (küçük su bitkisi) beslenir. Gelişmesi sazana nazaran daha yavaştır. Fakat eti açık-beyaz renkte ve çok lezzetlidir. Sazan balıklarının 2 yıl sonunda 800-1.000 gr. ağırlığa ulaşılabilir. Bitki ve planktonJarca zengin sularda ve havuzlarda yetiştiriciliği olumlu sonuçlar vermektedir. Vücudu küçük ve gümüş renginde pullarla kaplıdır. Başı yuvarlak, alnı geniş, gözler ağız boyundan biraz aşağıdadır. Solungaç telleri 01dukça uzundur ve planktonik organizmaları tutabilecek ince bir filtre gibidir. Mavi ve yeşil plarıktonik alglerle beslenirler. Doğada nehir ve göllerde bulunur. Kış aylarını nehirlerin dip kısımlarında geçirir ve ilkbaharda bulundukları nehir eğer bir göl bağlantılıysa geniş sürüler halinde göl ve barajlara girerler. Amur nehrinde yumurtlama dönemlerinin Mayıs sonu ile Haziran başı olduğu bildirilmiştir. Kültüre alınacak yavrular bu nedenle Haziran ve Temmuz ayı ortasına kadar 6-8 haftalık süre içerisinde yakalanırlar. Yumurtalarının genel olarak göllere giren çıkan sularda olduğu ve göl içerisinde pek yumurtlamadıkları (Amur gölünde) saptanmıştır. Cinsi 01- olgunluğa genelolarak 4-5 yaşında ulaştıkları kabul edilmektedir. 5-9 yaş arası balıklarda ortalama canlı ağırlık 3 ile 4.9 kg arasında saptanmıştır. 20 kg'a ulaşabilen bireylere de rast lanmıştır.
Üst :Gümüşi sazan (Hypophthalmichtbys molitrix VAL.)
Alt: Büyük başlı sazan . (H nobilus) (27 Kg. )
BÜYÜK BAŞLI SAZAN
Gümüş sazana benzer. Başı daha büyük karnı daha yuvarlaktır. Derisinin rengi daha koyu, parlak ve koyu sarıdır. Solungaç telleri daha geniştir. Bu balıklar özellikle çok küçük zooplankton ve fitoplanktonları süzmeye yarayan solungaç tellerine sahiptirler. Eğer ortamda bu türün yiyebildiği yemler bololarak bulunuyorsa gelişmesi de oldukça hızlı olur. Sazan balıkları ile birlikte yetiştiriciliği yapılan bir balık türüdür. En çok Çin'de yetiştirilmek te olup bu ülkeden bir çok ülkeye ihraç edilmiştir. ABD' nde yayın balıkları ile birlikte polikültür yapılmaktadır. Yayın diğer balıkları yiyebilen bir balık türü olduğu için boy olarak aynı olanları birlikte yetiştiriciliğe alınınca herhangi bir sorun olmadığı belirtilmektedir.
Büyük başlı sazanlarda yavru üretim tekniği sazan balıklarındaki tekniğe yakındır. Balıklar 3- 4 yaşında cinsel olgunluğa ulaşırlar. Erkekler dişilerden daha önce cinsel olgunluğa ulaşırlar. Hormon etkisiyle yumurta alımı oldukça yaygın bir uygulamadır. Yumurtlama için 23-26°c en uygunudur. Yumurtalar elde edildikten sonra sazan yetiştiriciliğinde olduğu gibi hazırlanmış olan ve içerisinde doğal plankton üremesi gübreleme ile sağlanmış olan yavru üretim havuzlarına alınırlar. Burada büyüyen yavrular Çin'de dekara 100- 200 kg üretilecek şekilde sazan ile stoklanırlar. ABD' nde de aynı miktarlarda büyüme k üzere yayın balıkları ile stoklanırlar. Bu balıkların pazarlama ağırlığı 3-4 kg dır. Kılçıklı bir balık olduğu için küçük balık tüketimi pek iyi görülmemektedir. İri balıklarda kılçıklar nisbeten kemikleşmiş olduğundan tüketim daha kolaydır.
ABD devletlerinde Büyük Başlı Sazan ile yayın yetiştiriciliğinin birim alandan daha fazla .gelir sağlanmasını mümkün kıldığı belirtilmektedir. Çünkü zooplanktonları yiyerek ete çevirebi len bir canlı olarak yayınların tüketmediği bu organik kaynakları ete çevirerek karlılığı arttırdığı izlenmektedir . Bu konuda yapılan bir çalışmada yayın ile bu balığın yetiştirilmesinin dekara 25 ile 100 dolar arasında daha fazla gelir sağlandığı hesaplanmıştır. Dünyada yetiştiriciliği yapılan balıklar arasında dördüncü sıradadır. Ayrıca işletmelerde ek bir gelir elde edilmesinde önemli bir balık durumundadır. Çünkü yayın balıklarının değerlendirmediği bitkisel gıdaları değerlendirerek ete dönüştürür. Bazı dönemlerde yayın balığı fiyatlarının düşmesi durumunda bu tür ile ek bir gelir sağlayarak işletmelerin ekonomisine önemli katkıları olduğu kaydedilmektedir. Ülkemize getirilerek yetiştiricilik çalışmaları yapılmasında veya sazan ile birlikte yetiştiriciliğe alınmasında başarılı okunabilir. Eti bir miktar kılçıklı olduğundan bazı bölgelerde pek sevilmez ise de bazı ülkelerde aranılan bir türdür. Yetiştirilmesine genel olarak sazan balıkları üretiminde kullanılan tekniklerin benzer olduğu söylenebilir. Yalnız her tür için yetiştirme yöntemlerinde az da olsa yetiştirme farklıkları başarılı bir yetiştirmede önemli roloynar. Balıklar 3-4 yaşına gelince cinsel olgunluğa ulaşırlar. Erkekler dişilerden daha önce cinsel olgunluğa erişirler. Cinsel olgunluğa erişme yaşı bölgelere ve buna bağlı suyun sıcaklığına bağlı olarak daha erken veya geç olabilir. Oldukça iri balıklardır. 10-12 kg canlı ağırlığa 4-5 yaşında iken ulaşabilirler. Çin'de 30-35 kg gelenlerine bile rastlanabilir.
ÇİN SAZANLARINDA BESLENME:
Her üç tür de genel olarak bitkisel gıdalarla beslenirler. Buna bağlı olarak da sindirim sistemleri boy uzunluğunun 4-5 katı olabilir. Böylece bitkisel gıdaları kolaylıkla sindirebilirler. Doğal olarak bulundukları sular ise genel olarak Asya daki nehirlerdir. Bazıları çok soğuk su koşullarına sahiptir. Örneğirı Amur nehri kışın 4-5 ay buz tutar. Bazı nehirlerde ise su sıcaklığı yıl boyu daha yüksektir. Bu nehirlerde büyüme daha hızlı olur.
Her üç türde de yavrular zooplanktonlar ile beslenirler. Daha sonra diğer yernlere geçerler. Ot sazanı daha çok bitkisel gıdalarla beslendiği halde diğer iki tür planktonları süzme özelliğine sahiptirler. Bu nedenle gıdaları arasında zooplanktonlar da bulunur. 100 mikrondan küçük planktonları bile süzerek gıda olarak değerlendirebilirler.
Üst: Resim : Mutasyon ve seleksiyon yolu ile sarı renkli büyük başlı sazan hatları geliştirilmiştir
Alt: Kızılgöz. (Rutilus rutilus veya Gardanus rutilus. L.)
ÇİN SAZANLARINDA YAVRU ÜRETİMİ:
Her üç türün de üretilmesinde zugar şişelerinden yararlanılabilir. Anaç balıkların bakımı çok önemlidir. Üreme mevsiminden önce damızlık balıkların ayrılarak özel bir bakıma tabi tutulmalarında yarar vardır.
Genel olarak üreme zamanlarının 20üe dolayları olduğu belirtilebilir. Damızlık balıklar dişi ve erkek olarak 8-10 gün önce ayrılırlar. Dişilerde karın dolgun ve yumuşaktır. Erkelerde ise karın daha düz bir yapıya sahiptir. Olgun yumurta elde etmek için Sazan yetiştiriciliği bölümünde açıklandığı gibi hipofiz uygulaması yapılabilir. Sağım ve erkekten alınan sperrnler ile yumurtalar döllendikten sonar yumurtalar zugar şişelerine konulur. Zugar şişelerine 0.8-1 lt dak. Su verilebilir. 8-10 litrelik zugar şişelerine 1/3 oranında yumurta konabilir veya her şişeye 50 gr yumurta yerleştirilebilir. 50 gr döllenmiş yumurtada çim sazanında 40.000, gümüş sazanında 50.000 büyük başlı sazanda ise 30.000 dolayında yumurta bulunur. Zugar şişelerine verilen su yumurtaları hafifçe kırnıldatacak miktarda olmalıdır.
Döllenmeden 8-10 saat sonar ölü yumurtalar donuk bir renk alır. Bu yumurtalar bir sifon yardımıyla temizlenebilir. Yumurtadan çıkan larvalar şişeleriri üst kısmından kolayca yetiştirme tankı-na geçebilirler. Bu larvalar tülbentle toplanarak özel yetiştirme yerlerirıe de alınabilirler. Bu konuda çeşitli yetiştirme yolları denenebilir. Bu yavrular daha sonra planktonca zenginleştirilmiş özel havuzlara alınarak beslenirler. Artemia larvaları ile büyütme olanağı da vardır.
Turna, sudak, levrek ve hatta yılan balığı tarafından yenmeyen besinleri yiyerek ete çevirdiği için ek bir ürün olarak bazı bölgelerde yetiştirildiği kaydedilmektedir. Kızılgöz özellikle göller için de önemli bir türdür.
Göz rengi kırmızımsıdır. Gırtlağında tek sıra halinde dişleri vardır. Kızılgöz'ün bölgelere göre çok ırkıarı vardır. Vücut yüksekliği de bulunduğu bölgedeki besin olanaklarına göre, yüksek veya düşük olabilir. Büyümeleri de ortama bağlıdır. Ender olarak 40 cm . uzunluğa ve 1 kg ağırlığa ulaşabilir. Göllerde ve durgun sularda sürü halinde kıyılardaki bitkiler arasında yaşarlar. Karadeniz, Aral gölü ve Baltık Denizi'nin körfezlerinde az tuzlu sulara girerek yaşayan kışlama ve yumurta yapmak için tatlı sulara göç eden bölgesel ırkıarı vardır.
Hayvansal besin kaynakları; böcek larvaları, yumuşakçalar ve kabuklular, bitkisel besin kaynakları ise çeşitli yosunlar ve fitoplanktonlardır. Kış mevsiminde suyun dibine inerek kışlarlar.
Kızılgöz isan sonundan Haziran'a kadar yumurta yapar. Bunun için su sıcaklığının 10QC nin üstünde olması gerekir. Yumurtlama genellikle kıyıya yakın, alçak yerlerde ve çakıllı bir yüzeyde olur. Erkekler birkaç gün yumurta bırakılan yerlerde kalırlar.
Bir dişi balık 5000 ile 200 000 arasında yumurta bırakabilir. Yumurtaların çapı 1 mm. Kadardır. Yumurtalar yapışkan olduklarından taşlara ve bitkilere yapışır. Kuluçka devresi suyun sıcaklığına bağlı olarak 4-10 gün sürebilir. Yumurtadan yeni çıkan larvalar 4-6 mm. boyundadırlar. 2-5 gün kadar bu larvalar hareketSiz bir şekilde yaşar ve yumurta kesesini tüketirler. Bu dönemden sonra yavru balıklar kıyıya yaklaşır ve zooplanktonlarla beslenir. Yavru balığın boyu 30 mm. 'ye ulaştığında pullar görülmeye başlar. Dişiler erkeklerden daha hızlı büyürler. Kızılgöz'ün eşeysel olgunluk yaşı 3 yaş dolaylarındadır. Bölgelere göre değişebilir.
MİNNOV YETİŞTİRİCİLİĞİ
Dünyada yetiştirilen su canlıları arasında üretimi en fazla yapılan balık türlerinden biri durumundadır. 2000 yılı verilerine göre yaklaşık 1.5 milyon ton ile altınca sıradadır. İngilizce de "crucian carp" olarak isimlendirilir. Latince adı carassius carassius dur. En irileri 60 cm boy ve 3 kg ağırlığa ulaşabilir. Demersal bir balıktır. Tatlı ve acı sularda yaşarlar. Çin'de pirinç tarlalarında fazla miktarda yetiştirilir. Bu tür alanlarda boyları daha küçük ve 250-500 gr arasında yemeklik olarak önem taşırlar. Küçük yavruları balık avcılığında canlı yem olarak önemlidir. Çok sıcak suları sevmezler 14-22 derece olan göl ve diğer sular yaşamları için çok uygundur. Tüm avrupadan Çirı'e kadar yaygındırlar.
Üst: Minnow (Carassius carassius)
Alt:Beyaz Amur lerveği (Parabramis pekinensis)
BEYAZ AMUR LEVREGİ
(parabramt speleinensis)
520 bin ton üretim ile dünyada yetiştiriciliği yapılan canlılar arasında 16. sırada bulunmaktadır. Bu nedenle balık yetiştiriciliğinde önemli bir yeri olduğu söylenebilir. Minnov olarak da isimlendirilebilir. 55 cm. boy ve 4 kg. canlı ağırlığa ulaşabilirler. Tatlı su balığı olup genel olarak 10-20 m derinlikteki sularda yaşarlar. Dip ve orta sularda yaşamayı tercih ederler. Eti lezzetli olarak kabul edilmekle beraber fazla
kılçıklıdır. Çin'de gerek balıkçılık gerekse yetiştiricilik açısında önemli bir türdür. Yetiştiricilik çalışma larında sazan balıkları yetiştiriciliğine benzer bir uygulama tekniği vardır
ÇAMUR SAZANI
(Cirrhinus motitorella)
Dünyada yetiştiriciliği yapılan türler arasında sırada olup 2000 yılı için 270.000 ton dolayında yetiştirilmiştir. Daha çok sazan yetiştinciliğinde bir yan ürün Olarak ele alınmakta ise de üretim miktarının çokluğu nedeniyle bir çok ülke için önemli bir yetiştiricilik ürünü olarak kabul edilir.
SIYAH AMUR SAZANI
(Mylopharyngodon piceus
Dünyada en fazla yetiştiriciliği yapılan 30 tür arasında bulunur. 190.000 ton dolayında yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çin sazanlan arasında kabul edilir. Oldukça iri boyutlara kadar büyüyebilir. 122 cm boy ve 32 kg. alanlarınınyakalandığı bildirilmektedir.
DEV SİYAM SAZANI
(Catlocarpio siamensis)
Sazan ismi altında tanınan balıklar arasında en irisi olarak dikkat çeken bir türdür. 80-90 kg ağırlığa ulaşabilirler. Bu nedenle avcılığı çok heyecanlı olan bir balık olarak bilindiğinden bu balığın avcılığı konusunda turistik geziler düzenlenir. Bu nedenle az miktarda da olsa özel olarak büyütülen balıklar bazı avlanma alanlarına avcılık amacı ile bırakma gayesiyle diğer balık yetiştiricileri tarafın- dan büyütmeye alınmaktadır. Özellikle Tayland'da Bankgog'a yakınbazı özel göletlerde turistlere avcılık yaptırılır.
Üst: Çamur sazanı (cirrbinus molitorella)
alt: Siyahj Amur Sazanı (Mylopbaryngodon piceus)
YEŞİL SAZAN
(Tinca tinca L.)
Yeşil sazanlar genellikle içerisinde bol miktarda bitki örtüsü bulunan durgun sularda, göl ve göletlerde yaşamayı sever. Kadife balığı olarak da isimlendirilmektedir. Çoğunlukla dip kısımlarda yaşayan bir türdür. Ülkemizde Karadeniz'e akan nehirlerde ve Trakya ile İç Anadolu'nun bazı bölgelerine yayılmış bulunmaktadır. Eti biraz kılçıklı olmasına rağmen sıkı ve lezzetlidir. Yurdumuzda ticari değeri çok olmamasına karsın Avrupa'da alabalık fiyatına yakın pazarlanır ve tüketim alışkanlığı yaygındır. Bu nedenle sazan ile birlikte yetiştiriciliği yapılır. Bu balığa kadife balığı ismi de verilmektedir. Bedeni koyu yeşil veya esmer, yüzgeçleri yuvarlakIaşmış ve pullan esmerdir. Derisi kalın ve kaygandır. Ağzının gerisinde 2 tane bıyık vardır. Doğada 70 cm. boya ve 8 kg. ağırlığa erişebilir. Eşeysel olgunluğa erişen erkek yeşil sazanlarda karın yüzgeçlerinin ikinci ış ını daha da uzar ve büyür. Böylece anüse kadar ulaşır.
Ara sıra çok az tuzlu sularda da yaşadığı görülür. Yumurtlama su sıcaklığı 19-20°C'yi bulduğu zaman olur. Yumurtalarını bırakmak için bol miktarda bitki bulunan alçak derinlikteki yerleri seçer. Anaç olarak kullanılacak yeşil sazanların ağırlıkları 0.5-1.5 kg arasında değişir. Üreme mevsimi dışında bile erkek ve dişi birbirinden kolayca ayırt edilebilir. Çünkü erkeklerin karın yüzgeçleri dişininkinden daha uzundur. Anüs boşluğu na kadar uzanır. Dişilerde bu yüzgeçler daha kısadır.
Yeşil sazan Avrupa koşullarında 3-4 yaşında iken yumurtlamaya başlar. Yumurtlama zamanı Nisan-Temmuz ayları arasıdır. 500 gr. ağırlığında olan dişi yeşil sazan 300.000 kadar yumurta bırakır. Bu sayı yaşlı ve iri anaçlarda 1 milyona kadar ulaşabilir. Yumurtaların çapı 0.8 ile 1.2 mm arasında değişir. Yumurtlama işlemi iki haftalık aralıklar ile 2 ay kadar devam edebilir. Yumurtalar suyun dibinde veya bitkilere yapışık olarak bulunur. Döllenmiş yumurtlardan 100-120 derece gün (5-6 gün) sonra yavru çıkmaya başlar. Yumurtadan yeni çıkan larvalarda boy 4-5 mm. kadardır. Larvalar ilk günler bitkilere yapışıkmış gibi dururlar. 10 günlük olunca yumurta kesesi kaybolur ve larvalar yem almaya başlarlar. ilk günlerde planktonlar ile beslenen lar- va lar büyüdükçe diğer yemleri de almaya başlar.
Adi sazanlar ile birlikte yetiştirilen yeşil sazanlar kimi işletmelerde kızılgöz (Rutilis rutilis) ile de yetiştirilirler. Yeşil sazan yetiştirilen havuzların kimi yerlerinin alçak kimi yerlerinin ise derin olması, havuzda bol miktarda bitki bulunması ve güneşlenmenin iyi olması istenir.
Üst: Dev siyam sazanı (Catlocarpio siamensis)
Alt: Yeşil sazan (kadife balığı)
Ülkemizde sazan balığı yetiştiriciliği yeni başlamış olan bir uğraşı alanı olduğu gibi, yeşil sazan üretimi de günümüze dek ele alınmış değildir. Orta Avrupa'da yapılan yeşil sazan üretiminde yavru yetiştirilmesi ya adi sazanlar için yapılmış üretim havuzlarında uygulanır ya da özel olarak yapılmış havuzlar kullanılır. Özelolarak yeşil sazan yavrusu üretimi için yapılan havuzların 2-2.5 dekar arasında olduğu ve buraya ilkbaharda 4-6 dişi balık ile 8-12 adat erkek balık konulması gerektiği bildiril- mektedir. Bu havuzlar Ağustos sonlarında boşaltılır ve 3-5 cm boyundaki yavrular üretim havuzlarına alınırlar. Yavrulardaki gelişme ortam koşullarına bağlı olarak değişebilir.
Tüketim için yeşil sazan üretimi genellikle adi sazanlar ile birlikte yapıldığını belirtmiştik. Genel olarak adi sazanlar ile yeşil sazanlar beslenme bakımından benzer isteklerde bulunduklarından konulan balık sayısında oranının iyi düzenlenmesi lazımdır. Çünkü yeşil sazanlar da gelişme adi sazanlardan daha geri olduğu için sazan oranının daha yüksek olması gerekir. Yeşil sazan %20-25 oranında olabilir.
Orta Avrupa'da yeşil sazan üretimi stoklama amacıyla da yapılmaktadır. Stoklamada adi sazan ve Kızılgöz'de kullanıldığında bu üç balığın eşit olarak 1/3 oranlarında stoklanmaları önerilmektedir.
Yeşil sazan balığı özellikle geniş alanlarda yaplan sazan yetiştiriciliğinde bir yan ürün olarak tabanı çamurlu ve zengin otlu havuzlarda yetiştirmeye alınır.