Regl Olduktan Sonra Boy Ne Kadar Uzar

HAZIRLAYAN: Özgür Gökmen ÇELENK
İstanbul Tıp Fakültesi’nde Büyüme-Gelişme ve Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hülya Günöz anlattı.

Ergenlikte ne kadar uzama normaldir?

Prof. Dr. Hülya Günöz: Ergenlik belirtilerinin başladığı dönemde yılda 5 santim uzama yeterli değil. Ergenlikte kızlar 15-20 santim, erkekler 25-30 santim uzar. Bu dönemde uzamaya çok dikkat etmek lazım.

Çünkü ergenlik çocuğun artık son uzama periyodudur. Ondan sonra büyüme kıkırdakları kapanacak, büyüme tamamlanacaktır. Çocukları kısa kalmış ailelerde genellikle şunu gözlemliyoruz:

Bu aileler doktora başvurmak yerine, nasılsa uzayacak diye ergenlik dönemini bekliyor. Sonra bir bakıyorlar ki, çocuk ergenliğini tamamlamış ama hala beklenen hızda büyümemiş. İşte tam bu noktada aileler doktor arayışına giriyor. Maalesef doktora gittiklerinde de artık çok geç kaldıklarını fark ediyorlar.

Özellikle kız çocukları olan anneler çok dikkatli olmalı. Kız çocukları, ergenlik başladığında yani memeleri tomurcuklanmaya başladıkları anda hızlı büyür. Bu dönemi geçirdikten sonra artık ikinci bir hızlanma periyodu olmaz.

Adet döneminden sonra büyüme durur mu?

Prof. Dr. Hülya Günöz: Durma demeyelim ama adet dönemi artık büyümenin sonuna yaklaşıldığında dair bir alarmdır. Yapılan birçok çalışmaya göre, adetin başlamasıyla beraber çocukların ortalama uzaması 4-6 santimetre arasında değişiyor. Ama boyu 3 santimle duran çocuklar da var.

Boy uzaması kaç yaşına kadar devam ediyor?

Prof. Dr. Hülya Günöz: Uzama tamamen çocuğun bulunduğu ergenlik gelişimiyle ilgili. 10-10.5 yaşında adet gören bir kız çocuğunun büyümesi 13 yaşında durur artık.
Ondan sonra 1 santim bile uzamaz. Ama mesela, 13 yaşında ergenlik belirtileri yeni başlayan, 15 yaşında da adet gören bir çocuk 17-18 yaşına kadar uzamasını sürdürür.

Erkek çocuk için de kriterimiz, sakal tıraşına başlamış olması. Sakal tıraşından sonra artık 1-2 santim ya uzar ya uzamaz.

Ergenlik gecikmesi boy kısalığına yol açabilir mi?

Prof. Dr. Hülya Günöz: Evet. Erkek çocuklarda 14 yaşına kadar testislerin büyümemesi, kızlarda ise 13 yaşına kadar memelerin büyümemesi ergenliğin gecikmesi olarak tanımlanır.
Bu çocuklarda en büyük sorun boy kısalığı olarak karşımıza çıkıyor. Gecikmiş ergenliğin nedeni araştırılmalı ve buna göre tedavi düzenlenmeli.

Ailelere önerileriniz var mı?

Prof. Dr. Hülya Günöz:

İdeal bir takip için en az iki ölçüm yapıp bir yıllık büyüme hızına bakın.
Yaşıtlarına göre karşılaştırma yapın.
Kıyafetlerinin ve ayakkabılarının küçülüp küçülmediğini izleyin.
Evde, duvarda oluşturulan basit bir boy çizelgesi ile büyümeyi takip edin.
Büyümeyle ilgili herhangi bir şüphe oluşması halinde mutlaka doktora başvurun.
Doktorun önerdiği tedaviden korkmayın.

Ergenlik dönemi vücutta bir çok şeyin değiştiği bir zamandır. Boy uzunluğu da bunlardan birisidir. Bu evre, hem vücudun hem de zihin yapısının çocukluk döneminden çıkıp bir yetişkin haline geldiği evredir. Kızlar için bu değişimlerin en büyüğü adet olmaktır. Halk arasında adet görmek denilirken, tıp dilinde bu olaya regl olmak ismi verilmektedir. Ergenliğin başlamasından sonra, adet görene dek hızlı bir boy uzaması yaşanır. Yalnızca boy değil kilo da artar. Çünkü vücudun adet için gerekli olan östrojen ve progesteron isimli kadınlık hormonlarını salgılayabilmesi için belirli bir yağ yüzdesine sahip olması gerekir. Vücudun şekli ergenlikte değişim gösterir. Kalça ve göğüsler büyür ve genişler. Bunda kemik yapısının değişmesi rol oynar. Daha sonra ise adet görülmeye başlanır. Genelde 10 ile 13 yaşları arası adet görülür. Daha erken ya da daha geç adet olunması kişiden kişiye değişim gösterebilir ama sekiz yaşından erken ya da 16 – 17 yaşından geç adet görmek tıbbi açıdan araştırılması gereken bir durumdur. Adet sonrasında da vücudun değişim süreci devam eder. Bu nedenle boyunuz adetten sonra da uzayacaktır. Ancak adet öncesinde olduğu gibi hızlı bir uzama yaşanmayacaktır.

Adet Olduktan Sonra Ne Kadar Boy Uzar ?

Adet olmadan önce, genç kızların çok hızlı büyüdüğü bir dönem vardır. Boy çok hızlı uzar, kemikler hem enine hem de boyuna büyür ve vücut kitlesi de artar. Bir sene içinde 20 ya da 30 santimetre uzadığınız bile olabilir. Bu dönem genelde adetten hemen önceki aylarda gerçekleşir. Çocuk sağlığı uzmanları bu döneme “büyüme zirvesi” ya da “büyüme patlaması” adını vermektedir. Daha sonra büyüme hızı yavaşlar. Vücudunuz eskisi kadar hızlı bir değişim yaşamaz. Ancak yine de, boyunuz uzamaya devam eder. Beş ile on santimetre arasında uzamanız ortalama olarak mümkündür. Ne kadar uzayacağınız anne ve babanızın boy uzunluğunu toplayıp, bu değerden 13 cm çıkarılması daha sonra ise ikiye bölünmesi ile bulunur.

Erkek çocuklar için ise hesaplanırken 13 eklenir. Bu değer, bilimsel açıdan yaklaşık olarak boyunuzun kaç olacağının beklendiğini verir. Çünkü boy uzunluğunu belirleyen en önemli şey genetik yapınızdır. Kemikleriniz ve kaslarınız ergenlik döneminde giderek güçlenir. Ergenliğin sonunda da hayatınızın en sağlıklı kemik yapısına ulaşmış olursunuz. Bu yapı, yaşlandıkça yıpranacaktır. Kemiklerde dansite yani kemik yoğunluğu adı verilen, kemiğin sağlamlığını gösteren parametre de artar. Dansitesi yüksek kemik, vücut ağırlığını kolayca taşır ve aldığı darbelere karşı dayanıklı olduğu için zor kırılır. Kemiğin içi mineraller açısından ne kadar dolu ve sağlamsa dansitesi de o kadar yüksek olur. Yani adet sonrasında da kemikleriniz değişime uğrayacak, sadece eskisi kadar hızlı ve çok uzamayacaksınız. Kemik gelişimi genelde 17 ile 19 yaşları arasında sonlandığı için, bu yaşa kadar boyunuz değişecektir. Hatta bazen 21 – 22 yaşına kadar bile boy uzaması ve kemik içi yapının sağlamlık kazanması dönemi sürebilir. Sporcularda ise bu yaş 24’e kadar çıkabilmektedir.

Adet Olduktan Sonra Boy Uzaması İçin Ne Yapılmalı ?

Boy uzamasına en çok katkıda bulunan yiyecekler süt ve süt ürünleridir. Peynir, yoğurt, kefir gibi yiyecekler boy uzamasını sağlar. Sütte ve bu ürünlerde kalsiyum adı verilen ve kemik yapısını güçlendiren ve büyüten bir mineral vardır. Adet olduktan sonra boy uzaması için günde en az bir bardak süt içmeniz ve bir kase de yoğurt yemeniz gerekir. Bunun yanı sıra, sebze yemekleri de vücudun gelişmesine katkı sağlar. Brokoli, taze fasulye, pırasa gibi sebze yemekleri demir, çinko ve bakır gibi mineraller açısından zengindir. Bu gibi mineraller kemiğin gelişmesini sağlarlar. Aynı mineraller fasulye, nohut ya da mercimek gibi baklagillerde de sıkça bulunur. Öte yandan ıspanak, karnabahar ve mantar da içinde bulundurdukları sayısız besleyici madde ile vücudunuzu güçlendirirler. Ayrıca meyvelerde bulunan C vitamini ve topluca B grubu vitaminleri denilen 12 ayrı vitamin de boy uzamasına katkı sağlarlar. Yani adet olma sonrasında süt ürünleri, sebze yemekleri ve meyve ürünlerinden bol bol tüketmelisiniz. Ayrıca her gün bir bardak bitki çayı içmek de iyi gelir. Özellikle ada çayı ve yeşil çayın kemiklere faydalı olduğu bilinmektedir. Ne kadar dengeli ve sağlıklı beslenirseniz kemik yapınız o kadar güzel olur. Bu şekilde, yalnızca boyunuzun uzaması değil, vücudunuzun şekilli olması da sağlanır.

Spor yapmak vücudun güzel şekillenmesini sağlar. Sadece gençken değil, gelecekteki yıllarda da sağlıklı bir hayat sürmenize katkıda bulunur. Spor yapmak boy uzamasına direk etki eden bir faaliyettir. Adet olduktan sonra da önce de aynı şekilde faydalı etki eder. Özellikle basketbol ve voleybol gibi oyunları oynamak, sıçrama ve zıplama hareketleri yapmak boyu uzatır. Koşmak ise tüm vücudunuzun, özellikle de bacaklarınızın esnekliğini artırır. Barfiks çekmek ise üst gövdenin uzamasına yardımcı olur. Adet olmadan önce çok ağır sporları çok yoğun olarak yapmak bazen adet olma yaşının gecikmesine yol açsa da, adet gördükten sonra dengeli olduğu sürece spor yapmakta bir sakınca yoktur, hatta aksine vücut için oldukça faydalıdır. Özellikle yoga ya da pilates gibi esnekliğinizi artıran ve kaslarınızın üzerindeki yükü azaltan sporlar çok faydalıdır. Bu egzersizlerin adetlerinizin düzenli olmasını ve adet ağrılarınızın azalmasını sağladığı da bilinen bir gerçektir. Bazen, eğer çok ağır spor yaparsanız ve protein tozu, enerji hapı gibi sağlıksız ürünleri sırf spor yapmak uğruna kullanırsanız adetiniz kesilebilir. Bu durum vücut gelişmenizi, kas yapınızı ve kemik uzamanızı yani boy uzunluğunuzu da kötü etkiler.

Spor yapmanın bir diğer avantajı ise spor yaparken dışarı çıkmanız yani açık havada olmanızdır. Derimizde bulunan D vitamini, güneşe maruz kalındığı zaman aktif hale gelir ve vücutta işlev görmeye başlar. D vitamini kemiklerin hem uzaması hem de güçlenmesi üzerindeki en etkili faktördür denilebilir. Günde en az yirmi dakika güneş altında olmanız, derinizin D vitamini sentezlemesi için gereklidir. Ancak bu sürenin, güneşin zararlı olduğu, yaz aylarının öğle saatlerinde olmamasına özen göstermelisiniz. D vitamini eksikliğinde kemik kırılmaları, kemiklerin yapısında eğrilmeler, boyun kısa kalması gibi hastalıklar meydana gelir. Çocuklarda raşitizm, erişkinlerde ise osteomalazi denilen hastalık oluşur. D vitamini eksikliğinin tedavisi oldukça kolaydır, senede bir bu açıdan kan tahlilleri yaptırmanız önerilir. Spor yapmak size bu konuda bir avantaj da sağladığı için çok faydalıdır.

Adet Sırasında Boy Uzar Mı ?

Boy uzaması ayın belli günlerinde yaşanıp belirli günlerinde duran bir süreç değildir. Kemikler sürekli büyüme gösterir. Bu büyüme fazla olunca yani gözle görülebilir hale gelince boyumuz uzadı deriz. Yani adet döneminde de boy uzar, çünkü boy uzaması her gün sürekli devam eder. Ancak vücudun gelişmesi tamamlandıktan sonra artık boy uzaması da durur. Bundan sonra ise kemiklerin dansiteleri artıp azalır. Yani kemik gelişimi aslında hiç bitmeyen, yaşam boyu değişim gösteren dinamik bir süreçtir. Kadınlarda menopoz adı verilen adetin kesilmesi sonrasında ise kemiklerin yoğunluğu yani dansitelerinde hızlı bir kayıp yaşanır. Boy da 1-2 cm kısalmaktadır. Bu yaştan sonra kemik erimeleri ve kemik kırılmaları sık sık görülür. Bu nedenle henüz kemik yapınızın şekillendiği bu yıllarda vücudunuza iyi bakmalı ve bol süt içip düzenli beslenerek ve güzel spor yaparak ilerisi için vücudunuzu dayanıklı hale getirmelisiniz.

Erken Adet Olmak Boy Uzamasını Engeller Mi ?

Her genç kızın adet olma özellikleri birbirinden farklıdır. Kimileri daha erken adet görürken kimileri daha geç görür. Adet olduğunuz dönemde gelen kan miktarı ya da adetinizin kaç gün sürdüğü gibi durumlar da kişiden kişiye farklılık gösterir. Tüm bunlar genetiğinizle bağlantılıdır ve adet olma yaşınız da genelde anne ve teyzelerinizin adet olma yaşlarıyla yakın olur. Adet öncesinde daha hızlı bir boy uzaması yaşandığı için bazen geç adet olmak boy uzaması açısından daha avantajlı görülür. Ancak erken adet olunca da vücudun kadın şekline bürünmesi daha hızlı ve kolay olur. Yani bu konuda kesin bir sonuç yoktur. Önemli olan sizin kendi vücudunuzun büyüme ve gelişme hızıdır. Her vücudun büyüme özellikleri kendine özeldir. Bunun için de adet yaşından daha çok, beslenme şekli, hareketlilik ve stres yükü gibi konular daha önemlidir.

Düzensiz Adet ve Boy Uzaması

Adet olmak, vücut için baştan aşağıya bir değişim nedenidir. Vücudun hormon dengesi, çalışma düzeni ve biyolojik saati önceki haline göre oldukça değişir. Bu nedenle vücut bu duruma başta kolayca adapte olamaz. Özellikle östrojen denen kadınlık hormonunun vücuttaki düzeyinde sık sık dalgalanmalar yaşanır. Genellikle ilk adetler zaten düzensiz olur. Bu durum iki seneye kadar sürebilir, gayet normal karşılanmalı ve telaş yapılmamalıdır. İlk iki sene adetler arasındaki zaman dilimleri dengesiz olabilir, kanama miktarları değişebilir ya da adet öncesi ve sırasında çok fazla ağrı yaşanabilir. Bunlar yaş ilerledikçe kendi kendine düzene girecektir. Bu durum boy uzamasını etkilemez. Bu düzensizliğe karşı alınacak önlemler, çok mecbur kalmadıkça ağrı kesici kullanmamak, istirahat ederek adet döneminin bitmesini beklemek ve dengeli beslenmektir.

Adet Dönemi Kemik Ağrıları

PMS denilen, “Pre – Menstrual Sendrom” isimli tıbbi durumdan bir çok genç kız şikayetçidir. Bu durum, adetin başlangıcından yaklaşık bir hafta ya da on gün önce başlayan ve bazen adetin ilk kanları ile son bulan bazen ise adet bitinceye dek süren bir dönemdir. Bu dönemde karında şişkinlik hissi, bulantı ve kusmalar, karın ağrısı, kasıklarda hassaslık başta olmak üzere bir çok istenmeyen belirti görülür. Bu belirtilerin pek çok çeşidi olabilir. Kemik ağrıları da bunlardan biridir. Bu ağrılar en çok bacaklarda, dizlerde ve kollarda görülür. Bel ve sırt ağrıları da çok sıktır. Öncelikle bilinmesi gereken, bu ağrıların kemik kaynaklı değil kas kaynaklı olduğudur. Tıp dilince myalji adı verilen, kasların ağrısı olarak bilinen durum kemik ağrısı gibi hissedilebilir. Bu ağrıların boyun uzaması ile hiç bir ilişkisi bulunmaz. Bazen gerçekten de çocukların boyu uzarken gerilmeye bağlı kemik ağrıları görülür. Ancak bu kas ağrıları onlardan farklı ağrılardır. Bu nedenle ağrı kesici alınca geçerler. Boy uzarken yaşanan kemik ağrılarına ise ağrı kesici etki etmez. Bu ağrılar için sıcak havlu uygulamak, kas gevşetici ile ovmak ve adet döneminin bitmesini beklemek iyi gelecektir.

Düzenli Uyku Boy Uzatır Mı ?

Uyku, vücudumuzun dinlendiği ve enerji topladığı zamandır. Uyku sırasında vücutta yaşanan değişimler uyanıkken yaşananlardan çok farklıdır. Büyüme hormonu adı verilen ve vücudun hem uzamasını hem de gelişmesini sağlayan hormon, sadece uyku sırasında salgılanır. Bu hormon, beyinden salgılanıp kemikler üzerinde etki gösteren bir yapıya sahiptir. Düzensiz uyuyan insanlarda hormonun salgılanması az ve dengesiz olacağı için boy uzaması da zarar görür. Gündüz uyuyup gece uyanık kalanlarda da benzer bir durum söz konusudur. Bu gençlerde de büyüme hormonu az salgılanır. Oysa ilk bebeklik dönemi ve ergenlik dönemi, hormonun en fazla salgılandığı, dolayısıyla en çok uzama ihtimalinizin bulunduğu dönemdir. Bu dönemde düzenli uyku uyumamak ilerisi için bedeninize en çok zarar verebilecek şeylerden birisidir. Uykunun günde kaç saat olması gerektiği tartışmalı bir konudur. Ancak uzmanlar, ergenlik çağındaki hem kız hem de erkeklerin en az günde sekiz saat uyku alması gerektiğini söylemektedir. Bu uykunun düzenli olması da önemlidir. Her gün aynı saatte uyuyup aynı saatte uyanmak, vücudunuzun biyolojik saatinin bir dengede tutulmasını sağlar. Bu da size, düzenli salgılanan ve kemiklerinizi uzatan bir büyüme hormonu olarak ileri yaşantınızda geri dönecektir.

Boy Uzaması İçin İlaç Var Mı ?

Tıp dünyasında boy uzamasını sağlayan hiç bir ilaç bulunmaz. Eğer boyun kısa olması bir hastalık nedenli ise, bu hastalık tedavi edilerek boyun uzamaya devam etmesi sağlanabilir. Ancak boy kısalığı sizin kişisel yapınızla ve genetiğinizle alakalı ise bunu uzatmak için sihirli bir ilaç yoktur. Bunu yaptığını iddia eden bir çok ilaç ve bitkisel ürün piyasada bulunsa da bunlara inanmamalı ve aslında birer para tuzağı olduklarını aklınızdan çıkarmamalısınız. Boyunuzun uzamasını istiyorsanız yaşam tarzınızı sağlıklı bir hale getirmeli, böylece vücudunuzun genetik açıdan ulaşabileceği potansiyelin en üstüne ulaşmasını sağlamalısınız. Düzenli uyumalı, günde en az yedi ile sekiz saat arasını uykuda geçirmelisiniz. Ayrıca beslenmenize dikkat etmeli, günde üç ana, üç de ara öğün yemelisiniz ve uyumadan önce ağır şeyler yemekten kaçınmalısınız. Haftada üç gün spor yapmalısınız. Bu spor, en azından kırk beşer dakikalık yürüyüşler seviyesinde olmalı. Altı ayda bir, ergen sağlığı uzmanına danışarak gelişmenizle alakalı kan kontrollerinizi yaptırmalısınız. Stresten uzak durmalı ve düzenli bir hayat sürmelisiniz. Bu şekilde bir hayat, size sağlıklı yaşamın kapılarını aralar ve kemiklerinizin sağlam olmasını ve boyunuzun mümkün olabilecek en uzun seviyeye ulaşmasına olanak tanır.

Boy Uzaması Nasıl Anlaşılır ?

Çocuklarda ve gençlerde boyun uzamasını sağlayan asıl yapı, kemiklerde bulunan uzama plaklarıdır. Bu plaklara epifiz plağı ismi verilir. Buralarda çoğalmaya başlayan hücreler giderek artar ve en sonunda kemiğin uzaması gerçekleşir. Zamanla ve yaş ilerledikçe, plaklar artık kapanmaya başlar. Kapanan plaklar artık kemiğin uzama yapmayacağının göstergesi olarak kabul edilir. Plakların kapanıp kapanmadığını anlamanın yolu ise x-ray adı verilen röntgen yöntemidir. Bu yöntemle kemiklerin grafisi çekilir. Daha sonra ise, bu grafi görüntülerinde plakların açık olup olmadığına bakılır. Buna göre bu yaştan sonra artık uzamanın olup olmayacağına karar verilir. Özellikle el bileklerinde yer alan Radius isimli kemiğin büyüme plağı ergenlik çağında bu konuda çok yol göstericidir. Radius plağı kapandıysa artık boyunuzun uzaması çok düşük bir ihtimaldir. Bazı gençlerde bu plaklar genç yaşta kapanabilir ve bu nedenle boy uzaması durabilir. Bazılarında ise plak kapanmamasına rağmen, kemik hücrelerine yeterince uzama sinyali gitmediği için boy uzaması gerçekleşmeyebilir. Tüm bu nedenlerin araştırılması için bir uzman doktora görünmeniz gerekebilir. Adet olmadan önce vücutta kıllanma, göğüslerin büyümesi gibi bazı değişimler yaşanır. Bu değişimlere ikincil cinsiyet değişimleri adı verilir. Bu dönem genellikle, boy uzamasının da en fazla olduğu döneme denk gelir. Büyüme plaklarının da en fazla bu dönemde çalıştığı bilinmektedir.

Daha Fazla Kaynak:

Puberte (ergenlik) nedir?

Kız çocuklarının ergenlik dönemi ile birlikte yaşadığı fizyolojik değişimler, kadınlık hormonun aktifleştiği ve doğurganlığın dâhil olduğu yeni bir başlangıç evresidir. Kısacası puberte ( ergenlik ), adet kanaması ve kadınlık hormonunun ( östrojen ) devreye girmesi ile kız çocuklarının genç kızlığa geçiş sürecini ifade eder. Kadınların hayatlarındaki ilk köklü değişim evresi ile vücut fizyolojik ve psikolojik olarak değişime uğrarken, menopoz dönemine kadar oluşan değişimler sistematik bir şekilde devam eder.

Puberte döneminde meydana gelen değişimler nelerdir?

Kız çocukları 9- 13 yaşları arasında erkeklerden 2 yıl önce olgunlaşmaya başlar. Genellikle bu yaşlar arasında değişim süreci başlarken, daha önce ya da daha sonraki yaşlarda da puberte söz konusu olabilmektedir. Bu gibi durumların normal kabul edilmemesinin yanı sıra, araştırılması için mutlaka uzman bir doktora başvurulması önerilir.

Puberte döneminde genç kızlarda meydana gelen değişimler sırası ile telarş, pubarş ve menarştır. Öncelikle göğüsler belirginleşir daha sonra koltuk altında ve genital bölgede tüylenme başlar ve son olarak adet kanaması ile geçiş süreci tamamlanır. Vücudun yaşamış olduğu değişimler birkaç yıl içerisinde gelişmeye devam eder.

Telarş (göğüs gelişimi) ve menarş (ilk adet kanaması) birbirine bağlantı olarak aynı zamanlarda gerçekleşir. Kız çocuklarının pubertal gelişimin ilk öncüsü telarşın başlamasıdır. Telarştan sonra kız çocuğunun büyümesi hızlanır, boyu uzar, göğüs başı kabarır, pubis ve aksilla tüyleri daha çok belirginleşir. Değişim süreci, pubertal gelişimin bir sonraki değişim evresi menarş ile devam eder.

Ancak bazı durumlarda boy uzamasının telarştan önce başlaması söz konusu olabilir. Kız çocuklarının yaklaşık %15-20’sinde ise pubertenin ilk belirtisi olarak pubis tüylenmesi görülebilir. Ancak pubis tüylenmesine rağmen meme gelişiminin 6 aydan daha uzun bir süre gecikmiş olması, androjen yüksekliğinin neden olduğu bir hastalık durumunu gündeme getirebilir. Bu nedenle gelişim evrelerinin takibinin yapılması ve anormal durumlarda teşhis için doktora başvurulması oldukça önemli bir konudur.

Genç kızların puberte yaşını belirleyen faktörler nelerdir?

Genç kızların puberte zamanını etkileyen en önemli faktör genetiktir. Ayrıca çevresel faktörler olarak iklim şartları, yaşam tarzı, beslenme alışkanlıkları ve psikolojik faktörlerde yer almaktadır. Ekvatora yakın bölgelerde, deniz seviyesinin yüksek olduğu yerlerde yaşayan bireylerde ve aşırı kilo yani obezite sorunu olanlarda puberte daha erken dönemlerde görülebilmektedir. Bunların yanı sıra fiziksel aktivite ve bazı hastalıklar da dönemin gecikmesine neden olabilir.

Ergenliğe geçiş evreleri:

Telarş

Telarş (meme gelişimi) kız çocuklarında yaklaşık 10 yaşında başlar ve 14 yaşına kadar tamamlanmış olur.  Bu dönemde meme bezlerinin çalışmaya başlaması ile meme uçları belirginleşmeye başlar. İlk başlarda iki meme arasında büyüme farklılığı görülebilir. Ancak gelişim puberte dönemi boyunca devam ederek, son halini alacaktır. Telarş, gelişim ve ergenliğin değerlendirilmesi açısından önemli bir yere sahiptir.

Pubarş

Genellikle telarştan 6 ile 12 ay sonra pubis tüyleri ve pubisten bir yıl sonra ise aksilla (koltuk altı) başlar. Bu seksüel tüylenmelerin gelişiminde androjen hormonu özellikle testosteron etkin rol oynamaktadır. Fakat tam olarak menarşın başlaması için östrojen hormonuna ihtiyaç vardır. Turner sendromu olan kişilerde yeterli düzeyde androjen olmasına rağmen pubis tüylenmesi daha azdır ve eksojen östrojenin kullanımdan sonra olgunlaşma evresine ulaşır. Seksüel kılların gelişimi ile birlikte mons pubis ve aksilladaki ter bezleri gelişerek, yetişkinliğe has ter kokusu ortaya çıkar.

Menarş

Genç kızlığa geçiş evresindeki ilk adet kanamasıdır. Telarş, boy uzaması ve pübarşın başlamasından 2 yıl sonra menarş görülür. Başlama yaşı en erken 9, en geç ise 16’dır. İlk adet kanamasında sonra ovulasyon dönemi bir süre başlamaz. Genellikle menarştan 6-9 ay sonra yumurtlama döngüsü dâhil olur. Regüler ovülatuar sikluslar ise menarştan 1-2 yıl sonra başlar. Bu nedenle genç kızların doğurganlık özelliği ortalama olarak menarştan 2 yıl sonra aktif olmaktadır.

Boy uzaması

Kız çocuklarının ergenlik döneminden önceki boy uzaması ortalama olarak yılda 6 cm’dir. Telarştan sonra ise boy uzaması hızlanarak, yılda 9 cm’ye kadar ulaşır. Büyümenin hızlanması ile maksimum düzeye ulaşması, telarştan 2 yıl sonra menarştan ise 1 yıl öncesine dayanır.

Ergenlik döneminde görülen hızlı büyümede östradiol büyüme hormonu, yumurta hormonları ve adrenal kaynaklı androjen hormonlarını etkisi ile gerçekleşir. Östrojen hormonunun kemik gelişimi için uyarıda bulunması sonucunda fazla östrojen kemik epifizlerin kapanmasına neden olarak, büyümeyi durdurur. Epifizler genellikle 16-17 yaşları arasında kapanır. Erkek çocuklarındaki büyüme ise kızlardan 2 yıl sonra, testosteron ve büyüme hormonu etkisi ile gerçekleşmeye başlar. Genç kızların boyları menarştan sonra 5-8 cm daha uzayarak sonlanır.

Vücut şekli

Ergenlik döneminde vücut yağ oranı %25-27 oranında artış gösterir. Deri altı yağ dokusunu dağılımı ile genç kızların vücudu yuvarlak kadınsı hatlarına kavuşur. Yağ dokusu çoğunlukla kalçada, uyluğun ön tarafında, göğüs ve karın bölgesi arasında toplanır. Böylece omuzlar daha dar, kalçalar daha geniş bir yapıya sahip olur. Bunun yanı sıra infantil uterus gelişir ve kemik pelvis jinekoid pelvis karakterini oluşturur.

Dr. Evrim Aksoy

Newsletter

Daha fazlasından haberdar olmak ister misin?

Hadi hemen kaydol!