Lakirdi Kürtçe Komedi Baki
Tirki - Kurdi
XWENDE
unread,Reply to author
Sign in to reply to author
Forward
Sign in to forward
Delete
You do not have permission to delete messages in this group
Link
Report message as abuse
Sign in to report message as abuse
Show original message
Either email addresses are anonymous for this group or you need the view member email addresses permission to view the original message
to XWENDE
a tîpa alfabeya Tirkî ya yekê.
aba eba.
abad ava.
abadan avahî.
abajur abajûr.
abanmak 1.xwe ser de berdan. 2.paldan.
abanoz ebenûs.
abartılı fîşal.
abartısız bêfîşal.
abartmak fîşal kirin.
abazan 1.birçî. 2.bêjin.
abdest destnimêj.
abes nelicîh, tewş.
abıhayat avjîn.
abi kek, kak.
abide bîrdarî.
abla het, xuç.
ablak yüzlü rûpehn.
abluka dorpêçî, dorgirtin.
ablukaya almak dorpêç kirin, dorgirtin.
abone kiryar.
abone olmak kiryar bûn.
abone ücreti mişeya kiryariyê.
abonman peymana kiryariyê.
absorbe etmek tuwanîn.
absorbe ettirmek tuwandin.
abstrakt razber.
abuk sabuk çirto virto.
abuk sabuk konuşan devdevî, devberedayî.
acaba gelo, aya.
acar zîrek, jîr.
acayip sosret, behît, metel.
acayip kalmak behitîn, metel man.
acele lez.
acele etmek lezandin.
aceleci lezok, lezgîn.
acem ecem.
acemi ecemî.
acemilik ecemîtî.
acente acente.
acı 1.êş, jan. 2.tehl. 3.tûj.
acıcı çilekêş.
acıcılık çilekêşî.
acıklı jandar, xemdar, dilêş.
acıkmak birçî bûn.
acılı 1.biêş, bijan.
acılık 1. tehlî. 2.tûjî.
acımak 1.êşîn, jandan. 2.berketin, dil pê şewitîn.
acımasız xedar.
acımasızca xedarane.
acımasızlık xedarî.
acısız 1.bêjan, bêêş. 2.bêtûjî.
acıtmak êşandin.
acil bi lez.
aciz bêçare, şeqizî.
aciz kalmak bêçare man, şeqizîn.
acur ecûr, qitî, omidî.
acuze pîrhevok.
aç birçî.
aç gözlü çav birçî.
aç kalmak birçî man.
açı mat. qiraç.
açığa çıkma eşkerebûn, derketin holê.
açık vekirî, eşkere.
açık artırma mezad.
açık esmer genimî.
açık gönüllü dilvekirî.
açık göz çav vekirî.
açık hava sayî.
açık sarı çûr.
açık sözlü dobre, rastbêj, rastgo.
açıkça bi eşkereyî, bi vekirî.
açıklama rave.
açıklama yapan ravekar.
açıklamak rave kirin.
açıklamalı ravekirî.
açıklayıcı ravedar.
açıklığa kavuşturmak aşkartin (biaşkêre, diaşkêre).
açılış vebûn.
açlık birçîtî, nêzî.
açmak vekirin.
açmaz bêrê.
ad nav.
ad çekme nav kişandin.
ad koymak navandin, nav lê kirin.
ada girav.
adab edep.
adak dehî, boraq.
adale masûlke.
adalet dadmendî, dadî.
adalet bakanlığı wezareta dadmendiyê.
adaletli dadmend.
adaletsiz bêdad.
adaletsizlik bêdadî.
adam merî, mirov, peya, zilam.
adamak boraq dan.
adamcağız mêrik.
adamcık kemiği zengelork.
adaş hevnav.
aday berendam, navzed.
adaylığını koymak berendamiya xwe danîn.
adaylık berendamî.
addetmek hesibandin.
adem adem.
adet 1.lib, heb. 2.adet, kevneşop.
adıl 1.pronav. 2.cînav.
adım gav.
adımlamak gavandin.
k binavê.
Adıyaman Semsûr.
adi ji rêzê.
adil dadmend.
adilik bêrûmetî.
adlandırılmak hatin navandin.
adlandırmak binav kirin.
adlı binav.
adli dadî.
adliye dadxane.
adres niştingeh, navnîşan.
adsız bênav.
af bexş.
af dilemek bexşîn jê xwestin.
af edersiniz bibexşînin! biborin!
afacan baleban.
afallamak mat man, behitîn.
aferin aferîn, bijî.
afet gerûşe, afat.
affetmek bexşandin.
affolunmak bexş bûn.
Afganistan Efxanîstan.
afiş afîş.
afiyet noşî can.
afiyet olsun noşî can be!
aforoz pinde.
aforoz etmek pinde kirin.
Afrika Afrîka.
afsun efsûn.
afsuncu efsûnkar.
afyon haşhaş.
ağ tor.
ağ atmak tor avêtin.
ağa axa.
ağabey kek, kak.
ağaç dar.
ağaç (fidanlık dönemini aşmış) xerz.
ağaç aşılamak fatrom kirin.
ağaç bidon kuleng.
ağaç gövdesi qurm.
ağaçkakan darkutok, kilîkilî.
ağaçlık daristan.
ağaçtan bölme duvar perjîn.
ağarmak gewr bûn, spî bûn.
ağda debîş, zernîx.
ağı jehr.
ağıl gov.
ağılamak jehr kirin.
ağınmak gevizîn
ağır giran.
ağır başlı sergiran, hêmin.
ağır ceza cezayê giran.
ağır işiten guhgiran.
ağır işitmek giran bihîstin.
ağırlamak ezimandin.
ağırlaşmak giran bûn.
ağırlık giranî, qorsî, seng.
ağıt lawij.
ağız dev, devok.
ağız tartışması devjenî.
ağızdan kaçırmak şepilandin, ji dev filitîn.
ağızlık qose, dar cixare.
ağlamak girîn.
ağlamaklı kelogirî.
Ağrı Agirî.
ağrı êş, jan, renc.
Ağrı dağı çiyaye Agirî.
ağrılı bijan,rencûr, biêş.
ağrımak jan dan, êşîn, arihîn.
ağrısız bêêş, bêjân, bêrenc.
ağu jehr.
ağulamak jehr dan, jehr kirin.
Ağustos Gelawêj, Tebax.
ağzı bozuk lewçe.
ağzına kadar doldurmak ebandin, mişt kirin.
ah ax! ah!
ahali xelk, gel.
ahçı xwarinpêj.
ahdetmek sond xwarin.
ahenk aheng.
ahenkli ahengdar.
ahenksiz bêaheng.
ahır axur.
ahiret axret.
ahize bihîstok.
ahlak rewişt, sinç.
ahlaki rewiştî, sinçî.
ahlaksız bêrewişt, bêsinç.
ahlat kirosk, şekok.
ahmak bêmejî, bale, çopik, debeng.
ahşap depîn, darîn.
Ahtapot heştpê.
aidat barbu, mehanî.
aile malbat.
aile geçimi debara malê.
aile hukuku dada malbatiyê.
aile reisi malxwê, sermiyana malê.
ait ya/yê.
ajan sîxur.
ajans dengûbahs.
ak spî, sîs.
akademi akademî.
akanı yıldız stêrerij.
akaryakıt sotemenî.
akbaba sîsark, kergez, keçelok.
akciğer mêlak, kezeb.
akça ağaç kevot.
akçe pere, drav
akdarı gilgil, garis.
Akdeniz Deryaya Spî.
akdiken giwîj.
akıbet encam, dawî.
akıcı riwîn, herak.
akıcılık riwînî.
akıl hiş.
akılcı hişparêz.
akılcılık hışparêzî.
akıllanmak hişdar bûn, bihiş bûn.
akıllı hişdar, bihiş.
akım herk.
akım (tradisyon) rêbar.
akıntı herk, şîp.
akış herikîn.
akıtmak herikandin.
akide bawerî.
akis vedan, alan, pijak, dengvedan.
akit peyman.
akit (yazılı akit) peymanname.
aklama 1.spîkirin. 2.rûspîkirin.
aklı başına gelmek hiş hatin serî.
akmak herikîn.
akord kok, saz.
akord etmek saz kirin, kok kirin.
akraba meriv, mirov, lêzim, xinamî (evlilik bağıyla kurulan).
akrabalık mirovatî, lêzimatî, xinamîtî.
akran hevsal.
akrep dûpişk, dorpî, tîrk..
akrep burcu qirjal, gedarêzan.
aksak leng, kulek.
aksamak 1.kulîn. 2.lebikîn (iş için)
aksetmek 1.dengvedan. 2.şewq vedan. 3.tê de xuya bûn.
aksırık pişkîn.
aksırmak pişkîn.
aksi ters,dij, bervaj.
aksi bir adam merivekî pilûç.
aksilik dijî.
aksine pilûç, zirz, dijane.
aksiyon bizav.
akşam êvar.
akşam üstü ber êvar.
akşam yemeği şîv.
akşam yemeği partisi bezma şîvê.
akşamleyin êvarî.
aktarmak 1.tal kirin. 2.veguhastin.
aktif çalak, çist.
aktör niyarvan, weyno.
aktris weynê.
aktüalite rojane.
aktüel rojane.
al sor.
ala çêtir, baştir.
alaca belek.
alaca karanlık hengur, tarîgewrik.
alacaklı deyn. deyndêr.
alafranga elefrenge.
alaka pêwendî.
alakalı pêwendar.
alamet nîşet, vexuyan.
alan aqar, meydan, qad.
alarm hewarî.
alaşım amêjen.
alay 1.ask. alayî, heng. 2.tinaz.
alaz pêt.
albay ask. mîralay, serheng.
alçak 1.nizm. 2.binpê, pespaye.
alçak gönüllü dilnizm, nefspiçûk.
alçak gönüllülük pespayetî.
alçalmak nizm bûn, binpê bûn, pespaye bûn.
alçaltmak nizmandin, binpê kirin, pespaye kirin.
alçı ces, geç.
aldanmak (pê)xapîn.
aldatıcı xapînok.
aldatılmak hatin xapandin.
aldatmak xapandin.
aldırmak 1.dan standin, dayin. 2.guh dan.
alelacele bayêbezê, zûzû.
alelade heyîdî.
alem 1.al. 2.cîhan.
aleni eşkere.
alet hacet, ambûrîn, alav.
alev gurî, xuri, alav, pêt.
Alevi Elewî.
aleyh dij.
alfabe elfabet.
algı feraset, derk.
algılamak têgihiştin, derkandin.
alıcı 1.bikir, kiryar. 2.girtiyar.
alık bomik.
alım 1.girtin. 2.kirîn. 3.şoxîtî.
alım satım kirîn frotin.
alımlı nazenîn, şox, balkêş.
alın henî.
alın yazısı henînûs.
alındı girtek.
alıngan xeydok.
alınmak xeyîdîn.
alıntı jêgirtin.
alış kirîn, standin.
alış fiyatı bihayê kirînê.
alış veriş danûstandin.
alışkanlık banekî, xû.
alışkın banek.
alışmak banîn, hewisîn.
alıştırmak banandin, hewisandin
alil kêmlebat.
alim ferzende, zanyar.
alkış çepik, dest qutank.
alkışlamak çepik lê dan.
alkışlanmak çepik hatin ledan.
Allah (c.c) Xwedê, Xuda, Xweda, Yezdan.
Allah bağışlasın Xwedê bibexşîne, Xwedê bihêle.
Allah esirgesin Xwedê biparêze.
Allah kavuştursun Xwedê bigîhîne.
Allah rahatlık versin Xwedê rehetiye bide.
Allah rahmet eylesin Xwedê rehma xwe lê bike.
Allah razı olsun Xwedê ji te razî be.
Allah vergisi dayîna xwedê.
Allah'a ısmarladık bi xatirê te.
Allah'a şükür şukur ji Xwedê re.
Allah'ın Hayrı Üzerinize Olsun. Xêra Xwadê Li Te Be
Allah'tan ji Xwedê.
almaç girtiyar.
almak standin.
almak (satın almak) kirîn.
Alman Alman.
almanak salname.
Almanca Almanî.
Almanya Almanya.
alt binî.
alt çene çeletîk, çen.
alt geçit bihurka jêrin.
alt karın til.
alt taraf aliyê binî, rajêr.
alt yazı jêrenivîs.
alternatif wîç, hilbijêr, kalternatîf.
altı şeş.
altıgen şeşkenar.
altın zêr.
altın bilezik bazinê zêrin.
altın suyu zêrav.
altıncı şeşemîn.
altında li binî.
altışar şeş bi şeş, şeşoşeşo.
altmış şêst.
altmışıncı şêstem.
altüst ser û bin.
altüst etmek ser û bin kirin.
altüst olmak ser û bin bûn.
altyapı avahiya bingehî.
alüminyum bafûn.
alyuvarlar glokên sor.
ama 1.lê, lêbelê. 2.kor.
amaç armanç, mebest.
amaçlamak armanc kirin.
amade amade.
aman eman.
amansız bêeman.
amatör heweskar.
ambalaj alandin.
ambalajlamak alandin.
ambar embar.
ambargo ambargo.
amca ap, mam.
amca karısı amoj, jinap, jinmam.
amca kızı dotmam, keçmam, keçap, qîzap.
amca oğlu pismam, kurmam, kurap.
amel 1.puşul. 2.virik.
amele karker.
ameliyat nîşdarî.
Amerika Amerîka.
Amerika Birleşik Devletleri Dewleten Yekbûyî yên Amerîka.
Amerikalı Amerîkayî.
amfibi bejavî.
amir fermandar, amîr.
amiral amîral.
Amman Eman (Ürdün'ün başkenti).
amper amper.
ampul ampûl.
Amsterdam Amsterdam.(Hollandanın başkenti.)
an bîstik, gav. ör:bir an evvel; bîstek berê gavek berê.
ana 1.dê, dayik. 2.sekerîn.
ana erkil maderşahî.
ana kapı dergeh.
ana-baba dê bav.
anaç mak.
anadil zimanê zikmakî.
Anadolu Anatoliya.
anafor gerînek.
anahtar kilît, mifte.
anakara parzemîn.
analiz helseng, dahûrîn.
analiz etmek helsengandin, dahûrîn.
ananas ananas.
anane kevneşop.
ananevi kevneşopî.
anaokulu dibistana mader.
anapara sermaye.
anarşi anarşî.
anasız sêwî.
anason hebosan, anix, anîs.
anavatan welat.
anayasa zagona bingehîn, destura bingehîn.
anayol şa(h)rê
ancak lêbelê.
andırım şibînî.
andırımcılık şibînîtî.
andırmak şibîn.
anemi kêmxwînî.
angaje etmek angaje kirin.
angajman angajman.
angarya olam, suxre.
anı 1.bîranîn. 2.yadîgar.
anılmak hatin bîranîn, hatin yad kirin.
anımsamak (bi) bîr anîn.
anımsatmak (bi) bîr xistin.
anında di gavê de.
anırmak zirîn.
anıt bîrdarî.
anız firo.
ani ji nişka.
aniden ji nişka ve, xaftila.
Ankara Enqere.
anket anket.
anlak feraset.
anlam wate, mane.
anlamak têgihiştin, fêhm kirin.
anlamdaş hevwate.
anlamlı watedar, manedar.
anlamsız bêwate.
anlaşılır fêhmdar.
anlaşılmak hatin têgihîştin, fêhm bûn.
anlaşma 1.lihevhatin, peyman danîn. 2.peyman.
anlaşmak li hev hatin, peyman danîn.
anlaştırmak li hev anîn.
anlatıcı gotyar.
anlatım vegotin, vebêjîn.
anlatmak vegotin, vebêjîn.
anlayış feraset, têgih, fêhm.
anlı şanlı bi navûdeng.
anmak bîranîn, yad kirin.
anne da, dê.
anneanne dapîr.
annelik dêyîtî.
anonim gelêrî.
anonim ortaklık pardariya gelêrî.
anonim şirket pardariya gelêrî.
ansızın ji nişka ve, xaftila.
ansiklopedi ansîklopedî.
ant sond.
ant içmek sond xwarin.
Antarktika Antartîka.
anten antên.
Antep Dêlûk.
Antep(Urfa) fıstığı pisdeq.
anti dij.
antik dêrîn.
antika dêrinî.
antilop antilop.
antipatik xwîntehl, rûsar.
antlaşma peyman.
antlaşmak peyman danîn.
antoloji guldeste, berhevok.
antre bersifik.
antrenman antrenman.
antropolog mirovnas.
antropoloji mirovnasî.
anüs qûn, pind.
aort aort.
apaçık vikîvekirî.
apandis apandîs, rûviya zêde.
apandisit apandîsîd.
apar topar lezûbez.
apartman xan.
apartman dairesi warxan.
apaydın ripûronî.
apış rûv.
apış arası navran.
apışmak şaşmî bûn.
apse qunêr.
aptal bale, xêvik.
aptest destnimêj.
aptest almak destnimêj girtin.
aptest bozmak destnimêj şikandîn.
aptesthane destavxane.
aptestli bidestnimêj.
ar ar, şerm, fedî.
ara navber, neqeb.
ara bölme navbir.
ara bulucu navçît.
ara sıra car caran, carinan.
ara vermek 1.navberdayîn. 2.vewestan.
araba gerdûne.
araba (binek arabası) çenberî.
araba (el arabası) taxûrk.
araba vapuru keştiya gerdûneyan.
arabacı gerdûnevan.
aracı qasid.
aracılık qasidî.
araç navgîn, gerdîş .
arada bir car caran.
araf berzax.
aralamak nîv vekirin.
Aralık 1.Berfanbar, Kanûn. 2.navber, neqeb.
aralıklı binavber.
aramak lêgerîn, pelandin, venêrîn.
Arap Ereb
Arapça Erebî.
araştırma lêgerîn.
araştırmak lêgerîn, vekolîn.
araya girmek ketin navberê.
arazi erd.
arbede gelemşe, welwele.
ard ek paşdanî.
ard kafa patik.
ardak pûçbûyî.
ardıç merx, hevrist, çekem.
ardıç kuşu boqije.
ardıl paşewar, hevpişt.
ardiye barxane.
arena hewşeng, arena.
argo argo.
arı 1.heng, mêşa hingiv. 2.safî, xwerî.
arı kovanı kewara mêşan, gurbik.
arı kümesi balix.
arıbeyi şaheng.
arıcılık mêşvanî.
arıkuşu şalûl.
arınmak safî bûn.
arısoy hîlaw.
arıtmak safî kirin.
arıza xirabûnî.
ari arî.
arif şareza, zana.
arife erefat.
aristokrasi zadegan.
Arjantin Arjantîn.
Arjantinli Arjantînî.
ark co.
arka paş.
arka arkaya li pey hev.
arka çıkmak pişt girtin.
arka semer kayışı paşteng, qûş.
arka taraf paşgeh.
arkada li paş.
arkada kalmak paş de man.
arkadaş heval.
arkadaşlık hevaltî.
arkası var dumahî heye.
arkeolog kolyarnas.
arkeoloji kolyarnasî.
arlanmak şerm kirin.
arlanmaz şerm nekir.
arma nîşank.
armağan diyarî, xelat.
armağan etmek diyarî kirin.
armağan vermek diyarî dan.
armut hirmî, karçîn.
armut (yabani) şekok.
armut kurusu qax.
Arnavut Alban.
Arnavutça Albanî.
Arnavutluk Albanya.
arp çeng.
arpa ceh.
arpa (yeşil arpa) qersîl.
arpacık 1.bûkik. 2.dîklok (silahlar için)
arsa pag.
arsız bêşerm.
arş ezman.
arşın gaz (68cm).
arşınlamak gaz kirin.
arşiv arşîv.
art paşî.
art edat paşdacek.
artan mawe.
artçı paşber, paşing.
artı pitir.
artık 1.bermayî, guhûr. 2.êdî, hew, nema.
artık değer nerxa bermayî.
artık emek keda bermayî.
artık yıl gibîse.
artırım zêdekirinî.
artırma zêdekirin.
artırmak lê zêde kirin.
artış zêdebûni
artist weyno, weynê.
arz 1.erd. 2.pêşkêşî.
arz etmek pêşkêş kirin.
arzu daxwaz.
arzu etmek xwestin.
arzulu dilxwaz, minêkar.
asa gopal.
asab hêrs.
asabi bihêrs.
asabiyet hêrsî.
asal hîmî.
asal sayılar hêjmarên hîmî.
asalak mijok.
asalet dêrînî, zadeganî, torinî, hîlawî.
asaletli dêrîn, zadegan, torin, hîlaw.
asansör hilkêşok.
asayiş ewleyî
asfalt qîr, asfalt.
asgari kêmtirîn.
asgari ücret mişeya kêmtirîn.
asık suratlı mirûz, mol, ping.
asık suratlı mirûz, mol, ping.
asıl hîmî.
asılı daleqandî, hilawistî.
asılsız bêhîm, bêbinyat.
asır sedsal, qern.
asi asê.
asil dêrîn, zadegan, torin.
asilzade zadegan.
asimilasyon bişavtin.
asimile etmek bişavtin.
asimile olmak bişivîn.
asistan arîkar.
asit asid, tirşîn.
asker leşker.
askeri leşkerî.
askeri birlik yekîneyên leşkerî.
askeri sınıf mücadelesi têkoşîna sinifî.
askeri sınıflar sinifên leşkerî.
askeri sınıflar sinifên leşkerî.
askerlik leşkerî.
askı hilawistok, sincok.
asla tu car, qet.
aslan şêr.
aslan (dişi) şepal.
aslan burcu mîweganan.
aslan ini lend.
asma daleqandin, hilawistin, eliqandin, dardakirin
asma (üzüm) dêlî, mêw.
asma köprü pira hilawistî.
asmak daleqandin, hilawistin. eliqandin, darda kirin.
ast bind.
astar rûpişt, betan.
astarlamak rûpişt kirin.
astım xizok.
astımlı xizokî.
astrolog stêrzan.
astroloji stêrzanî.
astsubay berbaz.
asuman asîman.
Asya Asya.
aş xwarin.
aşağı jêr.
aşağı doğru ber bi jêr, berjêr.
aşağı düşmek li jêr ketin.
aşağı yukarı kêm zêde.
aşağıda li jêr.
aşağılamak bêrûmet kirin, binpê kirin.
aşağılık nizm, çavnizm, daketî.
aşağılık duygusu hestê xwenizmiye, hestê daketî.
aşama qonax, bêlan, gihanek.
aşçı xwarinpêj.
aşı 1.lûl, fatrome. 2.parza, perpûn (insan ve hayvanlar için)
aşık evîndar, dilevîn, dilketî.
aşık kemiği kab.
aşılamak 1.fatrom kirin, lûl kirin (ağaçlar için). 2.parzandin, perpûn
kirin (canlılar için).
aşındırmak maşandin,mehandin, xurimandin.
aşınmak maşîn, mehîn, xurimîn (metal olmayan şeyler için)
aşırı pirole.
aşırı derece niqira pirole.
aşırmak 1.bihurandin, rawirandin, derbaz kirin. 2.ser re avêtin.
3.dizîn.
aşikar eşkere.
aşina nas.
aşiret eşîr, êl.
aşk evîn.
aşkın bihurtî.
aşkınlık bihurtinî.
aşmak bihurtin, derbaz bûn, rawirtin.
aşure eşûre.
at hesp.
at arabası gerdêle, parxêl, kalîsk.
at koşturmak rewiqandin.
at koşusu xara.
at sürüsü revo.
at tavlası stewl.
at yarışı tirada hespan.
ata kalik, bavik.
ata binmek li hespê siwar bûn.
ataerkil pederşahî.
atak agirçav.
atama vebuhtin.
atanmak vebuhandin, hatin vebuhtin.
atardamar şahreg.
atasözü gotina pêşiyan.
ateist xwedanenas, marîs.
ateş agir, ar
ateş almak agir girtin.
ateş böceği gûstêrik, teysok.
ateş çiçeği mercanok.
ateş etmek agir kirin
ateş gibi agirnak, arjen.
ateş ocağı kûreh, kanûn
ateş rengi argon.
ateş yağdırmak agir barandin.
ateş yakmak agir vêxistin.
ateşçi agirvan.
ateşe tapmak agir peresti.
ateşe vermek agir berdan.
ateşin küllenmesi xumirîn, vemirîn.
ateşkes agirbest.
ateşlemek agirdadan.
ateşlenmek agir girtin.
ateşlik agirdank.
atıcılık tifingendazî.
atık avêtî.
atılgan çalak.
atılım pêngav.
atılım yapmak pêngav avêtin.
atılmak hatin avêtin.
atım gihêj.
atın yem torbası cûhêr.
atış avêtin.
atışmak avêtin hev.
atıştırmak zû xwarin.
ati dûveroj.
atik çalak.
atkı şalgerdan.
atlamak qewzdan, xwe hilavêtin.
atlı suwar.
atlı karınca mûriya firok.
atmaca başok, waşe.
atmak avêtin.
atmık avik, tovav.
atmosfer birah.
atölye dezgeh.
attariye kisûr, etarî.
av nêçîr, seyd.
avadanlık hacet.
aval bomik.
avam bendegan, xelk.
avanak bomik.
avare eware, wêl.
avaz awaz.
avcı nêçîrvan.
avcı kuş dûbrang.
avcılık nêçîrvanî.
avdet veger.
avdet etmek vegerîn.
avize pêrû.
avize ağacı giyahurç.
avlamak nêçîr kirin.
avlu hewş.
Avrupa Ewropa.
Avrupalı Ewropî.
avuç mist, çeng, kulm.
avuç içi kefa dest.
avuçlamak çeng kirin.
avukat parêzer.
avuntu hedarî.
avurt gep.
Avustralya Awistralya.
Avustralyalı awistralyayî.
Avusturya Otrîş.
Avusturyalı Otrîşî.
avutmak hedara xwe anîn, hedirandin.
ay hîv, heyv, meh.
ay tutulması girtina hîvê.
ayak ling, pê.
ayak altına almak bir pê kirin.
ayak bileği kemikleri hestiyên bazinê pê.
ayak diremek pê dan erdê.
ayak parmağı pêçî.
ayak takımı ebeboz, pêxwas.
ayak topu goga lingan.
ayakkabı sol, pêlav.
ayakkabı bağı qîtan.
ayakkabıcı solger, solbend, goşkar.
ayakkabılık soldank.
ayaklandırmak raperandin.
ayaklanmak raperîn.
ayakta li piya.
ayar mîheng.
ayarlamak mîheng kirin.
ayarlanmak mîheng bûn.
ayarsız bêmîheng.
ayartmak xapandin, ji rê derxistin.
ayaz sayî.
aybaşı 1.serê mehê. 2.(tıp.) jîvan.
ayçiçeği gulberojk.
aydın bîrewer, rewşenbîr, ronakbîr.
aydınlık ronahî.
aygır bergîr.
aygıt cîhaz.
ayı hirç.
ayıbalığı seyê avî.
ayık şiyar.
ayıklamak çeqilandin, neqandin.
ayılmak bİ xwe hesîn, bi xwe ve hatin.
ayıp şerm.
ayıplamak şermandin.
ayırmak helanîn, veqetandin, cihê kirin, tirxandin.
ayırt etmek ji hev derxistin, vejartin.
ayırtmak dan cihê kirin, dan helanîn, dan veqetandin.
ayin cem.
aykırı dijraber, nalebar.
aylak gewende.
aylık mehanî.
aylık dergi kovara mehane.
aylık ücret mişeya mehane
aylıkçı mehanîvan.
aylıklı bi mehanî.
aymaz bêhay, bêageh.
ayna neynik, hêlî, awêne.
aynalı bihêlî.
aynen eynen.
aynı hevşêwe.
ayraç kevane.
ayran dew.
ayran çorbası mehîr.
ayran tası sekro.
ayrı cihê, cûda.
ayrıca wekî din.
ayrıcalık cîhawazî.
ayrıcalıklı bicîhawaz.
ayrık otu firêz.
ayrılık cihêyî, cûdahî.
ayrılıkçı cûdakar.
ayrılıkçılık cûdakarî.
ayrılmak veqetîn, cihê bûn.
ayrıntı kîtkîte, hûrgulî
ayrıntılı firawan, bi kîtkîte.
ayrışma jêkvebûn.
ayrışmak jêk vebûn.
ayva biyok, bih.
ayvan eywan.
ayyaş eyaş.
ayyaş serkêş.
ayyaşlık serkêşî.
az hindik, kêm.
az bulunur kelh, tûtya.
az çok pir hindik.
az daha hinek din.
aza endam.
azalmak kêm bûn.
azaltmak kêm kirin.
azamet mezinahî.
azametli pirmezin.
azami mezintirin, zêdetirîn.
azap ezab.
azar azar, xeyd.
azar azar hindik hindik
azarlamak azar lê dan, pê re xeyidîn.
azarlanmak azar xwarin.
azat aza, azad, serbest.
azat etmek azad kirin, serbest kirin.
azat olmak aza bûnin, serbest bûnyin.
Azeri Azerî.
azgelişmiş paşdemayî.
azgın betir, har, berizî.
azıcık hindikek, piçek.
azık zewed, xurek.
azılı bêtirî.
azımsamak kêm dîtin.
azınlık hindike.
azıtmak brizîn, bitir bûn, harbûn.
azim melavî, wêre.
azimli wêrek.
aziz cindî, delal, serdilk, xoşewîst.
azize cindê.
azletmek ji erk dûrxistin.
azmak brizîn, bitir bûn, harbûn.
azman mec. qirase.
azmetmek wêrîn.
azmettirmek melivandin.
Azrail Ruhstên.
b Tîpa alfabeya Tirkî ya dudoyê.
baba bav, bab.
baba evi malbav.
babaanne dapîr.
babacan qelender.
babalık 1.bavîtî. 2.zirbav.
babasız bêbav, sêwî.
babayiğit camêr.
baca pace, dûkêş, rojing.
bacak çîp, şeq, paq.
bacanak hevling.
bacı xwang, xwîşk, xweh.
badana şêlavk.
badana etmek şêlavk kirin.
badem behîv.
badem şekeri şekirê bi behîv.
bademcik aloq, argûşk, behîvok, gelale.
bademcik iltihaplanması bi aloqî ketin.
badire kotûkêş.
bagaj tevtal, bagaj.
bağ 1.bendik, girê. 2.pêwendî. 3.rez.
bağ bozumu rez berdan.
bağ böceği çemçûr.
bağ kütüğü mêw.
bağcı rezaz.
bağcılık rezazî.
bağdaş çoç, çarmêrkî.
bağdaş kurmak çoç dan, çarmêrkî rûniştin.
bağdaşmaz nelihevhatî.
Bağdat Bexda.
bağımlı 1.bende, bendewar. 2.bengî.
bağımlılık 1.bendewarî. 2.bengîtî.
bağımsızlık xweserî, serxwebûn.
bağır 1.biqêre! 2. hemêz, sîng, koş.
bağırmak qêrîn.
bağırsak rûvî.
bağış bexş.
bağışık jêbexş.
bağışıklık jêbexşî.
bağışlamak bexşandin.
bağışlayan mîhrîvan, bexşende
bağlaç gihanek.
bağlamak girêdan, bestin.
bağlantı 1.pêwendî. 2.geh, gehinek.
bağlantı kurmak pêwendî danîn.
bağlayıcı bendikar, girêdar.
bağlı bende, girêdayî, xerend.
bağnaz hişkbawer.
bağnazlık hişkbawerî.
bahadır bihadar, mêrxas.
bahane mahane, hêncet.
bahar çiçeği nurojîn.
bahar pınarı avzêm.
baharat biharat.
baharlık buğday bare.
bahçe bexçe, bax.
bahçıvan bexçevan.
bahis 1.miçilgê. 2.qal, behs.
bahis konusu mijara qalê.
Bahreyn Bahreyn.
Bahreynli Bahreynî.
bahriye deryayî.
bahriyeli deryavan.
bahsetmek qal kirin.
bahşiş bexşîş.
baht bext, yom.
bahtiyar bextiyar, kamran
bahtsız bêyom, bêbext.
bakan wezîr, şahyar.
bakanlar kurulu civata wezîran.
bakanlık 1.wezîrî. 2.wezîrxane.
bakar kör tewekor.
bakıcı nihêrvan.
bakıcılık nihêrvanî.
bakılmak hatin nihêrîn.
bakım lênihêrîn.
bakır sifir, mis.
bakırcı sefar, misger.
bakırcılık sefarî, misgerî.
bakış nihêrîn.
bakışmak li hev nihêrîn.
baki mayî, akam.
bakir xam.
bakire xama, duşîze.
bakiye mayî, bermayî, jêrmayî.
bakkal dûkandar.
bakkaliye dûkan.
bakla baqil.
baklagiller hewêc.
baklava beqlewe.
bakmak mêze kirin, qayt kirin, nihêrîn, fekirin.
bakraç çingul, satil.
bakteri bakterî.
bakteriyoloji bakteriyolojî.
baktırmak nihêrandin.
bal hingiv.
bal arısı mêşa hingiv.
balayı şirînmeh.
balçık çamûr, ritam.
baldır çîp, ran, lûlaq, teşk.
baldır kemiği qîtik.
baldıran otu zirgêjnok.
baldırı çıplak çîprût.
baldız diş.
balgam belxem.
balık masî.
balık adam mêrêavî.
balık ağı tor, xeraf.
balık tuzağı maşel, xefik.
balık yağı rûnêmasî.
balıkçı masîgir, torvan.
baliğ bîrbir, gêran, xama(kızlar için).
balina neheng, hût.
balkabağı kundirê zer.
balkon şaneşîn, berban.
ballandırmak hingivandin.
ballı hingivîn.
balmumu şima.
balo balo.
balon balon.
balta bivir.
baltalamak bivir kirin.
Baltık Denizi Deryaya Baltikê.
balya dink, balye.
balyoz varyoz, kerane.
bambaşka herî cûda.
bambu hêzeran.
bamya bamye, bamî.
bana ji min re.
bana kalırsa ku bi min bimîne.
Bangladeş Bengladeş.
Bangladeşli bengladeşî.
bank seko.
banka bank.
bankacılık bankêri.
banker bankêr.
banknot banknot.
Bankong Bankong (Paytext aTayland).
banliyö berbajar.
banmak tê heldan.
banyo serşok, hemamok.
bar bar.
baraj bendav.
baraj (küçük baraj) sukre.
baraka holik, kepir.
barbar barbar.
barbunya barbûnye.
bardak badîn, piyale.
barınak hêwirgeh, sitare.
barındırmak hewandin, hêwirandin, sitar kirin.
barınmak hêwirîn, sitar bûn.
barış haşîtî, aştî.
barışçı haşîtîxwaz.
barışmak li hev hatin, li hev haş bûn.
barışsever haşîtîperwer.
barıştırmak li hev anîn, li hev haşkirin.
bari balê, qe nebe.
barikat berbest.
bariz eşkere, diyar.
baro baro.
barut barûd, têz.
basamak pêlik.
basım çap.
basımevi çapxane.
basın çapemenî.
basın toplantısı civîna çapemeniyê.
basınç çews, pest.
basınç yapmak çewsandin, pestandin.
basiret basîret.
basit hêsan.
basketbol basketbol.
baskı 1.çap. 2.çewsî, zordestî, pest.
baskı yapmak 1.çap kirin. 2.çewisandin, zordestî lêkirin, pestandin.
baskıcı çewsîner.
baskın nijd, cerd.
basmak çap kirin, pê lê kirin.
bastırmak 1.dan çap kirin. 2.dewisandin
baston gopal.
basur bawesîr.
baş serî, ser.
baş ağrısı serêş.
baş dönmesi dewx.
baş eğmek serîtewandin.
baş hemşire serek hevşîre.
baş kaldırmak serîhildan.
baş makale sernivîsyar.
baş örtüsü çit, temezî, laçik, dolbend, şar.
baş parmak tiliya beranekê.
baş vurmak serî lê dan.
baş yazar sernivîskar.
baş yazı sernivîs.
başak simbil.
başak burcu şehrîwar.
başarı serketin, serfirazî.
başarılı serketî, serfiraz.
başarmak serketin.
başat sereke.
başbakan serekwezîr, serokwezîr.
başbakanlık 1.serekwezîrî, serokwezîrî. 2.serekwezîrxane,
serokwezîrxane.
başçavuş serçavîş.
başı boş beredayî, terkeser.
başı eğik sertewandî, senizm, serşûr.
başı kabak serzelût.
başıbozuk bêser û ber.
başına buyruk xweser, serbixwe.
başına gelmek bi serî de hatin.
başına kakmak serevde kirin.
başından savmak qewitandin.
başını çekmek serî kişandin.
başka cihê, cê, din, bilî, xeyrî.
başkalaşmak veguhêrîn.
başkalık cudabûnî.
başkan serek, serok.
başkanlık serokatî.
başkent paytext, serbajar.
başkomutan serfermandar.
başlamak dest pê kirin.
başlangıç destpêk.
başlı başına bi serê xwe.
başlıca sereke.
başlık qelen, next.
başparmak tiliya beranekê.
başparmak otu gêjlok
başpiskopos sermetran.
başsağlığı sersaxî.
başşehir paytext, serbajar.
baştabip serbijîjk.
baştan aşağı ji serî heta binî.
baştan başa seranser.
baştan beri ji serî ve.
baştan çıkarmak ji rê derxistin.
baştan savma kirtûpan.
başvuru serîlêdan.
bataklık teqin.
batı rojava.
batık noqavbûyî.
batıl netêw.
batılı rojavayî.
batılılaşmak rojavayî bûn.
batırmak 1.noq kirin. bin av kirin. 2.xewirandin.
batmak 1.noq bûn, binavbûn. (suda) 2.çûn ava (ay ve güneş için). 3.
xewirîn (bataklıkda ve çamurda).
battaniye betanî.
bavul bahol.
bay camêr.
bayağı ji rêzê.
bayan canik, sitî, xanim, xatûn.
bayan öğretmen fêrmende, mamhostade.
bayat kartî.
baygın bîrçûyî.
baygınlık bîr çûyîn.
baygınlık geçirmek dilborîn.
bayılmak bîrveçûn.
bayındır ava, avadan.
bayındırlık avahî, avadanî.
bayındırlık bakanlığı wezareta avahiyê/avadaniyê.
bayır hevraz.
bayi bayî.
baykuş bûm, kund.
bayrak al.
bayrak çekmek al kêşan.
bayrak indirmek al daxistin.
bayraktar alemdar, aldar.
bayram cejn.
bayramlık cejnî.
baytar beytar.
bazen geh, carinan, carcaran.
bazı hin, hinek.
be lo! lê!
bebek pitik, pitê(kız), pito(erkek).
beceri tepiş, huner.
becerikli jîrek, jêhatî, kêrhatî.
becermek ji dest hatin.
bedava belaş.
bedavacı belaşxur.
bedbaht bextreş.
bedbin bedbîn.
beddua nifir.
beddua etmek nifir kirin.
bedel berdêl.
beden beden, ten.
beden eğitimi bedenparêzî.
bedesten qeyserî.
beğenmek ecibandin.
beher her yek.
bekar ezeb.
bekçi panêr, notirvan, pasewan.
beklemek 1.bende man, li hêviyê man, rawestin. 2.payîn.
beklenti bendewarî.
beklenti içinde olmak bendewar bûn, xwedî hêvî bûn.
bekletmek li bende hiştin, li hêviye hiştin, rawestandin.
bel navkêl, newq.
bel kemiği marîpişt.
bel küreği mer.
bel omurları movikê mazmazkê.
bela asîw, qeda.
bela arayan belakir.
belalı serqeda, biqeda.
Belçika Beljîka.
Belçikalı beljîkî.
belde bajarok.
belden aşağı dawên.
belediye şehriyarî.
belediye başkanı şehriyar.
belediye encümeni encumena şeriyariyê.
belediye meclisi civaka şehriyariyê.
beleş belaş.
Belfast Belfast (Paytexta Bakur é irlanda).
belge pelik.
belgelemek pelikandin.
belgesel bi pelik.
belgisiz nebinavkiri, nediyar.
belirgin berçav, diyar.
belirlemek diyar kirin, nîşan kirin.
belirleyici diyarker.
belirli diyar.
belirmek diyar bûn, xuya bûn.
belirsiz gung, nediyar, nexuya.
belirteç rengpîşe, hoker.
belirti nişêt, vexuyan.
belirtmek diyarkirin, şanîdan.
belki dibit, dibe ku, belkî.
bellek xêv.
bellemek 1hînbûn, 2.merkirin.
belletmek dan hînkirin.
belli kifş, eşkere.
bembeyaz qerqaş, çîlspî.
ben 1.ez. 2. şanik, nîşan.
bencil xweparêz, berûxwe, xwebîn, ezperest.
bencilik xwe perestî, ez perestî.
benek deq.
benekli bideq, simsimî.
benim yê/ya min.
benimsemek pejirandin.
beniz gon, arû.
benlik ezîtî.
bent bend.
benzemek dirûvîn, şibîn.
benzer mîna hev, hevşêwe, wek hev, hevşib.
benzerlik lêçûnî, hevşibî.
benzeşim hevşibînî.
benzeşmek şibîn hev, li hev çûn.
benzetmek şibandin, dirûvandin.
benzin benzîn.
benzin istasyonu îstgeha benzînê.
beraat rûspîbûn.
beraber bi hev re, digelhev.
beraberlik bi hevreyî, digel hevî.
berbat berbad, lewitî.
berbat olmak lewitîn.
berber berber.
berduş berdoş, satore.
bereket adan.
bereketlenmek bi adan bûn
bereketli biadan.
bereketsiz bêadan.
bereketsizlik bêadanî.
berhava berhewa
berhava etmek berhewa kirin.
beri pêş.
berrak zelal.
berrakIık zelalî.
bertaraf berteref
bertaraf etmek berteref kirin.
berzah berzax.
besi xwedîkirin, dermale.
besi hayvanı dermale.
besin adan, xurek.
beslemek xwedî kirin, dermale.
besleyici biadan.
beste beste.
bestekar bestekar.
beş pênc
beş yüz pêncsed.
beş yüz kadar qasî pêncsedî.
beşer mirov.
beşeriyet mirovahî.
beşgen pênckenar.
beşik dergûş, lendik, mehdik.
beşinci pêncem.
beşiz pêncber.
beter bitir, xirabtir.
betimleme pêşdarkirin.
betimlemek pêşdar kirin.
beton beton.
bey mîr.
beyan daxûyanî.
beyan etmek daxûyandin.
beyanat daxûyanî.
beyanname daxûyaname.
beyaz spî, sîs.
beyaz perde perda spî.
beyazımsı spîlî, spîçelkî.
beyazlatmak spî kirin.
beyazlık sipîtî.
beyefendi camêr.
beygir bergîr.
beygir gücü hêza bergîrî.
beyhude bêhûde.
beyin mejî.
beyin gücü hêza mejîyê.
beyin kanaması xwînariya mejîyê.
beyin sarsıntısı hejîna mejîyê.
beyin yıkamak mejî şûştin.
beyincik mejîkok.
beyinsiz bêmejî.
beyit riste.
beylerbeyi mîrêmîran.
Beyrut Beyrûd.
bez caw.
bezdirmek bêzar kirin.
beze bezglor, ginî.
bezelye polik, şoqil.
bezemek xemilandin, kokandin, arastin.
bezenmek xemilîn, kokîn, arasîn.
bezgin bêzar, bêzgîn.
bezmek bêzar bûn.
bıçak kêr.
bıçaklamak kêr dan, kêrlêdan.
bıçkı xizar, mişar.
bıçkın ebeboz.
bıkkın bêzar, zivêr.
bıkmak bêzar bûn, zivêr bûn.
bıktırmak bêzar kirin, zivêr kirin.
bırakılmak hatin berdan, hatin hiştin.
bırakmak berdan, hiştin, hêlan.
bıtım bitim.
bıyık simbêl.
bızır gilik, nêrik, zîlik.
biber îsot.
biberon mostik.
biçare bêçare.
biçim teşe, kêsim, şimşat, qidûm (insanlar için).
biçimcilik teşekarî.
biçimlenmek teşe girtin, kêsimîn.
biçimli biteşe.
biçimsel teşeyî.
biçimsiz bêteşe, bêkêsim, bêşimsat, bêqidûm.
biçki birîn.
biçmek birrîn, çinîn, dirûn.
bidayet destpêk.
bidon merkane.
bilahare dûv re, paşê, pişt re.
bilakis dijane.
bilanço bîlanço.
bilardo bilardo.
bilardo sopası kimê.
bildik nas.
bildirge danezan, daxuyanî.
bildiri danezan, belavok.
bildirim agihandin, danezan.
bildirişim hevagihandin.
bildirmek agihandin, agahdar kirin.
bile qender, jî.
bilek zend.
bilek gücü hêzezend.
bileklik zendik.
bileme seqa, hêsûn.
bilemek seqandin, hêsûn.
bilen agahdar, zana.
bilerek bi zaneyî.
bileşik hevedûdanî.
bileşik isim navê hevedûdanî.
bileşik sözcük bêjeya hevedûdanî.
bilet bilêt.
bilet gişesi paca bilêtan.
bileyi taşı hesan.
bilezik bazin.
bilge xozan, ferzane.
bilgi agahî, hay, zanîn.
bilgi eksikliği kêmagahî.
bilgi teorisi dîtiniya agahiyê.
bilgilendirmek agahdar kirin.
bilgilenmek agahdar bûn.
bilgili agahdar, zanyar.
bilgin zanyar, zanist.
bilgisayar kombers.
bilhassa xasma, nemaze.
bilim zanyarî zanistî.
bilim adamı zanyar, zanist.
bilim dışı derî zanistiyê.
bilim kurgu pevxistina zanisti.
bilim ve teknoloji bakanlığı wezereta zanistî û teknolojiyê.
bilimsel zanistî.
bilinç bîr.
bilinç altı binbîr.
bilinç dışı derbîr.
bilinçlendirmek bîrdar kirin.
bilinçlenmek bîrdar bûn.
bilinçli bîrdar, bîrewer, hişyar.
bilinçsiz bêbîr.
bilinen yê/ya tê zanîn.
bilinmek hatin zanîn.
bilinmeyen nenasbar.
bilirkişi pispor, şareza.
billur belûr.
bilmece mamik, tiştonek.
bilmek zanîn.
bilye tîl, xar.
bin hezar.
bin bir gece hezarûyek şev.
bina avahî, xanî.
binbaşı serdar.
bindirmek siwar kirin.
Bingöl Çepaxçûr.
binici siwar.
bininci hezarem.
binler hezaran.
binlerce bi hezaran.
binmek siwar bûn.
bir yek.
bir araya getirmek berhev kirin, anîn cem hev.
bir avuç mistek, kulmek.
bir buçuk yek û nîv.
bir daha carek din.
bir hayli gelek.
bir lahza bistek.
bir şey tiştek.
bir zamanlar deminan.
bira avceh, bîre.
birader birader, bira.
birahane bîrexane.
biraz hinek.
birazcık tozek, piçek.
birbirine dolanmak herbilîn.
birbirine dolanmak herbilandin, herbilîn.
birbirine karıştırmak tevlihev kirin.
birci yekperest.
bircilik yekperestî.
birçok gelek.
birden vi çarekê ve, yekcar, xaftila.
bire bir yeke yek, teke tek.
birey ferd.
bireyci ferdperest.
bireycilik ferdperestî.
bireysel ferdî.
biricik tekane, yekane.
birikmek 1.pingirîn. 2.civîn, kom bûn.
biriktirmek civandin, dan hev, kom kirin.
birim men.
birim ağırlık mengranî.
birinci yekem.
birinci şahıs kesê yekem.
birkaç çend, çendek
birler yekan.
birleşik 1.grm. hevedudanî, 2.yekpare, yekbend, yekbûyî.
birleşik kelimeler bêjeyên hevedudanî.
birleşmek yekbûn.
birleşmiş yekbûyî.
Birleşmiş milletler Koma Miletan.
birleştirmek li hev civandin, yek kirin.
birlik 1.yekîtî, 2.yekîne (askeri).
birlikte pêkve, hevre, bihevre, digelhev.
birlikte oturmak hevnişîn.
birtakım hinek, gelek.
biseksüel nêremê.
bisiklet duçerxe.
bisküvi hindok.
bit sipih.
bit yumurtası rişk.
bitap bêtav, bêhêz.
bitaraf bêalî.
bitik qediyayî, tewabûyî.
bitirim zîrek.
bitirmek qedandin.
bitişik hevbend.
bitiştirmek hevbend kirin.
bitki rehek.
bitki sapı qarot.
bitkin bêhal, teibî.
bitlenmek sipih lê ketin.
Bitlis Bidlîs.
bitmek kuta bûn, qediyan, tewabûn.
bitpazarı bazara kevnefroşan.
biyografi biyografi, jînenîgarî.
biz 1.dirêşk. 2.em, me.
bizar bêzar.
bizim yê/ya/yên me.
bizzat bixwe.
blok blok.
bobin masûle.
bodrum binolî.
bodur cûre, kinik.
boğa boxe.
boğaz 1.gewrî qirik. 2.gelî, asteng.
boğazlamak gewixandin.
boğmaca qotik, xenoq.
boğmak xeniqandin, fetisandin.
boğucu xenîqok.
boğuk xizok.
boğulmak xeniqîn, fetisîn.
boğum geh.
boğuntu xenok, xizokî.
boğuşmak hevûdu gewixandin.
bohça buxçik.
bok gû.
bol 1.fireh, 2.zêde, boş.
bol bol zêde zêde.
bollaşmak 1.fireh bûn. 2.zêde bûn, boş bûn.
bomba bombe.
bombalamak bombe baran kirin.
bomboş vik û vala, tip û tal.
boncuk morî.
bora bager.
borazan borîjen.
borç deyn, qerd.
borç almak deyn standin.
borç vermek deyn dan.
borçlanmak qerd.
borçlu deyndar.
boru lûle.
bostan bîstan, werz.
bostan evleği kerdî, latik.
bostan korkuluğu batirsok.
bostancı kerax.
boş 1.vala, fal. boş. 2.betal
boş vericilik serguhêrî.
boşa almak tirizandin.
boşalmak vala bûn, tal bûn.
boşaltmak vala kirin.
boşamak berdan.
boşanmak hevûdu berdan.
boşboğaz lewçe.
boşluk valahî.
boşu boşuna bêhûde.
boşuna badî hewa, berhewa.
botanik reheknasî.
boy 1.bejn, qam. 2.eşîr, ezbet, êl.
boy atmak bejn girtin.
boy otu ronyas.
boy pos bejnûbal.
boya boyax, gonî.
boyacı boyaxvan, gonîker.
boyahane boyaxane, gonîxane.
boyalı biboyax, bigonî.
boyamak boyax kirin, gonî kirin.
boyanmak gonîn.
boykot boykot.
boylam qincok.
boylanmak bejn girtin, drêjbûn.
boylu bibejn, bejndirêj.
boynu bükük stûxar.
boynuz qoç, qloç, şax, stireh.
boynuz vuruşu poş, bûç.
boyun stû.
boyun bağı stûbend.
boyun eğmek stûxwarkirin.
boyun eğmez nebez.
boyun omurları movikên stû.
boyunduruk nîr.
boyut dîmen.
boz boz.
boza boze.
bozdurmak dan hûr kirin.
bozgun têkçûn.
bozguncu ewan.
bozgunculuk ewantî.
bozkır berî, şafir, çol.
bozmak xirabe kirin, hûr kirin.
bozuk xerabe, xerbende, xerabûyî.
bozuk para pereyê hûr.
bozulmak 1.xirab bûn. 2.pejilîn, têkçûn. 3.xeyîdîn.
bozuşmak ji hev xeyîdîn.
böbrek gurçik.
böbürlenmek pîş bûn, xwe qure kirin.
böcek kêzik, bûxik.
böcekçil kêzxwer.
böğür koş.
böğürmek borîn.
böğürtlen dirîreşk, tûdirik.
bölge navçe, dever, herêm.
bölgesel navçeyî, herêmî.
bölme çavî.
bölmek par kirin, parve kirin, dabeşandin.
bölü parve.
bölücü dabeşkar, parveker.
bölücülük dabeşkerî.
bölük ask. liq
bölüm bir, beş, çavî.
bölünmek dabeşîn, par bûn.
bölüşmek li hev dabeşandin, pişk kirin.
bölüştürmek dabeşandin, li hev par kirin.
bön çavzîq.
börek borek.
börülce lobya.
böyle wiha, wilo, wusa.
böylece yê/ya wiha.
böylelikle bi vî/vê awayî herweha.
böylesi yê/ya wiha.
Brezilya Brezîlya.
Brezilyalı Brezîlî.
bronş qaqircik, bronş.
bronşit bronşît.
bronz mefreq.
broş toq, sincak.
broşür namilke.
Brüksel Bruksel (Belçika'nın başkenti).
bu ev, va.
bu defa vê carê.
bu kadar ev çende, ev qas, ev hinde, hevqas.
bu yüzden lewma.
buçuk nîv.
budak qît, gilm, gilmik.
budala bodek, gewc, xêvik, şêvî.
budalalık xêvikî.
budamak kezaxtin.
bugün îroj.
bugünkü yê/ya îro.
bugünlük îroyîn.
buğday genim.
buğday biti qalonçe.
buğu hêlm.
buğulanmak hêlm girtin.
buhar dûkel.
buhar makinesi makîna dûkelê.
buharlı bidûkel.
buhran buhran, tengezarî.
buhran geçirmek tengezarî derbaz kirin, tengezar bûn.
buhur bosî.
buhurdan bosîdank.
buji bûjî.
bukalemun margîse, kerpeze.
buket deste, baq, qevd.
bukle gizvanok.
bulamaç malêz, çolik, hewdel.
bulandırmak şêlo kirin
bulanık şêlo.
bulanmak şêlo bûn.
bulantı xelîn.
bulaşıcı şewb, dirm, perok.
bulaşık qilêwî.
bulaşık makinası firaqşok.
bulaşık suyu arav.
bulaşmak 1.têbûn, tevlî bûn. 2.têkil bûn.(bir şeye bulaşmak.)
bulaştırmak 1.têdan. 2.têkil kirin.(bir şeye bulaştırmak.)
Bulgar Bulgar.
Bulgarca Bulxarî.
Bulgaristan Bulgaristan.
bulgu nûve, peyd.
bulgur savar.
bulgur unu pişrûk.
bulmaca xaçerêz.
bulmak dîtin, peyda kirin.
buluğ gêranî.
buluğa ermek gêranî bûn.
bulundurma amade kirin, peyda kirin.
bulunmak peyda bûn.
buluş nûvedan, peyidîn.
buluşmak jîvanî, hevdîtin.
bulut ewr.
bulutlanmak ewrîbûn.
bulutlu ewrayî, bi ewr.
bulvar bûlwar.
bunak xurifî.
bunalım buhran, tengezarî.
bunalım öncesi durum wexm.
bunalmak tengizîn, tengezar bûn.
bunaltıcı tengazkirî.
bunamak xurifîn.
bunatmak xurifandin.
bunlar van, vanan.
bunu vê/vî.
bununla beraber lêbelê, digel vê yekê.
burada li vir, vir de.
buradan ji vir.
burası vira, ev der.
burç 1.birc. 2.çerx.
burçak gadane, kizin, kuşne.
burgu badek.
burjuvazi bajarî.
burkulmak fistikandin, xelan, xelandin, fistikîn.
burma 1.rêsî. 2.lifandî. 3.xesandî.
burmak 1.lifandin. 2.xesandin.
burs bûrs.
buruk dilşikestî, zîz.
burun poz, difn.
burun deliği bêvil, firnik.
burunsak pozmik.
buruşmak qermiçîn
buruşturmak qermiçandin.
buruşuk qermiçî.
buse ramûsan, maç.
but hêt, king, ran, tilor.
butlan netêw.
buyruğa uyan fermanber.
buyruk ferman.
buyuran fermandar.
buyurmak ferman kirin.
buz cemed, qeşa.
buzağı golik.
buzdolabı sarinc, sarker.
buzkıran qeşaşkên.
buzlanmak qeşagirtin.
buzlu biqeşa.
buzluk qeşadank.
buzul sîpan.
büfe berqût.
büklüm badank, xelîtok, ta.
bükmek badan, çemandin, tewandin, veanîn.
bükülmek çemîn, hatin badan, hatin tewandin.
bükülü badayî çemandî, tewandî.
bülbül bilbil, tûteber.
bülten bulten.
bünye beden, laş.
büro mijûlgeh, nivîsgeh.
bürokrasi bîrokrasi.
bürümek nuxumîn, pê re girtin.
bürünmek hatin nuxumandin.
büst beden.
bütçe terazûn.
bütün bitûn, tev.
bütünlemek bitûn kirin.
bütünlü bi bitûnî, tevahî.
bütünlük bitûnî.
büyü efsûn, sihir.
büyücü efsûnker.
büyük mezin, gewre.
büyük anne dapîr.
büyük baba bapîr.
büyük balık cewr.
Büyük Britanya Brîtanya Mezin.
büyük çadır xîme.
büyük çuval xasî, şelem.
büyük davul gebirge.
büyük elçi balyoz, şahbender.
büyük elçilik balyozxane, şahbenderî, şahbenderxane.
büyük elçilik balyoz, şandi.
büyük fare cirdon.
büyük harf girdek.
büyük kapı dergeh.
büyük mağaza koga.
büyük meydan gasingeh.
büyük orman cingal.
büyük saman çuvalı xirar.
büyük testere xîşt.
büyük yassı taş ferş, sal.
büyüklük mezinahî.
büyülemek efsûn kirin.
büyülenmek efsûn bûyin.
büyüleyici şeyda.
büyültmek mezin kirin.
büyülü efsûndar.
büyümek mezin bûn.
büzgü kurîşk.
büzmek qermiçandin.
büzülmek kişiyan hev, qermiçîn.
büzüşmek qermiçîn, şewibîn.
c tîpa alfabeya Tirkî ya sisêyê.
cadde papûr, şahrê, rêge.
cadı cazû, pîrhevok.
cadılık cazûvanî.
cahil nezan.
caiz divêt, pêtivî.
cam cam.
camgöz balığı segavî.
cami mizgeft.
can can, giyan.
can acısı êşa can.
can alıcı cangir.
can çekişme can jê kişyan.
can sıkıntısı diltengî.
can veren canbexş.
cana yakın givar, destyar.
canan canan.
canavar cinawir.
canbaz cambaz.
cancılık giyandarparêzî.
can-ı gönülden ji dil û can.
canı sıkılmak dilteng bûn.
cani mêrkuj, kujtar.
cankurtaran ambûlans.
canlandırmak vejandin.
canlanmak vejîn.
canlı jîndar, giyandar, jînde.
canlılık jîndarî.
cari di rewacê de.
cariye qerwaş.
casus sîxur, şofar.
casusluk sîxurî.
cavlak zelût.
caydırmak texilandin, waz hênandin.
caymak texilîn, waz hênan.
cazırdamak qijilîn.
cazibe dilkeşî,balkêşî.
cazip dilkêş.
cebir zor, kotek.
cebiren bizor, kotekî.
cefa zehmet.
cehalet nezanî.
cehennem dojeh.
ceket sako.
cellat celad.
celp gazî.
celp etmek gazî kirin.
celpname gazîname.
celse niştin, rûniştin.
cem cem.
cemaat civat.
cemiyet civat, komel.
cemre piling, pişko.
cenah hêl, alî.
cenaze meyît.
cendere cendere, mahzere.
cengaver cengawer.
cengel rêl.
cenin goştpare.
cenk ceng.
cennet bihuşt, fîrdews.
centilmen camêr.
centilmence camêrane.
cep berîk, kûrik.
cep harçlığı xercîya berîkê.
cep kitabı pirtûka berîkê.
cep sözlüğü ferhenga destê, ferhenga berîkê.
cephane barek, cebirxane.
cephe bere, enî.
cepken pestek, şapik.
cerahat nêm.
cerahatlenmek nêm girtin.
cereme cirm; sekerat.
cereyan herik.
cereyan etmek herikîn.
cerrah nişdar.
cerrahlık nişdarî.
cesaret hêwer, wêr.
cesaret edip kımıldamak bizivîn.
cesaret etmek wêrîn, dest hilanîn.
ceset term.
cesur dilawer, wêrek.
cetvel rastek.
cevap bersiv.
cevap vermek bersiv dayin, bersivîn
cevaplandırmak bersîvandin.
cevaz destûr.
cevher gewher.
ceviz gûz.
ceylan ask, xezal.
ceylan sürüsü gele.
ceza ceza.
ceza almak ceza standin.
ceza çekmek ceza kişandin.
ceza evi zindan.
ceza mahkemesi dadgeha cezayê.
cezalandırmak ceza kirin.
Cezayir Cezayir
Cezayirli cezayirî.
cezb kêş, cezbe.
cezbetmek dilkêşan, balkêşan.
cezir vekêş.
cezve cezwe.
cılız lawaz, sîsele.
cılızlık lawazî.
cılk cilq.
cımbız mûçing.
cırcır böceği sîsirk.
cırcır makinası cirik.
cırlamak çirtin.
cıva risas, zîbeq.
cıvata cîwate.
cıvık şiloqe.
cıvıklaşmak şiloqe bûn.
cıvıldamak vîte vît kirin.
cıvımak ronbûn.
cıvıtmak ronkirin.
cızırdamak qijîn.
cızırtı qijk.
cibinlik kule.
cici rindik.
cidden ji dil, bi rastî, bê henek.
ciddi ji dil, cidî.
ciğer kezeb, mêlak.
cihan cîhan.
cihaz 1.hacet, 2.cihêz.
cihet hêl, alî.
cila sîqal.
cilalamak sîqal kirin.
cilt 1.çerm, ten. 2.berg.
ciltçi bergker
ciltlemek bi berg kirin.
ciltli bergîn.
cilve naz, melaqî.
cilveli dilbaz, nazenîn, nazdar, melaq.
cimnastik jîmnastîk.
cimri çikot, pintî.
cin cin, turindî.
cinayet kujar.
cinayet işlemek kujtin.
cins zayend.
cins isim hevenav.
cinsel zayendî.
cinsel iktidarsız erkek hurim, nemêr.
cinsiyet zayendî.
cisim cism.
civar cîwar, dorhêl.
civciv çêlik, çîçok.
civelek şêndar.
coğrafya erdnîgarî.
cop doq.
coşku coşî.
coşkun coş, coşdar.
coşkunluk coşdarî.
coşmak coş bûn, coşîn.
cömert camêr, comerd.
cömertlik camêrî, comerdî.
Cuma în.
Cuma namazı nimêja înê.
Cumartesi Şemî.
cumhur gel, kom.
Cumhurbaşkanı serekomar.
Cumhuriyet komar.
Cumhuriyetçi komarparêz.
cunta cûnta.
curcuna gelemşe.
cüce bejnbost, cûce.
cümle hevok.
cüppe cibe.
cüret wêr.
cüretkar wêrek.
cüretlenmek bi wêr bûn.
cüruf gûhesin.
cürüm guneh.
cüsse laş, gewde.
cüz pare.
cüzdan cuzdank.
cüzi hindik, hinek.
cüzzam kotî.
cüzzamlı kotîbûyî.
ç tîpa alfabeya Tirkî ya çarê.
çaba hewl.
çabalamak hewl dan, koşîn.
çabucak bilez.
çabuk zû, bilez.
çabuklaştırmak bi lez kirin, lêlezandin.
çabukluk lezahî.
çadır kon, xêvet.
çadır kurmak kon vegirtin, kon vedan.
çağ çax.
çağdaş hevçax, hevdem.
çağdaşlaşmak hevçaxî bûn.
çağdışı derçax.
çağırmak bang kirin, gazî kirin.
çağla kerik, çexele.
çağlamak xuşên.
çağlayan sûlav.
çağlayış xuşênî.
çağrı bang, gazî, bangewaz.
çağrı kağıdı bangname.
çağrıcı bangevan.
çağrılı vexwendî.
çağrılmak bang lê kirin, lê gazî kirin.
çağrıştırma anîn bîr, li bîr xistin.
çakal çeqel, wawîk.
çakı kêrik
çakıl çeqil, bestik.
çakır zeraqe.
çakır göz çavzer.
çakır keyif debeng.
çakmak 1.heste. 2.jendin, lêdan.
çakmak taşı bereste.
çalar saat bangdemjmêr.
çaldırmak hatin dizîn, hatin lêdan.
çalgı saz.
çalgıcı sazbend, gewende.
çalı devî, dirî.
çalı kuşu hewêrde.
çalılık devîstan.
çalım fîz.
çalım atmak fîz avêtin.
çalımlı fîza.
çalıntı malê diziyê.
çalışkan jîrek.
çalışma xebat.
çalışma bakanlığı wezareta xebatê.
çalışmak xebitîn.
çalıştırmak xebitandin.
çalkalamak çelqandin.
çalmak 1.dizîn.(hırsızlık) 2.jenîn.(müzik aleti çalmak)
3.lêdan(vurmak).
çam qaj.
çam fıstığı fistiqê qajê.
çam sakızı cewî.
çamaşır kinc.
çamaşır makinesi cilşok.
çamaşır suyu zerav.
çamaşır yıkama günü roja balavê.
çamaşırhane beravxane, balavxane.
çamur çamûr, herî.
çan çan, zengil, naqos.
çan kulesi barûya naqosê.
çanak pinc.
çanak çömlek qurûqaf, kilosk.
çanta çente.
çap 1.eşkêl (mat.). 2.modine (elbiseler için).
çapa 1.lenger. 2.xepar, kulbe.
çapak şîlaq, kilmîş.
çapalamak xepartin, kulbe kirin.
çapkın tolaz.
çapkınlık tolazî.
çapraşık girift.
çapraz çeprast.
çapul talan.
çapulcu talanker.
çaput paçik, kincik.
çarçur etmek berba kirin.
çardak çardax, holik.
çare çare.
çare bulmak çare dîtin.
çaresiz bêçare, bêgav, neçar.
çaresiz bırakmak bêçare hiştin, bêgav hiştin.
çarık çarox.
çark çerx.
çarkçı çerxvan, pêlawer (gemiler için).
çarkçı başı pêlewar.
çarmıh çarmîx, xaç.
çarpı mat. zerp
çarpıcı sihêm.
çarpık kelkot, şewş.
çarpılmak şewişîn.
çarpım zerpîn.
çarpıntı diltepîn.
çarpışma levxistin.
çarpışmak li hev xistin, pevçûn.
çarpıtmak şewişandin.
çarpmak 1.hingavtin. 2.carandın, zerp kirin, li hev xistin.
çarşaf çarşev, çarik.
Çarşamba Çarşemî.
çarşı çarşî, sûk.
çatal çetel.
çatallanmak çetel bûn.
çatı serban.
çatı katı banîje.
çatırdamak qirçîn.
çatırdatmak qirçandin.
çatışık dijraber, mixrik.
çatışkı mixrikî.
çatışmak nakokî bûn, pevçûn.
çatlak terk, derz, qelş.
çatlamak derizîn, qelişîn, terikîn.
çatmak 1.rabezandin, rabezîn. 2.pewxistin.
çavdar çewder, tarîgan.
çavuş çawîş.
çay 1.çem, robar. 2.çay, ça
çaydanlık çaydank.
çayevi çayxane.
çayır mêrg.
çaylak kulemar.
çayocağı argûnê çayê.
çehre çehre, rû, mirûz.
çek çek.
çekecek misab, kerate.
çekememezlik bexilî, nekişandin, çavnebarî kirin.
çekici 1.kêşwer. 2.balkêş.
çekiç çakûç.
çekik 1.rakêşayî. 2.vekêşayî.
çekiliş kişandin.
çekilmek vekêşan.
çekilmez nayê kêşan.
çekim 1.kêş, kêşwerî. 2.(grm)tewang.
çekimser bêray.
çekingen tirsonek.
çekinmek tirsîn.
çekirdek dendik.
çekirge kulî.
çekişme berberi, koşan.
çekişmeli bikoşan.
çekmece berkêşk.
çekmek gmr. 1.kişandin. 2.tewandin
çektirmek dan kêşan.
çekül şakûl.
çelebi çelebî.
çelenk çeleng.
çelik 1.çelîg. 2.pola.
çelik çomak reqço.
çelik çomak oyunu darpelik.
çelik yelek kerik.
çelimsiz sakol.
çelişik nakok, mixrik.
çelişki nakokî, dijîtî.
çelişki çıkarmak nakokî derxistin.
çelişkili olmak nakok bûn.
çelişmek nakok bûn.
çelme paşling, berpêlk.
çelmelemek paşling avêtin.
çeltik çeltûk, çiltûg.
çeltik evleği kerdik.
çeltik tarlası mebred.
çember çember, toq.
çemen otu kaxil, semen.
çene çen, erzîng.
çene altı gerdan, gilare.
çene çalan çenebaz.
çene çalma galegal.
çengel çingal, çanqol.
çengele asmak daleqandin.
çentik kêrt, xîzik.
çepeçevre hawîrdor.
çeper çeper.
çepiç gîsk.
çerçeve çarçove.
çerçevelemek çarçove kirin.
çerçöp qirş û qal.
çerez çerez, kakil.
Çerkez Çerkez.
Çerkezce çerkezî.
çeşit cûre.
çeşit çeşit cûr be cûr.
çeşitli têvel.
çeşme kanî.
çeşni çejn.
çete nijde.
çetin çetin.
çetrefil tevlîhev.
çevik çalak.
çeviri werger.
çevirmek wergerandin.
çevirmen wergêr.
çevre 1.doralî, dorhêl, hawêr. 2.mat.qef.
çevre bakanlığı wezarata hawêrparêziye.
çevrebilim hawêrnasî.
çevrecilik hewêrparêzî.
çevrelemek dorgirtin.
çevrelenmek dor lê girtin.
çevrili dor pêçayî.
çevrilmek 1.dor lê hatin girtin. 2.hatin çerixandin. 3.hatin wergerîn.
çeyiz cihêz.
çeyrek çaryek.
çıban kunêr.
çığ şape, aşît.
çığır 1.baxor, çuxur. 2.rêç.
çığırtkan delal.
çığlık qêrîn.
çığlık atmak qêrdan, qajîn.
çıkar 1.berjewendî, kehr, sûd. 2.çare, havil.
çıkarcı kehrparêz, sûdparêz.
çıkarmak derxistin, deranîn.
çıkarsama jêderanîn.
çıkartmak deranîn dayin.
çıkık 1.doq. 2. ji cî derketî.
çıkık alınlı enî doq.
çıkıntı niçik, pozik.
çıkış derketin.
çıkış yeri cihderk.
çıkış yolu rêder.
çıkmak derketin.
çıkmaz neder.
çıkmaz sokak korerê.
çıkmaza sokmak lebikandin.
çıkrık dolav, lewleb.
çıldırmak şêt bûn.
çıldırtmak şêt kirin.
çılgın şêt.
çınar çinar.
çıngırak zengil.
çıplak çîplaq, tazî.
çıplak ayak piyê xasî.
çıra çira.
çırak şagirt.
çırıl çıplak tip û tazî, rûtbel.
çırpı arzing, hej, qirş.
çırpınmak perpitîn.
çırpmak 1.çirpîn. 2.daweşandin.
çıta çite.
çıtçıt gebaz, çitûpit.
çıtırdamak qirçîn.
çıtırdatmak qirçandin.
çıtlatmak dirkandin.
çıyan zîvzîve.
çiçek çîçek, kulîlk.
çiçek hastalığı xurî.
çiçek hastalığının yüzdeki izleri xurok.
çiçek tarlası solîn.
çiçeklik guldank.
çift çift, cot, zo.
çift sürmek cot kirin.
çiftçi cotkar.
çiftleşmek gayîn.
çiftlik çewlîg, kîşwerz.
çiğ xav.
çiğ köfte danxav.
çiğdem pirpizêk.
çiğnemek 1.cûtin. 2.gerisandin.
çiklet benîşt, qajik.
çikolata çîkolate.
çil çîl.
çile gilok.
çileci çileperêz.
çilecilik çileperêzî.
çilek tûfrengî.
çilekeş çilekêş.
çilingir cilanger.
çim çîm.
çimdik qûrçî, quncîrk.
çimdiklemek qurçikandin, quncîrk kirin.
çimen çîmen.
çimenlik çîmenzar.
Çin Çîn.
Çingene qereçî, cengene.
çini ferfûr.
çinko çînko.
Çinli Çînî.
çiriş şîrêz.
çiriş otu gûlik.
çirkin qefçil, kirêt.
çiselemek xunivîn, rişên.
çiş mîz.
çişini yapmak mîz kirin.
çit çît.
çitilemek ferikandin.
çivi bizmar, mix.
çivilemek bizmar kirin, mix kirin.
çiy jale, xunav.
çizdirmek venandin.
çizelge xanxanik.
çizgi xêz.
çizgi çekmek venîn.
çizgi film xêze fîlm.
çizgi roman wêneçîrok.
çizgili bixêz.
çizik xêzik.
çizme gîzme.
çizmek xêz kirin.
çoban şivan.
çoban köpeği sipindî
çocuk mindal, zarok.
çocuk arabası girgirik.
çocuk düşürmek zarok ji ber çûn (insan) beravêtin (hayvan).
çoğalmak pir bûn.
çoğaltmak pir kirin.
çoğul gelejmar, pirhejmar.
çoğunluk piranî.
çok pir, gelek, zehf.
çok anlamlı pirwate.
çok heceli pirkîte.
çok kolay pirhêsan.
çok yakaran kimse lavlavok.
çok yaşlı kimse kokim.
çokluk pirîtî.
çolak çolax, kop.
çoluk çocuk zar û zêç.
çomak co, çogan.
çor çor.
çorak şorax.
çorap gore, kurik.
çorba şorbe.
çökelek çolik, toraq.
çökelti pegir, durd, xilte, tilp.
çökeltmek pegirandin.
çökertmek rûxandin.
çökmek hilwesîn, rûxîn.
çöl berî, çol, beyaban.
çömelmek çok dan, qelizîn.
çömlek sihûn.
çömlekçi pîrot.
çöp qirşik, guhûr.
çöplük zaboq, sergo.
çörek kade, çoreg.
çörek otu reşreşk, hefsûdan.
çözmek 1.vekirin. 2.ferisandin, çareser kirin, ji hev derxistin,
dahûrîn. 3.verişandin.
çözülmek 1.vebûn. 2.ferisîn, çareser bûn. 3.verişîn.
çözüm çareserî, ferisandin, dahûrîn.
çözümlemek dahûrîn, çareserkirin, ferisandin.
çözümlemeli biferisandî, biçareser.
çubuk çov, çovik, şiv.
çuha çux.
çuha çiçeği gulbahar.
çukur kort, çal.
çul merş, berqef, palas.
çullanmak xwe ser de berdan.
çulluk mirbaxî.
çuval çewal, telîs.
çuvaldız şûjin.
çük belik.
çünkü çimkî.
çürük 1.cilq. 2.genî. 3.rizyayî, pûç.
çürük meyve patox.
çürümek 1.cilq bûn. 2.genî bûn. 3.rizîn, pûç bûn.
çürütmek. 1.cilq kirin. 2.genî kirin. 3.rizandin.
d tîpa alfabeya Tirkî ya pêncê.
dadanmak tamijîn.
dadı dadik.
dağ 1.çiya, koh. 2.dax.
dağ eteği zurg, qûntar.
dağ geçidi gelî.
dağ keçisi şemkur.
dağarcık tûrik, kîsik.
dağcı çiyakêş.
dağdağan tihok, tawik.
dağılmak belavbûn, feşkilîn.
dağınık belavbûyî, feşkîli.
dağıtım belavkirin.
dağıtımcı belavker.
dağıtmak belav kirin
dağlama demiri hezrîng.
dağlamak dax dan.
dağlı çiyayî.
daha 1.hê, hêj, hîn. 2.tir.
daha gelmedi hê/hêj/hîn nehat.
daha iyi baştır, çêtir.
daha kolay hêsantir.
dahası hêbêtir.
dahi 1.jî. 2.dahî.
dahil navxwe, lê, hundirîn.
dahil olmak parmend bûn, beşdar bûn.
dahili hundurîn, navxweyî.
dahiliye hinav.
dahiliye doktoru bijîjkê/a hinavan.
daima tim.
daimi timî
dair li ser, derbarê.
daire 1.cerge. 2.warxan.
daire merkezi gelû.
dakika hûrdem.
dal 1.çiqil, şax. 2.ta.
dalak fatreşk, pişik.
dalamak gez kirin, pêve dan.
dalap telew(dişi köpekler için), fal(dişi tek tırnaklı hayvanlar
için).
dalaşma galim, keftûleft.
dalaşmak beziyan hev, bela xwe di hev dan.
dalavere delewêre.
dalga 1.pêl, şepêl, mewc. 2.tewzîn, tinaz.
dalga geçmek tewzîn xwe kirin, tinaz xwe kirin.
dalgakıran pêlşikên.
dalgalanmak pêldan, babûn.
dalgalı pêldar, bipêl.
dalgıç noqav.
dalkavuk lêbok, çaplûş, salos.
dallanmak çiqil dan.
dalmak noqîn.
dam ban.
dama dame.
damak polke.
damar reh, temar.
damat zava.
damga şeqil, mohr.
damgalamak şeqil kirin, mohr kirin.
damıtık dapalandî.
damıtmak dapalandin.
damızlık tovî.
damla dilop, çilk, niqut.
damlamak dilop kirin, çilkîn, niqutîn.
dana nogin (dişi), conega (erkek).
danaburnu cobir.
dangalak sersem.
danışmak şêwirîn.
danışman şêwirmend.
danışmanlık şêwirmendî.
Danıştay Şûrayê Dewletê.
Danimarka Denmark.
Danimarkalı Denmarkî.
Danimarkalıca Denmarkî
dans dîlan, reqs.
dans etmek dîlan girtin.
dansöz çengi, sozan.
dantel(a) tentene.
dar teng.
dar gelirli desteng.
dar görüşlü kurtbîn.
dar sokak alûle.
dara kêşe.
dara düşmek ketin tengasiyê.
darağacı sêpê, dara darazê.
daralmak teng bûn.
daraltmak teng kirin, tengandin.
darbe derb, şek.
darbe vurmak derb lêdan, şek lêdan.
darbe yapmak derbe kirin.
darbımesel gotinên pêşiyan.
darboğaz derbend.
dargın enirî, xeyîdî.
darı garis, samîr.
darılgan xeydok.
darılmak xeyidîn, enirîn, sorh ketin.
darlık tengayî.
darmadağın tertûbelav.
darphane derbxane.
darülaceze xêratxane.
dava doz.
dava açmak doz vekirin.
dava dilekçesi dozname
dava etmek doz lêkirin.
davacı dozdan
davalı dozlêkirî
davet bang, dawet, gazî.
davet etmek bang kirin, vexwendin.
davetiye bangname.
davetli vexwendî.
davetsiz misafir mûşek.
davranış tevger.
davranmak radan, tevgerîn.
davul dahol, def.
davulcu daholjen, deqaq, dêlû.
dayak kotek.
dayamak danber, pesartin.
dayanak palpişt, paldank, spartek.
dayanıklı pihêt, qayîm.
dayanıksız nepihêt, ne qayîm.
dayanışma piştgirî, piştevanî.
dayanışmak piştgiriya hev kirin.
dayanmak diyax kirin, xwe ragirtin, ber xwe dan, pal dan.
dayatmak pozber kirin.
dayı xal.
dayı çocuğu kurxal, pisxal (dayı oğlu), dotxal (dayı kızı)
dayı karısı jinxal, xalojin.
dazlak serzelût.
debdebe debdebe.
debelenmek gevizîn.
debi bireh.
dede bapîr, kal, kalik
dedikodu paşbêjî, kurtûpist, paşgotinî.
dedikoducu paşbêj.
def def.
def etmek def kirin, qewitandin.
def olmak qewitîn.
defa car.
defile defîle.
define gencîne.
defne defne.
defnetmek bi gorkirin.
defter nivistok, defter.
değer nirx, biha, rûmet.
değerlendirmek nirxandin.
değerli hêja, birûmet.
değersiz nehêja, bêrûmet.
değil ne, nîne.
değin ta, heta.
değinmek qal kirin.
değirmen aş.
değirmenci aşvan, qeraş.
değişik cihê.
değişiklik cihêtî, cûdayî.
değişim guherîn, veguherîn.
değişken guhêrbar.
değişken sözcük bêjeya guhêrbar.
değişmek guherîn.
değiştirmek guhartin.
değiştirtmek guhartin dayin.
değmek hêjan, lêketin.
değnek çov.
dehliz dehlîz, xeşîme, dalan.
dehşet erjengî, toqî.
dehşetli erjeng, toq.
dek heya.
delege nunêr.
delgi simok, badek.
deli şêt, dîn.
deli dolu dînemêr.
delik qul.
delikanlı xort.
delil birhan, delîl.
delişmen qopix.
delmek qul kirin.
dem dem.
demagoji demagojî.
demeç gotar.
demek gotin.
demek ki nexwe.
demet baq, demet, deste.
demir hesin.
demir aletler hesincaw.
demir atmak lenger berdan.
demir madeni kark.
demir sülfat zaxa kesk.
demirbaş mîrî.
demirci hesinker.
demirci ocağı kûre.
demire su vermek semax kirin.
demirlemek lenger avêtin.
demiryolu rêhesin.
demlemek dem kirin.
demlenmek dem girtin.
demli bidem.
demlik qorî, çaydank.
demokrasi demokrasî.
denemek ceribandin.
denenmek ceribîn.
denetçi venêr.
denetim venêrîn.
denetleme kurulu civata venêrînê.
denetlemek venêrîn.
deney cerb.
denge aheng, tewş.
dengeli bitewş.
dengesiz bêtewş, şewişî.
dengesizleşmek şewişîn.
deniz derya.
deniz anası pişemasî.
deniz kabuğu dirc.
deniz kızı gulperî.
deniz kuvvetleri hêzên deryayî.
deniz yıldızı masîstêrk.
denizaltı noqav.
denizci deryavan.
denizcilik deryavanî.
denizsel deryayî.
denk hinkûf, deng, beramber.
denkleştirmek deng kirin.
depo barxane, mereg.
depozito beyî.
deprem erdhejîn, zelzele.
depreşmek lebitîn.
derbeder derbider.
dere cobar, robar.
dere otu şêwît, pijînda.
derece pîle, niqir.
dergi kovar.
derhal di cî de, di gavê de.
deri çerm.
deri çanta meşkale.
deri ip duhêl.
Derik Dêrik.(mardinin bir ilçesi)
derin kûr.
derinleşmek kûr bûn.
derinleştirmek kûr kirin
derinlik kûrayî.
derkenar derkinar.
derleme berhevkirin.
derli toplu serhev, rêkûpêk.
derli toplu olmak hilmaştin.
derli toplu yaşantıya sahip xirmal.
derman derman.
derme çatma kinemine.
derme çatma yapmak xiçviçandin.
dernek komel.
ders fêr
dershane fêrgeh.
Dersim Dêrsim.
dert derd.
dertlenmek dert girtin.
dertleşmek deridîn.
dertli derdnak.
derviş derwêş.
derya derya.
desen çîn, neqş.
desinatör neqaş.
desise binekarî, dek, dolav.
despot zorbaz.
despotizm zorbazî.
destan dasîtan.
deste deste.
destek destek, piştgirî.
desteklemek piştgirî kirin, pişt girtin, kutek dan ber.
desti şerbik.
deşifre eşkere.
deşifre etmek eşkere kirin.
deşmek tevdan.
deterjan pêşok.
dev dêw, hefrîd.
dev boylu dêwendam.
deva dewa, derman.
devam dom, dûmahî.
devam ediyor dom dike.
devamı var dûmahî heye
devamlı bidom, domdar.
devamsız bêdom.
devasa dêwendam.
deve deve.
deve (dişi) arvane.
deve (erkek) lok.
deve hörgücü kopare.
deve kuşu heştirme.
deve tüyünden iplik qazim.
deve yavrusu torm.
deveran ger.
devinim liv.
devir dewr, çax.
devirmek gêr kirin, qulipandin.
devlet dewlet.
devlet adamı mirovê dewletê.
devlet başkanı serokdewlet.
devletçi dewletparêz.
devletin organları dezgehên dewletê.
devletleştirmek gelemperî kirin.
devran dan.
devre vedor.
devretmek dewr kirin.
devrilmek qulipîn.
devrim şoreş.
devrimci şoreşger.
devriye pagerî.
devşirme 1.berhevkirî. 2.berhevkirin.
devşirmek 1.ber hev kirin. 2.hew kirin(sebzeler için).
deyim biwêj.
deyim edatları biwêjên daçekî.
dış der.
dış bükey kov.
dış ticaret bazirganiya derve.
dış ticaret bakanlığı wezerata bazirganiya derve.
dışa vurmak der dayîn.
dışalım derhanîn.
dışarı derve.
dışişleri bakanı wezîrê karûbarên derve.
dışlamak vederkirin.
dibek cohnî, sîndir.
Dicle Dîjle.
didiklemek 1.kut kirin (kuş vs. için). 2.hûr hûr seh kirin.
didinmek hewl dan.
difteri duşaxe, wenaq.
diftong pevdeng.
diğer din.
dik 1.çik. 2.gij(pirç). 3.tîk. 4.zik (çav). 5.rep(ereksiyon)
dik açı stêl, gûç.
dik kafalı serhişk, zirz.
dik kafalı serkêş.
dikdörtgen çarstêla tîk.
diken sinc, stirî, sîx.
dikenli strîdar, tel têldirk.
dikey emûdî, qinc.
dikili taş kêl.
dikilmek çikîn.
dikiş dirûn.
dikiş yeri dirûnxane.
dikizlemek kelistin, dîq kirin.
dikkat bal, dêhn.
dikkat çekici balkêş.
dikkat çekmek bal kişandin.
dikkat etmek bala xwe dan, dêhna xwe dan.
dikkatli baldar, dêhndar.
dikkatsizlik bêbalî.
dikleşmek gij bûn.
dikmek 1.çikandin; gijkirin; rep kirin; tîk kirin; vît kirin; zîq
kirin. 2.dirun, dirûtin
diktatör zorbaz.
diktatörlük zorbazî.
dil ziman.
dil bilgisi rêzman.
dilbalığı masîmûsa.
dilber dilber.
dilbilim zimannasî.
dile getirmek anîn ziman.
dilek daxwaz.
dilekçe daxwaz name.
dilemek daxwaz kirin.
dilenci parsek.
dilenmek parskirin.
dili geçmiş raboriya diyar.
dilim tozî, çênî.
dilsiz lal, bêziman.
dimağ 1.mêjî. 2.bîr.
din ol.
din adamı mirovê olê.
dinamik felît, çalak.
dinç zinde, çist.
dindar oldar.
dindirmek 1.pengivandin(su için). 2. hedinandin, tebitandin.
dingil sirnî.
dingin pengivî (su için); tebitî, hedinî (canlılar için).
dini olî.
dini öğrenci suxte.
dinleme guhdan.
dinlenilmek hatin guhdar kirin.
dinlenmek vêsa xwe girtin.
dinleyici guhdar.
dinmek 1.pengivîn (su için). 2.tebitîn, hedinîn.
dinsiz bêol.
dip binî.
dip not nîşebin.
dipçik qontax.
diploma destûrname.
dipsiz bêbinî.
dirayet zîrekî.
direk girş.
direktör rêvebir.
direnç berxwedan.
direniş berxwedan, dijraberî.
direnişçi berxwedar, dijraber.
direnmek berxwedan.
dirgen sêguh.
diri çist, zindî.
dirilmek vejîn
diriltmek vejandin.
dirsek enîşk.
dirsek kemiği hestiyê zenda stûr.
disiplin rêzkarî.
disk lak.
diskalifiye tud.
diskalifiye olmak tud bûn.
diskotek dîskotek.
distribütör belavker, wajav.
diş diran.
diş eti pidî.
diş fırçası rineka diranan.
dişbudak benav, reşedar.
dişçi diransaz.
dişi mê.
dişi keklik makew.
dişil mê.
dişil isim navê mê.
dişleri karıştırmak ajînîn.
divan dîwan, horg.
divane dîwane.
divanhane dîwanxane, horg.
divit hûring.
diyalog diyalog.
diyar war, diyar.
Diyarbakır Amed, Diyarbekîr.
diyet parêz.
diz çok.
diz çökmek çok dan
diz kapağı serçog.
dizge sazgêr.
dizgi tîprêzî.
dizgici tîprêz.
dizgin destgîn. lixab.
dizi rêz.
dizi film rêzefîlm.
dizi yazı rêzenivîs.
dizilmek rêz bûn.
dizin arka iç kısmı barfisk.
dizmek rêz kirin
dobra dobre.
doçent doçend.
dogma dogma.
dogmatizm dogmatîzm.
doğa xweza, xwerist.
doğa yasaları zagonên xweristî.
doğacılık xwerist parêzî, xweristî.
doğal hukuk dadrêsiya xweristî.
doğan baz.
doğmak 1.ji diya xwe bûn, hatin dinyayê, zayîn. 2.hilatin. ör: güneş
doğdu roj hilat.
doğmuş bûye, bûyî.
doğrama depîn.
doğramacı xerat.
doğramak 1.hûr kirin. 2.pişartin. 3.qesifandin (et için)
doğru(hakikat) rast.
doğrucu rastbêj.
doğrudan rasterast.
doğrudan doğruya yekser, rasterast.
doğrulamak rastandin.
doğrulmak xwe rast kirin.
doğrultmak rastkirin.
doğrultu alî, raste.
doğruluk rastî.
doğrusu ya rast.
doğruyu gören rastbîn.
doğu rojhiilat.
doğu rüzgarı bareş.
doğubilim rohilatnasî.
doğulu rohelatî.
doğum evi zayînxane.
doğurtmak dan zayîn, zayandin.
doğuştan zikmakî.
doksan nod.
doksanıncı ya nodî.
doktor bijîjk, doktor.
doktora doktora.
doku biy. raçîng.
dokuma bestir, caw.
dokuma kumaşı bestir.
dokuma tarağı şeqe, kirkût.
dokuma tezgahı xanût, tevn.
dokumacı cûmker, culbe.
dokumacılık cûmkerî, çilagî.
dokumak rêsîn, hûnandin.
dokumayı tamir etmek veçinandin.
dokunmak destê xwe lê dan, pelandin.
dokunulmazlık bexşînî.
dokuz neh.
dokuzuncu nehem.
dolamak balandin, lefandin.
dolambaç çiv, fetlanek.
dolandırıcı firîw.
dolandırmak 1.firîwandin. 2.herbilandin.
dolanım ger, doşbûn.
dolanmak ger.
dolap dolav.
dolaşık girift.
dolaşmak gerîn, geriyan.
dolaştırmak gerandin.
dolay dor, dorhêl.
dolayı ji bo vê, ji ber.
dolaylı binavgîn, neyekser.
dolaysız bênavgîn, yekser.
doldurmak tijî kirin, dagirtin.
dolgu heşandin.
dolgu yapmak pûwaz kirin.
dolgun 1.azr, tijî. 2.tixis(vücud için).
dolma kalem pênûsa bi hibir.
dolmak tije bûn, mişt bûn.
dolmalık kabak xirtik, kundirê girîtî.
dolu 1.tije, mişt. 2.zîpik.
dolu yağıyor zîpik dibare.
dolunay hîva tijî.
doluşmak rapiçikîn.
domates firingî, bacana sor.
dominant sereke.
domuz beraz, xinzîr.
don 1.cemed, qeşa. 2. derpê, hevalkras.(bayan)
dona kalmak mat man.
donanım aras.
donanma 1.arastin. 2.komkeşti.
donanmak arastî bûn.
donatı arastek.
donatım arastin.
donatmak arastin.
dondurma 1.cemidandin, qerisandin. 2.berfeşîr, bestenî.
dondurmak qerisîn.
dopdolu lêmişt, tije.
doruk sertap, pil.
dosdoğru raste rast.
dost dost.
dostça dostane.
dostluk dostanî.
dosya hevnivîs, dosye.
doyma têrbûn.
doymak têr bûn.
doymuş têr.
doyurmak têr kirin.
doz pîv.
döğen moşene, cencere.
dökme 1.rijandin (akıcı şeyler için). 2.weşandin (yaprak, tüy ve deri
için).
dökmek weşandin, rijandin.
döküm darêj.
döküntü rêjk, pertal.
döl dol, ber, tov.
döl tutmak ber girtin.
döl yatağı kardank.
döndürmek zîvirandin.
dönek ceban.
dönem 1.dan. 2.çax serdem.
dönemeç zivrînek.
dönence çerx, kelû.
dönme 1.abal. 2.çerxîn, vegerin, zivirîn.
dönmek 1.abal bûn. 2.çerixîn, vegerin, zivirîn.
dönüm berecot.
dönüş 1.veger. 2.çerx.
dönüşlü biveguhêrîn.
dönüşmek veguherîn.
dönüştürmek veguherandin.
dönüşüm veguherîn.
dördüncü çaram.
dört çar.
dört taraf çarmedor.
dörtgen çarkenar, çarkoşe.
dörtyol çarêyan.
döşek doşeg, mitêl.
döşeme raxêr.
döşemek raxistin.
dövmek lêdan, lêxistin.
dövülmüş harman meleme.
dövüşmek pevçûn.
dram dram.
dua bergeran.
Dublin Dublîn (İrlanda'nın başkenti).
dudak lêv.
dudaksı lêvkî.
Duhok Duhok.
dul bî.
dul kadın jinebî.
duman dû, dûman.
duman çıkarmak dû kirin.
dumur dûmir.
dumura uğramak dûmirîn.
dumura uğratmak dûmirandin.
durak rawestgeh.
duraklamak rawestan.
durdurmak rawestandin.
durgun 1.pengivî. 2.bêdeng.
durgunlaşmak 1.pengivîn. 2.bêdeng bûn.
durgunluk 1.pengivî. 2.bêdengi.
durmadan bêrawest.
durmak rawestan.
duru 1.zelal, dawerivandî. 2.cincilî.
durulamak dawerivandin, cilcilandin.
durulmak 1.dawerivîn. 2.pengivîn.
durum rewş, asûn.
duruş rawestan.
duruşma niştin, rûniştin.
duruşma salonu niştgeh.
duş dûş.
dut tû.
duvak qezî.
duvar dîwar.
duyarlı bihest.
duyarsız bêhest.
duygu hes.
duygulandırmak bihes kirin.
duygulanmak bi hest bûn.
duygusal bihes.
duymak bîhistin, seh kirin, pê hesan.
duyu seh, hes, pêjn.
duyu yitimi wendakirina hesê.
duyulmadık nebihîstî.
duyum hes, pêjn.
duyurmak danezanîn.
duyuru danezan.
düdük pîzpîzik, tûtik.
düğme bişkok.
düğüm girêk.
düğümlemek girêdan.
düğün dawet.
düğün alayı xêlî.
dükkan firoşgeh.
dülger xerat, necar.
dümen dumen.
dün duh.
dünür xinamî.
dünya dinya, gerdûn.
dünya görüşü lênêrîna jiyanê.
dürbün dûrbîn.
dürmek pêçan.
dürtmek tizkirin, tizandin.
dürtü tiz.
dürüm balûle.
dürüst durust.
düstur destûr.
düş 1.xewn. 2.xiyal.
düşey qinc.
düşkün zebûn.
düşkünlük zebûnî.
düşman dijmin, neyar.
düşmanlık dijminî, neyarî.
düşmek ketin.
düşük ketî.
düşünce raman, ray.
düşünceli biraman.
düşüncesiz bêraman.
düşünmek ramîn fikirîn.
düşünür bîrewer, xwedî raman.
düşürmek êxistin, beravêtin.
düz dûz, rast, hilû.
düz taban lingmelik.
düze sokmak serast kirin.
düzelmek serast bûn.
düzeltici rastker
düzeltmek 1.serast kirin. 2.lî hev rast kirin.
düzen pergal, sazûman.
düzenlemek saz kirin, li dar xistin.
düzenli ahengdar, bipergal, birêkûpêk.
düzensiz bêpergal, bêserûber, bêrêkûpêk.
düzey 1.rûkar. 2.dûş.
düzgü distûr, rêzik, rist.
düzgün 1.rast. 2.bêgirnaz. 3.ahengdar.
düzine duzîne.
düzlem rastek.
düzlük raste.
düzmece finfinok.
düzyazı pexşan.
e tîpa alfabeya Tirkî ya şeşê.
ebe dapîrk, pîrik, maman.
ebedi cawîdan, bêdawî, sermedî
ebegümeci tolik.
ebekuşağı keskesor.
ebeveyn dê-bav.
ebru averû.
ecdat kalik.
ecel ecel.
ecnebi xerîb, biyanî.
eczacı dermanfiroş.
eczahane dermanxane.
eda naz.
edat daçek.
edat takımları komdaçek.
edebi wêjeyî
edebiyat wêje.
edebiyatcı wêjenas.
edep pûşil.
edep yeri rûv.
edepsiz bêar, bêpûşil, tog.
eder biha, nirx.
edilgen pasîf.
edinmek bi destxistin.
editör edîtor.
efendi efendî.
efendim ezbenî! libê!
efkar xem.
efsane efsane.
efsanevi efsanewî.
egemen serwer, serdest.
egemenlik serwerî.
egoist xwedbîn.
egoizm xwedbînî, ezîtî.
egzama gezne.
egzersiz hînkarî.
egzoz egzoz.
eğe kêrtik, mevred.
eğelemek mevred kirin.
eğer ku, heke, ger.
eğik xahr.
eğilim mêl.
eğilmek xahrbûn, tewan.
eğirmek rêsîn, rêstin.
eğirtmek rêsandin.
eğitim hevotin.
eğitim enstitüsü enstîtuya hevotinê.
eğitim ve öğretim hevotin û hînkirin.
eğitimci hevotkar.
eğitmek hevotin (bihevêje!).
eğlence şahî.
eğlenceli bişahî.
eğlenmek şabûn.
eğmek 1.xahr kirin. 2.tewandin.
eğrelti otu tilîper.
eğreti sinêde.
eğri xahr.
eğrilmek xahr bûn.
ehemmiyet giringî.
ehemmiyetli giring.
ehemmiyetsiz negiring.
ehil 1.pispor. 2. kedî
ehliyet ehliyet.
ehliyetli biehliyet.
ehliyetname ehliyetname.
ehliyetsiz bê ehliyet.
ehven çêtir.
ejderha ejdeha.
ek 1.grm. parkît. 2.serve, pêve.
ek süre pêvedem, mehîl.
ek yük serbar.
ekili çandî.
ekim çandin.
ekim ayı Kewçêr, Çirî.
ekin çandinî, dexl, ziyan.
ekin biçmek dirûn.
ekin sapları qesel.
ekip ekip.
eklem movik, geh.
eklemek servekirin.
eklenmek servebûn.
eklenti zêdayî.
ekmek 1.çandin. 2. nan.
ekmek aldırmak nan dan standin.
ekmekçi 1.nanpêj. 2.nanfroş.
ekol ekol.
ekonomi aborî.
ekonomi bakanlığı wezerata aborî.
ekonomist aborîzan.
ekran ekran.
ekselans xawênşikû.
eksen tewere, mîhver, gerndek.
ekseri bi piranî.
ekseriyet piranî.
eksi mînûs.
eksik kêm.
eksiklik kêmanî.
eksiksiz bêkêmanî.
eksilmek kêmbûn.
eksiltmek kêmkirin.
eksper pispor.
ekspres ekspres.
ekstra baştir.
ekşi tirş.
ekşimek tirş bûn.
ekşimsi tirşîn, tirşe.
ekşitmek tirş kirin, tirşan.
el dest.
el altında berdest.
el ayası kefa dest.
el bombası narincok.
el büyüklüğünde yassı taş lak.
el çantası çentik.
el çantası çendedest, çentik.
el çekmek destkêşan.
el çırpmak çepik lê dan.
el değirmeni destar
el değmemiş dest lê neketî.
el emeği keda dest.
el feneri kilçan.
el işi kardest.
el kitabı pirtûk dest.
el koymak dest dan ser.
el parmakları tilî.
el pençe destbeste.
el sanatları destkarî.
el sıkmak dest toqe kirin.
el şakası henekê destan.
el vermek dest dan.
el yazısı destnivîs, destxet.
el yordamı destpelîng.
ela meşînî.
elastik(i) vezen.
Elazığ Xarpêt.
elbet(te) helbet.
elbirliği dest bi dest, yekdestî.
elbise came, çil, çek.
elbise askısı hilawistok.
elbise dikmek kinc dirûn.
elbise dolabı camedan, cildank.
elbise kolu cîlan, hûçik.
elbiselik camedan, cildank
elbiselik kumaş pirtû.
elçi 1.balyoz, 2.peyxamber.
elçilik balyozxane
elde etmek bi dest xistin.
elde kalan destmaye.
eldiven lepik.
ele almak girtin dest.
ele geçirmek bi dest xistin, derdest kirin.
ele geçmek bi dest ketin, derdest bûn
elebaşı sergerde.
elek bêjing, moxil.
elektrik kehre.
elektrik akımı herka kehreyê.
elektrik düğmesi bişkoka kehrebê.
elektrik sigortası fiyoza kehrebê.
elektrikçi kehrevan.
elektrikli kehrebar.
elektronik elektronîk.
elem xem, keser, aran.
eleman hêman, regez.
elemek 1.bêjing kirin.2.helbijartin.
element element çişt.
elenmek bêjing bûn.
eleştiri rexne.
eleştirmek rexne kirin.
eleştirmen rexnekar.
eli açık dest vekirî.
eli boş destvala
eli kanlı destxwîn, xwînî.
elim xemgîn.
elinize sağlık destê we xweş be.
elit bijarte.
ellemek dest lê dan, dest lê gerandin.
ellenmek dest lê hatin dan, dest lê hatin gerandin.
elli pêncî.
ellinci pênciyem.
elma sêv.
elma ağacı darsêv.
elma kurusu talsêv.
elmacık kemiği hestiyê hinarekê.
elmas almas.
elti cawî, jintî.
elveda bi xatirê te.
elverişli kêrhatî.
elverişlilik kêrhatinî.
elyaf guş.
elzem pêvist.
emanet sparte.
emanet etmek spartin.
emanetçi spartegir.
emek ked.
emekçi kedkar.
emeklemek çaplûkî çûn.
emekli jikarketî, malnîş.
emeklilik jikarketinî, malnîşî.
emekliye ayrılmak ji karketin, malnîş bûn.
emeksiz bêked.
emektar kedyar.
emel daxwaz.
emici mêjok.
emin bawer, arîxen.
emin olmak bawer bûn, ewle.
emir 1.ferman. 2.mîr.
emir veren fermandan
emlak milk.
emmek mêtin.
emniyet ewleyî.
emniyet etmek pê ewle bûn.
emniyet kuvvetleri hêzên ewlekariyê.
emniyetli ewle.
emniyetsiz neewle.
emniyetsizlik bêewletî.
emretmek ferman kirin.
emsal hevsal, hevta.
emsalsiz bêhevta.
emtia mal.
emzik mijmijok.
emzirmek mijandin.
en 1.ber. 2.herî.
en azından qe nebe.
en güzel herî rind.
en iyisi baş tirin, yê/ya qenctirîn.
enayi enayî.
enayilik enayîtî.
encümen encumen.
endam bejnûbal.
endamlı bibejnûbal.
ender kêm.
endişe qisawet.
endişeli biqisawet.
endüstri pêşesazî.
endüstri bakanlığı wezareta pêşesaziyê.
enerji enerji, vejen.
enerji bakanlığı wezareta, vejeniyê.
enerjik bivejen.
enfes 1.biçêj. 2.pirxweş.
enfiye birmût.
enflasyon enflasyon.
engel asteng, gengaz.
engel olmak astengbûn, gengaz bûn.
engellemek jêre aslend derxistin, pêş birîn.
engerek margîsk.
engin berfireh.
engin deniz derya berfireh.
enginar artîşok, neynokên bûkê.
enik kudik.
eniklemek teliqîn.
enine boyuna dûr û dirêj.
enişte zava.
enkaz xopan, xirbe.
enlem hevêrkên berahî.
enli berfireh.
ense stukur, patik, şutik.
enselemek stukurê re girtin.
enstitü enstîtû.
enstrüman amûrsaz.
entari fîstan.
entellektüel bîrewer, rewşenbîr, ronakbîr.
enteresan balkêş.
enternasyonal navneteweyî.
entrîka lêp, dek dolav.
epey gelek.
epeyce gelek.
er 1.zû. 2.mêr. 3.nefer, peya.
erdem xawênî.
erdemli xawên.
erek armanc.
ereksiyon repbûn, reqbûn
eren pîr, welî.
ergen balix, xama.
erguvan erjing.
erik arûng, alûçe.
eril nêr.
eril isim navdêrê nêr.
erim menzil.
erimek heliyan.
erinmek xwe re nedîtin.
erişte rişte.
eritmek helandin.
erk erk.
erkek mêr, nêr.
erkek çocuk kurik, lawik, gede.
erkek kardeş bira.
erkek kedi xone.
erkek keklik nêrekew.
erkeklik mêranî.
erken zû.
erken hasat textirme.
erkin serbest.
ermek gehîştin.
Ermeni Ermenî.
Ermenice ermenkî.
ermiş pîr, pîremêr, pîrejin.
erteleme paşxistin.
ertelemek paşda avêtin, paş xistin.
ertesi dotir.
ertesi gün dotira rojê.
erzak erzaq.
Erzincan Erzingan.
Erzurum Karaz, Erzerom.
esans esans.
esas bingeh, hîm.
esaslı bingehîn, hîmî.
esassız bêbingeh, bêhîm.
esastan ji bingehê.
esef mixab.
esen xweş, tendûrust.
esenlik xweşi, tenduristî.
eser afirande, şiwîn.
esin best, peyam, peroş.
esinlenmek best jê wergirtin.
esinti bahatin.
esintili bi ba.
esir dîl.
esirgeme 1.dirixkirin. 2.hêvişandin. xefirandin, parastin.
esirgemek dirixandin, dirix kirin.
esirgeyen mîhrîvan.
esirlik dîlî.
eski 1.kevn, 2.derîn (antik), 3.mêj, berê.
eski mobilya xiplak.
eskici kevnefroş.
eskiden ji mêj ve.
eskimek. 1.kevn bûn. 2.maşîn.
eskitmek. 1.kevn kirin. 2.maşandin.
eskrim şûrbazî.
eskrimci şûrbaz.
esmek 1.ba hatin. 2.li bîn hatin.
esmer esmer, qemerê vekirî.
esmerleşmek esmer bûn, qemerî bûn.
esna dem. ör:bu esnada di wê demê de.
esnaf bêşekar.
esnek 1.vezen. 2.çir.
esneklik vezenî.
esnemek bawişk anîn, vezîn.
espri esprî, qerf.
espri yapmak qerf kirin.
esprili qerfok.
esrar haşhaş.
esrar içen haşhaşkêş, esrarkêş.
esrik mest, sermest.
esrimek serxweçûn, sermestbûn.
estetik estetîk.
eş heval.
eşanlamlı hevwate, hevmane.
eşarp şar.
eşcinsel hevzayend, lewate.
eşcinsellik hevzayendî.
eşdeğer hevbiha, hevcot.
eşdeğerli hevbiha, hevcot.
eşek ker.
eşek çobanı kergele.
eşekarısı pîzang, moz.
eşelemek pêkolîn.
eşik şêmûg.
eşinme pikol, erşanî.
eşinmek gevizîn.
eşit beramber, wekhev.
eşitlik wekhevî, beramberî.
eşitlikçilik wekhevîparêzî.
eşkıya asê, nijdevan.
eşlemek hevcot kirin.
eşlik etmek hevaltî kirin.
eşmek kolan.
eşsesli hevdeng.
eşsiz bêheval.
eşya tişt, pertal.
et goşt.
et doğramak qesifandin.
et suyu avgoşt.
etek 1.daman, daw, pêş. 2.pal. ör: dağ eteği pala çiya. 3.rûv.
etek kılları pirçên rûv.
eteklik koş.
etene pizdan.
etiket diruşme.
etiketlemek dirûv kirin.
etken hêman, pêker.
etki 1.bandor, kar. 2.teşq(soğuk için).
etkilemek raydan, bandor lê kirin.
etkin bandêr, çalak, aktif.
etmek kirin.
etobur goştxwer.
etraf hawêr, çarmedor, cîwar.
etrafında li dorê.
ettirgen grm. lebatî.
ettirmek dan kirin, dayîn.
ev mal, xanî.
ev eşyası tiştên malê.
ev idaresi rêvebiriya malê.
ev işinde yardımcı kimse navmalî.
ev kadını kevanî.
ev sahibi malxwe, mazûvan(misafir eden).
evcil kedî.
evet erê, belê.
evham gumreşî.
evhamlı gumreş.
evin içi navmal.
evin tabanı navkoya malê.
evlat keç, kur, zaro.
evlatlık zirkur, zirkeç.
evlek mişar, kerdî.
evlendirmek zewicandin, dan şû(kadın için).
evlenmek zewicîn, şû kirin, jin anîn.
evli zewicî, bijin(erkek için), bimêr(kadın için).
evli kadın jina zewicî.
evliya ewliya, pîr.
evrak pelik.
evrak çantası çenta pelikan.
evrak çantası çenteya pelikan.
evre bêlan, qonax.
evren gerdûn, karîgeh.
evren bilim zanyariya gerdûnî.
evrensel gerdûnî.
evrenselleşme gerdûnî bûn.
evrim peresendî.
evrime uğramak peresendin.
evvel berê, pêş. ör:bir an evvel gavekî berê.
eyalet navçe.
eyalet valisi mîrêmîran.
eyer zîn, marek.
eylem gr.1.bizav, çalakî, kiryan. 2.lêker
eylemci bizavker.
eylül ayı îlon, rezber, rêzenan.
eyvah heywax.
eyvallah êwellah.
ezan bang.
ezan okumak bang dan.
ezber jiber.
ezberlemek jiber kirin.
ezeli ji mêj ve, ji berê ve.
ezgi awaz.
ezici sitemkar.
ezilmek eciqîn.
eziyet tade.
eziyet eden tadekar.
eziyet görmek tade lekirî.
eziyetli tadedar.
ezme eciqandin, perçiqandin.
ezmek eciqandin, perçiqandin.
f tîpa alfabeya Tirkî ya heftê.
faal çalak, bizav.
faaliyet bizavî.
fabl cefen.
fabrika fabrîqe.
fabrikatör fabrîqetor.
facia bobelat, karesat.
fahişe dêhlik, ganek.
fahri rûmetî.
fahri üyelik endamiya rûmetî.
fail kiryarker, kirdeker, kêtreker.
faiz mişepere.
fakat lê, lêbelê.
fakir hejar.
fakirlik hejarî.
faktör hêman, pêker.
fakülte zaningeh, fakulte.
fal fal, remil.
falaka feleqe.
falan filan.
falcı falavêj, remildar.
familya malbat.
fanila fanêle.
fantazi fantazî.
fanus fanos.
faraza sawke.
faraziye saw.
fare misk.
fare kapanı feq, xefk.
farfara bêjok, pirbêj.
fark ciyawazî.
fark etmek pê hesiyan, lê haybûn.
farkına varmak lê hay bûn
farklı cihê, ciyawaz.
farklılaşmak cûda bûn.
farmason farmason.
Fars Fars.
Farsça farisî.
farz ferz, deynê sto, karê pêwist.
farz etmek saw kirin, zen kirin.
fasıl 1.beş, par. 2.pêşrev.
fasıla navber.
fasılasız bênavber.
fasikül cuz.
fasulye lowî, fasûlî.
faşist faşîst.
faşizm faşîzm.
fatih cîhangir.
fatura malname.
favori favorî, ceynik.
fayans kaşî.
fayda kêr, kelk, sûd.
faydalanmak jê kelk standin.
faydalı bikêr.
faydasız bêkêr.
fayton payton
fazilet xawên.
faziletli bixawên
fazla pir, zehf, zêde.
fazlalaşmak zêde bûn
feci 1.ecêp. 2.xirab.
fecir spêde, berbang, kebar.
feda gorî.
feda etmek gorî kirin.
fedai cangorî.
fedakar fidakar.
fedakarlık fidakarî.
federal federal.
federasyon federasyon.
felaket bêtar, karesat, bobelat.
felaketzede felaketzede.
felç falinc.
felçli falincî, şeple, kûd, şaht.
felek felek.
felsefe felsefe.
felsefî felsefî.
fen fen.
fena xirab, fena.
fenalık xirabî.
fenalık geçirmek ji xwe çûn.
fener fanos, fener.
fenni fenî.
fenomen diyarde.
ferace hêram, fete.
feragat etmek dest jê kişandin.
feragatname destkêşname.
ferah fireh.
ferahlamak derketin firehiyê.
ferahlık firehî.
feribot lezbot.
fermuar fermûar.
fersah ferseng.
fert ferd.
feryat feryad, fîxan, wîzar.
feryat etmek wîzar kirin.
fes fes.
fesat ewan, fêsad.
fesat çıkarmak fêsadî derxistin.
fesatçı fêsad, ewan.
fesih feşkilandin, helweşandin.
fesleğen merzekew.
festival mîhrîcan.
fethetmek vegirtin, dagir kirin.
fetih vegirtin dagirkirin.
fetiş bot.
fetişleştirmek botîkirin.
fetva fetwa.
fevkalade şahane, nuwaze.
feza valahî.
fezleke puxte.
fıçı pîp, bîdon.
fıkırdamak bilqîn.
fıkra pêkenîn.
fındık bindeq.
Fırat Ferat.
fırça rinek, firçe.
fırçalamak rinek kirin.
fırıldak firfirok.
fırın firne, kûre.
fırın tepsisi tiyan.
fırın tepsisi tiyan.
fırıncı nanpêj, kûrevan.
fırıncı küreği arkork.
fırlamak hilpekîn.
fırlatmak hilpekandin.
fırsat keys, fersend.
fırsatçı keyso, keysoyî.
fırtına bager, bahoz, bazor.
fısıldamak pispisandin.
fısıldaşmak pispisîn.
fısıltı pispis.
fıskiye avpîjen, zembûrek.
fıstık fisteq.
fışırdamak fişîn.
fışkırmak pejiqîn.
fışkırtmak pejiqandin.
fıtık fitiq.
fidan birale, tirh.
fidan dikmek tirhandin.
fidanlık meş telî
fide sadir, şitil.
fidelik hewd, sadirgeh.
fidye sere.
fidyeci serexwaz.
figan etmek fîxan kirin, zare zar kirin.
figür mirûç, figur.
figüran figuran.
fiğ bitkisi culbe, fîk.
fihrist fêhrîst.
fiil grm.kirin, kiryar
fiil çekimi tewang.
fiil çekmek laperandin.
fiilen 1.bi kirdarî. 2.lêker.
fikir raman, hizr.
fikir almak raman standin.
fikir ayrılığı gelş.
fikir vermek raman dan.
fikirsiz bêraman.
fikri sabit rikraman.
fil fîl.
fildişi diranfîl.
filika belem.
filinta filinte.
filiz aj, kat, zîl.
filizlenmek aj dan, kat dan, zîl dan.
filo stol, komkeştî.
filozof feylezof.
filtre palavk.
filtrelemek palavtin.
final dawî.
fincan fîncan.
Finlandiya Fînland.
Finlandiyalı Fînlandî.
firar fîrar, mişextî, rev.
firma karciv.
firuze pîroze.
fiske fîstik, çipizk.
fiş tomar.
fişek fîşeng.
fişlemek tomar kirin.
fit tiz, kiş, fît.
fitil masûl.
fitlemek fît kirin, tiz kirin, kişkirin.
fitne ewanî.
fitneci ewan, agirok.
fiyaka fiyaqe, qopan.
fiyat biha, nerx.
fizik fizik.
flama direfş.
flaş birûske.
flaş ışığı tîrêjke.
flüt şimşal.
fobi pax.
fokurdamak qultandin.
fol motik.
folklor zargotin, tore.
folluk pûn, pûngal.
fon fon.
fonksiyon erk.
form teşe, darêjk.
formalist teşeparêz.
formül formul.
forvet hêrîşkar.
fotoğraf foto, wêne.
fotoğraf çekmek foto kişandin.
fotoğraf makinesi mekîna fotoyê.
fotoğrafçı fotokêş.
fotokopi fotokopî.
fotokopi makinesi mekîna fotokopiyê.
fotometre tîrêjpîv.
fotoroman fotoroman
fragment perk.
Fransa Fransa.
Fransız Fransî.
Fransız Guyanası Giyana Fransayê.
Fransızca fransî.
frekans pêl.
fren rawestek.
frengi agire, frengî.
frenlemek rawestek kişandin.
fuar feraş.
fuhuş gandêrî.
fukara hejar, reben.
fulya zerîn.
fundalık kepez, satar.
fuzulî fizûlî, gêrevêre.
füze sarox.
g tîpa alfabeya Tirkî ya heyştê.
gaddar xedar.
gaddarca xedarane.
gaddarlık xedarî.
gaf şelipîn.
gaf yapmak şelipîn.
gaf yaptırmak şelipandin.
gafil xafil.
gafil avlamak xafil girtin.
gaflet xafilî.
gaga nikil.
gagalamak nikil kirin.
gah geh.
gaile xem, derd.
gaileli bixem, biderd.
gailesiz bêxem, bêderd.
gaip winda.
gaipten gelen ses pêjin
gala gala.
galeri galerî.
galeyan coşîn, kelîn, xiroşme.
galiba bawere, ez diwêjim.
galibiyet serketinî, serfirazî.
galip serketî, serfiraz.
gam xem.
gamlı xemgîn.
gammaz xiniz.
gammazlık xinizî.
gamsız bêxem.
gamze xemze.
gani xenî.
ganimet talan, gilahe.
gar gar.
garaj garaj.
garanti ewleyî.
garanti etmek sewgirandin.
garaz kîn, xenozî, çavreşî.
garaz bağlamak kîn girêdan.
gardiyan pawan.
gardrop camedan, cildank.
gargara xerxere.
gargara yapmak xerxere kirin.
gariban reben, pepûk.
garip 1.pepûk, reben. 2.biyanî. 3.ecêb.
garipsemek ecêb dîtin.
gark noq.
gark etmek noqandin.
gark olmak noq bûn.
garnizon garnîzon.
garp rojava.
garson garson.
gasp nijde, çopî.
gaspçı nijdevan.
gaspetmek çopandin.
gavur gawir.
gavurluk gawirî.
gaye armanc, mebest.
gayret xîret.
gayret etmek xîret kirin.
gayretli xîretkar.
gayretsiz bêxîret.
gayrı 1.êdî. 2.din, xeynî, pê de. 3.ji...der, ne, bê.
gayrı ihtiyarî bêhemdî.
gayrı kabil ji bûyinê der, nebûyî.
gayrı menkul nekêşbar.
gayrı meşru bêdad.
gayrı Müslim neîslam.
gaz gaz.
gaz sobası soba gazê.
gazab gerûşe, xişm, xezew.
gazete rojname.
gazeteci rojnamevan.
gazetecilik rojnamevanî.
gazi xazî.
gazino gazîno.
gazlamak gaz dan.
gebe ducan, avis.
gebelik ducanî, avisî.
gebermek gewer bûn, belqitîn, sekitîn.
gebertmek belqitandin, sekitandin
gece şev.
gece (en uzun gece) yelda.
gece bekçisi heras.
gece gündüz şevûroj.
gece körlüğü şevkorî.
gece sefası otu şevgeş.
gece yarısı nivê şevê.
gecekondu kolit.
geceleyin bişev.
gecelik şevîn.
gecikmek dereng man, ewiqîn.
geciktirmek bi dereng xistin, ewiqandin.
geç dereng.
geç hasat têrawis.
geç kalmak dereng man.
geçen cûyî, derbazbûyî.
geçenlerde çendek berê.
geçerli 1.rewacdar. 2.têw.
geçersiz 1.betal. 2.netêw.
geçici bihurbar.
geçim debar, abor.
geçim düzeyi dûşa aborî.
geçimli hevrabor.
geçimsiz hevnebuhur.
geçimsizlik hevneborî.
geçindirmek debirandin.
geçinmek 1.bi hev re borîn. 2.debirîn.
geçirmek 1.buhurandin, rawirandin, derbaz kirin. 2.tê re kirin.
geçirtmek 1.dan derbaz kirin. 2.tê re derbazkirin.
geçiş 1.derbazî, derbazbûnî. 2.têperî.(grm.)
geçişli têper, gerandî.
geçişsiz têneper, negerandî
geçit dirb, bihurk.
geçmek borîn, raborîn, derbaz bûn, rawirtin.
geçmiş raborî.
geçmiş olsun borî be, derbazbûyi be.
geçmiş zaman dema dahatî.
gedik neqeb.
geğirmek qulpik helatin.
gelecek mand, pêşeroj.
gelecek nesil wert.
gelecek zaman dema dahatî.
gelenek bastan, kevneşop.
geleneksel bastanî, dêrîn, kevneşopî.
gelenekselcilik bastanperestî.
gelgit kêş û vekêş.
gelin bûk.
gelin alayı xêlî.
gelincik xecxecok.
geline eşlik edenler berbûk.
gelinlik qezî.
gelir hatinî.
gelir vergisi baca kar.
geliş hatin.
gelişi güzel lêrasthatinî.
gelişme pêsketin, peresîn.
gelişmek pêş ketin, peresîn.
gelişmiş pêşketî, peresend.
geliştirmek pêşxistin, peresandin.
gem lixap, bizm, gem.
gemi keştî.
gemi yükü keştîbar.
gemici keştîvan.
gemicilik keştîvanî.
gen gen.
genç xort, ciwan.
gençleşmek xort bûn, ciwanbûn.
gençleştirmek ciwan kirin.
gençlik xortanî, ciwanî.
gene dîsa.
genel gelemperî, giştî, tevayî.
genel af bexşandina gelemperî.
genel ev kerxane.
genel kurul komcivîna tevayî.
genel olarak bi gelemperî.
genelge namedor.
genelkurmay başkanı serek/serok serkanê giştî.
genelleme gelemperî kirin.
genelleşmek gelemperî bûn.
genellikle bi gelemperî.
genetik genetîk.
geniş fireh.
genişlemek fireh bûn.
genişletmek fireh kirin.
genişlik firehî.
genleşmek baristin, qebirîn.
gensoru ravepirs.
geometri endaze.
geometri bilgini endazyar.
gerçek rast, rastîn.
gerçekçi rastîxwaz.
gerçekleşmek pêkhatin.
gerçekleştirmek pêkanîn.
gerçeklik rastî.
gerçekten bi rastî.
gerçi gerçî, ji xwe.
gerdan gerden.
gerdanlık gerdenî.
gereç posat, ambûrîn, divêng.
gereğince bi pêdivî.
gerek gerek, divêt.
gerekçe binasî, ûşt.
gerekçeli binasî, biûşt.
gereklilik pêdivêtî.
gereksiz fizûlî, gerevêre.
gergedan kerkedan.
gergef gergef.
gergin vekêşayî.
gerginlik vekêşandinî.
geri paş, şund.
geri dönmek vegerîn.
geri gitmek pêlepaş çûn.
geri zekalı kêmheş, korîzan, famkor.
gerici paşverû.
gerilemek paşveçûn, şûndeçûn.
gerilik paşdemanî.
gerilim vekêşan.
gerilla pêşmerge.
gerinmek vekêşandin, vekêşîn, xwe vekêşan.
gerisin geri pêlepaş.
geriye bırakmak li paşhiştin.
germek 1.vekêşandin. 2.şidandin.
getirmek anîn.
gevelemek kayîn.
geveze geweze, çenebaz, pirbêj, lewçe.
gevezelik gewezetî, çenebazî, pirbêjî.
geviş kawêj, kayin, nîşor.
geviş getirmek kawêj kirin, kayîn.
gevrek 1.şen. 2.givrik(ekmek için). 3.pixtok (taş için).
gevşek sist.
gevşemek sist bûn.
gevşetmek sist kirin.
geyik mambiz, şivir, ask, pezkûvî.
gez nîşangeh.
gezdirmek gerandin.
gezegen gerwêrk, peyk.
gezgin gerok.
gezi ger, geşt.
gezinti ger.
gezmek gerîn.
gıcırdamak qirçîn.
gıcırdatmak qirçandin.
gıda xurek.
gıdasız bêxurek.
gıdık qidî, diq.
gıdıklamak diqdiqandin, qidî kirin.
gıdıklanmak diqdiqîn.
gıpta miçêj.
gırtlak qirik, gewrî.
gıyaben paşpênî.
gibi wek, mîna, fena.
gider lêçû.
giderek bere bere, pêde pêde.
gidiş çûyîn, çûn.
gidişat rewş, reftar.
girdap gerav, gerînek.
girgin çalak, jîrek.
girift girêft, girêftar.
giriş 1.destpêk. 2.têketin.
giriş kapısı dergeh.
giriş ücreti mişeya têketinê.
girişim pêngav.
girişmek pêngav avêtin, destpê kirin.
girmek têketin.
gişe çavî, pace.
gitgide herî diçe.
gitmek çûn, çûyîn.
gittikçe hinde diçe.
giymek wergirtin, li xwe kirin.
giysi cil, came, kinc.
giz nepen.
gizem sir, nepenî.
gizil veşartî, nepenî.
gizlemek veşartin, xef kirin.
gizlenmek xwe veşartin.
gizli nepenî, veşartî.
gizli güç hêza veşartî.
gizli yer cîraz.
gizli yer cîraz.
gizlice dizîka.
gizlice gözetmek kelistin.
gliserin gilîserîn.
gol gol.
gol atmak gol avêtin.
golf gokê, kortmanik, gomak.
golf sopası holî.
gonca gonce.
goril gorîl.
göbek navik.
göbek bağı beqik.
göbeklenmek zik/hûr berdan, qelew bûn.
göç koç.
göçebe koçer, rewendî.
göçer koçer, rewendî
göçmek koçber bûn.
göçmen koçber.
göçmenlik koçberî.
göçük hezaz.
göğüs sing.
gök asîman.
gök gürlemesi xurmîna asimanan.
gök kuşağı keskesor.
gök taşı gûstêrk.
gökyüzü rûyê asîman.
göl bêrm, gol.
gölet bêrmok, lîç.
gölge sîh.
gölgelendirmek sîh kirin.
gölgeli bisîh.
gölgelik sîhwan.
gömlek kiras.
gömme dolap qebalok.
gömmek veşirandin, bi çalkirin, bi gorkirin.
gömülü çalkirî, veşirandî.
göndermek şandin, hinartin.
gönenç aramî, rehetî.
gönlü kırık dilşkestin.
gönül dil.
gönül almak dil xweş kirin.
gönül vermek dil dan.
gönül yapıcı dilsaz.
gönülden ji dil.
gönüllü dilak.
gönülsüz bêdil.
göre gorî.
görenek bastanî; tore.
görev erk, vatinî.
görevden uzaklaştırmak ji erk dûrxistin.
görevlendirilmek hatin erkdarkirin.
görevlendirmek erkdar kirin.
görevli erkdar.
görgü dinyadîtin, şerdeyî.
görgü tanığı govanê çavkî.
görgülü dinyadîtî, şerde.
görgüsüz dinyanedîtî, bêşerde.
görkem debdebe, rewnaq.
görkemli birevnaq, bi debdebe, mirêş, semyan.
görme yeteneği bînahî.
görmek dîtin.
görsel dîtbarî, dîdarî.
görücü xwazgîn.
görücülüğe gitmek çûna xwazgîniyê.
görülmek hatin dîtin.
görümce diş, gorim.
görünme xuyabûn, diyarbûn, dîdarbûn.
görünmek xuya bûn, diyar bûn, dîdar bûn.
görünmez nexuya.
görünmez kaza qafihlqeda.
görüntü 1.xiyal. 2.dîmen, xuyang.
görünüm 1.bergeh, dîmen, xuyang. 2.dirûv.
görünür xuya, dîdar, diyar.
görünürde di xuyanê de, didîdariye de.
görüş ray, raman, dîtin.
görüşmeci niwêner.
görüşmek 1.hevdîtin. 2.beraftin.
görüştürmek rû berkirin.
görüşülmek 1.hatin axaftin. 2.hatin beraftin.
gösterge şanîker.
gösteri şano, xwepêşandin.
gösteri yeri şanogeh.
gösterişli bimirês, birewnaq.
gösterişsiz bêmirês, bêrewnaq.
göstermek raber kirin, şanîdan. Ör:Allah göstermesin! Xwedê neke
göt qûn.
götürmek birin.
götürü qebale.
gövde beden, gewde.
gövermek berîdin.
göz 1.çav. 2.çavî (binanın bölümleri.)
göz açmak çav vekirin.
göz ağrısı çavêş.
göz alıcı balkêş, rewnaq.
göz bebeği bîbik.
göz bezesi tîlayê çav.
göz dağı vermek çav tirsandin.
göz dikmek çav berdan.
göz erimi panahî.
göz gezdirmek çav lê gerandin.
göz kapağı pêlû.
göz kapamak çav girtin.
göz kararı biryara çav.
göz kırpmak çavkirin, çav miçandin.
göz korkutmak çav tirsandin.
göz koymak çav berdan
göz kulak olmak guh lêkirin.
göz merceği nîske.
göz önüne getirmek anîn ber çav, pêşçav kirin.
göz yaşı rondik, hêstir.
göz yummak çav miçandin.
gözakı spîka çav.
gözaltı binçav.
gözaltına almak binçav kirin.
gözcü dîdevan, çavdêr.
gözde pêrî, berdil.
gözde saydam tabaka gilêne.
gözden çıkarmak ji çav derxistin.
gözden düşmek ji çav ketin.
gözden geçirmek çav lê gerandin
göze çavî.
göze almak dan ber çav.
göze batan çavdar.
göze çarpmak li ber çav ketin.
göze gelmek çavînî bûn.
göze girmek ketin çav.
göze ilişmek çav pêketin.
gözemek veçinîn.
gözenek çavî.
gözer serad.
gözetici çavnêr, dîdevan.
gözetim çavnêrî, dîdevanî.
gözetlemek çavnêrî kirin, çav lê bûn, raçav kirin, dîdevanî kirin.
gözetmek pûte pê dan, raçavkirin.
gözetmen çavdêr, dîdevan.
gözgü hîlî.
gözlem çavdêrî, çavnêrî, dîdevanî, zêrevanî.
gözlemci çavdêr, çavnêr, zêrevan.
gözleme şalûfe, biçirk.(ekmek.)
gözlemek çavdêrî kirin, dîdevanî kirin, zêrevanî kirin, payin, nêrîn,
raçav kirin.
gözlemevi dîdexane.
gözlük berçavk.
gözlükçü çavik firoş.
gözü aç çav birçî.
gözü açık gitmek bi çav vekiriçûyin.
gözü arkada kalmak çav li dû man, çav li peyman.
gözü değmek çav pê ketin.
gözü doymak çav têr bûn.
gözü korkmuş çav şkestî.
gözü pek dilawer.
gözü şişmek çav werimîn.
gözü yaşlı çav bihêstir.
gözün aydın çavê te ronî!
gözüne kestirmek çav birîn.
gözünü oymak çav rijandin
gram gram.
gramer rêziman.
grev karberdan.
grev yapmak kar berdan.
greyfurt sindî.
gri gewr.
grip bahor, şobe.
grup tof, kom.
gudde toşbî.
guguk pepûk.
gurbet xerîbî.
guruldamak qurîn.
gurur bitirî, fêz.
gururlu bitir.
gübre zibil.
gübrelemek zibil kirin.
gücendirmek xeyîdandin, dilşikandin.
gücenmek gelviçîn, xeyîdîn, dil man.
güç 1.dijwar, zor. 2.hêz.
güçleşmek dijwar bûn.
güçleştirmek dijwar kirin.
güçlü bihêz.
güçlük astengî , dijwarî.
güçsüz bêhêz.
güçsüzlük bêhêzî.
güdü ajo.
güdümlü ajodar.
güfte gotin.
güherçile guherçîle.
gül gul.
gül bahçesi gulşen.
gül festivali mîregan.
gül fidanı gulfîdan.
gülbank gulbank lawij.
güldürmek kenandin.
güleç beşîş, devbiken.
güler yüzlü rûken, rûşen.
güllaç gulac.
gülle berik.
güllük gulşen.
gülmek 1.ajotin. 2.kenîn.
gülsuyu gulav.
gülümsemek bişirîn
gülünç pêken, qerfok.
gülüşmek bi hev re kenîn.
gülyabani dirç.
gümbürdemek gurmîn, zimîn.
gümbürtü gurmîn, zimîn.
gümlemek gurmîn, zimîn.
gümrük bacgeh.
gümrük memuru mizûr, bacdar.
gümrük vergisi bac.
gümrüksüz bêbac.
gümüş zîv.
gün roj.
gün görmüş xaraw.
günah guneh.
günahkar gunehkar.
günahkarlık gunehkarî.
günahsız bêguneh.
günaşırı dotira rojê.
günaydın rojbaş.
günbatımı hingorî.
günce rojde.
güncel rojane.
gündelik rojanî.
gündelikçi rojanîvan.
gündem rojev.
günden güne roj bi roj.
gündönümü rojveger.
gündüz roj.
gündüzün biroj.
güneş roj.
güneş gören yer berojk, bertav.
güneşlenmek xwedan tavê.
güneşlik bertavk.
güney başûr.
günlük rojane.
günün birinde rojekê.
gür gur, geş.
gürbüz baleban.
güreş pehlewanî, gemş.
güreşçi pehlewan, gemşo.
güreşmek pehlewanî kirin, bi navê lîstin, gemişîn.
gürlemek xurmîn.
güruh xirtol, revde.
gürüldemek xurmîn.
gürültü şemate, hengame.
gürültülü bişemate.
gürültüsüz bêşemate.
güve bizûz.
güveç dîzik.
güven ewleyî, bawerî.
güven vermek ewle dayîn, bawerî dan.
güvence ewleyî.
güvence vermek ewleyî dan.
güvenceli ewledar.
güvenilir ewledar.
güvenlik ewleyî.
güvenlik güçleri hêzên ewleyiyê.
güvenmek ewle bûn.
güvensizlik bêewleyî, bêbawerî.
güvercin kevok.
güvercinlik borangeh.
güverte guwerte.
güvey zava.
güya goya, qaşo, xwedê gravî.
güz payîz.
güzel bedew, rind, xweşik.
güzel huylu xweşxû.
güzel ses xweşawaz.
güzel yüzlü xweşrû.
güzelleşmek bedewbûn.
güzelleştirmek bedew kirin, rind kirin.
güzellik bedewî, rindî.
güzellik yarışması pêşbaziya bedewiyê.
güzellikle birindî, bixweşkayî.
h tîpa alfabeya Tirkî ya dehê.
haber 1.agahî, hay. 2.nûçe
haber alan nuçegir.
haber almak 1.agahdar bûn, haydar bûn. 2.nûçe girtin.
haber vermek agahdar kirin, haydar kirin, nûce dan.
haberci nûçevan.
haberdar etmek agahdar kirin, haydar kirin, pê hesandin.
haberdar olmak agahdarbûn, haydarbûn, pê hesîn.
haberleşmek hay ji hev bûn.
habersiz bêagah, bêhay.
hac hec.
hacet hacet.
hacı hecî.
hacim barist, qebare.
haciz heciz.
haciz etmek heciz kirin.
haç xaç.
had sînor, tixûb.
haddini bilmek sînorê xwe zanîn.
hademe xedeme.
hadım xesandî.
hadım etmek xesandin.
hadise bûyer.
hafıza bîr, xêv.
hafızası zayıf bîrsivik, xêvik.
hafif sivik.
hafif ceza cezayê sivik.
hafif meşrep dilbaz, dilkoçer.
hafiflemek sivik bûn.
hafifleştirmek sivik kirin, beraftin.
hafifletmek sivik kirin, beraftin.
hafiflik sivikî.
hafiye şofar.
hafriyat kolan.
hafta hefte.
haftalarca biheftan
haftalık hefteyî.
haftalık dergi kovara hefteyî.
haham hêris.
hahambaşı serhêris.
hain xiniz, xayîn.
hainleşmek xinizbûn.
hainlik xinizî.
hak 1.maf. 2.yek ji navên xwedê.
hak arayan mafger.
hak kazanmak mafdar bûn, xwedî maf bûn.
hak yemek maf xwarin.
hakaret heqaret.
hakaret etmek heqaretkirin.
hakem kizîr.
haki xakî.
hakikat rastî.
hakikaten bi rastî.
hakiki rastî.
hakim dadrês, serwer.
hakim olmak 1.serwer bûn. 2.xwe girtin.
hakimiyet serwerî.
hakimlik dadgerî.
hakir görmek kêmdîtin.
Hakkari Hekarî.
hakkında derbarê.
haklı mafdar.
haksız bêmaf.
haksızlık bêmafî.
hal 1.çareser kirin. 2.rewş.
hala 1.met. 2.hê, hîna.
hala kızı keçmet, qîzmet.
hala oğlu kurmet, lawmet.
halat 1.tenaf. 2.mûtav.(kıl halat)
halay govend.
halayık qerwaş, cariye.
halbuki ya rastî.
hale xêle.
halef paşwer.
halel xirab.
halen niha jî, hê jî.
halhal xilxal.
halı xalî, xalîçe.
halıcı xalîvan.
halıcılık xalîçefroş.
haliç kendav.
halife paşwer, xelîfe.
halik aferînende.
halim rûnerm.
halis safî, xurî.
halita amêjen.
haliyle ji xwe.
halk gel, xelk.
halk müziği muzîkiya gelêrî.
halka xelek
halkçı gelparêz.
halkçılık gelparêzî.
halkoyu rayagel
hallaç xelac, çirik.
hallaçlamak jenandin, xelicandin, çirikandin.
halletmek çareserkirin.
halsiz bêhal.
halt xeletî.
halter halter.
halterci haltervan.
halvet xilwet, siluk.
ham 1.xam. 2.xav.
ham madde daring.
hamak çincîlk, hêlekan.
hamal barkêş.
hamam hemam, serşok.
hamarat jîrek.
hamd etmek hemd kirin.
hamd olsun hemd be.
hami parêzger.
hamile avis, ducanî.
hamiyet hamiyet.
hamlaşmak xam bûn.
hamle hemldan.
hamur hevîr.
hamur yumağı girik.
hamursuz bêhevîr.
han xan.
hancı xandar.
hançer xencer.
hane xane.
hanedan xanedan.
hangar xengar.
hangi kîjan.
hangisi kîjan.
hanım xanim, banû, canik.
hanımeli gulhingivîn.
hani ka, kanî.
hantal gendel, cangiran, betî.
hantal ve kocaman tirtire.
hap hebik.
hapçı hebikxur
hapis bendî.
hapis cezası cezayê bendîxaneyê.
hapishane zindan, bendîxane.
hapsetmek avêtin girtîxaneyê. (bendîpaneyê).
hapşırmak pişkîn, bihnijîn.
harabe wêran, kavil, xirbe.
haraç xugî, xerac.
haraç yemek xugî xwarin.
haram heram.
haram olsun heram be.
harami rêbir, terye.
harap xopan, xapûr.
harap olmak xopanbûn.
hararet germî.
hararetli germ.
harbi 1.çatkêş, sime. 2.rastbêj.
harcamak xerckirin.
harcırah xercerê.
harç xerc.
harçlı bixerc.
harçlık xercî.
hardal gormiz, xerdel.
hareket tevger, lebat.
harem harem.
harf tîp.
harfi harfine tîp bi tîp.
harfi harfine yazma tîpandin.
harici derve.
hariciye derveyî.
hariç der.
harika nuwaze.
harikulade nuvaze.
haris az.
harita nexşe.
haritacılık nexşevanî.
harman bênder, coxîn.
harman dövme gêre.
harman dövmek gêre kirin.
harman savurmak berbakirin.
harmanlamak bênderkirin.
harmoni aheng.
harp 1.ceng, şer. 2.çeng, çentûr(bir müzik aleti).
harp okulu dibistana cengê.
Harput Xarpêt.
has xas.
hasar xesar.
hasara uğramak xesar dîtin.
hasat çinîn.
hasat etmek çinîn.
haset çikot, hesûdî.
hasıl bûye, bûyî.
hasıl olmak çê bûn.
hasım dijmin.
hasımlık dijminî, berberî.
hasır xesîl.
hasis tima.
hasislik timayî.
hasret bêrî.
hasret çekmek bêrî kişandin.
hasret kalmak bêrî man.
hasretmek jê re helanîn.
hassas zîz, peljen.
hassasiyet zîzî, peljenî.
hasta nexweş.
hasta düşmek nexweş ketin.
hastalanmak nexweş bûn.
hastalık nexweşî.
hastane nexweşxane, xestexane.
haşarat buxik.
haşarı heşerî.
haşhaş xaşxaşk, beng, tilyak.
haşin neban, hişk.
haşlama 1.heşandin. 2.avpêj.
haşmet mirêsî, semyanî.
haşmetli mirês, semyan.
hat rayêl.
hata şaşî.
hataya düşmek ketin şaşiyê.
hatır xatir, qedir.
hatıra 1.bîranîn. 2.yadîgar.
hatıra defteri deftera bîranînê.
hatırını kırmak dilşikandin.
hatırlamak bîr anîn.
hatırlatmak bi bîr xistin.
hatırlı bixatir, biqedir.
hatırşinas xatirnas.
hatip gotarbêj.
hatmi çiçeği hêro, toleke.
hatta heta.
hatun xatûn.
hava hewa.
hava hortumu gijgêle.
hava korsanı keleşê hewê.
hava kuvvetleri hêzên hewayî.
hava raporu rapora hewê.
havaalanı balafirgeh.
havacı hewavan.
havacılık hewavanî.
havadar hewadar.
havalanmak bi hewa ketin, hewadarbûn.
havale hewale.
havale etmek hewalekirin.
havale göndermek hewale şandin.
havali dever, doral.
havan hewan.
havan topu topa hewanê.
havari hewarî.
havasız bêhewa.
havaya uçurmak 1.berhewa kirin. 2.bi hewa xistin.
havayolu rêhewa.
havlamak kewtîn, reyîn.
havlatmak kewtandin.
havlu pêşgîr.
havra kenişte.
havuç gêzer.
havuz hewz, birk.
Havva Hewê.
havyar hewyar.
havza tejane.
haya heya.
hayal xiyal, nîgaş.
hayalet şevreşk, sawêr.
hayasız bêheya.
hayat jîn, jiyan.
hayat arkadaşı hevalê/a jiyanê.
hayat pahalılığı bihabûna jiyanê.
hayat sürmek jiyan.
hayati jîngiringî.
haydi haydê.
haydut rêbir.
hayhay hayhay.
hayır 1xêr. 2.na! no! ne!
hayırlı bixêr.
hayırlı olsun bixêr be.
hayırsız bêxêr
haykırış qêrînî.
haykırmak qêrîn.
haylaz şûm, xeylaz.
haylazlık şûmî, xeylazî.
hayli xêlek.
hayran heyran.
hayran kalmak heyranbûn.
hayran olmak heyranbûn.
hayret metel.
hayret etmek metel man.
hayrette bırakmak metel hiştin.
haysiyet sikûm.
haysiyetli bisikûm.
haysiyetsiz bêsikûm.
hayvan şî, ajal, heywan.
hayvan ölüsü kelaş.
hayvan pisliği rêx.
hayvan vergisi qemçûr.
hayvanın ön bacakları pîl.
haz hez.
haz duymak jê hez girtin.
Hazar Denizi Deryaya Qezwînê.
hazım dehandin, givêr.
hazım etmek dehandin, givêrandin.
hazım olunmak givêrîn.
hazımsızlık negivêrî.
hazır amade.
hazır ol amade be.
hazır yiyici amadexwar.
hazırlamak amadekirin.
hazırlanmak xwe amade kirin.
hazırlığını yapmak xwe pêkanin.
hazırlık amadeyî.
hazin xemgîn.
hazine gencîne.
Haziran Hezîran, Pûşper, Coxînan.
hazret hezret.
hece kîte.
hecelemek kîtandin.
heceli bikîte.
hedef armanc.
hedef almak armanc kirin, armanc girtin.
hediye diyarî.
hediye etmek diyarî kirin.
hekim bijîjk.
hekimlik bijîjkî.
hela destavxane, daşir.
helal helal.
hele hela, ka.
helezon marpêç, pêçoke.
helezonik marpêçkî.
helikopter helîkopter.
Helsinki Helsînkî. (Finlandiya'nın başkenti).
helva helaw.
hem 1.him. 2.hev.
hemcins hevzayend.
hemen tavil, aniha.
hemencecik tavil.
hemşeri hevbajar, hevşehrî.
hemşire hevşîre.
hendek kend, xendek.
hengame hengam.
henüz hê, hîna.
hep tim.
her her.
her an her gav.
her biri her yek.
her defa her car.
her gün her roj.
her halde her hal.
her kim her kî.
her nasılsa her çawa.
her şeyden önce berî her tiştî.
her zaman herdem.
hercai hercayî.
hercai menekşe binefşa belek.
hergele hergele.
herhangi her kîjan.
herkes her kes.
herne kadar her çiqas.
herze herze.
hesaba katmak tevî hejmariyê kirin.
hesap hejmari, hesab.
hesap cüzdanı cuzdanê hejmari.
hesap çıkarmak bers derxisrin.
hesap etmek berisandin.
hesap makinesi makîna bersê.
hesap tutmak bers girtin.
hesap vermek bers dan.
hesaplamak hejmartin.
hesaplaşmak hejmariya hev derxistin.
hesaplı hejmartî.
hesapsız bêhejmartî.
heves hewes, peroş.
hevesli bihewes.
heybe heqîv, xurc.
heybet mezinahî.
heyecan xiroş.
heyecanlı bi xiroş.
heyelan hezaz.
heyet komîte, civat.
heyhat heyho!
heykel peyker.
heykeltraş peykertiraş.
heyula bêtar.
hezimet têşikîn.
hezimete uğramak têşikîn.
hezimete uğratmak têşikandin.
hıçkırık îsk.
hıçkırmak îskîn.
hımbıl teral.
hıncahınç dagirtî, lêmişt.
hınç hêrs.
hırçın rageş, dexez.
hırçınlaşmak rageşbûn, dexisîn.
hırdavat xurde.
hırdavatçı xurdefiroş.
hırıldamak xirexirkirin.
hırıltı xirîn.
Hıristiyan Xaçparêz, Mesîhî, Xiristiyan.
Hıristiyanlık Mesîhî.
hırka xirqe.
hırlamak xirîn.
hırpalamak pelaxtin.
hırpani derbeder, xerpanî.
hırs 1.azwerî. 2.enirîn, hêrs.
hırsız diz.
hırsızlık dizî.
hırslanmak 1.azwer bûn. 2.enirîn, hêrs bûn, hêrs hatin.
hırslı azwer.
hısım lêzim, xizm.
hışım xişm.
hışırdamak xuşîn.
hıyanet xiyanet.
hıyar xiyar.
hız lez, tews.
hızlanmak lezbûn.
hızlı lez.
hibe bexş.
hibe etmek bexşandin.
hicap şerm.
hicap duymak şerm kirin.
hiciv hîcv, zem.
hicret koç.
hiç hîç, tu, qet.
hiç bir şey tu tişt.
hiç bir yerde ne li tu derê.
hiç değilse qet nebe.
hiç kimse tu kes.
hiçlik hîçî.
hiddet hêrs, girgîn.
hiddetlenmek hêrs bûn.
hiddetli bihêrs.
hikaye çîrok.
hikmet hîkmet.
hilaf dij.
hilal heyvok, pazne.
hile dek.
hileci dekbaz.
hileli bidek.
himaye parastin.
himaye etmek parastin.
himmet piştgirtin.
himmet etmek pişt girtin.
hind horozu qele.
hindi şamik, elok, culiq.
hindiba bitkisi xizêmok.
Hindistan Hind.
Hindistan cevizi gûza hindê.
Hindistan safranı riha zer, koka zer.
Hindistanlı hindî.
his hes, pêjn.
his etmek pê hesiyan.
hisar birc, beden.
hisli bihes.
hisse par.
hisse alma parçin.
hissedar pardar.
hissiz bêhes.
histeri bêzû
hitabet gotar.
hitam dawî, paşî.
hitam bulmak paşî hatin.
hitap bang.
hitap etmek bang kirin.
hiyerarşi hiyerarşî.
hiza tax, dûş.
hizar xîzar.
hizmet xizmet, kar.
hizmetçi berdestî.
hoca mele.
hocalık meletî.
hokka hibirdank, hoqe.
hokkabaz hoqebaz.
hokkabazlık hoqebazî.
Hollanda Holand.
Hollandalı Holandî.
homonim hevnav, hevdeng.
homoseksüel hevzayend, lewate, qûnek.
homurdanmak kufîn.
hoparlör dengweş.
hoplamak xwe hilavêtin.
hoppa dilbaz.
hoppalık dilbazî.
hor xar.
hor görmek li xar dîtin, kem dîtin.
horlamak xorîn.
horoz dîk.
horoz ibiği katora dîkê.
horozlanmak gijgijîn.
hortlak sawêr.
hortum 1.bagêje, bablîsok. 2.xortim.
horuldamak xorîn.
hostes hostes.
hoş xweş.
hoş bulduk nav xêrê de bî.
hoş geldiniz hûn bixêr hatin.
hoşgörü xweşbînî.
hoşlanmak jê kêfxweş bûn.
hoşnut jêxweş.
hoşsohbet qezîxweş.
hoşuna gitmek lê xweş hatin.
hovarda xowarde.
hoyrat tund.
hörgüç hawîd.
höyük girik, kepel.
hububat zad, dexl.
hububat ölçeği elb.
hububat yığını cêz.
hudut sînor, tixûb.
hukuk dad.
hukuk devleti dewleta dadmend.
hukuk fakültesi zanîngeha dadê.
hukukçu dadparêz.
hukuki dadî.
hulasa puxte.
hulya xiyal.
humma ta.
hummalı tayî.
humuslu toprak gelêş.
huni kovik.
hurafe xurafe.
hurda xurde.
hurma qesp.
hurma ağacı dara qespê.
husumet dijminahî.
husus babet. ör:bu hususta dive babetê de.
hususi taybetî.
hususunda di babeta.
hutbe xutbe.
huy xû, cir, suruşt.
huysuz bêxû, bêcir, bêsuruşt, cirnexweş.
huzur 1.aram. 2.haf.
huzur veren aramdar.
huzurevi aramxane.
huzurunda di hafa wî/wê de.
hücre 1.şane(girtîxane). 2.malik
hücum hêrîş.
hücum etmek hêrîş kirin.
hükmetmek 1.darizîn. 2.zorandin.
hükmi şahıs kesê darazî.
hükmi şahsiyet kesitiya darazî.
hüküm daraz.
hüküm giymek daraz xwarin.
hüküm sürmek serwerî ajotin.
hüküm vermek daraz danîn.
hükümdar serwer.
hükümdarlık serwerî.
hükümet xwermend.
hükümlü darazî.
hükümran serwer, serdest.
hükümranlık serwerî.
hükümsüz betal, netêw.
hüner huner.
hünerli bihuner.
hür aza, azad.
hürmet giram, beristin.
hürmet etmek girami girtin.
hürmetli giramgir.
hürmetsizlik bêgiramî.
hürriyet azadî.
hüsnüniyet dilpakî.
hüviyet kiyîtî.
hüviyetname nasname.
hüzün xem, keser.
hüzünlendirmek xemgînkirin.
hüzünlenmek kesergirtin, xemgînbûn.
ı tîpa alfabeya Tirkî ya yazdehê.
ıhlamur parzîn, exlamûr.
ıkınmak niqîn.
ılgın gers, gez.
ılgın ağacı kifêrî.
ılıca germav.
ılık şîrgerm, sargerm.
ılışmak germijîn.
ılıştırmak germijandin.
ılıtmak germijandin.
Irak 1.dûr. 2.lraq.
ırgat êrxat, pale.
ırk nijad.
ırkçılık nijadparêzî.
ırmak çem, robar.
ırz namûs.
ırzına geçmek dest avêtin namûsê.
ısı germahî, tîn.
ısı ölçer tînpîv.
ısı vermek tîn dan.
ısınmak germ bûn.
ısırgan gezok.
ısırgan otu gezgezok.
ısırmak gez kirin, vedan(yılan).
ısıtıcı germijank.
ısıtmak germkirin.
ıskalamak nehingavtin.
ıskarta kevnik.
ıskat îsqat.
ıslah isleh.
ıslah etmek selihandin.
ıslah evi islehxane.
ıslah olmak selihîn.
ıslak şil.
ıslık fîtik, fîk.
ıslık çalmak fîkandin.
ıslıklamak lê fîkandin.
ısmarlamak wesandin.
ıspanak siyele.
ıspatlamak peyitandin.
ısrar heter.
ısrar etmek heter kirin.
ısrarcı heterdar.
ıssız tena, xalî.
ıssız yer ciyê xalî.
ıssızlık xalîbûnî.
ıstakoz kêvjalê derya.
ıstampa stempe.
ıstavroz xaç.
ıstavroz çıkarmak xaça xwe derxistin.
ıstırap xem.
ıstırap çekmek xem kişandin.
ışık şewl, tav, şewq.
ışık ölçer şewlpîv.
ışık tutmak şewl lê girtin.
ışıklandırmak şewlandin.
ışıldak şewlok.
ışıldamak şewl dan.
ışın tirêj, pertav.
ıtır toyîn.
ıtriyat bîhnên xweş.
ıvır zıvır hûrûmûr.
ızgara bist.
ızgara et goştê biraşti.
ızgara yapmak biraştin.
i tîpa alfabeya Tirkî ya duwazdehê
iade lêvegerandin.
iade etmek lê vegerandin.
iadeli bi lêveger.
iane barbû.
iane toplamak barbû danhev.
ibadet îbadet, spertin.
ibadet etmek spartin, xwe spartin.
ibare çekû.
ibaret ji ... pêkhatî.
ibibik hudhud.
ibik kator, şeh.
iblis şeytan.
ibra rûspîkirin.
ibra etmek rûspî kirin.
ibraz şanîdan.
ibraz etmek şanî dan.
ibre gêç.
ibret fêre, dersik.
ibret almak fêre jê derxistin, dersik jê derxistin.
ibrik misîn.
ibrişim hevrîşim.
icabında diviya ku.
icap divêt.
icap etmek divêtin.
icar deman, kirê.
icar alan demandar, kirêdar.
icar etmek demankirin, kirêkirin.
icar işi demanî, kirêdari.
icara veren demandêr, kirêdêr.
icara vermek dan demanê.
icat dahênan, nûvedan.
icat eden dahêner.
icbar bêgavî.
icbar etmek bêgav hiştin.
icra bicîhanîn.
icra etmek bi cîh anîn.
iç hûndur.
iç Anadolu Anatoliya Navîn.
iç çamaşırı bincil.
iç işleri bakanlığı wezareta karûbarên hundur.
iç merdiven hewreban.
iç organları hinav, pizur.
iç yağı don, bez.
içbükey kov.
içecek vexwarin.
içeri hundur.
içeri girmek ketina hundur.
içeride li hundur.
içeriden ji hundur.
içerik nêverok.
içerlemek qehirîn.
içermek hêwirandin.
içgüdü xweajo.
içhat xeta hundirun.
içim qim, qurt.
için boyî, ji bo.
içinde di nêv de.
içinde kalmak tê de man.
içindekiler naverok.
içine çekmek helmijîn.
içirmek vexwartin.
içirtmek pê dan vexwarin.
içki mey.
içkili bimey.
içli köfte kutlik.
içmek vexwarin.
içsel hundirîn.
içten ji dil.
içtima civîn.
içtüzük rêznameya hundirîn.
içyüzü naverok, ruyê hundir.
idam etmek daleqandin, berdar kirin, darde kirin.
idame domandin.
idame etmek domandin.
idare kargerî, karmendî, dolivgerî.
idare etmek kargerandin.
idareci karger, karmend, dolivger.
idarehane kargerxane.
iddia 1.doz. 2.rik. 3.miçilge.
iddia etmek îddia kirin.
iddiacı 1.dozdar. 2.rikdar.
iddialı bi xwe bawer, xwedi doz.
iddiaya girmek ketin miçilgeyê.
ideal mengî.
ideoloji bîrdoz.
idman îdman.
idrak derkandîn, têgihîştin, feraset.
idrak etmek têgihiştin, derkandin.
idraksiz bêferaset.
idrar mîz.
ifa cîhanîn.
ifade vegotin.
ifade etmek vegotin.
iffet namûs.
iffetli binamûs.
iffetsiz bênamûs.
iflas îflas.
iflas etmek îflaskirin.
ifraz 1.bersem kirin. 2.girêz.
ifşa eşkerekirin.
ifşa etmek eşkere kirin.
iftar fitar.
iftihar şanaz.
iftihar etmek şanazî kirin.
iftira buxtan.
iftira etmek buxtan kirin.
iğ teşî
iğde sincî.
iğdiş xesandî.
iğdiş edilmiş at yexte.
iğdiş etmek xesandin.
iğfal xapandin.
iğfal edilmek hetikîn.
iğfal etmek hetikandin.
iğne derzî.
iğnelemek 1.derzî kirin. 2.mec. tehn lê dan.
iğrenç zinix.
ihale mezat
ihaleye çıkarmak derxistin mezatê.
ihanet bêbextî, xinizî.
ihanet etmek bêbextî kirin, xinizîkirin.
ihbar altaxî.
ihbar etmek altaxî kirin.
ihbarname altaxîname.
ihlal xera kirin, ziyan dan.
ihmal dilxavî.
ihmal etmek dilxavîkirin.
ihmalcılık dilxavî.
ihmalci dilxav.
ihracat derxistinî, derveşandinî.
ihraç vederkirin, derxistin derveşandin.
ihraç etmek vederkirin, derxistin, derve şandin.
ihsan bexş.
ihtar balkişandin.
ihtar etmek bal kişandin.
ihtilaf ciyawazî, gelemşe.
ihtilafa düşmek ketin ciyawaziyê, ketin gelemşê.
ihtilal şoreş.
ihtilalci şoreşvan.
ihtimal guman.
ihtimam etmek pûte pêdan.
ihtimam göstermek pûte pêdan.
ihtiram giramî.
ihtiras azwerî.
ihtiraslı azwer.
ihtisas pisporî.
ihtisas sahibi pispor, xwedî pisporî.
ihtisas yapmak pisporî kirin.
ihtişam debdebe, rewnaqdarî.
ihtişamlı bi debdebe, rewnaqdar.
ihtiva etmek hêwirandin.
ihtiyacı olmak hewceyî ...bûn.
ihtiyaç hewceyî, pêdivî.
ihtiyar kal, pîr.
ihtiyarlamak kalbûn, pîr bûn.
ihtiyarlık kalîtî, pîrîtî.
ihtiyarlık sigortası bimeya pîrbûniyê.
ihtiyat degel, semt.
ihtiyati güç hêza semtî.
ihtiyatlı bisemt.
ihtiyatsız bêsemt.
ihya vejandin.
ihya etmek vejandin.
ikamet niştin, rûniştin.
ikamet etmek niştin, rûniştin.
ikamet tezkeresi niştingehname.
ikametgah niştingeh.
ikaz balkişandin.
ikaz etmek bal kişandin.
iki du, didu.
iki heceli dukîte.
iki ünlü dudeng.
iki yüzlü durû.
ikicilik dualîparêzî.
ikilem dualî.
ikilemek dubarekirin.
ikilik dubendî.
ikinci ya dudoyan, duhem.
ikinci el kevnarik, xilmet.
ikindi berêvar.
ikirciklik dûdilî, herêne.
ikisi herdu.
ikiye katlamak duta kirin.
ikiyüzlü durû.
ikiz cêwî.
iklim rêba, suruşt.
iklimsel suruştî.
ikmal qedandin.
ikmal etmek qedandin.
ikna etmek qanî kirin.
ikram ikram.
ikram etmek ikram kirin.
ikramiye lotim, gîhev.
ikrar mikur.
ikrar etmek mikurhatin.
iktidar karîn, şiyan, muktedir, şiyandar.
iktidarda olmak şiyandar bûn.
iktidarsız neşiyandar.
iktisat aborî.
iktisatçı aborîzan.
iktisatçılık aborîzanî.
il bajar.
ilaç derman.
ilaç içmek derman xwarin.
ilaçlamak derman kirin.
ilah Xweda.
ilahe Xwedawen.
ilahi 1.Xwedayî. 2.gulbank, lawij, dêş.
ilahiyat Xwedazanî.
ilam darazname.
ilan danezan.
ilan etmek danezanîn.
ilave 1.serve, pêve. 2.pêvek.
ilave etmek pêvekirin, servekirin.
ilçe navçe.
ile ligel, bi.
ilelebet heta hetayî, hertim.
ilerde li pêş, pêş de.
ileri pêş, pêşve.
ileri almak birin pêş.
ileri gelenler giregir, xewas.
ileri gelmek hatin pêş.
ileri görüşlü pêşbîn.
ileri sürmek ajotin pêş, pêşxistin.
ilerici pêşverû.
ilericilik pêşverûtî.
ilerlemek pêşve çûn.
ilerletmek pêşve birin.
ilerleyiş pêşve çûyin.
iletişim ragihandin.
iletişim araçları navgînên ragihandinê.
iletken raguhêz.
iletki goşepîv.
iletmek ragihandin.
ilga betal.
ilgi 1.bal, pêwendî. 2.pêwend.
ilgi çekici balkêş.
ilgi çekmek bal kişandin.
ilgi duymak bala xwe dan.
ilgi göstermek balaxwe dan.
ilgili baldar.
ilgili kişi pêwendar.
ilginç balkêş.
ilgisiz bêpêwend.
ilgiyle bibalkêşî.
ilhak ligelkirin, vegirtin.
ilhak etmek vegirtin.
ilham helbest, peyxam, sirûş.
ilik 1.mix. 2.qulpik.
iliklemek qulpik kirin
ilikli qulpik kirî.
ilim zanistî.
ilim yuvası zanistxane.
ilinti pêwendî.
ilişik pêvekirî.
ilişikteki not derkenar.
ilişki têkilî, pêwendî.
ilişki kurmak têkilî danîn, pêwendî danîn.
ilişkili têkiIdar, pêwendar.
ilişkin têkil.
ilişmek têkil bûn.
iliştirmek pê ve kirin.
ilk yekem, pêşîn, berahîk.
ilk çağ çaxa pêşîn.
ilk çocuk nûxurî, ziknixî.
ilk defa cara yekem, cara pêşîn.
ilk görüşte dîtina pêşîn.
ilk yardım hawarî.
ilkbahar bihar.
ilke rêgez.
ilkokul dibistan.
ilköğretim hevotina pêşin.
ilkönce berê pêşîn.
illa hergiz.
illet derd, merez.
illüzyon sêr.
illüzyonîst sêrbaz.
ilmi zanistî.
ilmik girê.
iltica penaberî.
iltica etmek penaberbûn.
ilticacı penaber.
iltifat ilfifat, giramî girtin.
iltihap bezek, nêm.
iltihaplanmak nêm girtin.
iltimas hewedarî.
iltimaslı hewedar.
im nîşan.
ima tuwanc.
ima etmek tuwanc kirin.
imaj xiyal.
imal îmal, çêkirin.
imal etmek çêkirin.
imalat çêkirin.
imalatçı çêker.
imalathane îmalatxane.
imalı bituwanc.
imam mele.
iman bawerî.
imansız bêbawerî.
imar ava.
imar etmek ava kirin.
imaret xêrat.
imarethane xêratxane.
imbik zenzilok.
imbikten geçirmek zenzilandin.
imdat hawar.
imdat freni rawesteka hawarê.
imdat kapısı deriyê hawarê.
imece zibare, palûte.
imge xiyal, nîgaş.
imgelem hêza xiyalê.
imgelemek xiyal kirin.
imgesel xiyalî.
imha berhewa.
imha etmek berhewakirin.
imha olmak berhewa bûn.
imkan derfet, mefer.
imkansız bêderfet, bêmefer.
imla rastnivîs, rênivîs.
imla hataları şaşiyên rastnivîsînê.
imla kuralları rêzikên rastnivîsînê.
imparator şehînşah, padîşah.
imparatoriçe şahbanû.
imparatorluk şehînşahîtî.
imrendirmek bijandin, hejmandin.
imrenen hejmekar.
imrenmek bijîn, hejmîn.
imsak parêz.
imsakiye parêzname.
imtihan azmûn.
imtihan etmek azmûn kirin.
imtihan olmak hatin azmûn kirin.
imtiyaz ciyawazî.
imtiyazlı ciyawaz.
imza îmze.
imzalamak îmze kirin.
in kun, qul.
inadına ji rikan ve.
inak dogma.
inakçılık dogmatîzm.
inanç bawerî.
inançlı bawermend.
inandırmak dan bawer kirin.
inanılmaz nayê bawer kirin.
inanmak bawer kirin.
inanmış bawermend.
inat rik.
inat etmek rik kirin.
inatçı riko, rikdar.
ince 1.zirav. 2.tenik.
ince duyulu hestenik.
ince sırık rewtik.
incelemek hûrnêrîn, lêkolîn.
inceltmek ziravkirin, tenikkirin.
inci durr.
incik çîp.
İncil İncîl.
incinmek êşîn, rehidîn.
incir hêjîr.
incitmek êşandin, rehidandin.
indirgemek daxistin.
indirim daxistin.
indirmek daxistin.
inek çêlek, manga.
infaz bicîhanîn.
infaz etmek bi cîh anîn.
infilak teqîn.
İngiliz Îngilîz.
İngilizce Îngilîzî.
İngiltere Îngîlistan.
inhisar yekdestî.
inik dahatî, daketî.
inilti nalîn.
iniş dahatin, daketin.
iniş alanı qada dahatinê.
iniş pisti hêwirgeh.
inkar şerîn.
inkar etmek şerîn.
inkılap şoreş.
inkılapçı şoreşvan.
inkişaf geşbûn, peresendin, pêşketin.
inlemek nalîn.
inletmek nalandin.
inmek daketin, veniştin, dahatin.
insaf însaf.
insaflı biînsaf.
insafsız bêînsaf.
insan mirov.
insan hakları mafên mirovan.
insan hakları savunucusu parêzkara mafên mirovan.
insan üstü sermirovahî.
insanca mirovane.
insancıl mirovparêz, mîhrîvan.
insaniyet mirovanî.
insanlık mirovahî, mirovatî.
inşa avakirin.
inşa etmek ava kirin.
inşaat avahî.
inşallah bi îzna xwedê.
intiba întîba.
intibak ahengdarî, banîn.
intibak etmek ahengdar bûn.
intihar xwekujî.
intihar etmek xwe kuştin.
intikal 1.veguhestin, gihiştin. 2.têgihîştin.
intikam heyf, tol.
intikam almak heyf hilanîn, tol hilanîn.
intizam rêkûpêkî.
intizamlı birêkûpêk.
intizamsız bêserûber.
intizamsızlık tevlihevî.
inzibat heyte.
inziva silûk, xelwet.
inzivaya çekilmek ketin silûkê, ketin xelwetê.
ip ben, ta.
ipek hevrîşim.
ipek böceği kurmê hevrîşimê.
iplik dezî.
iplik ucu serişte.
ipotek barimte, gerew.
iptal betal.
iptal etmek betal kirin.
iptidai hov, hovber.
ipucu serbend, serişte.
irade vên, viyan.
irade dışı dervêyî vênê.
iradeli bivên, bihemd.
iradesiz bêvên.
İran Îran.
İranlı Îranî.
irat hatinî.
irdelemek lê gerîn.
irfan îrfan.
iri girs, gewre.
iri saman xiz, kozere.
iri sopa terik.
iri sopa terik.
irileşmek girs bûn.
irilik girsî.
irin nêm.
irinlenmek nêm girtin.
iriyarı adam zintol.
irkilmek helciniqîn, veciniqîn.
İrlanda Îrland.
İrlandalı îrlandî.
irmik ardik.
irsaliye barname.
irsi rakendî.
irtibat pêwendî.
irtibat kurmak pêwendî danîn.
irtica paşverûtî.
irtifa bilindî.
is tenî.
İsa îsa.(Hz.peybamger)
isabet lêkelin.
İsabet etmek lêketin.
ise ku, be.
ishal virik.
isilik germijk.
isim 1.nav. 2.gr.navdêr
isimlendirmek navandin.
isimsiz bênav.
iskambil Îskembîl.
iskambil kağıdı kaxezê îskembîlê.
iskambil oynamak îskambîl lîstin.
iskan cîwarkirin.
iskan etmek cîwarkirin.
İskandinavya Skandinaviya.
İskandinavyalı Skandinaviyayî.
iskarpin sol, potîn.
iskele lengergeh.
iskelet kakût, kelax.
iskemle kursî.
İskoç Skot.
İskoçya Skotland.
İskoçyalı skotî.
iskonto daxistin.
İslam Îslam.
İslamiyet Îslamiyet.
islim hêlm.
ismen bi nav.
isnat lêbarkirin.
isnat eden lêbarker.
isnat etmek lêbar kirin.
İspanya Hîspanya.
İspanyol hîspanî.
İspanyolca hîspanî.
ispat peyt.
ispat etmek peyitandin.
ispirto îspîrto.
ispiyon altaxî, îxbarî.
ispiyonlamak altaxî kirin.
israf destbelavî.
israf etmek destbelavî kirin.
İsrail Îsraîl.
İsrailli îsraîlî.
istasyon stasyon, îstgeh.
istatistik statistîk.
istavroz xaç.
istek daxwaz.
istekli daxwazkar, minêkar, xwestek.
isteksiz dilsar, bêdil.
istem daxwazî.
istemek xwestin, daxwazkirin.
istenç vên.
ister istemez çarneçar, bivê nevê.
isteri hîsterî.
isterik ganek.
istibdat zordarî.
istida daxwazname.
istida vermek daxwazname dan.
istif nijîn.
istif etmek nijinandin.
istifa istifa.
istifa etmek istifa kirin.
istifade kêr, kelk, sûd.
istifade etmek kêr/kelk/sûd jê dîtin, kêr/kelk/sûd jê girtin.
istifçi nijînvan.
istihbarat saloxgerî, saloxî.
istihbarat bürosu saloxgeh
istihbaratçı saloxger.
istihdam cîkirin, bikaranîn.
istihdam etmek cîkirin, bikaranîn.
istihkam endazyarî, senger.
istihsal hilberîn, hilberandin.
istihsal etmek hilberîn, hilberandin.
istikamet alî, hindam.
istikbal 1.pêrgîn. 2.duweroj, dahatû, mand, pêşeroj, pêşend.
istiklal serxwebûn.
İstiklal Marşı Sîrûda Serxwebûnê.
istikrar aramî.
istikrarsız bêaram.
istikraz deyn sistandin.
istila dagirkirin.
istila etmek dagir kirin.
istim hêlm.
istimlak îstimlak.
istimlak etmek îstimlak kirin.
istinaden îstinaden.
istinat direği berjen, kutek.
istirahat vês.
istirahat etmek vêsan, bêhna xwe dan.
istirham tika.
istirham etmek tika kirin.
istiridye îstîrîdye.
istismar etmek îstismar kirin.
istisnai awarte.
istişare şêwr.
istişare kurulu sazûmana şêwrê.
İsveç Swêd.
İsveçli Swêdî.
İsviçre Swîs.
İsviçreli Swîsî.
isyan serîhildan, dijrabûn.
isyan etmek serîhildan, dijrabûn.
isyancı dijraber.
iş kar.
iş adamı karsaz.
iş arkadaşı hevkar.
iş başında li ser kar.
iş beceren karguzar.
iş bırakımı karberdan.
iş bölümü karparî.
iş buyuran karferma.
iş piyasası bazara karê.
iş veren kardar.
iş yeri kargeh
işaret nîşan.
işaret etmek nîşankirin.
işaret parmağı tiliya nîşanê.
işaret sıfatı rengdêra nîşandanê.
işaret zamiri pronavê pêşker.
işaret zamirleri cînavên pêşker.
işaretlemek nîşankirin.
işbaşı yapmak dest bi karkirin.
işbirliği hevkarî.
işbirlikçi hevkar.
işbu ev.
işçi karker.
işçilik karkerî.
işe yaramaz bêkêr.
işe yarar bikêr.
işemek mîztin.
işgal dagirkirin, vegirtin.
işgücü hêza kar.
işgünü rojakar.
işgüzar karguzar.
işitilmedik nebihîstî.
işitilmek hatin bîhistin.
işitmek bihîstin.
işitsel bihîstwer.
işkembe ûr.
işkence îşkence.
işkence etmek êşkencekirin.
işkil şikdar.
işkolu beşkar.
işlek pirxebt.
işlem kirarî.
işleme çîn, neqş.
işlemek çinîn, şuxulîn.
işlemeli biçîn.
işlenmemiş xam.
işletme 1.karsazî. 2.danxebitandin.
işletmeci karsaz.
işletmek dan xebitandin.
işlev erk, karmendî.
işlevsiz bêerk.
işsiz bêkar.
işsiz güçsüz kimse eware.
işsizlik bêkarî.
iştah bijî, miçêz.
iştah açıcı bij vekir.
iştahsız bêbijî, bêmicêz.
işte eve.
iştirak beşdarî, parmendî.
iştirak etmek beşdar bûn, parmendbûn.
işve naz.
işveli nazdar, şox.
it kûçik, se.
itaat fermanberî.
itaat etmek fermanberîkirin.
itaatli fermanber.
itaatsiz neîtaetkar.
İtalya Îtalya.
İtalyalı Îtalyanî.
İtalyanca Îtalyanî.
itfaiye agirkujî.
itfaiyeci agirkuj.
ithaf diyarî.
ithaf etmek diyarîkirin.
ithal derhanîn.
ithal etmek der hanîn.
ithalat derhanîn.
itham tohmet, tawanbarkirin.
itham etmek bin tohmetê de hiştin, tawanbar kirin.
itibar giramî.
itibar etmek giram girtin.
itibardan düşmek ji giramî ketin.
itibarsız bêgiram.
itibarsızlaşmak bêgiramî bûn.
itibarsızlaştırmak bêgiramkirin.
itibarsızlık bêgiramî.
itikat bawerî.
itimat ewleyî pêanîn, bawerî pê anîn.
itimat etmek ewleyî pê anîn, bawerî pê anîn.
itimatname ewlename, bawername.
itina pûte.
itina göstermek pûte lê kirin.
itinasız bêpûte.
itiraf li xweanîn, mikurhatin.
itiraf etmek xweanîn, mukir hatin.
itiraz bervêdan.
itiraz etmek bervê dan.
itişmek hev tan dan, hev dehifandin.
itiyat banek, xû.
itmek tan dan, dehifandin.
ittifak hevalbendî.
ivedi teqez, bilez.
iye xwedî.
iyelik zamirleri cînavên xwedîtiyê.
iyi baş, qenc, çê, çak, pak.
iyi niyetli dilpak.
iyileşmek baş/qenc/çak/pak bûn.
iyilik qencî, rindî, çêyî, başî.
iyilik sever qencîxwaz.
iyilikle bi xweşkayî.
iyimser xweşbîn, çakbîn.
iyimserlik xweşbînî, çakbînî.
iz şop, rêç, dews.
izafi ligorî.
izah ravekirin.
izah etmek rave kirin.
izale tunekirîn.
izale etmek tune kirin.
izci şopger, rêçvan.
izcilik şopgerîn, rêçvanî.
izdiham gelemşe, ezme.
izdivaç zewac.
izin destûr, rêdan.
izin vermek destûr dan.
izinli bidestûr.
izinsiz bêdestûr.
İzlanda Îsland.
İzlandalı Îslandî.
izlemek şopandin, li pey çûn.
izlenim intiba.
izleyici temaşevan.
izmarit boçika çixarê, binik.
izolasyon şiyare.
izole şiyare.
izole etmek şiyare kirin.
izomorf hevteşe.
izzetinefis xawên.
j tîpa alfabeya Tirkî ya sêzdehê.
jandarma cendirme.
jant jant.
Japon Japon.
Japonca Japonî.
Japonya Japonya.
jenosid tevkujî.
jeoloji erdnasî.
jest jest.
jet jet.
jilet gîzan.
jimnastik bedenparêzî.
jip jîp
judo judo.
jübile jubîle.
Jüpiter Bercis.
jüri jûrî.
k tîpa alfabeya Tirkî ya çardehê.
kaba tûnd, qebe.
kabadayı bêge.
kabahat tawan.
kabahatli bitawan.
kabak kundir, kulind.
kabakulak gurep.
kabarcık peqik.
kabarık nepixî.
kabarmak helatin, nepixîn.
kabartmak nepixandin.
kabataslak sinêde.
kabız gîr.
Kabil Kabûl (paytextê Efganîstanê).
kabil manend, wek.
kabile tîre, êl, ezbet.
kabiliyet şiyan.
kabiliyetli fêris.
kabine civata wezîran.
kabir gor.
kabkacak mencel.
kablo qablo.
kabotaj kabotaj.
kabristan goristan.
kabuğundan sıyırmak qeşartin.
kabuk qalik, qaşil.
kabul pêrgîn.
kabul edilmiş pejirandî.
kabul etmek pejirandin.
kabul olmak pejirîn.
kabul töreni çûn pêrgînê.
kabullenmek hewandin.
kaburga parxan, parsû, perasî.
kabus kabîs.
kabza qevd, destî.
kabzımal kabzimal.
kaç çend?
kaça bi çendî.
kaçak revok.
kaçamak vedizîn, xwe vedizîn.
kaçık 1.dafilîn. 2.şêt, dîn.
kaçıklık şêtî, dînî.
kaçıncı ya/yê çendan?
kaçınılmaz misoger, çarenin.
kaçınmak dirêxî, jê revîn.
kaçırmak revandin.
kaçışmak tevrevîn.
kaçma rev, revîn.
kadar qas, heta.
kadastro qedestro.
kadavra kelaş.
kadayıf qedayif.
kadeh bade, piyale.
kadem gav.
kademe pêling.
kademeli bipêling.
kader bext.
kadı qazî.
kadın jin, pîrek.
kadın hizmetçi qerwaş.
kadife qedîfe, dêmî, şîfon.
kadife çiçeği gulqedîfe.
kadim bastan.
kadir şiyandar.
kadran seynik.
kafa serî.
kafa tası kilox.
kafadan atmak nefilandin.
kafadar hogir.
kafalı 1.biserî. 2.jîrek.
kafes qefes.
kafi bes.
kafile qefle.
kafir gawir.
kafiye hevdeng.
kaftan xiftan.
kağıt kaxez.
kağıt kaplamak kaxez lê kirin.
kağnı parxêl.
kahır qantir, hêstir.
kahin remilvan.
Kahire Qahîre (paytextê Misrê).
kahkaha hurehur.
kahpe qehbik, felte.
kahraman gernas, leheng.
kahretmek beicandin.
kahrolmak beicîn.
kahvaltı taştê.
kahve qehwe.
kahve değirmeni aşik.
kahveci qehwevan.
kahvehane qehwexane.
kahverengi qehweyî.
kahya keya.
kaide distûr, hîm.
kainat gerdûn, karîgeh.
kakule kajûle.
kakül puncik, temerî.
kalabalık qelebalix, şênî, heydedan, sixletî.
kalan 1.mande. 2.berma.
kalas beşt.
kalay cela.
kalaycı celaker.
kalaylamak celandin.
kalben ji dil, bi dil.
kalbur bêjing, serad.
kalbur üstü serbêjing.
kalburdan geçirmek bêjingkirin.
kalburlamak bêjingkirin.
kalça kemax.
kaldıraç qerase.
kaldırım peyarê.
kaldırmak 1.rakirin. 2.rep kirin. 3.hilanîn
kale dîz, kela, kirman.
kalem pênivîs.
kalemlik pênivîsdank.
kalemtıraş pênivîstraş.
kalender qelender.
kalfa şagirt.
kalıcı mayînde, payîdar.
kalın stûr, qalind.
kalın bağırsak rîxole, zebloq.
kalın bağırsak ucu zotik.
kalınlaşmak stûr bûn.
kalıntı jêma.
kalıp qalib, qeware.
kalıplamak qalib kirin.
kalıt jêma, mîrat, pêma.
kalıtım rakend.
kalifiye hoste.
kalite wesp.
kaliteli biwesp.
kalitesiz bêwesp, binta.
kalkan mertal.
kalkındırmak pêşvebirin, avakirin.
kalkınmak pêşveçûn.
kalkış rabûn.
kalkışmak lê rabûn.
kalkmak rabûn.
kalleş qelaş, xiniz.
kalmak mayîn, man.
kalori kalorî.
kalorifer qalorîfer.
kalp 1.dil. 2.kalp.
kalpak serpûş.
kalpazan kalpazan.
kalpleri bir olan hevdil.
kaltak qaltax.
kama qame, kahûr.
kamaşmak alû bûn, sekihîn.
kambur qof, bûl, xûz.
kambur olmak bûlbûn.
kamçı qemçûr, şelaq.
kamış qamîş, çîtik, zil, bambû.
kamil kamil, gihîştî.
kamp wargeh.
kamp kurmak wargeh vedan.
kampanya helmet, pelamar.
kamu hemû.
kamu güvenliği ewlehiya hemûyê.
kamu hizmeti karûbarê hemû.
kamu hukuku dada hemûyê.
kamu malı mala hemûyê.
kamu oyu raya hemûyê.
kamulaştırmak malhemûkirin.
kamyon kamyon.
kamyonet kamyonet.
kan xwîn.
kan akıtmak xwîn rijandin.
kan davası xwîndarî.
kan gütmek heyf gerandin.
kanaat 1.ray. 2.qinyat.
kanaat getirmek qinyat anîn.
kanaatkar qinyatkar.
Kanada Kanada.
Kanadalı Kanadî.
kanal leqem.
kanalizasyon leqem.
kanama xwînbûn, xwîn jê hatin.
kanamak xwîn bûn, xwin jê hatin.
kanarya zerîle.
kanat bask, per, şax.
kanatlanmak bi perbûn.
kanatlı biper, perinde.
kanatmak xwîn kirin, xwîn jê anîn.
kanca çanqol, çingal.
kancalamak çingalkirin.
kancık dêl
kandırmak xapandin.
kandil çira.
kandil gecesi şeva qendîlê.
kanepe textebend.
kangren lareş, tîrawî.
kanı bawerî.
kanıksamak kerixîn.
kanıksatmak kerixandin.
kanıt delîl, birhan.
kanıtlamak peyitandin.
kanmak bawer kirin, pê qanîbûn.
kanser girêba, penceşêr.
kansız bêxwîn.
kansızlık kêmxwînî.
kantar qapan, qentar.
kantaron otu tehlî.
kantin qantîn.
kanun 1.qentûr. 2.zagon.
kanun önerisi pêşniyariya zagonê.
kanunlara uyan zagonparêz.
kanunsuz bêzagon.
kanunsuzluk bêzagonî.
kaos kavos.
kap firaq.
kapak devik.
kapakçık derîçe.
kapalı dadayî, girtî.
kapalı çarşı qeyserî.
kapamak girtin, dadan.
kapanmak hatin girtin, hatin dadan.
kaparo peşînat, pêşinî.
kapasite guncan, zerengî.
kapı derî.
kapıcı dergevan.
kapılmak xwe pê ve berdan, berbayî ketin.
kapışmak ji dest hev revandin, beziyan hev.
kapital sermiyan.
kapitalist sermiyandar.
kapitalizm sermiyandarî.
kapkacak aman.
kapkaranlık zilûmat, tipûtarî.
kaplamak rû girtin.
kaplan piling.
kaplıca germav, germik.
kaplumbağa kûsî, kîso.
kapmak 1.rahêlandin, rahiştin. 2.girtin.
kapris nige, lêzokî.
kapsam vegir.
kapsamak vegirtin.
kapsamlı bi vegirtî, bi naverok, firawan.
kapsül kapsûl.
kaptan kaptan.
kaput qapût.
kar 1.berf. 2.kar.
kar ayakkabısı lekan.
kar dolgusu bakut.
kar küreği mecerge.
kar lapası gêjlok.
kara 1.reş. 2.bej, erd, reşahî.
kara çam sirb.
Kara Çarşamba Zîp, Çarşema Reş.
Kara Deniz Deryaya Reş.
kara erik hilû.
kara kuvvetleri hêzên bejayî.
karaağaç darareş.
karabasan merdezime.
karabiber filfil.
karaca 1.esmer. 2.hevûrî.
karaciğer pişa reş, kezeba reş, cerg.
karafatma sîsirk, zirxîtik.
karakol qereqol.
karakter aferînek, rewişt.
karaktersiz bêrewişt.
karakuş çûkreş.
karalamak reş kirin.
karamsar bedbîn, reşbîn.
karanfil mêxik.
karanlık tarî.
karapara pereyê gemarî.
karapazar bazara reş.
karar bîryar.
karar öncesi berbîryar.
karar vermek bîryar dan.
karargah meqer, baregeh.
kararlaştırmak bîryar dan.
kararlı bibîryar.
kararlılık bibîryarî.
kararmak reş bûn, tarî bûn.
kararname bîryarname.
kararsız du dil, bêbiryar, dilodin, herêne.
kararsızlık dudilî, bêbiryarî, dilodinî, herêneyî.
karartı reşî.
karartmak reş kirin, tarî kirin.
karasaban hevcar.
karasevda dilîn.
karasinek vizik, mêş.
karayel bayê reş.
karayolu rêbej.
karbon karbon.
karbon kağıdı tenîper.
kardeş bira, birader (erkek), xwîşk, xweh, xweng(kız).
kardeşçe bibiratî.
kardeşlik biratî.
kare kare, çarçik.
karga qijak.
kargaburnu pozheçî.
kargaşa belbele, gelemşe.
kargaşalık xileport, gelemşeyî.
kargo barkêşî.
karı jin.
karı koca jinûmêr.
karın zik, hûr.
karınca mûrî, gêrik, gêle.
karış bost.
karışık tevlîhev, giriftar.
karışıklık tevlîhevî.
karışım têkel.
karışma 1.têkilîn. 2.tevlîhevbûn.
karışmak 1.têkil bûn. 2.tevlî hev bûn.
karıştırmak tevdan.
karides canberî.
karikatür karîkator.
kariyer bêşe, karbend.
karma têkel, lihevxistî, tevlihev.
karmaşık tevlihev.
karnabahar kelerim.
karnaval zêw.
karne karnet.
karpuz zebeş, şiftî.
Kars Qers.
karşı hember, dij, pêşber.
karşı karşıya rûbirû, li hemberî hev.
karşı koymak li dij/hember/pêşber derketin.
karşı yaka aliyê pêşber.
karşılama pergînî, pêşewazî.
karşılamak pergînîkirin, pêşewazîkirin.
karşılamaya gitmek çûn pêşewaziyê.
karşılaşmak rastî hev hatin, liqayî hev bûn.
karşılaştırma danberhev, berhevdan.
karşılaştırmak dan ber hev, berhev dan.
karşılık 1.beramber. 2.bersiv. 3.bervajî.
karşılık vermek bersiv dan.
karşılıklı rûbirû.
karşılıklı kızıştırmak li hev sor kirin.
karşın tevî.
karşıt beramber, dijber, bervaj.
karşıt anlamlı dijmane.
karşıtlık dijberî, bervaji.
kart 1.kart. 2.qert.
kartal qertel, eylo, derûş
kartlaşmak qert bûn.
kartpostal postkart.
kartvizit kartvizit.
kas masûlke.
kasa xeznok.
kasaba bajarok.
kasap qesab, goştfiroş.
kase kase.
kasık rûv, golim.
kasılmak givişk bûn, serxwe re çûn.
Kasım ayı Çiriya paşin, Sermawez, Teşrîn.
kasımpatı dawudî.
kasınç firk.
kasırga bahoz.
kasıt mebest.
kasıtlı bimebest.
kasmak 1.kurt kirin. 2.teng kirin. 3.çewsandin.
kasnak tar, qawêr.
kasvetli şilwe.
kasvetli hava hewaya şilwe.
kaş birh.
kaşağı mehes.
kaşağılamak mehes kirin.
kaşık kevçî.
kaşımak xurandin.
kaşınmak xurîn.
kaşıntı xur.
kaşif dahêner.
kaşkol şalgerdan.
kat qat.
katalog katalox.
katar trên.
katarakt perda çav.
kategori kategori, vebir.
kategorik kategorik, vebirî.
katetmek rê girtin, rê çûn.
katı hişk.
katı yürekli dilhişk.
katık pêxwarin.
katıksız tisî.
katılan beşdar.
katılaşmak hişk bûn.
katılaştırmak hişk kirin.
katılım beşdarî.
katılmak beşdar bûn, ligelbûn.
katır qantir, hêstir.
katır (dişi) moçe, meya.
katır (yavru) finik.
katil kujtar, mêrkuj.
katip nivîsvan.
katiyen tu car, hêrgiz, hîç.
katkı 1.têkarî, tevkirî. 2.serzêde.
katkı maddesi pêzeya tevkirî.
katkıda bulunan têkar, tevkir.
katkıda bulunma têkar bûn, tevkirînî.
katlamak qat kirin, pêçan.
katlanmak 1.qat bûn, hatinqat kirin. 2.tebat kirin.
katletmek kuştin.
katliam qir, qirên, tevkujî.
katmak tevlê kirin, ligel kirin.
katman tebeqe, qat.
katmer qetmer.
katran qîr, qetran.
katranlamak qîr kirin.
katranlı qîrkiri.
kav pîşo.
kavak sipîndar, hewr.
kaval bilûr.
kavalye şekerok.
kavanoz merkane.
kavas qewas.
kavat qewad.
kavga etmek pevçûn, şer kirin.
kavgacı şerûd.
kavgalı bi pevçûn.
kavis kevane.
kavisli bikevane.
kavram têgi.
kavrama yeteneği feraset.
kavramak têgihîştin, fêrisîn, fêhm kirin.
kavramlaştırma têgeh kirin.
kavratmak têgihandin.
kavrayış fêrisîn, têgihiştin.
kavrulmak qelîn.
kavşak xaçerê.
kavun qawin, petêx, gindor.
kavurma qelî.
kavurmak qelandin.
kavuşmak gehiştin, gihan hev.
kavuşturmak gihandin hev.
kaya zinar, baxir, lat, şaxur.
kayak liyan, kaşe.
kayak yeri kaşik.
kaybetmek winda kirin.
kaybolmak winda bûn.
kaydetmek qeyd kirin.
kaygan şemitok, xîjok.
kaygı xem, xemgînî.
kaygılanmak xemgîn bûn, xemnak bûn.
kaygılı xemgîn, xemnak.
kayık lotke.
kayıkçı lotkevan.
kayıkçı küreği sewl.
kayın birader tî (kadının); bûra (erkeğin).
kayınbaba xwezûr.
kayınvalide xwesû.
kayıp winda, berzax.
kayırmak ser re girtin.
kayış davek, qayiş.
kayış tokası rizbe, avzûng.
kayıt 1.tomar. 2.geyd.
kayıt evi tomarxane.
kaymak 1.şemitîn, xij bûn. 2.xavik, toyk.
kaynak 1.kanî, xweder, jêderk, çavkanî, kelj. 2.hêtûn. 3.kewajen.
kaynakça çavkanî.
kaynamak kelîn.
kaynana xwesû.
kaynar su avakelî.
kaynaşmak kelijîn, cebirîn.
kaynaştırmak kelijandin, cabirandin.
kaynata xezûr.
kaynatmak kelandin.
kaypak xijok, şemitok.
kaysı mişmiş, qeysî, zerdelî.
kaysı pestili qemerdîn.
kaytan qeytan.
kaytarmak xwe vedizîn.
kaz qaz.
kaza 1.id. navçe. 2.qeda, bobelat.
kazak kenze, fanêle.
kazan dist, qazan, sîtil.
kazanç kar, qezenc.
kazandibi xerîtok.
kazanmak kar kirin.
kazı kolyar; kolîn.
kazıbilim kolyarnasî.
kazık sing.
kazıklamak sing kirin.
kazımak rêş kirin, xirtikandin.
kaziye pêşniyar.
kazma 1.kolan. 2.tevir, qedûm.
kazmak kolan, kolandin.
kebap biraşte.
keçe kulav, ferenç.
keçi bizin.
keçigiller pezê reş.
keçiyolu kerxerê, şiverê.
keder keser, xem.
kederlendirmek xemgin kirin.
kederlenmek xemgin bûn.
kederli xemgin.
kedi kitik, pisîng.
kedi ayağı otu giyabenîşt.
kefalet derhûdî.
kefaletname derhûdname.
kefaret kefaret.
kefe şkevik.
kefen kefen.
kefil derhûd.
kefillik derhûdî.
kehanet kehanet.
kehribar kehrebar.
kekeme fafik, lalik.
kekik otu cehter.
keklik kew.
kel keçel.
kelebek pelîtank, perperok, baperik.
kelepçe destbend, tewq (boru için).
kelepir kelepîr.
kelime bêje, peyvik, wûşe.
kelle serî.
kemal gehiştî.
keman keman.
kemancı kemanjen.
kemençe kemençe.
kement fitrak.
kemer kember.
kemik hestî.
kemik iliği mixa hestiyê.
kemikli bihestî.
kemirgen kotinker.
kemirmek kotin.
kenar kenar, qerax, kevî.
kendi kendine xwe bi xwe.
kendiliğinden ji ber xwe ve.
kendine hakim olmak xwe girtin.
kendini beğenmiş betran.
kendini bilen xwenas, xwezan.
kendir bitkisi kindir, guş.
kendisi bixwe.
kendisi ile barışık xweşa.
kene kirnî.
kenetlemek kîpkirin.
kenetlenmek kîpbûn.
kenevir kinif.
kenger kereng.
kent bajar.
kep kum.
kepaze kepaze.
kepazelik kepazetî.
kepçe hesk, çemçik.
kepek kapik.
kepekli girnozî.
kepenk derabe, kepeng.
keramet keramet.
kerata misab.
kere car.
kereste onî, dep.
kerevet sekû.
kereviz kerefz.
kerhane kerxane.
kerpeten gayz, kelbetan.
kerpiç kerpîç.
kertenkele marmêlke, kelpezî, kêlbik, fatik, dêmar, bûkemar,
marmarok.
kertik kêrtik, xertik.
kertiklemek xirtikandin.
kervan karwan.
kervansaray karwansera.
kesat kesad.
kese 1.lîf, lîfik. 2.kîsik.
kesekağıdı pêçik.
kesenekçi belender.
keser tevşo.
kesici diş bevşik.
kesif sift.
kesik birî, qol.
kesilmek jê bûn, serjêbûn, hatin birîn.
kesilmek(süt için). qusîn
kesim serjêkirin.
kesim evi selexane.
kesin vebirî.
kesinleşme vebirîn.
kesinleşmiş hatin vebirîn.
kesinleştirme vebirandin.
kesinlik vebirî.
kesinlikle bi vebirî.
kesinti jêbirîn.
kesir lef, parjimar.
kesişmek hevbirîn.
kesit zolak.
keski mikar.
keskin 1.tûj. 2.dijwar.
keskin zeka nisar.
keskinleşmek 1.tûj bûn. 2.dijwar bûn.
keskinlik 1.tûjî. 2.dijwarî.
kesmek 1.birîn, serjêkirin, jê kirin. 2.qusandin, traş kirin.
kestane şembelot.
kestirme kêse.
kestirmeden gitmek di kese re çûn.
kestirmek 1.dan birîn. 2.gumankirin, zenkirin.(tahmin) 3.hênijîn.
(uyku)
keşfetmek dozîn, doz kirin.
keşide kêşan.
keşif dozîn.
keşiş keşe.
keşişleme bayê weşt.
keşke xwazka, xwezî, xwezila.
keşkül keşkul.
keten kitan.
ketum dengegaz.
kevgir kefgir.
keyfetmek kêf kirin, şahî kirin.
keyfî kêfkarî.
keyif şahî, kêf.
keyifli şeng, bikêf, bişahî, kêfkarî.
keyifsiz bêkêf, pozxîn.
keyifsizlik bêkêfî, pozxînî.
kez car. ör:bu kez vê carê, ev car.
keza ew jî, ew jî wek.
kezzap kezav.
Kıbrıs Qibris.
Kıbrıslı Qibrisî
kıç qûn, pind.
kıkırdak kirkirik, xirpik.
kıl mû.
kıl tarağı şemû.
kılavuz rêber.
kılavuzluk rêberî.
kılcal porpare.
kılcal damar rehik.
kılçık dasî, gûse.
kılıbık serjinik.
kılıç şûr.
kılıç balığı şûrmasî.
kılıç imalatçısı şûrvan.
kılıç üstadı şûrbaz
kılıf qewlik.
kılık dilq, pergal.
kılınmak hatin kirin.
kılmak kirin.
kımıldanmak livîn, lebitîn, leqîn.
kın kalan.
kına hine.
kınalı bihine.
kınamak şermandin
kınnap qirnap.
kıpırdamak xwe livandin.
kıpırtı liv, leq.
kıpkırmızı sip û sor.
kır 1.çol. 2.boz.
kır çiçeği kulîlk.
kıraathane xwandingeh, qehwexane.
kıraç qerac, beyar, bejî.
kırağı xûsik.
kırbaç qemçî.
kırgın dilşkestî, dilmayî.
kırgınlık dilman.
kırıcı dilşikên.
kırık şikestî.
kırıkçı cebar.
kırıklık şikestinî.
kırılmak şkestin.
kırıntı şkeste, firdik.
kırışmak qurmiçîn, kevloşkî bûn
kırıştırmak 1.qurmiçandin. 2.kenloşkî, kenloşkî kirin.
kırk çel, çil.
kırkayak şahmar, çilpa.
kırkma makası hevring.
kırkmak hevirandin, çirpandin.
kırlangıç peresêlke, hechecik, hecîreşk.
kırma şikandin.
kırmak şikandin.
kırmızı sor.
kırmızı biber 1.isota sor. 2.hîçhar.
kırmızı çiçekli qerîngan.
kırmızı lahana sorkelem.
kırpıştırmak miçandin.
kırpmak çipilandin, qetandin, qut kirin.
kırtasiye qirtasiye.
kısa qut, kurt, kin.
kısa ses dengdara kurt.
kısaca bikurtî.
kısalık kurtî, kurtayî.
kısalmak kinbûn.
kısaltmak kin kirin.
kısık mûç, qîç (göz için).
kısım beş, dabeş.
kısır sitewr.
kısırlaştırmak sitewr kirin.
kısırlık sitewrî.
kıskaç destrêşk.
kıskanç çavnebar, çavteng, hesûd, dexes.
kıskanç olmayan nehesûd, neçavteng.
kıskançlık çavnebarî, çavtengî, hesudî, dexesî, reşkînî.
kıskanmak çavnebarî kirin, hesûdî kirin, dexesî kirin, reşkînî kirin.
kısmak kêm kirin.
kısmen pişkî.
kısmet pelîse.
kısrak mehîn.
kıstak berzax.
kıstas pîv.
kıstırmak 1.berde hiştin. ör:parmağını kapıya kıstırmak tiliya xwe ber
dêrî de hiştin. 2.lê tengkirin.
kış zivistan.
kış uykusu tevizîna zivistanê.
kışkırtıcı kişker.
kışkırtmak kişkirin, fîtkirin, nav tê dan.
kışla leşkergeh.
kışlak germiyan, ziving.
kışlık zivistanî.
kıt kêm, qit.
kıta parzemîn.
kıtlaşmak kêm bûn.
kıtlık xela.
kıvanç şanazî.
kıvanç duymak şanaz bûn.
kıvılcım çirûsk.
kıvırcık gangilî.
kıvırmak badan.
kıvrak şûş.
kıvranmak gevizîn.
kıyafet çek, pergal.
kıyamet heşir, qiyamet.
kıyas pêşber hev kirin.
kıyı qerax, berav, kevî.
kıyma goştê hûrkirî.
kıymak hûr kirin.
kıymet biha.
kıymetsiz bêbiha.
kız keç, qîz, dot.
kız çocuk keç, keçik.
kız isteme xwazgînî.
kız kardeş xweng, xûşk, xweh.
kızak tawûg, garte.
kızamık sorik.
kızarmak sor bûn, qijilîn.
kızdırmak acizkirin.
kızgın 1.sor, sorkiri, qijilandî (yağda). 2.hêrsbûyî, aciz bûyî,
tengizî.
kızıl 1.tıp. nîrkutik. 2.kızıl.
kızıl akbaba sîmerx.
kızılbaş Sersor.
kızılcık gûhûjk.
kızılderili çermsor.
kızışmak 1.dijwar bûn. 2.sor bûn 3. telew bûn.(köpekgiller.)
kızıştırmak lêsor kirin, lê tûj kirin.
kızlık keçanî, keçitî.
kızmak 1.sor bûn. 2.aciz bûn.
ki ko, ku.
kibar kubar.
kibarlık kubarî.
kibir quretî.
kibirli qure.
kibrit niflik, şixat.
kil kîl, kîlte, bekre.
kiler kulîn.
kilim cacim, berik, merş, tej.
kilise dêr.
kilit kilît, xilq, qufil.
kilitlemek kilît kirin, qufil kirin, xilqandin.
kilitlenmek qufilbûn, xilqîn.
kilitli kilîtkirî, xilipandî.
kilogram kîlogram.
kilometre kîlometr.
kilovat kîlovat.
kim kê(diş.), kî(er.).
kimlik kiyîtî.
kimlik cüzdanı nasname
kimse kes.
kimsesiz bêkes.
kimya kîmye.
kimyasal kîmyevî.
kimyon reşke, zîre.
kin kîn, mûd.
kin beslemek kîn girêdan, mûd girêdan.
kindar kîndar, mûdî.
kinin kînîn.
kip rawe.
kir qirêj, gemar.
kira kirê, deman.
kiracı kirêdar, demandar.
kiralamak deman kirin.
kiralık demanî.
kiraya veren kirêdêr, demandêr.
kiraya vermek dan kirê, dan demanê.
kiraz gilyaz.
kireç kils.
kireç ocağı hêtûn.
kireçli toprak axa bi kils.
kiremit qermît.
kiriş 1.jih (hayvan bağırsağından yapılan ip). 2.beşt(binalar için).
kirlenmek gemarî bûn, qirêjî bûn.
kirletmek gemarî kirin.
kirpi jûjî.
kirpik mijang.
kist porg.
kişi kes.
kişilik kesitî.
kişiliksiz ne kes.
kişiliksizlik nekesî.
kişisel kesane.
kişnemek şêyîn, hêrîn.
kişniş gijnîj.
kitabe nivîsk.
kitap pertûk.
kitap evi pertûkxane.
kitapçı pertûkfiroş.
kitapçık pertûkok.
kitapçılık pertûkfiroşî.
kitaplık pertûkxane.
kitle girse.
klakson qorne.
klasik kevnare.
klasör cilbend.
klima klîma.
klitoris gilik, zîlik.
koca şû, mêr.
kocakarı pîrejin.
kocamak kalbûn, pîr bûn.
kocaman qirase, girs.
koç beran.
koç burcu mişkatê hemal.
koç sürüsü hogeç.
kodaman giregir, kapose.
kof pûç.
koğuş nivîngeh.
kokarca bokange.
koklamak bêhn kirin.
kokmak bêhn dan.
koku bêhn.
kokulu bêhndar.
kokusuz bêbêhn.
kokuşmak genî bûn, bêhn ketin.
kokuşmuş genîbûyî, bêhno.
kol 1.bask, mil. 2.destik.
kol saati demjmêra zendê.
kola raq.
kolan kolan, navteng.
kolay hêsan.
kolay çözülen düğüm hok.
kolay sindirim zûhel.
kolaylaştırmak hêsan kirin.
kolaylık hêsanî.
kolej kolej.
kolektif hevbeş.
kolera kolera.
koli kolî.
kolluk 1.bazbend. 2.zabita.
kolonya kolonya.
kolordu parartêş.
koltuk 1.binçeng. 2.paldank
koltuk değneği qeysik.
kolye ristik, koter.
komando kumando.
komedi komedî.
komedyen çûle, tuman.
komik çûle, tuman.
komiser qomsêr.
komisyon encûmen.
komite komîte.
komple rebeq.
kompleks kompleks.
komplo hevanî.
komposto xweşav.
kompozisyon darêjnivîs.
kompüter kombers.
komşu cîran, cînar, hevsî.
komşuluk cîranti, cînartî, hevsîtî.
komuta fermandarî
komutan fermandar, salar.
komutanlık fermandarî.
konak qonax, wargeh, kaşane.
konaklamak war danîn.
kondisyon kondîsyon.
konferans konferans.
konferans vermek konferans dan.
konfor lawan.
konforlu bilawan.
kongre komcivîn.
koni konî.
konik şûtî.
konkav kovik.
konmak hêwirîn, veniştin.
konser sazdêran.
konsey konsîl.
konsolos konsul.
konsolosluk konsulxane.
kontrat peyman.
kontrol sehêt.
kontrol etmek sehêt kirin.
konu babet, mijar, bare.
konuk mêvan.
konuksever mêvanperwer.
konukseverlik mêvanperwerî.
konum cîh, wûçanî.
konuşma axaftin, peyivîn, qezîkirin.
konuşmacı gotarvan, peyivdar.
konuşmak axaftin, peyivîn.
konuşturmak peyivandin.
konuşulmak hatin axaftin, hatin gotin, hatin peyivîn.
konut xanî, hêwirgeh, avahî.
koparmak jêkirin, qetandin.
kopça qopçe.
kopçalamak qopçe kirin.
Kopenhag Kopenhag (Danimarka'nın başkenti).
kopma noktası hence.
kopmak jê bûn.
kopya kopî.
kopya çekmek kopî kişandin.
kopya etmek kopî kirin.
kor bizot, pingil.
kordon kordon.
koridor dalan, alûle.
korkak tirsonek, newêrek, bizdonek.
korkaklık tirsonekî, newêrekî.
korkmak tirsîn, bizdîn.
korku tirs, xof.
korkudan sıçramak hilciniqîn.
korkulu bitirs.
korkuluk nerde, batirsok, reşe, rendol.
korkunç gihansûz, tirsehêz.
korkusuz bêtirs.
korkutmak tirsandin, bizdandin.
korna qorne.
korner qornî.
koro koro.
korsan cerde, keleş.
korse berpişt, piştbend.
koru kur, bêl.
korucu cerdevan.
koruk harsim, bisîre, şilûr.
koruk suyu qurî.
korumak parastin, star kirin.
korunak meterîs.
korunmak xwe parastin.
koruyucu parêzger, pîber.
koskoca girsehêz.
koşmak bezîn, bazdan.
koşturmak bezandin.
koşu bez.
koşucu bezok.
koşul hoy, merc.
koşullandırmak merc kirin.
koşullu bi merc.
koşum rext.
koşuntu pêvenişt.
kova cerdel, sitil.
kova burcu polan.
kovalamak 1.dervekirin, qewirandin. 2.dan pey, teqizandin.
kovan pêtag.
kovmak derkirin, qewirandin, qewitandin.
kovuşturmak peyketin.
koy kendavik.
koy(u)vermek berdan, azad kirin.
koyak kend.
koymak 1.danîn. 2.têxistin.
koyu tîr, sift.
koyu duman moran.
koyu renk tarîreng.
koyulaşmak tîr bûn, sift bûn.
koyulaştırmak tîr kirin, sift kirin.
koyuluk tîrî, siftî.
koyun 1.ant. paşil, paxil. 2. mîh.
koyun derisi kevil.
koyungiller mêşin.
koz qoz.
koza guzik.
kozalak guzik.
kozmetik kozmetîk.
kozmonot stêreger.
köçek koçek, gewende.
köfte lopik, kuftik.
köhne kevne, kelkot.
kök binc, kok, rîçal, reh.
kökcük rîşe.
köken jêza, reh.
kökten ji reh.
köle dîl, xulam.
kölelik dîlî, xulamî.
köm gom.(ilkel ev).
kömür rejî.
kömürcü rejîvan.
kömürleşmek rejî bûn.
köpek kûçik, se, gembol(erkek köpek).
köpek balığı semasî.
köpek sürüsü revde.
köpekdişi qîl.
köprü pir.
köprü kemeri kevane.
köpük kef.
köpürmek kef dan.
kör kor.
kör inanç korbawerî.
kör nokta piniya.
körbağırsak rîviyê kore.
kördüğüm girêhişk.
körebe oyunu pîtros, çavneqanê.
körelme 1.korbûn. 2.kotbûn. 3.dûmirîn.
körfez kendav.
körpe jîkele, teze.
körük nixav.
körüklemek 1.pifkirin, nixaf kirin. 2.kiş kirin.
köse kose, hurim.
kösele kosele.
kösnü bah, telew, kokiresî.
köstebek kormişk.
köstek kostek.
köşe goşe, qunc(iç), qorîn(dış).
köşe başı sergoşe, serqornî.
köşe yazarı kuncnivîskar.
köşe yazısı kuncnivîsar.
köşebent xiştik, goşebend.
köşeli parantez koşebend.
köşk koşk, kaşane.
köşker goşkar.
kötek kotek.
kötü kirêt, xirab, kotî, neçê.
kötü kalpli dilçepel, dilpîs.
kötü karakterli rewiştpîs.
kötü şöhretli navxirab, navdariya xirab.
kötülük xirabî, neçêyî.
kötümser bedbîn.
kötürüm kûd.
kötürümlük kûdî.
köy gund, dih.
köy meydanı gasin, xarik.
köylü gundî.
köz kozir, tiraf, pingil.
kral şah, key.
kraliçe şahbanû, keybanû.
krallık şahî, şahitî, keyîtî.
kramp firk, şebk.
krater kortal.
krem cirk.
krema xavik.
kriminoloji kriminoloji, tawannasî.
kriter pîvan.
kritik 1.rexne. 2.xeterdar, kritik.
kritik etmek kritikkirin.
kriz tengezarî.
kriz geçirmek tengezar bûn, tengizîn.
kroki pergar.
kubbe kumbet, qub.
kucak hemêz.
kucaklamak hemêz kirin.
kudret karîn, şiyan.
kudretsiz bê karîn, neşiyandar.
kudurmak har bûn.
kuduz har.
Kudüs Quds.
kuğu qû.
kukla ximbil, bûkoke.
kukuleta kulik.
kul benî.
kula şînboz.
kulaç qulac, çeng.
kulak guh.
kulak kabartmak guh dirêj kirin.
kulak kepçesi kerik.
kulak vermek guh dan, guh lê kirin.
kulak yolu kerika guh.
kulakçık guhik.
kulakları dikmek guh belkirin, guhvîtkirin.
kulaklık berguhk.
kulakmemesi guçik.
kulanpara xulampare.
kule barû.
kulis 1.kulîs. 2.kurtûpist.
kulis yapmak kurtûpist kirin.
kullanışlı kêrhatî.
kullanmak bikaranîn.
kulp qulp, çembil, destik.
kuluçka kurk.
kulunç qolinc.
kulübe kepir, holik.
kum xîz.
kuma hewî.
kumanda fermandarî.
kumandan fermandar.
kumar xumar.
kumarbaz xumarbaz.
kumarhane xumarxane.
kumaş kirar, kisûr, pirtû.
kumaş boyası rengrêj.
kumbara xeznok.
kumlu toprak axa bi xîz.
kumral kej.
kumru qumrî, fatfatik, tivîlk.
kumsal seylax, kevîşen.
kundak quntax, qevdik.
kundaklamak qamet kirin.
kundura qondre.
kunduracı goşkar.
kunduz darbir, segavî.
kupa kûpe.
kupkuru zip û ziwa.
kur 1.cilwe. 2.kûr.(para için.)
kur yapmak cilwe kirin.
kur'a vijag, pişk.
kur'a çekmek vijagavêtin, pişkkişandin.
kurabiye kurabî.
kurak ziwa.
kuraklık ziwayî.
kural rêzik, distûr, rist.
kuraldışı ji derveyî rêzikê.
kurallı birêzik.
kuralsız bêrêzik.
kuram teorî.
Kuran-ı kerim Quran (Kitêbê Xwadê, Kelama Xwadê).
kurbağa beq.
kurban boraq, gorî, dehî.
kurban bayramı cejna boraqê.
kurban etmek boraq kirin, gorî kirin.
kurban olayım gorî bim! ez gorî.
kurcalamak peliştin, pelişîn.
kurdela laçik.
kurgu pevxistin.
kurgusal pevxistî.
kurmak 1.mezrandin, saz kirin. 2.venandin (fak/saat).
kurmay serkan.
kurna curn.
kurnaz fênek.
kurnazlık fênekî.
kurs qurs.
kursak geprûg, sildank, berzik.
kurşun zirinc.
kurşun kalem pênûszrêç.
kurşuni cûn.
kurt 1.gur. 2.kurm.
kurt sürüsü zurbe.
kurtarılmak hatin riha kirin, hatin rizgar kirin.
kurtarmak riha kirin, rizgar kirin.
kurtlanmak kurmî bûn.
kurtlu kurmî.
kurtulmak rizgar bûn, filitîn.
kurtuluş rihayî, rizgarî.
kuru 1.hişk. 2.ziwa.
kuru dere mesîl.
kuru soğan pîvazî êşk
kuru üzüm mevsimi miştaxan.
kurucu damezrêner.
kurul komîti, civat.
kurulamak ziwakirin.
kurulanmak we ziwakirin.
kurulu mezrandî.
kuruluş mezrek, mezringeh, sazî.
kurum 1.mezrek, sazî, mezringeh. 2.tenî, dorinc.
kuruntu gumreşî.
kuruntulu gumreş.
kuruş çerxî, qurîş.
kurye peyak.
kusmak vereşîn.
kusturmak vereşandin.
kusur kêmasî.
kusura bakmayınız li kêmasiyê nenihêrin.
kusurlu bi kêmasî.
kusursuz bêkêmasî.
kuş çûk, çûçik, balinde.
kuş beyinli mejî kakilk.
kuş pisliği zilq, zîrç.
kuş sürüsü ref, qermelax.
kuş üzümü kişmiş.
kuşak 1.piştik, şûtik, şeleme. 2.nifş, binaçe.
kuşanmak xwe pêçan, xwe girê dan.
kuşatmak dorpêç kirin.
kuşbakışı ji jor de nihêrîn.
kuşkonmaz çavmark, maroje.
kuşku şik.
kuşkulandırmak şikberkirin.
kuşkulanmak şikkirin.
kuşkulu şikber.
kuştüyü pûrt.
kutlamak pîroz kirin.
kutlanmak hatin pîroz kirin.
kutlu pîroz.
kutluluk pîrozî.
kutsal pîroz.
kutsal yer pîrozgeh.
kutsallık pîrozî.
kutsamak pîrozandin.
kutu qutî, elbik.
kutup 1.cemser. 2.durexî, xura.
kutup yıldızı qurix.
Kuveyt Kuweyt.
Kuveytli Kuweytî.
kuvvet hêz.
kuvvetli bihêz, xurt.
kuvvetsiz bêhêz.
kuyruk boç, doç, dûv, qemc, terî.
kuyruk sokumu kemiği qarçik.
kuyruklu yıldız dûvsitêrk.
kuytu talde.
kuyu bîr.
kuyumcu zêrînger.
kuzen pisxaltî(teyzeoğlu), kurxal(dayıoğlu), pismam(amcaoğlu),
kurmet(halaoğlu).
kuzey bakur.
Kuzey İrlanda Îrlanda bakurî.
Kuzey İrlanda Îrlanda Bakur.
Kuzey İrlandalı Îrlanda Bakurî.
kuzgun qelareşk.
kuzine maşêngeh.
kuzu berx.
kuzum berxê/a min.
kübik kûpik.
küçük biçûk, kiçik.
küçük düşürmek piçûk êxistin.
küçük görmek piçûk dîtin.
küçük harf hûrek.
küçük heybe xurcik.
küçük yassı taş tîlik, tezik.
küçülmek piçûk bûn.
küçültmek piçûk kirin.
küçültücü biçûker.
küçümsemek biçûk dîtin.
küf kufik.
küfe zembîl.
küflü kufikî.
küfür çêr, dijûn.
küfür etmek dijûn kirin, çêr kirin.
küfürbaz çêrbaz, dijûnker.
küheylan kihêl.
kükremek helhatin.
kükürt kukurd.
kül xwelî, xulav.
kül küreği carûd.
kül rengi xulavî.
kül tablası xwelîdank.
külah kum.
külçe silop.
külfet zehmet.
külhanbeyi ebeboz.
küllük xwelîdank.
külot derpê.
külotlu çorap gore derpê.
kültür çande.
kültür bakanlığı wezerata çandeyê.
kültürel çandeyî.
kültürlü çandeyar.
kümbet kumbet.
küme kom, komik.
kümes kox, kolit, pin.
kümes hayvanları kedanî.
künk kung, porxan.
künye navdank.
küp cer, den, kûp.
küpe guhar.
kürdan hilal.
Kürdistan Kurdistan.
Kürdistanlı Kurdistanî.
küre gok, kad, girover.
kürek bêr.
kürek çekmek bêr kişandin.
kürek kemiği hestiyê bêrikê.
kürk kurk.
kürklü bikurk.
kürsü kursî.
Kürt Kurd.
Kürtçe kurdî, zimanê kurdî.
küskün silbûyî, suhketî, xeyîdî.
küsmek xeyidîn, sih/suh/sil ketin, sil bûn.
küspe kesp.
küstah kanc.
küstahlık kancî.
küstürüp uzaklaştırmak teyizandin.
küsüp uzaklaşmak teyizîn.
küsür kisûr.
küt kol, kot.
kütle girse.
kütük 1.gonc, dalît. 2.peyirk.
kütüphane pirtûkxane.
kütürdemek kirtîn.
küvet curn.
l tîpa alfabeya Tirkî ya pazdehê.
lacivert lacîwerd.
laçka xirek.
lades kemiği çeleme.
lades oyunu çeleme, cinaq.
lades tutuşmak çeleme girtin.
laf peyv.
laf atmak peyv avêtin, dev avêtin.
lağım teşim.
lahana kelem.
lahçe zarava.
lahit gor.
lahmacun lehmecûn.
lahza bist.
laiklik laîkî.
lakap navlêk.
lakırdı peyv.
lakin lê, lêbelê.
lal lal.
lala lele.
lale lîloz.
lamba lambe.
lanet cinûs.
lanet okumak cinûs lê anîn.
lanetlemek cinûsî kirin.
lanetlî cinûs, naleti.
lapa lepe.
lappadak gilp.
lastik lastîk.
latif narîn.
latife henek.
latifeci henekvan.
Latin Latîn.
Latince latînî.
laubali laûbalî.
lav lav.
lavabo destşok.
lavanta lewante.
lavanta çiçeği berzeling.
layık şayan, şirjaw.
layık olmak şayan bûn, şirjaw bûn.
layıkıyla bişayanî, bişirjawî.
lazım divê, pêwist, hewce.
leblebi lêvlêvî.
Lefkoşe Levkosia (Kıbrıs'ın başkenti).
leğen legan, teşt.
Leh Leh.
lehçe lehî.
lehim lihêm, temz.
lehimlemek lihêm kirin, temz kirin.
lehimli lihêmkirî, bi temz.
leke leke, dek.
lekelemek leke kirin.
lekeli bileke.
lekesiz bêleke.
lenf lenf.
leopar leopar.
leş laş, berate.
letafet rindî, nermî, xweşî.
levazım tedarik.
levha lewhe.
levrek lewrek.
leylak xamek.
leylek legleg
lezzet çêj.
lezzetli biçêj.
lezzetsiz bêçêj.
liberal lîberal, serbestîparêz.
liberalizm lîberalîzm, serbestîparêzî.
libre lîbre.
Libya Libya.
Libyalı libyayî.
lider pêşeng, pêşewa.
liderlik pêşengî.
lif lîf.
lig gele.
liman bender.
lime lime.
lime lime etmek lime limekirin, hincirandin, peritandin.
lime lime olmak lime limebûn, hincirîn, peritîn.
limon lîmon.
limonata lîmonete.
limonlu bilîmon.
lira lîre.
liret lîret.
lisan zar, ziman.
lisans lisans.
lisans üstü serlîsans.
lise lîse.
liste lîste.
literatür wêje.
litre mûçik, lîtir.
litrelik iîtirî.
litürji gulbank, lawij.
liyakat şayanî.
Lizbon Lîzbon (Portekiz'in başkenti).
lobi lobî.
loca loce.
lodos bayê başûr.
loğ loq, banger.
loğusa duxaskan, çilikdar.
loğusalık duxaskanî, çilikdarî.
lojman lojman.
lokal herêmî.
lokanta aşxane.
lokantacı aşxanevan.
lokavt lokavt.
lokma parî.
lokomotif lokomotîf.
lokum loqum.
lonca lonca.
Londra London (Biritanya'nın başkenti).
lop lop.
loppadak gilp.
lor lorik .
lort lord.
Lortlar Kamarası Meclîsa Lordan.
loş şêl.
loşluk şêlî.
lök lok.
lumbago mazmazk.
lumpen pêxwas, cewêlek.
Lübnan Lubnan.
Lübnanlı lubnanî.
lüfer lufer.
lügat ferheng.
Lüksemburg Luksembûrg.
Lüksemburglu luksembûrgî.
Lüle lûlik.
Lületaşı kevirê lûlikê.
lütfen ji kerema xwe, fermo.
lütuf saye.
lütufkar sayedar.
lüzum pêwistî, hewce.
lüzumlu pêwist.
lüzumsuz fizûlî.
m tîpa alfabeya Tirkî ya şazdehê.
maada bilî, xeyni. ör:bundan maada ji bilî vê.
maalesef mixabin.
maarif perwerde.
maaş mehanî.
Macar Macar.
Macarca Macarî.
Macaristan Macarîstan.
macera serencam, serpêhatî.
maceracı serencperêz.
maceraperest serencperêz.
macun macûn.
maç pêşbirk, tirad.
maça maçe.
madalya nîşan, xelat.
madde 1.pêze, bûjen. 2.bend(kısım.).
maddi pêzevî, bûjenî.
madem madem, mafir.
mademki madem ku.
maden lajwerd.
maden kömürü rijîberg.
maden ocağı kan.
maden suyu ava berbejî.
maden suyu kaynağı miskan.
madeni lajwerdî.
madeni para perik.
Madrid Madrîd (İspanya'nın başkenti).
mafsal movik, geh.
mağara şikeft, ziving.
mağaza mixaze firoşgeh.
mağdur mexdûr.
mağlubiyet binketinî.
mağlup binketî.
mağlup etmek binxistin.
mağrur betran.
Mahabad Mehabad (İran'da bir Kürt kenti).
mahalle tax.
mahalleli cîwarî, deverî.
maharet jêhatinî.
mahcubiyet şermezarî.
mahcup şermezar, şermok.
mahcup olmak şermezar bûn, şerm kirin.
mahdut sînorkirî.
mahf etmek tune kirin, qir kirin.
mahfaza kewdank.
mahfolmak tune bûn, qir bûn.
mahfuz parastî.
mahir jêhatî.
mahiyet 1.wesif. 2.naverok.
mahkeme dadgeh.
mahkeme salonu darizgeh.
1 ANILAR Kaç on yildir hâtira, ani tutmadim. Niye yaradi? Tutsam: asagisi sakal, yukarisi biyik, farelere besi olacakti. Belki vaktim de yoktu. Yahut, ani "desarj"i (bosalmasi) gerekmedi. Bilmiyorum. Yalniz her gün kalemsiz kâgitsiz dakika geçirmeyen elim uzun yillardir anilara varmadi. Hangi anilara? Ideoloji üzerine bos durmadim. Duygusal erdisi iliskileri 70'ine merdiven dayamis insan için nedir? En iyisi susmak. Yalniz o iki dogrultu disinda bir trajedim, gittikçe sona yaklastigimi bagiriyor. Bir yildir kaniyorum,13'üncü sondali, biçakli müdahale geçirdim. Bunlardan 4'ü narkoz altinda, 9'u uyutulmadan tam iskence olarak geçti. "1.ci Sube birakti, Prostat aldi iskenceyi" diyorum, gülerek aci aci. Demek, bir alinyazisi olsa, benimki ömür boyu iskence yazilmis. Birinci büyük ameliyatta: "Hiperplazya prostatika" (prostat bezinin büyümesi) çiktiydi. Kurtulus sandim. Aradan ay geçmedi, idrar bozuldu. Kanama azdan baslayip gittikçe artti. En sonunda birinci krizden beter tikarima. Iskenceler. En son kaç ay oldu: Cerrahpasa'da karnimin ayni yeri göbekten asagi açildi. Hiç o güne dek ugramadigim bitkinlik ve istahsizlikla taburcu edildim. Operatör Profesör iyi adam. Bicân Efendi çelebiligi ile, en son: "-Ufacik bir seymis. Onu da kazidik aldik. Artik bir sey kalmadi", dedi. Bunu asiri iyimserlikle müjdeler gibi söylemisti. "-Yâni ur?" dedim. "-Evet" dedi. Fazlasini sormadim. Ur kanserden baska ne olabilirdi? Uzun ve sessiz dedektifliklerden sonra patolojik raporu ele geçirdim: "Baslangiç halinde adeno - karsinom".. Gland kanseri. Sakasi yok. Yalniz: "Kapsüle enfiltrasyon olmamistir" denilmesi, son ameliyatta kapsülün de alinmis oldugunu ögrenisim.. bir teselli. Matastaz yok sayiliyor. Ur tüm alindiysa geçmis olabilir. Ama prostat öyle derin, karanlik ve kanli bir bölge ki, ameliyat sirasi birkaç kanser hücresi bir yere bulassa, ardi gelebilir. Ona karsi belki 2-3 ay Honvan (önce 400, sonra 300 miligram) aldim. Kadin hormonu. Meme bezlerimi agrita agrita sisirdi. Kani tüm kesemedi. Azaltti. Daha aylarca almaliydi. Profesör, son idrar tahlilinde: "Bol lökosit, seyrek eritrosit" (iltihap çok, kanama az) bulunca, 5 miligram günde Östrojen'le birkaç Mac Miron vermekle yetindi. 2 ay sonra gidecegim:13 gün sonra.. Ama ben neredeyim? Onu bile burada yazamiyorum. Evden kaçtim gibi. Daha dogrusu eve ugrayamadim, kapi yerine bacadan bir firladim. Gidis o gidis. Istanbul'da yokum. Neredeyim? Yerle gögün arasinda: Türkiye'nin bir yerinde sirtüstü uzanmisim. Az önce gene kocaman bir pihti ve kanamasi çikti. Istanbul çikisimdan birkaç dakika önce Östrogenin tablet bulamayinca (375 krs. sanirim, gözüm gece okuyamiyor), 33 küsur liralik Honvan almistim 'den beri Östrogenin 5 mg. günde aliyorum. Kaçip kostukça farkinda mi degildim. 4 geceli - gündüz kaçisimda 2'ser Hovan'la kan o denli çok degil gibi gelmisti. 4 gündür l. Ö. kanin aitmasini önlemedi. Pekiy, ne olacak?.. Dünyada benim Prostat Kanserimden önemli sey mi kalmadi? Onu not ediyorum. Baska hemen hiç bir sey yapamayacak duruma geldim de ondan, sanirim. Kanama neden artar, niçin azalir? Kestiremedim. Uzmanlar: "Kanamadan mi korkuyorsun? Hadi canim!" diyorlar olacak. Beni fazla sorudan uzaklastiriyorlar olacak. Anladik: Prostat yuvasi kanli. Hele bir iltihaplandi mi, sürer. Ama, birinci Büyük Ameliyattan sonra da öyle oldu. En son kanser basladi. Bu sefer tek umut: Yol tikanmiyor. O iskence yok. Ama demin aynada yüzüm gözüme ilisti. Ölüm rengi gibi bir sey. Cildim insani çok aldatir. Karakiz olsa, isi alaya alip: "Bu güzellik sende de kalmaz!" sarkisini tuttururdu gene. "Bendeki güzelligi" gözümle gördüm: Yüzümün rengi bütünüyle uçmus. Göz kapaklarim mavimtraklasiyor. Cilt: Artik her tüirlü beslenissizlikten alt yag dokusunu iyice tüketmis. Yanak, sakak çukurlarim her zamankinden derin ve karanlik. Bayagi yolcudur Abbas, baglasan durmaz. Onun için belki, gider ayak, dosta düsmana bir allahaismarladik dememek "ayip" olacak, yollu, bu satirlara kalktim. Gelmisiz. Gidecegiz. Kabaliga gerek, yok. Bir parça da kâgit buldum mu, doldurmadan edemem. Isteyen var mi? Bilmem. Insanoglu böyle. Ölürken de "sosyal yaratik": Ayrilacagi toplumla bagini lâfta olsun koparamiyor. Tabiat açisindan belki gülünç bir tutku. Ne olacak? Diyelim ki, toplumda hiç baska seyim yoksa, bir anim kalacak. Sonra? Bir gün, simdiki "Türkiye" adli Toplumun yerini, belki de Türkçe yazilmis anilan hiç merak etmeyen baska bir insanlik tutacak. Orta Asya'daki Oguz'lardan Kayi Kan'i, 1971 yili Istanbul'unda kendini arasa, ne bulurdu? Bir çöken dünyayi allak bullak etmis Atilâ'lar,
2 Iskender'ler, Cengiz'ler, Timur'lar, varlik açisindan cografyada hangi izi birakmislar? Hiç. Hele, Dünya adli su mâvis yildizin bir gün günes sistemiyle birlikte kararip, uzay bosluklarinda hiçe dönecegini bilmeyenimiz yok. Hayatin bütünüyle söndügü öyle uçsuz bucaksiz bir Kiyamet içinde insanoglunun en "ölmez" bilinen anitlari degil, toplum adli bir seyin "var imis ya ki yogolmus" bulundugunu hangi atom parçasindan okuyup ögrenme olagandir? Böyle bir iz, yanardagin lâvlari içinde yer merkezinin ruhlarini aramaktan daha kuruntu olur. Gel gör ki, Doga dedikleri Tabiat kurallari önünde sifir bile olamayan insan olayi, toplum açisindan konuldu mu, determinizm kaçinilmazlasiyor. Madem toplum yaratigi bir "Zekâ" ve "Ruh" tasiyoruz. Onlari, yaraticisi toplumun belirlendirdigi dogrultudan hiç bir sey geri çeviremez. Kâinatin "dilsiz, cansiz" dedigimiz sonsuzlugu içinde bir moment, bir ân bile sayilamiyacak kertede kisa olan insan toplulugunun tüm serüveni (Tarihöncesi, Tarihi ve isterseniz, -biz Türkler "Tarihten sonra variz" marsini söyledigimize göre,- Tarih sonrasi) nedir? Ha tüm günesin çevresinde Dünya: Ha proton'un çevresinde elektron.. Bir elektron içinde toplum olayinin nesi kalir? Öyle iken, toplum yaratigi kaldikça, onun mutlak parçasi gibi düsünüp davranmaktari kendimizi alabilir miyiz? Bunu istesek yapamayiz. Ressamin çizdigi levhadaki biçimler, firlayip: "Bir firçadan döküldügümüz gibi olmayacagiz!" diyebilirler mi? Ben de besbelli bu nedenle yaziyorum. Yazmak için belirlendirilmisim. Yazmamak elimden gelmiyor. Gelmiyor mu? Burada da bir hayli "sosyal hayvan"im. Pekâlâ Sosyal açidan, sansüre ugratilan herseyi yazamiyorum. Hem ne çok seyler var. Toplum onlari bana yasak etmis. Kalemim de orali olmiyor. Yazsam ne çikar? Kanser beni öteki dünyaya götürdükten sonra, neyime hangi suç ve ceza düser? Hiç birisi. "Benim için" her sey biter. Derken, yazamiyorum her istedigimi. Demek bu bir ceza yahut korku sonucu degil; baslangiçta toplumun, bir saati kurarca beni kurmasi var: Artik ne etsem kuruldugundan baska türlü, ölsem isleyemiyorum. Gücüm yetmiyor baska türlü islemeye. Kalanlarin beni anlayacaklarini, yadirgamayacaklarini umuyorum. Ne çikar ummasam? Elimde degil. Su satirlari hangi karyola üstünde, acali mor battaniyeyi kalkik dizlerimden gögsüme dek çekip yazdigimi bile açikliyamiyorum: Ögrenmesinler.. Kimler? Ardima düsen silâhli adamlar. Bu basit politik gerçekligi bile yazarken atlayip, yerimi açiklamiyorum. Böylesine domuz bir sosyal determinizm içindeyim, yahut determinizm içimde. Insan bu. Ben de insanim. Hepsi o kadar. Bir hayvan, bir bitki, bir tas, bugu, su olsaydim.. baska türlü olacaktim. Simdi insan olarak böyleyim. O zaman neyi yaziyorum? Toplumun bana müsaade ettigini. Ölürken de böyleyiz, diriyken de. Içime, fakir fukaraliktan islemis "ekonomistlik" dedigim pintilikten, su kâgidin daktilo harfi yüzüne bile çiziktiriyorum. "Israf haramdir." demisim, demis bir yol. O "Haram"i isleyemiyorum. Var mi ötesi? Daha ne yazayim? Simdi gene gittim. Deminki kadar büyük degil, küçük bir pihti çikti. Belki ötekinin kalintisi. Öteki neden oldu? Is olacagina varir. Abdülhamid'e kendisini satan Mizanci Murat Bey sanirim, (utancindan adini bile degistirdigi) "Ebulfaruk" (Faruk'un Babasi) tarihinde: "Hükm'ü Avâm istinafsizdir" der durur. (Halkin yargisi temyiz edilemez'mis). Tabiatin Hükmü hiç temyiz edilemez. Kanser beni mahkûm ettiyse, kime sikâyet ederim? Olani oldugu gibi sineye çekecegim. "Çok islerim vardi". Ikide bir bu aklima geliyor. Kimi dostlar da: "Sen bize çok lâzimsin" diyorlar. Onlara "lâzimim", kendime degil. Hele bir tanesi yil sayisini da söyledi: "Doktor, sen daha 10 yil yasamalisin!" Ve ben de yasamaya bakiyorum. Ameliyati yapan pröfosör de öyle bir süre koymus. Ilkin 10, sonra bir dil sürçmesiyle 5 yil yasarim kanisindaymis. Ben, son günlerde öylesine istihasiz ve bitkin düstüm ki, o denli uzun ömüre (bes on yila) dayanamam gibi geliyor. Ancak, belki 3-5 ay... Nedense, su anda bana bir, -Annem'in deyimi ile,- Hazret-i Ali gücü geldi. Sanki hiç hasta degilmisim. Derisi sarkmaya baslayan boynum terliyor. Havalar isindi. Belki, su bana oglum kadar içtenlikle bakan yüksek ögrenim görmüs idealist delikanlinin yedirdikleri gözümü açti. Uykum yok. Saat tam 24. Ak topuz ampul kuvvetle yaniyor. Küçük sehpada sürüyle kitap yigili. Masanin üstünde neler yok ki. Bu kâgitlardan bir hayli. Kalin gümüs Omega saatim ince demir zinciriyle. Portakal kabuklari. Birinin üstünde küçük dört köse paslanmaz kahve kasigi. Östrogenin ilâç sisesi, ambalâji içinde. Yastiga (kokudan korunmak için sardigim
3 çarsaf yetmedi) serecegim mendil: Altinda alaca kahverengi - sari bas taragi. Bitisiginde "Kisarma maden suyu" damgali sisenin suyunu musluktan simdi doldurdum. (Kanlari yikamak için, elimi islatmadan suyu onunla kullaniyorum). Sisenin üstünde tipa yerine ters bindirilmis 3 kirmizi kusakli çay bardagi. Öteye dogru, sirayla: Kara gözlük. En sevmedigim sey: Baskasinin gözüne bakip, kendi gözündeki anlami saklamak isteyenlerin sahtekârlik araci diye tiksinerek içerlerdim kara camli gözlüklere. Trene binince gelen seyyar saticidan, döve döve pazarlikla 7.5 liraya satin aldim. Yolda taninmamak için yaramaz mi? Sonra bos antibiyotik ilâç sisecegi: onu atmadim.. "Mao'nun kalemi" dedigim kalemin sakli ucu ikide bir (mürekkep degistikçe) tikaniyordu. Bu sisede azicik su bulundurursam, ucu batirir batirir yazarim. Ikide bir termometre silkerce kalemin ucunu silkip yatak yüzlerini, çarsaflarini boyamam, diye düsünmüstüm. Büyücek (100 gramlik 7-8 liraya) Magnésee Colcinée sisesi. Inatçi pekligi onunla ayarliyorum. Ne var ki, fazla kaçmasin diye dün yarim kahve kasigindan az toz almistim. Bugün çikamadim. Belki kanamanin artmasi ondan. Fazla müleyyinle de barsaklarimi bozmaktan çekiniyorum. Hangi barsaklari? Bozmazsam ne olacak sanki? Kanser, bunca yil herkese ögütledigim: Idman, soguk dus, perhizli yemek, içki-sigara yasagi, vaktinde yiyip yatmak ve ilh... saglik prensiplerimle kanli kanli alay ediyor. Kazik gibi vücudumu korudum da ne oldu? Kimse yetmisime l yil kaldigina inanmiyordu. Kanser pekâlâ inanmis. Geldi, çatti. Yumusak huylu Azrail gibi basimda, daha dogrusu idrar yolumun ortasinda yolbagi yapiyor. Süleyman Efendi'nin nasirdan öldügü gibi, kanserden ölecegim besbelli: "Yazik oldu" diyen de olacak, demeyen de. Bana ne? Masamin üstü bitmedi. Manyezi'nin ötesinde Amerikan patenti ile Türkiye'de yapilan mâvi-siyah dolma kalem mürekkebi. Bu satirlar için temin Cin'li kalemimi doldurdum. Rahat yaziyorum. Sag (pencere) basinda sola (kapiya) dogru, yirtik kurutma ve müsvedde kâgidi ile yeni çikan kizil kapli "Vatan Partisi Program ve Tüzügü" üstünde, mutfagin burnu igrilmis sogan biçagi: Isbu "computer" kâgitlarini kesmek üzere duruyor. Bir hâin düsman ansizin baskin etse, sogan biçagi silâh yerine de geçmez mi, diye biyik altindan siritarak düsünmüstüm az önce. Barhane gibi oda. Çifte camli pencereler. Genis dolaplar. Yel vurdukça kapilar kipirdaniyor. Bir yederde takirti, tukurtular. Ve bir su damlasi: Anasini arayan kus, yavru sesi çikarip sessizligi deliyor, issizligi yokluyor. Biçaktan sonra makaleler: "Para - Altin - Vatan", "Ürdün" yazilari.. Dün vermistim. Unuttu gitti. Sosyalist'in çikmasini yasaklayacaklarini söylemisti. Onun akt manke'si (davranis sürçmesi) mi? Yazilarin üstünde bir bankanin cep defteri: Benim degil. Çantasinda unutmus. Birisiyle göndersem. Gözüm önünde olsun dedim. Gazete küpürünün üstüne koymusum lâcivert deftercigi. Ona yakin bizim beylik numarali duru camli asil gözlük. Son günlerde hemen hiç kullanmiyorum. Geregi de pek yok. Sanki miyoplugumu hissetmiyorum. Dört duvar arasinda uzagi görecek ne var? Evet "4 duvar": Bu yol gönüllü hücremdeyim. Hiç sikilmiyorum. Gün öylesine geçiyor ki. Alismis kudurmustan beter. Gece çikmiyorum bir yere. Görülürüm korkusundan degil. Çabuk yoruluyorum. Yorgunlugumu duymaktansa, oturuyorum, yatiyorum yattigim yerde. Koruyucum delikanli, giderken, bana verilmis anahtari alip alamayacagini sordu. Daireyi kilitleyip gidecek. Üzülüyor. Güldüm: "- Biz dervisiz, yavrum." dedim. "Merak etme. Ömrüm hücrede geçmis. Simdi kapali kalmaktan mi sikilacagim? Yok canim. Biz hücre kusuyuz. Kafeste geregiz. Çile doldurmak viz gelir bize. Sakin, merak etme. Hadi güle güle." Güle güle gitti. Öyle ya, bu da gönüllü, güleç.. "Gardiyan" demeye dilim varmiyor. Basimda geceli gündüzlü gardiyan dikilmesin diye evimi; barkimi birakip, "yaban illerde Veysel Karâani" olmadik mi? Çocuk çok candan dost, arkadas. Tesekkür ettim mi, bir yaptigina, aliniyor. "Vazifem, görevimiz degil mi?" diyor. Gözlügün bitisiginde üstüste yiginla gazete. Le Monde, Tribune des Nation.. Bu sonuncuya abonem bitmis. Kaçmadan hanima döviz aktarmasi yapmayi söylemistim. Nasip olmadi. Masanin öteki kiyisinda, sagdan sola yiyecekler ve benzerleri. En üstte beyaz kâgit. Altinda iki üç kasigini ancak yiyebildigim üstü kapakli plâstik kapsa 400 gramlik yogurt. Altinda ters kapak gibi konnius fayans tabak, altinda benzeri bir tabak daha. Sikistim. Saat 1. Burnum damlayarak disari gittim: Kan yok. Yalniz "Sanginolân" dedigimiz
4 biçimde rengi pembemsi... Gene bir düzelme mi? Deminki sâfi kan utandi. Yahut kanser alay ediyor. Iki fayans tabak arasi bos degil. Koruyucumun israrima ragmen (3 liraya) aldigi Lâhmacun'un yiyemedigim üçte biri, yagli kâgidina sarili yatiyor. Çifte tabagin saginda bir beyaz çinko tabak daha. Örttügüm beyaz kâgidi kaymis. Içinde 4 tane kocaman portakal. Çocuk bana sormadan bunu da almis. Sorsa yasak edecegimi biliyor. Oldu bitti ile getiriyor. Bir sey söyleyemiyorum. Kiriliyor. Babasi varlikli sayilir: Kendilerine apartmanlarinin arka dairesini ayirmis: Yiyecek içecek evden. Ayda 150'ser lira da harçlik veriyormus. Delikanli bir ara agzindan kaçirdi: "- Yüz'ünü harciyonim. Ayda 50 lirasini sakliyorum. Biriktiriyorum. Her ihtimale karsi, el altinda bulunmali. Ne olur, ne olmaz?" Herhalde o harçligindan ayirdigi ile beni besliyor. "- Oglum, benim param var. Rica ederim. Biterse sizden isterim. Varken yapma." desem de dinlemiyor. Kirmamak zorunda kaliyorum. Anne babasigil, akrabalari, komsulariyla Erdek'e "Bayram" tatilini denk getirip gitmisler. Bir okul isgalinde elebasi olarak aranan, yer sahibinin oglu kaçmis: Polis ariyor. Evinde yok. Acep benim kaldigim yere ugrarlar mi polisler? kuskusu dogmus. Beni düsünmüsler. 3 gün Delikanli'nin anne - babasinin evinde, ablasinin tertemiz, yumusak karyolasinda yattim. Annenin oglu için hincahinç doldurdugu buzdolabindan türlü yiyecekler ikram edildi. Nerede o istah? Somurttum kaldim. Bir elma ögütücü portatif degirmende susuz kabuklu elma suyu yapti. Hârika. Istahsizliktan ölse adam içiyor. Yarin gene o elma suyundan yapip getirecegini söyleyerek gitti. Babasina bu denli candan ilgi gösterir mi, bilmiyorum. Benim de bir inanç adami olusum son demlerimde. Belki olsalardi, öz çocuklarimdan bin kez daha içtenlikle yardimima kosan çocuklarim sayisiz. Kendi oglum olsalar, mutlak ileri geri bir sürü çikar kaygisi ile yan bakarlardi. Bunlar benim düsünce ogullarim, düsünce kizlarim. Hiç bir karsilik beklemeksizin her seyime kosuyorlar. Demek hayatimi bütün ömür boyu hiçe saymam bosa gitmemis. Belirli bir kadindan dogmamis sayisi her gün artan erkekli kizli çocuklarim, bana kanseri bile unutturuyor. Daha uykum gelmedi mi? Sakaklarim agir agir zonkluyor, Gözlerim uykululasiyor. Saat 1 buçugu 5 geçiyor. Bir su içip lâmbayi söndürsem... Masamin son pencere yanini da verip geçeyim. Orada her sey çok basit. Tras ve dis pastalari, ters çevrilmis çay bardagi, ambalâj kâgidi üstünde duruyorlar... Onlar da mi "kayde deger"? Hadi yeter. Herhalde uyurum. Geç yattim mi, sabah 9'a dek uyumak yetmiyor. Gece 3 defa kalkmak, o deliksiz uykuya alisik bedenimi çamura çeviriyor. Gündüz uyudum mu, öldürücü bas agrisindan aksama dek kivraniyorum. Su yataktan kalkip lâmbayi söndürmek olmasa... Her sey de evimdeki gibi olamaz ya!.. Gene sikismis gibiyim. Su içsem bir türlü. Sik kalkiyorum. Içmesem olmuyor. Prostat bölgem batiyor. Zonkluyor. Saat 2'ye 20 var. Gittim. Kan yok. Idrar da az. Sakin retansiyon (idrar tutklugu ve kalintisi) baslamasin. Kanser azdi demek olur. O zaman kurtulus yok. Neyse, yeter, 2'ye 10 var. Yatiyorum. Dün gece de 2'de yatmistim. Sabah agarincaya dek uyumusum. Gene öyle olsa. 5.45: Abdala malûm mu oldu?.. 3, 4, 5 sularinda ardarda sikistim. Gittim. Pek az çiktim. Retansiyon... Simdi her dakika çikamayisin bildigim sancilari içindeyim Ne yapacagim? Güzel kumrularin koca kavakta "uyku, uyku!" diye öttükleri güzel bir sabah, ilik ilkbahar sabahi. Ben adeno - karsinom'un iskencesi altindayim. Korktugum basima geldi (Sali) Finans-Kapital: 500 kisi, Istanbul - Ankara - Izmir - Adana gibi 4 büyük sehirde yuvalanmis Sirketten 300'ü onun, 2700'ü ona bagli kasabadan 5'er 10'ar Tefeci-Bezirgân: 2500 ile 5000 arasi... Bütün yol boylarinin her köyünde 1-2 Benzin Istasysonu: 1-2 köy burjuvalasmisini kan damari - Benzin damari ile o 300 Kodaman süper sirkete bukagilamis: Bir gün benzin satmasa eskiyaliga çikabilecek bir kapitalizm aylikli askeri.. Bu benzin istasyonlarinin besledigi traktörlü tarim burjuvazisi.. Fiyat ve Para oyunlarindan her gün kaptigi kemik kirintilari olmasa, yasayamayacagina inandirilmis ortanin altinda
5 burjuvacik daha... Türkiye'de Kapitalizmin ekonomik sebekesi bu: 30Finans-Kapital Öz300Büyük Sirkete ortak3000sirkete örnek 3300 Modern Sehir burjuvasi Isçi (1/1000)500Kodaman Tefeci - Bezirgân Bey - Aga5.000Kasabali burjuvalasanlar50.000kirli burjuvalasanlar Antikayla melez kasaba burjuvazisi Köylü (1/60)Bu yapi üstünde Politika sebekesi: Mason (S - gizli FK örgütü) memur - Serbest Meslek Gizli - Açik Polis, Bekçi, Kapici (3 milyon Isçiye:1/12)10.000Tarikat (K-gizli FK örgütü) imam-müezzin-hatip jandarma-bekçi-muhtar-heyet (3 milyon Köylüye:1/12)Tabii, bu rakamlar tahmin. Ama Türkiye'de yasamis bir 70'lik arastiricinin tahmini. Bu tahmin içine, Finans-Kapitalin alarma geçtigi gün seferber edebildigi 1 milyon Kapikulu ile 1 milyon Asker'i de katmak olasidir. O zaman, 30 bellibasli Parababasimn nasil olup da milyon Türkiyeli insani, normal olarak (Hazer'de) "hem gider, hem aglar" oy davarina, anormal sartlar içinde (Sefer'de) kurt dalamis sürüye çevirebildigi anlasilmaz sey olmaktan çikar. 30 kisi her an ne dedigini ve ne yaptigini bilen 5-6 yüz Parababasidir (30 Modern, 500 Antika). Bu 5-6 yüz Parababasi, ekonomi arabasina sikica bagladigi 5-6 bin (300 Orta Sirket, 5000 Haciaga) yarim kodamanla bin (3000 Küçük Sirket, 50 bin Kir Burjuvasi tipinde) vahsi kapitaliste kendi kanunlarinin hegemonyasini dayatir. Ekonomi alaninda çok heterojen yapisina ragmen: Arz ve talep kanununa etkin kredi - banka - dis ticaret - tahsis kotalari - Devlet tesebbüsleri ve tüm Devletçiligimiz gibi TEKEL'ler mekanizmasi altinda, ister istemez homojen görünüslü bir ekonomik domuztopu yaratir. Bu domuztopu derin iç çeliskiler ile kivransa da bir sosyal sinif realitesi agirligini tasir. 60 bin üst sinif, 6 milyon alt yiginlari (3 Isçi - 3 Köylü) ülke düzeni adina iliklerine dek sömürür durur. Nüfusumuzun 'de 1 kisisi olan Finans - Kapital zümresi, o sayede, ekonomice sanki 100 insani sömüren 1 Parababasi imisce, üretimi ve üretmenleri (isçileri ve köylüleri) en siki bir can alici kontrol altinda tutar. Madde alisverisinde 1 insanin 100 kisiyi dize getirmesi herkese pek normal gözükür. Bu sinif anomalisini göze çarptirici sarsici politika olaylari önünde kalindi mi, Finans - Kapitalin daha korkunç isleyen mekanizmasi pusuda yatar. Bu mekanizmayi; siddetle disiplinli 1/2 milyon (440 bin) zincirleme bagli ve her gün çesitli alanlarda egitilen birinci basamak gizli - açik barista idare avadanligi temsil eder. Böylece 6 milyon üretmenin karsisina 500 binlik siyaset silâhi dikilir. Parababalari daginik 10 isçi - köylünün karsisinda "demir disiplinli örgütüyle" silâhli 1 kisi olarak çikmis olur. O da mi yetmedi? Bu bir kisi 10 kisiyi mat edemezse, "Milli" ölçüde "Seferberlik" ilân edilir. 30 Parababasi bir kararla "Devlet ve Memleketi kurtarici" rolüne çikar: 6 milyon Isçi - Köylünün alnina 1 milyon sivil,1 milyon asker diker. 3 daginik silahsiz - bilinçsiz isçi - köylünün iki yanini 1 silâhli - örgütlü - disiplinli Kapikuluna sardirir. Çogu köylü kendi tarlaciginda kaderiyle basbasa didinirken, 3 isçiyi 2 silâhli Devlet gücü kiskivrak yakalar. Türkiye halki bu açmazin içindedir. Benim yakalandigim kanser illeti önündeki durumumla, Türkiye Halkinin Finans- Kapital azinliginin azginligi önündeki durumu bu açidan farksiz kalir. Yanaklarimda tek tük kil damarcigi uzaktan penbemsi görünüyor. Göz çevrelerim mosmor. Yüzüm ölüm agartisi tasiyor. Her zaman temiz kalmis cildim, her gün biraz daha açik, koyu, 2-7 milin en-boyda kahverengimsi acaip lekelerle dolu. Mutlak yatakta dinlenirsem kanama azaliyor. Umutlaniyorum. Az dolassam, pollakyürt (sik sik iseme) ve dizüri (acili yahut zorlukla iseme) ile kanamadan kivraniyorum. Benim bir Prostat çapinda birkaç gram Kanser baslangicim 85 kiloluk insan vücudumu yiyor: Tam 100 binde 1 Parababasi gibi.. 2 Transvezikal ameliyat 2 gramlik kanseri temizliyemedi. 30 kisiye 50 yildir 35 milyon insan kurban ediliyor. Bu bir düzen mi? Evet. Pasalarla Beyler, bayagi ciddi ciddi pozlarla "Rejim" diyor da bir daha demiyorlar. Kanser rejimi, kanser düzeni her seyin üstünde kutsallastinliyor Lâçkayim. Istiha sifir. Ama saati geldikçe zorla çigniyonim. Tiksinerek yutkunuyorum.
6 "Kanama" degil de "sanguinolent" deyip durdugum durum her idrarda kesilmedi. Ve kesilecege de benzemez. Son uzman: "Prostat tamamen alinamaz. Kapsül çikarilamaz. Iki kapsül vardir. Asil dis kapsül alinamaz. Prostat kanseri kadar yavas seyreden yoktur. Proksimal kisim mesanede alinmalidir" dediydi. En son ne yapildigini bizim iyi yürekli profesör Biycan Efendi söylemez ki? "Ufacik bir seymis. Onu da iyice kazidik. Bir sey kalmadi. Baska yapacak sey yok, Morvan" demis, taburcu etmisti müjdelerce, I. Sungur Bey'e "mutlak sifa" demis. Yüzbasi: En az 10 yil ömür biçmisti. Sonra kendisi gitmis: 5 yil garanti almis! Iskence - Hastalik bir yili asti. Geçmedi kanama. Yer karanlik koyu. 3 kanser kaniti:1- Yikanmis et suyu gibi idrar, 2- Asiri bitkinlik, 3- Istah sifirligi... sürüp gidiyor.. Hayatimda bu kerte bitkinlik ve istahsizlik görmemistim. Boyuna kanamadan hematopoetik organlar mi, -Osman'in hep kuskulandigi gibi,- iflâs etti? Yoksa bu namussuz kanserin mide fermanlarini yok eden bir zehiri mi var? Tren yolunda bir sabah nasil kizarmis sicak balik-ekmek yemistim? Bir daha ne balik gördüm, ne o yaman tuzlu lokmalari istihayla yutusum geri geldi. Yiyecek sey mi yok? Yemek yüzü görmüyorum. Ama, o sabahki sicak ve tuz dolu balik da dahil, hiç bir yiyecege istek duymuyorum içimden. Yumurta lop: 1-2 tane, kaz gibi yutuyorum. Iki üç kasik yogurt bulanti veriyor. Limona bile hevesim kalmadi. Suyu zorla, aklimla içiyorum: Içmek lâzim! Geceli gündüzlü bir iki saat uyuyor, uyaniyorum. Frenk elmalarini hatir için isiriyorum. Esmer Ayse'nin siyah önlügü ile bodur agaçlarda kalinti Frenk elmalarini ögürtleyip yeyisine bir imreniyorum ki... Bir daha öyle istahlara kavusabilecegimi ummuyorum. Bol günes. Bol yesil. Kus ve çocuk sesinden baskasi yok. Serçeler hiç susmuyorlar. Arasira uzaktan bir motor dirildayip geçiyor. Bir inek bezgin, nostaljili "Moö!" çekiyor. Bes vakitte, def'i belâ kaabilinden, 5-6 minare birden öküz cirtlamasi yirtik hoparlör çigliklari koparip bereket susuyorlar. Tefeci - Bezirgân Haciagalar, Finans - Kapitalle sarmas dolas olali, halki nasil akortsuz tellâl sesleriyle günde bes ögün bogucu gaz bombardimanina yilmadan ugratiyorlar? Kafa mi kalir, kalan kafadan hayir mi gelir millete? Hep birden, her minarede 3-4 hoparlör, girtlak paralarca koyveriyorlar makaralari. Hiç bir zaman böylesine fransiz, disiplinli yaygara Türkiye havalarina agir basmamistir. Bunca azgin herif parasini nereden buluyorlar? Bedavaya ve aç açina kimse her gün en az 5 ögün böylesine avaz avaz hep ayni seyleri bagiramaz. Hepsi de yasli basli, saçli sakalli, tecvitli, akilli adamin durup dururken, saati gelince birbirinden alev alirca ardarda patirdayarak avaz avaz bagirislan, çocuk beyinlerini, çocuktan beter, yari aç tüm issizden beter koca koca insan ruhlarini nasil otomatlastiriyor! Paryalarimiz, kendi kanlarini emen soygun düzenini kendi canlariyla ayakta tutuyorlar. Burada birkaç yil önce dagin tasin fundaligindan, çakalindan, kurdundan baska bir sey yokmus. Simdi agaçtan ve hoparlörlü (General Elektrige, General Motor'a, Mobil'e, Shell'e haraç ödeyen) minare sikligindan geçilmiyor. Kim yapmis, yapiyor o adim basinda beton camekânli, soysuz stilli câmileri? Eskiden yüzdeyüz inanmis zenginler, yüzdeyüz inanmis mimarlara kalelerle yanyana iman kalesi câmiler de yaptirmislar. Agirbasli, ciddi stilli, tastan anitlar olmus eski câmiler. Simdikiler gibi adim basinda bir tane degiller. Sehir basina bir tane yetmis. Belli ki, içten gelme tapinç için kurulmuslar. Sadirvani gür, helâlari rahat ve bedava, pazar esnafina dogrulugu dayatan, insanligi, dinlenmeyi, bir hizada toplanmayi ve davranmayi ögreten sosyal hizmetmis din kurumlari. Simdikiler maskara yapilar. Susuz. Helâlarinda insani 25 kurus olmadikça isetmeyen ticaret ve reklâm yuvalari. Önüne gelen asalak issiz: Dört ayakli masa üstüne kurusluk makbuzlari dizmis. Gelen geçen fukaradan haraç topluyor. Yüzde 30, yüzde 50 iskonto alarak, süpürge sakaliyla, kürek diliyle makbuz kestirmeyene sögerce ihtarda bulunuyor. Tirtikladigi paraciklarin yarisini cebe indiriyor. Öbür yarisiyla dört duvar kaldiriyor. Önce kendisine, hiç bir is yapmaksizin karisiyla çocuk yetistirecegi bir "mekâncik" kurdurtuyor. Mahalleliyi hayasizca kaziklayacagi bir "dükkâncik" uydurtuyor. Artik geri kalan "Câmi" için, yillar yili çevre fukarasi müslümanlarin "din gayreti"ni kara örümcek gayretiyle kistirtiyor. "Dini kurtariyor". Bu soygun sisteminin bezirgân - tefeci komedyasi, bir kaç yüz Parababasinin Türkiye
7 ölçüsünde, en ücra dagbasi köyüne dek el atmis haydutlar sebekesine profesyonel gerici yetistirme trajedisine paravan oluyor. Dersine çalisacak lambasi bulunmayan fukara çocugu, resmi ilkokuldan çikar çikmaz, taze yorgun beynini, o haydutlar sebekesinin sille tokat ezberlettigi: "Din Dersi" adli Arapça Kur'an Kurslarina teslim ediyor. Hele bir gitmesin! Gâvur gözüyle suçlanma zilgidi altinda kalmis ana - babadan yemedigi meydan dayagi kalmiyor. Ikinci Emperyalist Evren Savasi'ndan beri Amerikan Emperyalizmi'nin Türkiye'ye soktugu en korkunç sömürge sistemi, benzin istasyonlarinin aglari içinde dört nala gelistirilen bu Ahiret hortlayisi oldu. Çeyrek yüzyilda Parababalari, bütün milyarlariyla Amerikan Ordusunu Türkiye'nin topraklarina yigsalardi, bu milleti böylesine gönüllü köle edemezlerdi. Ve bizim üç bes sira sirmali, yildizli kasketleri ile lâik Kemalist Pasalarimiz, hergün yeni bir bizantizm ile Ordu gençligini tongaya düsürerek, pis politikacilarla kulis arasinda gösterdikleri bu mârifetlerine "Vatani kurtarmak" adini veriyorlar. "Milleti bölünmekten; kardes kavgasindan uzak tutmak" diyorlar. Merak ediyorum. Acep onlar, içlerinde, gerçekten bu söylediklerine inaniyorlar mi? Yoksa, âhir ömürlerinde, giderayak Ordu gücü adina birkaç günlügüne sikiyönetim saltanati sürüp, dolgunca emekliliklerini haketmis görünmek yigiti mi yatiyor abalarinin altinda! Hemen hepsi köylü, kasabali çocuklari. Köyde, kasabada, kentte olan bitenleri görememeleri olasi midir? Nasil acimazlar içinden çiktiklari insanlara? Farzetsinler ki, son günlerini bir büyük sehrin konforlu apartmaninda geçirip kaliplarini bir manga askerle götürecekleri mezara adamislar. Haril haril edebiyatini yaptiklari Millet ve Halk, yeryüzünün en sapik kapitalizmi içinde en geri kalmis acikli durumda iken, akraba ve teallûkatlari geride bu sömürü ve sömürge çapulunun bataginda kivranirken, agizlarina alabilecekleri her yagli balli lokmayi nasil rahatça yutabilecekler? Görmeyecekler mi, bu "asiri parababaligina dolgun ulûfeli maasla hizmet"in nimeti onlari biraz daha çabuk damar sertliginden felce, bunamaya itiyor (Cuma) Gece, ay, ben ve Ishak kusu: Gâh uzaklasiyor, gâh penceremin önündeymisçe yaklasiyor... O sustu mu, ayli gecelerin kollektif asiklari, su sairleri kurbagalar, hiç degilse anlam, benzetis çatlatacagiz diye kafa patlatmiyorlar. Tersine, insana tuhaf bir dinleni ve güven veriyorlar. Ne? Dünyanin en ciliz, en savunmasiz yaratigi kurbaga bile gökleri çinlata çinlata bagiriyor. Demek, ne yilan var, ne tehlike!.. Ayrica, su bol ki, herifler sabahlaradek senlikteler. Can rahalihyor gibi. Ve hiç biktirmayan monotoni: "Vararak! Vararak!" sürüp gidiyor. Arada bir agiz dolusu: "Miyop! Miyop!" yahut acele: "Berekete bak!" Bütün temalari bu üç dört gevrek gevezelik tikirtisi. Ama, kimi alçalip, kimi susarak öyle nüanslar döktürüyorlar ki.. Hiç bikmiyorum. Istiham yok ama. Ölmeye de pek niyetli görünmüyorum. Sakin, ilik gece. Yakin bir finocuk havliyor. Ötelerden türdaslari arasira karsilik veriyorlar. Yolunu yitirmis arkadaslarini kedi yavrusu miyavlamalariyla arayip çagiran bir baykus olmali... Önce ay, ben ve Ishak kusu yalniziz sanmistim. Meger ne çok gece dolusu yasayanlar varmis... Arasira Gülistan Sokak 12/10'a gidiyor aklim. Yatmistir kara kiz elektrigi yakmadan genis divan yatagina. Belki telefon bekler. Ötede Tabu su: "Dinim kinimdir!" Ne düsünmüs olabilir? Iste hepi topu bu kadar "kisicil izlenimlerim". Geri kalan her sey sosyal. Yoksa yumusak bir hayvan gevsemesiyle su daracik kösede çoktan uyumustum. Elektrik kesilmis: Kara gözlü, yanik pekmez yüzlü kizcagizla agabeyisi ellerinde lamba, yogurt ve kaynamis patates getirdiler Hâlâ öksürüyorum. Gögsüm son gecenin nezlesini atti. Soluk borum, iman tahtamin altinda gidiklanip tirmalamiyor. Ama balgam sonu gelmedi, bir haftadir. Bereket ates yok dündenberi. Arada keyif sahibi insanlar gibi kaideli öksürüyorum. Yol açilip rahatlamiyor. Ishak kusu, sanki penceremden beni g6rüp bir kaç kez seslendikten sonra dilsizce uzaklasti. Gecenin huzurunu bir ukala altipatlar sesi ansizin kirip atti. Susan köpecikler heyecanlandilar. Aldiran yok. Onlar da akillarinca gece sahiplerini bekliyorlar. Allah akillar versin. Havlayislarini dinleyen kim? Is olacagina variyor. Itler havladiklariyla kaliyorlar. Içlerinde bir tane bile koca köpek yok. Belli. Fukara kisiler, ancak fino kadarini besliyebiliyorlar. Üç el daha, büsbütün yakindan patladi. Buralari için olagan seye benziyor. Her gece silah sesleri. Kimin attigini bile biliyorlar. Süpheli kipirtilar dolasiyor. Herhalde
8 benimle ilgili degil. Bir kurbaga perdeyi yükseltti. Iki üç arkadasi tempo tutuyor el ates daha... Agalarim egleniyorlar mi? Birini mi kovaliyorlar? Saat 21'i geçiyor. Burasi için herkes uykuda. Bu tabancalar kime? Lambayi kisip yattim. Uyumusum da Atesli millet zehir. Bir kabadayi varmis. Korkmazmis jandarmadan, polisten. Atarmis aklina geldikçe. Tutsalar bile dokunmazlarmis. Koyverirlermis. Ayricalikliymis. Genis yakin bir gülümseyisle anlatmislardi onun halini. O olacak. Ya babasi, ya kendisi parali oldugundan.. Aklina estikçe duman edermis ben on fisegi. Anlasilan o da bir keyf.. ve ayricalik gösterisi. Öyle ya.. Kimse atamazken, sen havayi çatlattin mi.. Üstelik Devlet de, herkesi yakapaça ederken sana ilismedi mi, niye sik ve koyu agaçliklar arasinda, herkes uyurken sen varligini, uyanikligini kurbagalara, itlere, Ishak kusuna.. ve bana duyurmayasin? Bir kursun kaçadir? Sormali bizim atesli oyuncak heveslisi çocuklara. Kursun, dinamit, barut piyasasini epey isitip yükselttiler. Hele atesli oyuncak kaçakçilarinin bayagi yüzleri gülmüstür. Bas bankayi, evi. Al en azindan 10 bin, 40 bin, 250 bin, 400 bin lirayi. Götür silah kaçakçisina hazirca, hiç pazarliksiz ver. Adam, zarar görmeksizin, besbelli gizli polisle kas göz ederek, kolayca getirdigi kaçak silah ve mermileri, belki en "emniyetli" elle sana sokustursun. Paraciklari istediginden ates pahasi fiyatla bol bol alsin. Kis kis gülerek ardindan az kaçamak payi biraksin. Sen de sözüm ona polisten gizli is yap. "Eylem" yok. Gene banka bas, kasa bas. Adam, çocuk kaldir. Tam 25 yildir Amerikan filmlerinde çocuk agzin sulana sulana özenle seyrettigin bütün o "heyecanli", "cinayet" ve kovboy filmlerinden en sansasyonelinde esrarengiz kahraman, fakabasmaz, -vaktiyle Nat Pingerton'du- simdi Bophop mu, Ceymis Bond mu? Ne istersen ol. Hatta: "-Ne is yaparsin?" "-Devrimci!" ol. Neden olmayasin? Isteyen nasil mühendis olur, avukat, doktor, ya mezeci, meyhaneci olursa kendi basina: Olamaz mi? Bir kaç yil çiraklik, on onbes yil okul, bes alti yil üniversite, dört bes yil staj mi gerek öteki meslekler için? "Devrimcilik" hepsinden kolay. Nasil olsa Isçi-Köylü "âtil kitle": Yerinden kipirdayamaz agir bas belasi yigin. Onunla ömür boyu ugrasacak kimse sabir tasi olsa ortasindan çatlar. Yüksek ögrenim gençligi ise: Kapikulu olacagim diye, tonla pahali kitap parasi yüzünden kit kömür aile ocagina incir dikiyor. Gene de Profosörün, Mevzuat Hazretlerinin afur tafurundan sinifta çaktirilip duruyor. Bak Fransa'da genç Ceymis Bond'lar ne yaptilar? Birkaç Haziran günü içinde de Gaulle gibi sonturlu golvanin burnunu CIA'nin istediginden âlâ kiriverdiler. Gitti gider de Gaulle. Yetistirmesi tumturakli Pompidou, bak, de Gaulle'ünkü kadar heybetli burun takinabiliyor mu? iki gündür Dolar kaydi. Maglûp Alman, Doyce Marki yükseltmem diyebiliyor da, kilkuyruk üretimli Fransa Devleti hâlâ "Dolari kurtarmak" için satin almaya devam ederek, "milli para" Kutsal Franki Amerikan mihrabinda kurban ediyor. Fransa gibi kodaman emperyalizmi icat etmis bir ülkede, NATO'yu bir kalem çizebilmis de Gaulle'lerle kedi fareyle oynarca aynayabilen CIA, böyle ince, atesli "Gençlik" oyunlari düzerse, Türkiye gibi dört yani üs, radar, uzman, politikaci, siyasi parti ve bütün su baslari kesilmis Devlet, Ordu ile kaplanmis, ekmeklik her günkü bugdayini Amerika'dan bas göz sadakasi dilenen zügürt Türkiye'de mi eli kolu bagli, bes, on, yüz afili "Devrimci" maçini sporkes tiryakilik pozunda uzaktan çakirkeyif seyretmekle yetinir? Adini unuttum. Yarim dolar ve yarim pabuçla yola çikmis bir CIA ajani, II. Emperyalist Evren Savasi sonu, ne denli Skarta Müttefik ordulari silahi ve cephanesi varsa, hepsini yok pahasina alip, geri ülkelere ates pahasina satmak gibi basit oyunla Milyarder olmus. Niçin olmasin? Tas elinde, koz elinde. Tas: CIA. Koz: Geri milletler. Begendigini tasin altina alip gönlünce eziveriyor. Kore olmazsa Vietnam.. Kongo, Nijerya olmazsa, Israil-Arap, Türk- Yiinan Kibns.. "Uluslararasi" yetmedi mi, her milletin cigeri onun elinde degil mi? 600 "Baris Gönüllüsü" yalniz Türkiye'nin köyünü inceledi: Senden, benden iyi biliyor nerede, hangi "çeliski", "deliski" dokunsan patlak verecek. Herif senin paranla seni satin almanin bütün yollarini tutmus. Bütün ajanlarini, senin en "mahrem yerlerine": Sayin Beyefendi, Saygideger Politikaci, "Büyük Devlet Adami". Vazgeçilmez, Balkanlarda bir tane, hatta Unecko'da, Cento'da. Seato'da esi bulunmaz. "Is Hayatinda" göz kamastirici "Basari"' örnegi 5. kol halkalari olarak ezelden beri dizmis. Seni mi: Agzi süt kokan, nefesi açliktan kokan
9 "yüksek ögrenim" ceylâni, ansizin, kendi basina "Devrim sütdomuzu" kesilivermis delikanliyi mi, diledigi yönde kiskirtip sürek avina çevirmeyecek? Sen ki, Filistin Fedoyin'liginde bes on gün agir postallarini ve parkalarini tasimaktan laçka düsüp dilin bir karis, her yürüyüste bastan en sonuncu döküntü kalmakla, bir kaç atesli oyuncagin tetigine nasil dokunulacaginda uzman kesilmissin. Senin "Anadan dogma Lider"likte topuguna kim erisir? Dinleme sakin sapik revizyonistleri. Dil bilmesen de, -kim ugrasacak uzun yillar teori derdiyle; Amerika'dan, Avrupa'dan yepyeni bavulla diploma almis gelmis, henüz biyigi terliyen taze, cici, sosyalist dilbaz begciklerin kitligina kiran girmemis. Paraciklari, kaynakçiklari, vakitcikleri ve katiklari da bol. Sana diledigin dilden, en akla gelmedik ünlü eserleri çeviriverir, dergiler çikarip yayiverirler. Kastro'dan, Guevara'dan, Mao'dan, Habbas'tan, Mariguella'dan mi istersin? Yeter ki Türkiye'den olmasin. Yetmis yedi buçuk milletin dilinden, dininden, imanindan, evriminden, devriminden "çeviri"ler en parlak kapaklar, çekici reklâmlarla haril haril sunulur. Bunlarin hepsini okusan, -kuyamazsin, keskin "eylem süreci"nden vakit bulamazsin ya, - bulsan da okusan, zaten, Üniversite kürsü allâmelerinin bülbül yuvasina çevirdikleri kafacigin ciris çanagina döner. Eyüp'teki pabucu büyüge okutmak lâzim gelir seni. Öylesine karisir anlayis dünyan. 61 Anayasasi, Babayasasi tevekkeli birden ne denli sag-sol yayin varsa yeryüzünde senin basina bosaltmadi. Senin onlari yiyemeyecegini, yesen kolay kolay hazmedemeyecegini, hazmetmis olsan, mide fesadi yetmeyip "asiri" besiden koza dönecegini CIA ve onun Alaturka yerli karalamalari hiç bilmezler miydi? Iyisi mi sen, onlardan en çok gözüne kestirdigini, yahut en sik eline tutusturulup reklâmi yapilmis olanini "seçersin": Nekrasof"un "Hüiriyeti seçtigi" gibi. Öteki ünlü yazarlarin dediklerinden de, kimisine bastan, kimisine kiçtan veya göbekten, yahut kuyruktan söyle bir göz atarsin. Ona vakit bulamamis ismarlama müritlerine arasira "Ho Si Min demis ki!" veya "Mao der ki!"deyip en esinti davranisini hakli çikaracak üç bes eksik gedik lafcik da ögütler, dagarcigindaki "dinamit lokumu"nun yani basina saklarsin. Artik ondan sonra çik çikabildigin ortaliklara. Meydan senindir. "Lafa karnin tok"tur. "Kimse yutturamaz sana oportünizmi". Hele eski Oporninizmin modasi çabuk geçmisse, yepyenisi ne güne duruyor? "Revizyonizm!" sözcügünü otomatik sten namlusu gibi karsindakinin alninin sakina dayarsin. Haddine mi düsmüs kimsenin sana karsi kas yikmasina? Bir brosüre bile toy gevezeler basvurur. Sen "Eylem"cisin gözüm: Iki tek lakirdi ile karsindakini vurur, yikar, çigner, geçersin. Molotof kokteyli atan adama kim laf atabilir? "Eylem" sende. Fena fillâh ergin Dervisin: "Innî En Allah: Kusku yok ki Tanri benim" dediginden bin kez daha yaman bir derinlikle: "Eylem bende!"diye tükürürsün önüne gelen "revizyonist"e: "-Eylem demek, ben demekim!" Var mi bize yan bakan! Zuhur edersin. Vaktin geçip te, "yakalandin" mi ise, ne ki bilirsin, yaptigini, yapacagini, hatta yapmayi hayalinden geçirdigini ve yapamadigini üzerine aliverirsin! Yigit dediginde gizli kapakli yok. Polise herseyi "Mert"çe döker, saçar, anlatirsin. Sana ne öteki geri kalanlardan? Geçen geçmis. Yarin, öbürgün viz gelirsana. Sen günün "eylemci" kahramanisin. Senin önünde: "Bir hakikat kalmasin Rabbim nihân! "Ve kimse kilina fiskeyle dokunmaksizin, atlar geçersin öte yana". "Genç Osman!" Dillere destan olursun. Öyle ki, süngülüler arasinda bütün bildiklerini ve bilmediklerini patir patir dökerken, Mahkeme salonunun kalabaligi içinde sansasyonel açiklamalarindan üç dinleyici genç kiz helecânini tutamayip oraciga düser, bayilir! Amaç da bu olsa gerekir. Devrimcilik adina, arka arkaya boyuna çam devirmek. Böylece "yaratilan" devrim ortaminda insanlari sirt üstü düsürtüp bayiltmak! Ya öteki, devrimciligi adsiz vurusma sayip teker teker kursunlanmis, gerçekten ölmüs, gerçekten devrimci gençler? Onlar da, "Köyden mi baslayip sehirleri saralim?", yoksa "Sehir gerillasi ile para topladiktan sonra daga mi çikalim?" yollu.19'ucu yüzyilda kalmis "Çakircali Teorisi" ne, bambaska olumlu olaylarin makyajini sürüp açilmis çigirin masum, pratik kurbanlari... Kim yapti bütün bunlari? Su hemen hepsini uslu akilli günlerinde tanidigimiz üç bes yüz samimi olduklari ölçüde tehlikeli saf çocuk mu? Yok canim. Ne yazik ki öyle bile degil. Aktörler elbet perperisan edilen temiz gençler. Ama
10 oynadiklari piyes de, onu sahneye koyan gizli rejisör de, hatta göze görünenleri degil. Bir yol: 7 bin yillik Bâbil artigi su yomsuz küçükburjuva batakligimiz yok mu? Sahne o. Piyes ise, Çarlik Rusyasi'nda Okhrana'ya karsi oynanan sahici dramin, CIA uzmanlarinin eliyle 1970'ler Türkiye'sine körükörüne uygulanisi. Kasketini yikip: "Bizim Devrimci Gençlik ne canlar yakti Kâgithane'de!" gazelini okuyan yarim sarhos "teorisyenler", yalniz kendilerini ve birkaç sinirli çocugu birkaç günlügüne kandirabilirlerdi. Is Narodnik tavsaninin suyunun suyu bile olmadi. Elbet dökülen masum devrimci kani bosa gitmedi ve gidemezdi ve gitmeyecektir. Diyalektigin öbür momenti zartzurtla hiçe indirilemez. Tepecektir. Temiz genç kanin döküldügü toprakta tohum kaçinilmazca çimlenecek, filiz verecektir. Buna, en basta piyesi sahneye koyan kurnaz, o çok hain parababalarinin en ufak kuskulari bulunmasin. Ancak su anda, simdi gençligi kan içinde yok yere yikmis bulunan Raund'ta parsayi fasizm topladi. Zaif bir öncü gençlik çetesini. Parababalarinin tâlimli zengin ordulasmis güçlerine cepheden saldiriya kaldirmak, baska sonuç için olamazdi. Bizim Narodnik'ler, hinogluhince tertiplenmis Çar Istibdadinin diledigi yerde ve yönde zafer, kolay zafer kazanmasi, Devrimci güçleri kolayca bozguna ugratmasi oyununa kiskirtildilar. Fasizm altta güresmeyi bildi. Çocuklar, kendilerine zorla dayatilan "üstte güresme" gösterisine çok fena kapildilar. Kolayca "Kafa kol oldular". Bunu anlamanin zamani geldi, geçti: Hâlâ anlamamakta direnenler, CIA sirtlanlarina ölmüs ceset hazirlamaktan baska bir sey yapmis olmazlar. Oyun açiktir. Parababalari 27 Mayis gelenegini üstte güresmekle yenemiyeceklerini biliyorlardi. Üstelik 61 Anayasasinin vurgun yaldizciligina gelmeyen platonik yanlarini hiç bir zaman affetmediler. Durup dururken de, Parababalarina "Süleyman Sofrasi" kadar zengin Vurgun Iktidarini gökten zenbille indirivermis bulunan 27 Mayis Anayasa güllük gülistanligini, kiyisinda kösesinde kalmis ufak tefek dikenleri yüzünden yok etmeye bir türlü girisemediler. Ne yapacaklardi? "Beyin Tröstleri" CIA'nin eli altinda Endonezya kartina dek bin bir kumar plani hazirdi. Is onlardan birini seçmeye kalmisti. Obur manyak Piknik Süleyman Bacanak hazir kondugu beklenmedik "Süleyman Sofrasi"ndan rizasiyla kalkmak istemiyordu. "Yürüsünler. Yollar asinacak degil ya! Biz soframiza bakariz" diyorlardi Süleymancilar. Endonezya planina vardi. Ama, su Allahin belâsi burjuva ordusu bile 19.cu yüzyilin Burjuva "Devrimci" geleneklerini bir türlü omuzundan silkip atamiyordu. Onunla Türkiye Halkini kiliçtan geçirmek güçtü. Bir hile bulunmaliydi. Fransiz oyunu da aynen uygulanamazdi. Hazir Gençlik bir seyler taklit ediyordu. Onu islemekten baska çikar CIA yolu kalmamisti. Az aci da olsa bu kumar oynandi Bitkici yasama nedir? Onu deniyorum. Daha dogrusu o beni deniyor mu? Iyice sardi mi? Günde 34 ögün yiyorum. Ne? Yarim kilo süt, 4-5 yumurta, 3-5 patates. Bir iki incecik kuru dilim ekmek. Frenk elmasi (5-10 kadar zorla). 1/2-1 limon, 2-3 kahve kasigi Sana, yahut makine yagi kokan zeytinyagi, 4-5 kara zeytin... Hepsinin kalori tutari ne olur? Ezo gelin acidi... Bir tabacik bakla, bir tabak semizotu.. Geçende sütten yaptigi yogurda bes alti dilim kabak kizartmasi katmisti boyun ihtiyaci olan kalorinin yarisi bile degil: Süt, yogurt; yumurta loptan da biktim. Bes vakitte bes kötü gargarali ezan kötüsünden biktigim, usandigim gibi. Bir gazeteden baska okuyacak sey yok. Onun da okunacak nesi var? Zirilti radyoya günde 10 dakika güç dayaniyonim. Ondan sonra yatiyorum. Enerji tasarrufu için degil, 2-3 saatte bir, gece gündüz küçük suya çikisim bile beni solutacak kadar yoruyor. Bitkinim. Bereket kanamayi durdurdum. En son (1 yil sonra) kesfim: En basit çaba, hele ikinma mutlak kanama getiriyor. 5 gündür manyezi almama ragmen büyüge çikmadim ve kanama yok gibi. Hiç degilse, kan kaybi azalinca olacak, ölü rengim azaldi. Uçugum. Ama korkunç degil. Istiha da yoksa bile bulanti azaldi. Tiksinti eskisi kadar degil gibi. Buna bir düzelme baslangici diyebilir miyim? Ummuyorum. Prostat kanseri en geç seyreden kanser. Boyuna yatmaktan her yanim uyustu, agriyor. Tahta sedir. Yalin kat siltecik. Bulduguma sükür. Ardarda sürek avinda kistirilmis hayvan kaçisim 12 Nisan'dan beri sürüyor. Hemen hemen bir dolu ayin gecesi gündüzü, kanserin iskencesine Parababalarinin azgin kovalayisi katilarak kaçmakla geçti. Daha ne kadar geçecek? Sikiyönetim 27 Nisan'da basladi.. Daha 17 günü var. Mutlak en az bir ay daha uzatirlar. Katirlik bütün Partilerin pek hosuna gitti. Cici ve keskin Sosyalistler gözüm önüne geliyorlar. Tartismak bile onlara "Revizyonizm"
11 geliyordu. Hele esmer delikanlinin afili numaralari ve alinan paralarin yanlarinda birakilisi hepsini çilgina çevirmisti: "Halk Savasi basladi!". Tam "As tasti, çömceye paha bulunmaz" heyecani içinde, en ufak yargiyi Devrimcilige ihanet sayiyorlardi. Bütün küçükburjuvazi olsalar, ne iyi. Hiç degilse Arap dünyasinin sosyal mayalanisi umulurdu. Bunlar, en darkafali Aydin Küçükburjuvazinin de en yüzeyde yüksek ögrenim dalina tünemis. Amerikan filmlerine 5 yasindan beri alistirilmis, bes, on, yüz ne oldum delisi delikanli. Yaptiklari, kendi aralarinda kovboyculuk gösterilerine döndü. "Isçi Sinifi" diyorsun: onu ceplerinde biliyorlar. "Ordu" diyorsun:"vay! Onun Burjuva Devletine baski araci oldugunu bilmiyor. Halk Ordusu onu parçalayacak!" diye, mart kedisi azginligiyla yüzünüze pifkiriyorlar. Tereciye tere satisi mutluluklarindan donlarina isiyorlar. Simdi: "Bunlar Türkiye'de Turist. Uykuda gezer CIA Sosyalistleri". Sözümüzün anlamina geldiler mi? Sanmam. Marksizm'in alfabetik "Devlet" teorisini ispatlamis olmanin ezikligi içinde: "Hem dayak yemis, hem memnun koca" pozundadirlar. "Biz demedik miydi?" Neyi dediklerini, onlara neyin denildigini bile fark edemeyecek kadar küçük dükkânci rekabetinin Mahmutpasa seyyar saticiligi ve "Sosyalizm tellâlligi" ve çigirtkanligi bataginda hepsi kerte kerte zilzurna anarsizm sarhosu. Baska ülkelerin yüz yil geride biraktiklarini "essiz örneksiz inkilâp" diye yuttuklarini, hatta yutamayip bogulduklarini olsun kavrayacaklar mi? Hepsi, daha donlarini baglamayi ögrenmeye tenezzül dahi etmeksizin, tutulduklari Devrimci Abrakadabranlik ishalleriyle ortaligi da, birbirlerini de siçtilar, sivadilar. Bunu olsun onlar, kendileri mi yaptilar? Yoksa, yaptirildilar mi? Elbet siçip sivamak zorunda birakildilar. O bakimdan kendilerine acimamak elden gelmiyor. "Uykuda gezerler": Onlara söyledigim en dogru teshis bu. Burjuvaziyle, onun Devlet tekeliyle dalga geçiyoruz sanirken giitlaklarina dayatilan Komandocu Hasis kabaginin tütsüsü altinda bogularak, kendilerini dev aynasinda dünya güzeli göre göre dalga geçtiler. Son derece dramatik silahli zeybek oyunlarinda bile zerrece ciddi olamadilar. Narodnikler az çok orjinal, ciddi idiler. Bunlar son kertede yetmis yedi buçuk milletten taklit maymunculuklari yüzünden: Çari havaya uçuramadilar. Milletin basina bela ettiler. Onbinlerce dürüst, ciddi, çaliskan, içten ileri yüksek ögrenim gencinin yiginlasan hareketin savkini, umudunu birkaç gösterise kurban ettiler. Onlara: "Insansmiz. Basinizla davranin. Bassiz Deve olmaz" dedik. Onlar sert sert yellenislerini düsünce sanarak, kiçlarini baslari yerine geçirdiler. Katir tekmesiyle "Devrim" yapacaklarina inandilar. Ne haklari vardi? Ama kabahat çocuklarda mi hep? CIA'nin korkunç olanaklari yaninda, 50 yillik sosyalizmin katirliklari az buz mu etken oldu? Ne "sairâne", ne "Balkanlarda bir tane" olma sevdalisi "Masrik'i âzâmâne" katirliklar sürüp gelmedi? O zaman kahredici sosyal determinizm her seye kâbusunu çökertiyor. Bâbil artigi Paçavra Küçükburjuva ortaminin batagi insanlara agir basiyor. Ve akacak kan damarda durmuyor. Suç epey de bizim. CIA, o saat sezdi ve katiri hemen alana bos birakip azdirtiverdi. * * * Dün elime kalem alamadim. Kafam aksama dek bir esekarisinin serüveni ile ugrasti, durdu. Iki pencerem var. Biri yesili bol daga bakiyor. Öteki yaz kis koyu yesili bitmeyen ovadan denizi görmeye çalisiyor. Sersemligimi askin bitkinligim ortasinda aci aci bir esekarisi viziltisi kulagimi tirmalamaya basladi. Ne oluyor?.. demeye kalmadi. Anladim. Dag penceresinin alt camini, hava almak için, alaturka yordamiyla yukari kaldirmistim. Oradan hava girecekti. Ancak sinek, hele sivrisinek ve agaçliklarin binbir baska böcekleri dururlar mi? Cibinlik düsündüm. Hazret 2 metre gelin cibinligi almis. 50 lira. Yattigim yere yarim cibinlik bile olamaz. Iyisi mi pencerenin birine toptan perde yaptik. Oldu. Dag penceresi boydan boya tikandi. Yanlardan odaya sizmak pek böcek aklinin isi degil. Cibinlik - perdenin delikleri epeyce iri olmakla birlikte, simdilik sivri'ler görünmüyorlar. Tatarciktan ufak, limon çürügüne düskün yumusak, sessiz birkaç sinekcegiz pek masum. Bana dokunmuyorlar. Ben de kendilerinin limon küflerine baygin davranislarina satasmadim. Karasinek canavarlarini ise bire dek kirdim. O yönden rahatim. Uyuklayan, terleyen ak sakalli yikik yüzümde cirit oynayamiyorlar. Ari. Esekarisi dag penceresinin açik alt gözünden içeriye girmis. Perde - cibinligi asamamis.
12 Geri dönse ya! Ari bu. Bizim kimi Narodnik'ler gibi: Illâ yükseklerden uçacak. Uçmus, belli. Ve açik alt cam dururken, kapali, hem de çift kat camli üst pencere bölümüne ver yansin ediyor. Çifte cami delip, bizimkiler gibi "özgürlüge" kavusacak. Asagi cam açik. Oraya tenezzül etsene be mübarek hayvan! Rahatça çikar gidersin. Hayir. Gözü yukarilarda. Üst camin tâ en yukarki çerçevesine dek seffaf cam boyu vizildayarak çikiyor. Nâfile. Cam yarilip yol vermiyor esekarisina. Oradan tutturuyor. Camin deligini yahut geçit yerini bulmak için, tâ asagidaki çerçeveye dek ayni kendince cehennem ziriltilari çikararak iniyor. Cam bitiyor. Delinmiyor. Tahta alt çerçeve üstüne esekarisi yorgun düsüyor. Tahta boyu üç parmak asagi inse: Açik cam yerinden karsi daga dogru serbest gidecek. O üç parmak enli fattal çerçeve tahtasi uzun geliyor ariya. Gözü üst camdan disarilari görüyor. O görünüse aldaniyor. Varsa, yoksa o boynuzlarinin degdigi seffaf camda yol ariyor. Son gücüyle, hirsli bir daha cama saldiriyor. Hem bizimkiler gibi o da silahli: Kiçindaki tabanca ignesini cama soka soka, kanatlarini kirarca çirparak, camin üst tahta çerçevesine dogru bagira bagira düsüyor. Ve bu müthis eziyetli inip çikmalari, hiç durmaksizin dakikalarca, saatlerce, insani deli edecek bir körlükle ve hayvanlikla tekrarlayip duruyor. Halsiz yattigim yerden aciyorum. Kime? Esekarisina. Gidip sunu, alt çerçeveye düstügü zaman tutup, asagidaki açik cam hizasina itelesem... Çeksin, gitsin. Hem o sonsuz iskenceden kurtulur, hem ben gönül azabindan. Gel, herif esekarisi. Son derece kizgin ve... silahli. Hemen onu kurtarmak isteyen elimi, belki de siçrayip yüzümü cama geçiremedigi ignesiyle: "Seni gidi Revizyonist!" diye sokacak: Tipki bizim cici veya keskin Narodnikler gibi, hiç bildiginden veya bilmediginden sasar mi? Marks'la Engels, böyle durumlarda: "Gülünçlügü, eseklerle paylasmayalim" demisler. Bunu yazili, basili kitap biçiminde yayinladik. Anlayan oldu mu? Oldu. Parababalari hemen 142. TCK maddesiyle, kitabi toplatip beni Agirceza Mahkemelerine verdiler. Sen misin esekarilarini uyarmaya kalkisan? Parababalarinin CIA Planlama dairesinden belledikleri bir plani vardi: Hiç ortalikta görünmüyorlardi. Birkaç sehirin, birkaç ögrenci yurdunda "Devrimin yüksek asamasindan üç parmak asagi inmeyi, kiçindaki çakaralmaz ignesi yerine, kafacigindaki beyincegizini kullanmayi ihanet sayan" esekarilarinin viziltisindan geçilmiyordu.. Hasta halimle kalkip esekarisinin yardimina bos yere gidemedim. Çünkü esekarisini bilmem, denemedim, ama bizim igneli delileri denedim. Ankara'da ayaklarina dek gittim. Esekarisinin çifte cami delip geçme in-çiklarini andiran, "Silahli Halk Savasi baslamis" idi. Kim dinlerdi "Revizyonist"lerin korkak becekirsizliklerini! Biz gelelim asil üst camda silah talimi yapan esekarisina. Bir ara sesi kisildi. Herhalde, en sonra, Isçi Sinifi gibi açik alt cam yerine nasilsa tenezzül etmis, çikmis kurtulmus olmali... diyordum. Uyuklamak üzereydim. Hop! etti, zifiri kapkara bir örümcek, tavandan yildirim çabuklugu ile sag yanima haydut atlayisiyla indi. Rengi, bakislari korkunçtu. Alt yani, ayaklarini görmesen yüzüktasi kadar bir örümcek. Agirligi ne olur? Ama nedense, a yaman gökten yere atlayisi sanki "güm!" diye isitilmeyen bir agirlik sesi çikardi ve neredeyse üzerine uzanmis bulundugum tahta kireveti sarsti.. Sarsmaz ya.. Bana öyle geldi. Irkilecek, bir fiske vuracak oldum. Kara haydutun kalabalik pençeleri yataga basar basmaz yaylandi. Ve kasla göz arasi örümcek ikinci bir hoplayisla yere, öteki kirevetin altina dogru siçrayip gözden yitti. Ardinda uzanan canbazlik ipini topladi mi? Bilmiyorum. Ne olursa olsun, günümü açikgöz böceklerle dolduracak degilim a.. Basimi gene yastiga düsürdüm. Gevsedim. Apansizin, deminki camda esekarisi idmanindan çok daha gürültü patirtili iki kat siddette bir vizilti, zirilti, siçan düsse kafasi yarilacak bombos, günesli odami doldurmaz mi? Gözlerimi açtim. Dag penceresinde ari yok. Ari, ova penceresinde. Besbelli ayni esekarisi. Asagilara inip gidecegine, bu yol bizim gelin cibinligi perdeyi asarak odaya çikmis: yani disari degil, büsbütün içeriye dalmis. Bizim keskin sosyalist Narodniklerin Devrimciligi gibi, olaganüstü bir eylem bu: Esekarisi herhalde çok kizmis, asagi açik cam yerine inmemis ama, son bir can havliyle, yukarilardan cibinlik perdeye tos vurmus. Anlasilan öyle vurmus ki, perdenin ucu aralanniis ve esekarisi odamin içinde bulmus kendini. Dogrusu bu bizim alaturka Narodnik'lerin banka soymak ve adam kaldirmak "Devrimcilik"leri kadar inanilmaz bir "basari". Hiç bir böcegin itemedigi perdeyi zorlayip asmak, degme küçük
13 burjuva mahalle kabadayisina ve lumpen kasa hirsizina parmak isirtacak bir esekariligi eylemi idi. Ne yazik ki hepsi o kadar. Esekarisi kurtulmamis, tersine kendiliginden bir daha hiç içinden çikamayacagi tür kapana kisilmisti. Perde disardan içeriye belki zorlansa aralanir, geçit verirdi. Ama içeriden disariya itildikçe büsbütün kapanirdi. Esekarisi Hazreti Ali kuvveti toplasa, o böcek gücüyle perdeyi delemezdi. Netekim, esekarisi da bunu hemen fark etmis, dag penceresinin perdesine karsi Donkisot'luktan caymis. Ancak oda içinde kiskivrak mahpustur. Çikacak tek görünür yer: Ova penceresidir. Bununla birlikte, o daha aldatici görüntüdür. Oda penceresi altli, üstlü kapalidir. Çikacak igne deligi yok. Camlari ise, altli, üstlü adam aldatmaya yarar seffaf ölüm baraji. Hos, alt cam açik da olsa, esekarisi bu sefer de: "Devrimin yüksek asamasi" olan üst camdan asagilara göz ve gövde atar mi? Ilk prensibine sadik kalarak, ova penceresinin üst caminda, bir saat önce dag penceresinin üst caminda oynadigi çikmaza düsmüs. Kiyametler koparip, hep üst camda, bes asagi on yukari çilginca ziriltilarla mekik dokuyor. Artik ben de gitsem, onu bu kahredici danstan kurtaramam. Ne hali varsa görecek. Öyle kaç dakika, kaç saat çirpindi bizim "Oda gerillacisi" esekarisi? Bilmiyorum. Her an gücü tükeniyordu. Camin aldatici isik geçirirligi yumusamiyordu. Saskina dönen esekarisi kendini tutamayarak, ova penceresinin alt cam çerçevesi üstüne tekerlendi. Alt cam hizasina da düsse, nâfile artik. Ne kanatlarinda, ne ayaklarinda güç kalmamisti. Sustu... Epey geçti. Hâlâ cam ziriltisi yok. Esekarisi hiç vazgeçer mi o kurtulus yolunu gördügü cam üzerinde can eyleminden? Ne oldu? Çok mu yorgun? Dinlenecek belki. Yoksa?!. Seytan beni dürttü. Deminki kara haydut öiümcek.. Ister misin?.. Ari bu. Tutulur mu? Ignesi de var... Kalkacak gücüm yoktu. Sessizlik büsbütün artmisti. Üsenmeden vardim. Bir de ne göreyim? Bari o koca canavar kara haydut örümcek olsa, esekarisi "serefine" daha yakisirdi. Tipki Sarkisla'nin uyuz gece bekçisi gibi, boz tekir küçük bir örümcek bizim arslan esekarisini sarmis, sarmalamis o görünmez, o ciliz aglariyla. Tutankamon'un mumyasindan beter olmus o sahbaz zirilti esekarisi. Kilini kipirdatmiyor. Kaderine katlanmis. Küçük tekir örümcek bütün o ciliz, sinirli ayaklari ve agzi ile bagli Esekarisinin üstüne abanmis. Götürüyor. Karninda arinin basi. Sirtindaki toplu igne basindan küçük canavar gözleri piril piril. Avini yiyecek yeri ariyor. Hiç telasi yok. O böyle nice esekarilarini tutsak etmis, yemistir. Düsündüm. "Yasama Savasi" bu. Darwin'den önce de, sonra da kimse o kanunu degistiremez. Insan içerlese de, esekarisina da, Örümcege de söz geçiremez. Baska isi mi yok? Gel, Marks - Engels'ten sonra, insanlara ne esekariligi, ne örümceklik yakismiyor.. Hadi örümcekler hayvan. Biz olsun, hem de "Bilimcil Sosyalist" geçinirken olsun, esekariligindan kurtulamaz miyiz? * * * Dündenberi, bir esekarisi hikâyesi daha beynimi kemirip duruyor. Hem o "hikâye"mi? Yok canim. Kisa bir ani. Hep o esekarisi olayinin kiskirttigi çagrisimlardan biri. Baska isim, hele gücüm olmadigi için, onu da silkip atamiyorum. Çocuktum. Çocuktuk. Nerede? Kusadasi'nda mi? Rumeli'de mi? Seçemiyorum. Herhalde Istanbul'da degil. Tasra kasabasi. Sicagi bol günesli yaz günleri. Ari milleti kollektif yasamaya alismis. Her hayvan az çok sürü olur. Arilar, karincalar gibi, barinaklarini birbirlerine danisarak yapiyorlar. Balarilari denilen enayileri birakiyorum. Bütün yaz çalisirlar. Insan adli sinsi hayvan ballarini yer. Onlara bir tas sekerli su koklatir. Severim isçi balarilarinin kuzu kuzu çaliskanliklarini. Kisi olarak kendi kendilerini hiç düsünmemeleri de çok ilginç. Türleri yasasin da ne olursa olsun. Hos, biz idealistler baska türlü müyüz? Yetmisine geldim. Kendimi sag tuttuysam: "Davaya vakif" oldugum için "iyi mütevelli" gibi davrandim. Kanserlendim: Kurtulma çareleri ariyorum. Ne olacak? Baslanmis sürüyle islerim için yasamak istiyorum. Su kansere, Tibbiye son sinifta iken tutulmustum. Hasta gibi degil, hekim olarak, kanserin tedavi edilmezligine tutulmustum. Ve bir gün, Verem için: Sogukkanli hayvanlardaki Koh basilinden insanlara (hastalik geçmedigine göre) asi yapmayi düsünürken, her sey gibi Kansere de neden asi yapilamayacagi, "evreka" derce aklima takilmisti. Bilir miydim bir gün
14 kanser olacagimi. Yooo! Aklima gelmezdi. Insan türünü ondan kurtarmak isterdim. Simdi kanserliyim. Benden bunu saklamak istediler. Niçin? Umutsuzluk vermemek... Ne umutsuzlugu? Kisi olarak var mi bir ölmeyecek, ölmez insan? Yok. Yeryüzünün bütün insanlari, er geç, bir gün öleceklerini bilmiyorlar mi? Biliyorlar ve yasiyorlar. Ben de simdi öleyim. Kanser bende neyi degistirdi? Ölmezken ölür mü oldum? Saçma. Herkes gibi ben de ölecegim. Islerimi tüm bitirsem de ölecegim, bitirmesem de. Kanserden ölüm çok mu aci verir? Bir yildir çektigim az olmadi. Son günler her yiyecege karsi tiksintili bulanti ve kimi kilimi kipirdatamayacak bitkinlik.. az mi iskence? Öyleyken, daha agir hangi acilardan korkacagim? "Yagi gittikçe tükenen kandil gibi" sönmek bu olmali. Yagim tükeniyor. Bir hanim, yüzümde, geçirdigim kitliga göre üç ayri çukur kesfetmisti. Çukurlarin sayisina bakarak, birinci derecede aç, ikinci derecede aç, son üçüncü kerte aç kaldigimi söylerdi. Beslendikçe çukurlar dolarmis. Gülmüstüm o zaman. Simdi hazret bir ayna aldi. Baska yapacagim olmadikça ona bakiyorum. Sahi, yüzümde çuhurlar üçlesmis. Biri yanagimda, ikincisi sakagimin altinda kulagimin önünde.. Üçüncüsünü merak ederdim. O da tam sakagimin üstünde kaslarimin ardinda imis. Üçü de derinlesiyor. Gözlerim de, henüz canli canli bakiyor ve bir seyler seviyor gibi, ama çukurlari çukur. Hele sürekli yol mosmor etmisti... Ölüm adim adim geliyorsa ne oluyor? Hiç. "Korku" sözcügüne biyik altindan gülüyorum. Niçin korkulsun? Bunlar hep egitim etkileri. Ben ölümden korkmuyorum. Yok öyle bir duygum. Kanserin ikide bir kalemime dolanmasi, hastaligi geriletecek yol arama itkisinden geliyor. Kendimi aldatacak degilim ya. Korku gereksiz bir süs. Yalniz, "geç kaldin Tataragasi" derce, kendi kendime Kanserin tedavi yollari üzerinde duruyorum. Östrogen (kadinda baskin hormon) Prostat kanserine iyi gelirmis. Bilmem. Niye birinci ameliyattan sonra bu tedbiri kimse bana hatirlatmadi? Boyuna sondalarla kazikladilar? Neyse... Simdi, Prostatin degil, her organin kanserine asi yapilmamis olmasini aklim almiyor. Kanser mikrobik degilse, virütik ise, bir hücre azginligi degil mi? Mikrop da bir hücre, Kanser de bir hücre. Virüs de, hücrelesmek yolunda bir canlilik özelligi. Neden asi yolu denenmez? Dünkü ari hikâyesinden, zehirlenmeye geçtim. Her ilâç bir zehirdir. Acep çesitli zehirlerden: Yilanin, akrebin ve baska canlilarin zehir türleri kanser üzerinde denenemez mi? Vaktim olsa ugrasirdim. Nereden nereye geldim. Kapitalizm kanseri koca insanligi tür olarak kemirirken, hangi kanserden kurtulmak birinci problem olabilir? Geçelim. Öteki "Ari hikâyesi" için baslamistim. Issizlik konuyu, kafamin yorgunlugundan yararlanip sulandirdi. Belki hastalik dikkati yahut eylem disi bekleyis kafa disiplininin zincirini kaçiriyor. Eski Romancilar gibi: "Ey kâari! Sadede gelelim" demeli mi? Sadet (konu) ne? Bombos vakti doldurmak su anda. Aridan açmistim. Frenkler gibi "karidân" açacak degilim ya. Balarilari gibi esekarilari da kollektif barinak yaparlar. Tipki Anadolu köylerimize benzer ari evleri. Çamurdandir. Delik desiktir. Her deligin içinde bir bas yatar. Ne yaparlar esekarilari orada? Izleyemedim. Yalniz, balarisinin balmumundan yaptigi petekleri, esekarisinin çamurdan yaptigini biliyorum. Bal petegi gibi düzgünlük göstermez o çamur evcikler. Son bir insaat modasi çikmis. Üstüste, içiçe bir mahallenin bütün evleri, hepsinin günes görmesi için üstüste, yanyana getirilmis. Bir evin dami, ötekisine teras yahut bahçe olacakmis. Kapitalizmde iratçi asalak sinif, arsalari ates pahasina çikardikça, anlasilan bu esekarisi stilinde mimarliklar alip yürüyecek. Esekarilarinin arsa kitligindan o tür insaatçiligi ezeldenberi uyguladiklari söylenemez. Ancak, korunma içgüdüleri, yuvalarini dar yarik ve deliklere sigdirma geregini ortaya atmis olacak. Arilar da anadan dogma mühendis - mimar olduklari için, insanligin Etiler devrinden veya magara çagindan beri unutup, 20. yüzyil sonunda yeniden denedigi stile basvurmuslar. Her ne hal ise. Çocuklar, baska oyun bulamayinca, esekarilarina karsi duyduklari düsmanlik duygularina kapilmis olacaklar. Canimiz sikildi mi "Ari kizdirma"ya can atardik. Toplu ari evleri çogu derin duvar deliklerinin ta içlerinde gizlenir. Ve esekarilari kollektif yuvalarinin bulundugu yeri belli etmemek için epey tedbirli davranirlar. Biz çocuklarsa, mahalleyi rahatsiz eden esekarilarini yuvalarinda rahatsiz etmeye bayilirdik.
15 Uzun, ince birer degnek peylerdik. En atilganimiz, degneginin ucunu ari yuvasinin bulundugu delige birden sokup irgaladi mi, içeride, disarida bulunan bütün esekarilari simsek gibi pike uçuslarla üzerimize saldirirlardi. Kaçan kaçar, yakalanan esekarisinin ignesini yer. Kimi güler, kimi aglar. Oyunda hepsi var. Simdi ari sokmasi ile romatizma tedavi ediliyor. Ben kanser tedavisini de düsünmüyor degilim. Yetmisinden sonra esekarisi kizdirmaya hevesim kalmamis. Son politika yillarinda sosyalizm çocuklari öyle bir oyun-idmana heveslendiler. Ordu kendi deliginde yuvalanmis. Çocuklar zorla yahut keyif için ari kizdirmaya giristiler. Arilar da sikiyönetim ilân ettiler. Ordu arilarinin uluorta igneleriyle Kapitalizmin yatalak romatizmasi tedavi edilebilir mi? Parababalari onu umuyorlar. Çocuklari onun için kiskirttilar. Arilari en sonra kizdirttilar. Sonu gelir mi? Bosuna. Çocuklar: "Biz kizdirdik" saniyorlar. Arilar "Çocuklar yuvamiza çomak soktular" saniyorlar. Parababalari iki tarafla da alay ediyor. Böylesine çocukça bir oyun böyle sinsice dramatize edilince, arilarimizi bir düsüncedir almayacak mi? Bana öyle geliyor ki Sikiyönetimin daha yarisi geçmeden isin drami bitti, komedisi basladi. Koskoca bir Ordu düsünün. Bütün agir silahlari ile birkaç sakalli veya tüysüz çocugun pesine düsmüs. Arada ne güç dengesi, ne oranti var. Ve Sikiyönetimin en ciddi bildirileri: Kaçan çocuklarin sakal biyiklarinin kesilip kesilmedigi çevresinde dolasiyor. Bir ordu da bu denli tuhaf duruma düsürülmemeli idi. Birinci Ordu Komutanligi: "Bizim seyyar berberlerimiz yok" diye radyoda ilânlar veriyor. Olacagi bu idi. Bezirgân Parti Politikacilarinda utanma duygusu olsa bile, gülme hissi sifira inmis olabilir mi? Bir ülkenin bir milyon kadrolu ordusunu, o ülkenin birkaç yüz yüksek ögrenim gencinin izine düsürmek, baska herseyden önce gülünç oluyor. Polis o gençlere saldirirken edepsizlik ettigi için konu bir dramdi. Ordu bu drami kaldirmak için, edebi, hayasi ile çocuklari kovalarken, konu ister istemez komediye dönecekti. Sikiyönetim, iri yari generallerin çoluk çocugu tutmak için kovalamaca oynamalarina döndü. Çocuklara oyun lâzim. Kaçiyorlar. Arada bir ikisi duralayip yakalaniyor. Haydi bir Resmî Bildiri. Kabine daha az komik degil. Anayasa degisikligi için yeniden Üniversite Profesörlerine danismalar basladi. Canim, Sikiyönetim olmadan da Profesörlere danisilamaz miydi? Danisilacaktiysa, Sikiyönetime neden gidildi? Hükümet nedir? Meclisin oyu ile iktidara gelen degil de, geldikten sonra iktidarda kalan bir organ. Meclis önüne kim getirir hükümeti? Baskanin seçtigi Basbakan. Kim düsürür hükümeti? Meclisin oylari. Demirel'i düsüren Meclis oylari mi? Hayir. Silâhli Kuvvetler Muhtirasi. Kim onlar? 3 Kuvvet Komutani ile 1 Genelkurmay Baskani. Erim'i seçtiren bu 4 kisi. Demirel'i düsürecek oyu hiç bir zaman toplayamayan Meclis, Erim'e toptan oy buldu, verdi. Hükümet silahin gücüne dayaniyor. Bu alfabe gerçekleri önünde hâlâ Demokrasicilik oyunu ciddi ciddi nasil oynanir? Böyle çiftetelli gibi oynanir. Niçin? Birilerini kandirmak için.. Gene komedi. Hele o bes adim önde Genel Kurmay Baskani, arkada kiliçlarini takmis 3 Kuvvet Komutaninin uygun adim Cumhurbaskani'na gidisleri.. gün ortasi.. parodi: Geçit resmi... Bayram degil, seyran degil, 12 Nisan. Çocuklar Ordu'yu kizdirdi. Ordu 4 Komutani kizdirdi. 4 Komutan Meclis'i - Hükümet'i kizdirdi... Birari kizdirmasidir gidiyor. Su Unkapani Ziraat Bankasi kapicisindan daha ciddiye alan çikmadi bu isi. O da öldü Öyleyse Sikiyönetim niçin? Isçi Sinifi için. 1- Yeni Sikiyönetim Kanunu maddelerinden: "Grev ve lokavt yetkileri sürekli olarak durdurulacak veya izne baglanacak... Isgal, fiili durum, boykot ve is yavaslatilmasi gibi hareketler önlenecek, gerekli tedbirler alinacak.. Gösteri yürüyüsleri yasaklanacak..." (Hürriyet, ) 2 - Tam 30 Nisan günü Is Kanunu Meclis'te.. AP'li Enver Turgut AP'li Baha Müderrisoglu'nu tokatlar, CHP Isçi Milletvekilleri: "Devlet kesiminde isçi sendikaciliginin kaldirilmasinin amaçlandigini" öne sürerler. "Hükümetin basina dek iletilen haksizligin düzeltilmesi konusunda akilci bir yola girilmesi beklenirken, çarpiklikta israr edilmis olduguna bir kere daha tanik olduk." "Böylece AP, yillardir özlemini duydugu,, ancak haksizligin verdigi
16 güçsüzlükle gerçeklestiremedigi ISÇI HAKLARINI BUDAMA planini, Reformcu hükümetin sahsinda gerçeklestirmek firsatini bulmustur." derler. (Cumhuriyet, ) Sikiyönetim tasarisinda bütün"degisiklikler" insanla alay etmek: "Kolluk" yerine "Zâbita", "Yayinlar yerine "Yayimlar", "Sansür altina almak" yerine "Sansür koymak"... Bu ara "Silahli Kuvvetler Personel Kanunu", "Generallikte beklemenin 4 yila çikarilmasi", "Özel, af", "fiiller basin yoluyla islenirse cezanin arttirilmasi", "Sayin Parlamenterler'in maas meseleleri simdilik bir çözüme baglandigindan, onlarda da bir heves, bir dirilik görülüyor." (Cumhuriyet, )... Alavere, dalavere: Isçi Mehmet nöbete! Parababalarinin: "Basin Hürriyeti" diye göklere çikardiklari, Sikiyönetim krallarina bile o Tabu kavram önünde istavroz çikartmayi ögrettikleri seyin korkunçlugu, son olaylarla bir daha siritti. Adam istedi mi, Parababasina yan bakan Basinin "Hürriyet"ini 00 No. kâgidindan daha kolayca yirtip helâya atabiliyor. "Hürriyet" kimin? Parababalarinin: Zaten modern bir gazete, yüz milyonluk sermayeden baskasinin isi degil. Bir de S.Y. azraili diktin mi basina Basinin: Sikiysa Parababalarinin hosuna gitmeyen bir yazi çiksin. Simdi "Hürriyet" onlarin. Utanmadan söyle yaziyorlar: "Özerklik basina buyrukluk degildir." "Üniversite özerkligi âmenna... Bir dokunulmazlik zirhi arkasinda Türkiye'yi bölmek isteyenlerin lâf kalabaligina getirerek, Anayasa yolu ile giristikleri bir tertiptir ve maalesef, ne Kurucu Meclis'in çogunlugu ard düsüncelerin farkina varabilmis, ne de Partiler uzun süre oyunun niteligini kavrayabilmislerdir." "Ama artik takke düsmüs, kel görünmüstür." "Çok vakit kaybettik anarsik olaylar yüzünden. Yeniden ayni ortama dönmemek için tedbirli olmamiz gerekir." Su bes alti satir bütün bir Program. Bu Programi kim düzüp uyguluyor? Sayilari 30'u geçmeyen milyoner firmalardan "Hürriyet" ( ) gazetesi ve omuzdaslari! Herif nerelere dek vuruyor? 27 Mayis'i kündeye getiren Kurucu Meclis'e ve O'nun Anayasa'sina ve o "hile-i serriye" sayesinde iktidara tereyagindan kil çekerce çikarilmis, hepsi birbirinden asagilik Parababalari'nin maskeli maskesiz Partiler'ine dek... Bunlarin hepsi yanilmis. Kim yanilmamis? Daha dogrusu, tümüyle Türkiye'yi 10 yil aldatmis ve "Anarsi"ye bogmus durumda yanilmaz papa hazretleri durumunda kim kalmis? 3 Kuvvet Komutani ile 6 Sikiyönetim Generali. 35 milyonun içinden çikamadigi durumu, simdi bu 9 kisi bir kalemde dümdüz edebilecek! Durum böyle gösteriliyor. Bu Kutsal Gücü o bes on kisi nereden bulmuslar? Kimse bilmiyor. Onlarin yanilmadiklari nereden biliniyor? Hiç bir yerden: Ellerine tutusturulmus zor ve silahtan. Madem ki zor ve silah onlarda, hakli da, yanilmaz da onlardir... E, 27 Mayis günü de böyle degil miydi isler? Otuz kirk subayin kuvvet elindeydi bir an için. Hak ve yanilmazlik da ellerinde sanilmisti.10 yil sonra bir de bakiliyor ki: Meger bu kimselerin Türkiye'ye çizdirdikleri sanilan rota, ülkeyi "Türkiye'yi bölmek isteyenlerin" pençesine düsürmüs... Iste buna develer gülmez mi? 1960 yili 30 kisinin tüm yanildiklari belli olmussa, 1971 yili 5-10 kisinin millete alinyazisi çizisleri, bir 10 yil sonra 3 kat, 6 kat daha yanilgin çikmaz mi? Bu mantik sonucu akla bile getirilmiyor. Ve bütün gözleri açanin "Anarsik olaylar" suçlusu bes on genç yaka paça ediliyor. Su ne ettiklerini kendileri de bilmeyen birkaç yüz çocukmus "Türkiye'yi bölmek isteyen". Çocuklarin kafalari içine giren yok. Bilmiyoruz bölücü müdür düsündükleri. Ama, bir sey biliyoruruz: de Gaulle'ü alasagi eden 68 Fransa ögrenci olaylarinda, derin patlayici maddeler ne olursa olsun, onlari fitilleyip atesleyen planin görünmez uygulayicisi Amerika U.S. damgali evren provokatörler örgütü CIA ve yerli - yabanci ajanlaridir. Fransa gibi de Gaulle'ü çikarmis, en uçsuz yetkilerle silahlamis bir ülkede bile, NATO'ya ve Dolar'a yan bakanlar de Gaulle'ün "Demirperde" gerisinde gezindigi bir gün, önce allak bullak, sonra tepesi taklak getirilirse, NATO yetmemis CENTO, o da az görülmüs SEATO aglari ile örümcek agina düsmüs sinekten beter, kiskivrak baglanmis, bütün topraklari üsler, radarlar, füzeler, casus uçaklar ve onbinlerce yerli - yabanci ajanla kaplanmis, en ufak bir insancil düsünce ve davranisa göz yumulmamis bulunan Türkiye'de
17 mi CIA'nin parmagi olmaksizin kimseye soluk aldirilabilir? Ve bütün olaylar (ekonomik, sosyal, politik, kültürel) sömürge olma yolunda çig gibi yuvarlanan bir ülkede: Bes on komutan ile bes alti yüz ögrenci tarafindan mi yaratilmis ve güdülmüs olabilir? "Hür Basin": 35 milyon insani ahmak ve bunak yerine koyup, isi o denli maskara ölçülerde yutturabilecegine güveniyor. CIA'dan baska kim, nasil bölebilir Türkiye'yi? Bu gerçeklik akillarin kenarina bile getirilmemek için, "Hür Basin"dan daha elverisli bir yaygara ve hokkabazlik yeryüzünde bulunamaz. Oysa "Anarsi"nin bölücülügü en çok nerede toplaniyor? 50 yildir Emperyalizmin: Içli - disli Parababalarina dayanarak kiskirttigi ve kundakladigi "Kürtlük" meselesinde toplaniyor. Üç tane Ankara kilkuyrugu, iki buçuk okunmaz paçavra "sol" yayininda, tam indikatörce ve provokatörce Kürtlük meselesine deger degmez, ülke yangin yerine dönmüsmüs!.. Öyle gösterilmek isteniyor. Ve ne yazik ki, aktör birkaç yüz ögrenci ile aktör birkaç General de gerçekten o düpedüz alçakça yalana inanmis, kanmis göiünüyorlar. Yani, üç buçuk atesli ögrenci de sahiden marifet saydiklari o bölücülük isini kendileri yaptiklarina inaniyorlar üç buçuk sogukkanli General de bu isi ögrenciler yapiyor, biz önleyecegiz kanilarinda besbelli son derece samimi ve kararlidirlar. Iste oyunun bu kertesine insan dayanamiyor. Parababalarinin 50 yildir islettikleri ve zaman zaman dehsetle destikleri bu çiban, bir buçuk yilda üç buçuk çocugun isi nasil olabilir? Buna o çocuklarin kendileri en basta inansalar bile, suyun basinda, -hiç degilse- görünen üç buçuk yüksek yetkili General gerçekten nasil inanabilirler? CIA'nin bütün gücü ve marifeti, hüneri burada: Uykuda gezer kuklalarini göz göre göre çektigi iplerle diledigi oyuna kaldirir da, bu kuklalar kimin elinde bulunduklarini akillarindan bile geçiremezler. Geçirtmez ki eloglu. Geçirtmemek için CIA her yil milyar Dolar (Türkiye'nin en az 15 ile 30 yilda 35 milyondan toplayamadigi parayi) harcayarak bu isleri tezgahlamaktadir. Görünürde iz, toz birakir mi? Ancak Türkiye'de Kürtçülük meselesini kimlerin, hangi "sosyalist"lere, niçin islettirdikleri ara sira baska amaçlarla ortaya atilan yazilarda siritmaktan geri kalamazdi ve kalamiyor. Türkiye'de Kürtlük meselesi, Parababalari kumpaslariyla baslica iki kast güdülerek 50 yildan beri isletilmektedir: 1- Türkiye'de hiçbir zaman en pis burjuvaca Demokrasi'ye bile soluk aldirtmamak; 2 - Bunun için daima: a) Komünizm, b) Kürtçülük.. korkuluklarini her an, her yerde çan çalarak dolastirmak.. 27 Mayis kayintisi bu ezelî ikiyüzlü taktigi birlestirmeye yaradi. Demokrasiyi kökünden baltalamak için, büyük yiginlarin saskin bakislari önünde Sosyalizmi Vatan ve Millet ihaneti biçiminde maskeli haydutluga çevirtti. Bunu bizim Parababalari kendi baslarina güç kivirtabilirdi. Dünya deneylerini bütün ayrintilariyla beyin tröstü arsivlerinde her gün silip parlatan Parababaligi (yetmis yedi buçuk Emperyalist ve geri ülke ajan örgütleri: Basta CIA'lar, Entelicens Servis'ler, ve ilh., ve ilh.'lar) Türkiye orjinalligine en uygun biçimleriyle ortaya atmayi bildi: A) Sosyalizm: Bir gangsterliktir. B) Bu gangsterlik Kürtlük yangini ile tutusur. Bu oyunu öylesine sinsice, basamak basamak, her elemani ve araci ayri ayri sahneye koyarak oynatti ki, simdi artik en objektif gizli verileri eliyle tutan en uyanik MIT generalleri bile, perde ardindan bütün ipleri çektiren CIA'yi bile bile zemzemle yikamak ve savunmak zorunda birakildi. Ancak olaylar olaylardir. Biz onlari ne denli yerin altina itersek itelim, CIA onlara bakan gözleri ne denli külleyebilirse küllesin: Hiç umulmadik yerden meduzun basi, yahut kuyrugu kendiliginden kendisini ele verir. Bunun en son ve aktüel örnegini, MIT'in, dolayisiyla CIA'nin oldukça usta organi Milliyet Gazetesi verdi. Simdi artik Parababaligi "Vatan kurtaran Saban" rolüne girdi ya.. Kendi uydurdugu yalanin tehlikeli yanlarini budamak için nasil : "Türkiye'de sosyalizmi dejenere etmekte" oldugunu ve bunun Kürtlük probleminde ne anlam tasidigini kendisi "bilginci" edalarla açiklamak zorunda kaldi. Parababasi "Hürriyet"in yukarida andigimiz hayasizca martavallarini özetledigi ayni gün: Mit'oloji organi Miliyet'te,"Düsünenlerin düsünceleri" sütununda: "MILLIYETÇILIK ve IDEOLOJILER" basligi altinda, oldukça gerçekçi bir yazi çikti. Yazinin kendisinden çok daha önemli olan sey, yazarinin kimligidir. Yazarinin adi, sani ve gradosu: "Prof. Dr. Kemal H. Karpat"tir. Ne var ki burada
18 ne "Prof'luk, ne "Dr"luk önem tasimaz. Asil önemli olan yan, bu "Prof.Dr"un, o satirlari kaleme aldigi sirada bulundugu yer ve kat ve kariyerdir. Imzanin hemen altinda "Prof. Dr. Kemal H. Karpat"in öz kimligi söyle açiklanir: "Wisconsin Üniversitesi'nde Misafir Ögretim Üyesi" Bu besbelli CIA'nin seçip, parababaliginin kale - kâbesi Amerika U.S. Üniversitesi'ne Ögretim Üyesi yaptigi Bay "Prof. Dr." bir numarali problem olarak Kürtlük meselesini ele aliyor. Orada söyle inciler dizilir: "Kürtçe konusan Türkler'in sayisi 3 milyon civarindadir ki bu tüm nüfusun yüzde 8'inden azdir.". "Kürtçe konusanlar arasinda önemli bir grup alevidir. Bunlar 1. Selim zamaninda sünnilerin ve devletin baskisindan kurtulmak için Kürt Beyleri'nin yanina siginan ve zamanla kendi dillerini birakarak Kürtçe konusmaya baslayan Türkmen asiretleridir." Sonra: "Ilmi ve gerçekçi sinirlar" içinde görünmek için, su iki martavali bize de "Lâ, lâ, lâ" diyerek kabul ettirilmis sayar: "Cumhuriyet rejiminin bas davasi (içten birbirine kaynasmis olan) bu topluma, modern,çagdas uygarlik seviyesinde bir hayat temin etmek olmustur." "Türkiye'de Kürtçe konusanlar herhangi bir ayrima tabi tutulmamaktadir." Gerçeklik ise, bu iki iddianin tam tersi degil midir Parababaligi 50 yildir Kürtçe konusanlari herseyde en feci ayrima tabi tutmakla, milletten kopusmaya zorlamistir. Ve Kapitalizmin "böl ve hükmet" bizantizmini bir sömürge ideolojisi biçiminde sürdüren esitsiz gelisimini resmen "Mahrumiyet Bölgesi Dogu" teriminde özetlemis, bütün MilIet içinde özellikle Dogu'yu en gerici Agalik sisteminde bogdurarak meshur: "Çagdas Uygarlik seviyesi"nden uzak tutmaya önemle, bilinçle özen göstermistir. Ve bugün CIA'nin at kosturdugu meydan olarak Türkiye insanlarini böyle düsman kardesler durumunda sömürmesine taban hazirlamistir: Bütün o Prof. Dr. martavallari ortasinda asil agizdan kaçirilan korkunç gerçek ise söyle konur: "Bölücü ve dar anlamda milliyetçi... düsünce ile hareket edenleri iki grupta toplamak mümkündür. Birinci grupta bir Kürt Devleti'nde ekonomik ve sosyal çikarlarini daha iyi korumak isteyen FEODAL BEYLER ve SEYHLER yer alir (Hani ya "Çagdas Uygarlik"? HK.). Ikinci grupta ise çesitli sol gruplar içine sizmis, sosyalizm maskesi altinda Kürt milliyetçiligi propagandasi yapan bazi aydinlar yer alir." "Netekim Irak'ta ayni yollardan giderek Kürt milliyetçiligini savunanlar, Türkiye'de anti-emperyalist geçinenler, ilk firsatta BÜYÜK DEVLETLER'DEN, bu arada AMERIKALILAR'DAN BOL BOL DESTEK almakta tereddüt etmemektedirler. AMERIKA'DA yayinlanan bazi DERGILERIN ve KÜRT ÖRGÜTLERININ NASIL FINANSE edildigi incelenmeye deger bir konudur. Demek asil "Bölücü düsünce ve hareket" nerede, "nasil finanse ediliyor"? Amerika U.S. basta gelmek üzere Dünya Finans - Kapital anayurtlarinda. 6. Sikiyönetim Kralcigi ise neyi inceliyor? Türkiye'de o "bölücü"lügü FINANSE edenlerin Üslerini, Silahli Kuvvetlerini mi? Hayir. Onlari "inceleyecek" birkaç çocugun içine sokulmus CIA ve ilh. "BÜYÜK DEVLET" ajanlarini mi? Hayir. "Reform Hükümeti": Reformu birakti, "âsayis"i tutturdu. A.I. bile dayanamiyor: "Erim hükümeti bir POLIS HÜKÜMETI görüntüsünü almamali" (Milliyet, ) diyor. Sikiyönetim: Trafik polisinin görevini kolaylastirip, çoluk çocukla kolcu kaçakçilik oynuyor. Parababalari Sikiyönetimi bile 6 parça etmis: Iliskilerini Erim'e vermis... Anladik: CIA'nin âleti alanlari da kovalamali. Ama o âletleri kullanan el öpülür de basa konursa, su 2 milyon issizler yurdunda, CIA her zaman bin bir yeni âlet bulmaz mi? (5.30) Halki dünyadan bezdiris, hep yalniz Parababalarinin mi isine yarayacak? Biraz "Ceza suçun türündendir. (Elcezâ min cinsel amel). Parababalarinin vermeyecekleri yetki yok: I.I. Pasa sikisinca hep onu söylemez mi? "Yapamayacagim sey yoktur!" Ne yapabilir öyle bir kararsiz (girisimsiz ve çapsiz) Alti Kulaç Beberuhî dedigimiz "avorton"- Napolyon döküntüsü? Bir avuç Modern ve Antika Parababasinin, her ne pahasina olursa olsun: Vatani Amerika'ya uydu yapmak, Milleti Batili Emperyalizme ortak - köle etmek bile hak rahmeti geliyor. Türkiye'nin Lâtin Amerika'dan
19 geri kalir nesini biraktilar?.. O da lâf: Lâtin Amerika'nin "Gorilleri" (Gerici Generalleri) bile, ellerinde olmayarak halka yaklasiyorlar. Bizimkilerin henüz... "yapmayacaklari" ne kaldi? Bilinemez. Türkiye'yi Endonezya yapmayacaklari söylenemez. Belki de alttan alta onun hazirligi içindeler. I.I: Pasa Masalari: "Çikarim sokaga, halki çetecilere saldirmaya kistirtirim!" diye bagirmadi mi? Bagirmasina hacet yok. Onun "Sokak"tan ödü patlar ödlekligini kim bilmez? O bir numarali "Sokak", yani "Halk" düsmani mi sokaga çikacak?.. Allahi göstermesin. Onun "Sokak" ve "Halk" dedigi: Bizans gününden beri her bahsis sunana bogaz tokluguna parali-asker olmaktan baska is güç bulamamis, kaldirim tasindan daha kirli ve utanmaz olan ulûfeli kapikullaridir. Yetmis yedi buçuk yabanci sermaye casusu bütün sularin basini kesmis. Istanbul'un en lüks yeri: "Gayrettepe"de Toplum Polisi'nin yeni binasinda ne istenirse var.14 milyon 500 bin liraya alinan bina 12 kat. Asansörü var. Kaloriferi mevcut. Lüks bir sinema salonu ve lokantasi en modern sekilde hazirlanmis." diye yazmiyor mu Parababalarinin 1 numarali rezil provokatör tellâli, "Hürriyet" adini da en les kenefe takan "Hürriyet" gazetesi, günü? Iste o "Lüküs Hayat" saglanan "goril" yavrularinin bir bölügüne "sivil" giydirip "Komando" adiyla ögrenci yurtlarina saldirtmadilar mi? Bu Atom çaginda Sen-Bartelmi katliâmina kiskirtmanin para etmedigini I.I. Pasa da, cinayet fetvalari verdigi tilki yuvasindan dehset içinde kalarak seyretti. Onun "Sokak" dedigi bu, en pis sokak çamurlari içinden seçilmis en soysuz parali Kapikullari idi. Onlari el altindan alçakça hazirlayip sinsice göz kirpa kirpa kiskirttigi halde ne gördü? O "Sokak" ve "Halk" adini verdigi ve "Lüküs hayat" cenneti vaid ederek aylikli Sivil Savas askeri yaptigi zavalli paçavra proleterler bile kiviramadilar. Gerilerinde Ordu Silahi, ardlarinda resmi elbiselerini çikarmamis Polis kiliklilar kendilerini "Halk" diye öne, ögrencilere saldirmaya iteledikleri halde bile, iki buçuk derme çatma hava fisegi ile kendilerini savunan bir avuç gence saldirmayi, arslan yatagina girmekten daha korkunç buldular. Ve din, iman, minare, ezan kiskirtmalari ile tempo tutuldugu halde, "sivil aylikli asker" "Komando ülkücüleri": Eli kolu bagli genç kizlarin coplanarak sokulduklari polis arabasi karanliginda bacaklari arasina el atmaktan daha "nâmus koruyucu", "vatanperverlik" cesareti gösteremediler. Resmi polisin onu bir tek genci sille tokat kan içinde sürüklerken, ona gidip bir it tekmesi atmaktan daha gösterisli ve maas - ikramiye artimina elverisli davranis ellerinden gelmedi. Ondan sonra "Sokak" ve "Halk" adi bir daha agiza alinamadi. 27 Mayis'in "Pasa birakmamak" geregini düsünmüs olmasini bile affedemeyen üç bes amelmanda "hirs'i piri"li, yaslilik bunamasi yerli mali "Goril"i, uzun yillar CIA tezgâhindan geçirttiler. Sirk hayvani gibi "egittikten" sonra, Sark kurnazligi ile gençlere karsi "Ordu" imisler gibi genel saldiriya kaldirttilar. Türkiye'yi Endonezya yapmak istemiyor degiller: Simdiye dek henüz yapamadilar. Önümüzdeki günler elleriden gelirse bunu yapmak, onlar için Mac Mahon Nemrutlugu'nun en yüksek Saltanat rütbesi ve en yagli gizli - ödeneklerle en dolgun emeklilik garantisi, hiç degilse umududur. Bu maas, apartman, hususî otomobil için, Sirket "hakki huzur"u (ki onlar buna sadece, Pasa Babalarinin Parababalari agziyla: "HUZUR"! diyorlar. "Asayis" diyorlar), onun için elbet "Yapamayacaklari yoktur!" Ve ellerinden geleni arkalarina koymuyorlar. Simdiden küçük ölçüde bir Endonezya katliami tecrübesi içindeler. Artik Abdülhamit jumalciligini gölgede birakan provokasyonlarla en demokratik palyaçoluga kanmis veya öyle görünmekte çikar bulmus olanlar ve olmayanlar üzerine dahi "raporlar" kimbilir nasil yagiyordur? Ve her adi geçen, en az 30 gün "Göz altina" aliniyor. Geceli gündüzlü baskin yapan tüm pasli Devlet Makinesi, rüsvetçi - irtikâpçi karincalanmalarina bakmaksizin insan avciligina çikti. Arkasindan ne gelecegini kim biliyor? Basta CIA Efendileri gelmek üzere, hiç kimse! Ötede, ayni günlü, ayni Parababalar Istibdati'nin en kepaze paçavrasi "Hürriyet", birinci sayfasini kaç 36 puntoluk 3 sira harflerle doldurmus: "ISRAIL BASKONSOLOSU, GÜPEGÜNDÜZ EVINDEN KAÇIRILDI!"... Ve çildiriyor Parababalari Vatan ve Millet hâini usaklari, o bir avuç çoluk çocugun ele avuca sigmayisi önünde. Rezil oldular Halk ve Dünya önünde. Bu topragin, kendilerine Cennet yerine Cumhuriyet adanmis gençlerini,12 kisiyi baglayan, "Baskonsolosu tabanca kabzasi ile yaralayan" "Silahli 4 kisi"yi, bütün Radyo ve Reklâm yayinlari ile kanun disi Kanli "Zorbalar", "Haydutlar" olarak "kamu oyu" dedigi sey
20 önünde kötülüyeyim derken, ölçüsüz büyütüp tehlikelestiriyor. "Yapamayacagi sey yoktur!" Parababaliginin. Ama, Millet içinde bir avuç vurguncu - soyguncu çete azinliginda kalisindan gelen aczini ve saskinligini gizleyemiyordu. Lâtin Amerika Gorillerini fersaf fersah asarak, Endonezya Sen Bartelmi'leri hülyasi içinde düsmedigi azginlik ve sarhosluk birakmiyor. Cinayetlerinin korkusunu, törenler ve tingir mingir "Türküler ve oyun havalari" ziril ziril çaldirilarak örtmek istiyor. "Türk Milleti tarihinin hiç bir devrinde hâinlerin ve gaafillerin yaninda birakmamistir." Atatürk'ün "Ya Istiklâl, ya Ölüm" parolasi, "Sikiyönetim tedbirlerini Millet'in vicdan muhasebesi yaparak Devlete yardimci olmalari" mi isteniyor? Ne zaman? Türkiye dört basinda Amerikan üssü yapildigi gün! Ya o güvenilenlerden biricigi olsun gerçekten halki seven kisiligini yitirmemis bulunursa? Bundan korkmuyorlar mi Parababalari? Korkuyorlar. It gibi korktuklari, ezeldenberi ebedî Sikiyönetim altinda bulunan Türkiye'nin tümü için bir tek "Sikiyönetim Komutanligi" yakistirmamis olmalarindan belli. Sikiyönetimi 6 parçaya bölüyorlar ki, içlerinden biri "Yeter!" dese, ötekiler ona karsi isletecekler. Bu antika Bizantizme güveniyor gibidirler. Ya güvendikleri daglara kar yagarsa? Ya korktuklari baslarina gelirse? Iste o zaman, moruk sihirbaz cânavar kocakari acüzelerinin küp küp üstüne göge dek yigip tepesine çiktiklari, çok saglam bir Bâbil Kulesi kendilerini Allahla yakin kildi sanirlarken ne olacak? Alttaki küplerden biricigi çekilince seyreyleyin gümbürtüyü! Fosillerin bütün büyücülükleri, muskaciliklari, sihirleri, kerametleri kendi kutsal kurnazliklari, ikiyüzlülükleri, hâinlikleri ile birlikte gümbür gümbür gidecek. Bundan onlar da korkuyorlar. Geceyanlanndan sabahlara dek her saat basi bir ölüm kanunu daha firinlarken, saklayamadiklari ürküntüleri ve telâslari budur. Azicik olsun, su Yeryüzü'nün en geri kalmisi yaptiklari ve biraktiklari topraklari ve o toprakta Etiler çaginin köleligini yasattiklari, su iler tutar yeri kalmamis zavalli fakir halki... davar sahibinin sigirini düsündügü denli olsun düsünmüyorlar mi?.. Düsünmüyorlar. Düsünemiyorlar. Uluslararasi Parababalarinin binbir masonik kasap dükkânciligi hepsini inanilmaz kertede afsun tafsunlamis. Tarihte bütüin benzerleri, Firavunlar - Nemrutlar gibi, bütün basi göklere ermis Bâbil kuleleri gibi, öyle yikilacaklar. Insanca yasamadilar. Gorilce can verecekler. Ne yazik ki Millet çekiyor. Ne mutlu ki Türkiye'de de, bütün vurgunculuguna raginen, Kapitalizm bir modern Isçi Sinifi yaratmaksizin soygun yapamadi ve yapamaz. "Genç Türkler" gelenegi, geçen yüzyilin "Sâirane" atmasyoncu hafiyeligi yerine, halka inme yoluna hizla giriyor. Geri kalan, hep domuzuna ve tüm bosuna cellâtliklardir. Biraz daha kazsinlar koca bunak köstebekler, biraz daha kazsinlar.. Kendi kazdiklari kuyuya kendileri düsecekler. Hem bu sefer 27 Mayis gibi Yassiada'da yaz mevsiminde günes banyosu yapip, içlerinden birkaçini fidye vermekle savamayacaga benzerler. Azmettikleri amaç o. Daha simdiden, gizli tarikat yolcularinin yabani orman derinliklerine sigindiklari gibi bir kaçinilmazlikla Türkiye'nin yüzeyini aydinlarin Maki'si durumuna getirdiler. "Silahli Halk Savasi"nin geveze özentilerinden mi dehsete kapilmis görünerek, 27 Mayis'in bile uydurma Demokrasiciligini bir vurusta yok etme hirsina atildilar? Aldiklari sonuç ortada. Bütün satilmamis düsünür insanlar bir daha iyi düsünme duvarinin dibine itilip kistirildilar. Is tam "Sirazesinden çikti". Oyun sandiklari: Oyuncaklari diriltiyor. "Demokrasi" mi? Onu Parababalarindan beklemek, ölü gözünden yas ummaya benzer. Onlarin tek güvençleri: Zorbaliktir. Istedigin salla ört, altinda yatan meduz, 7 basli ejderha Parababaligi zilgidi kanun, manun dinlemez. Cigeri bes para etmedigini kendi eliyle ilân ederek evrene maskara yaptigi Parlemanto'ya, Anayasa adina Anayasa'yi tepeleyen her kanunu her saat basi zincirleme çikarttiracaktir. Sikiyönetim Mahkemeleri mi? Istiklâl Mahkemeleri, Türkiye Halki ve Ordusu basbasa vererek kanli Istikâl Savâsi'ni yaparken etkili oldu. Sen gâvuru al. Fol yok, yumurta yokken "Vatanin Harim'i Ismetine" sok... Halife Sultan'in kabahati ne idi? Türkiye en ulu Evren Emperyalist Savasi'na zorla sokulduktan sonra en büyük yenilgisine ugramisti. Gâvuru, Halife ne ile durduracakti? Simdiki Efendilerimizin öyle yüzeyde bir Saltanatli muazzeretleri bile yok. Türkiye'yi bile bile, sinsice yabanci Emperyalist istilâsina ugrattilar. "Kazandik" diye bagiriyorlar. Sikiyönetim veya Mahkemesi bu yikilisi önleyebilecek mi? Tersine: Simdi
Daha göster
Kivilcimli gunluk anilar kim suclamis mektuplar
DR. H İ K M E T K I V I L C I M L I B Ü T Ü N ESERLERİ: 66
GÜNLÜK ANILAR
İÇİNDEKİLER AYRIM I Önsöz Anlamındaki İlk Notlar
9
AYRIM II Alanya Notları
19
AYRIM III Şam: Tarihte Sam Oğulları
81
AYRIM IV Sofya: Yaşayan Sosyalizmden İzlenimler
139
AYRIM V "Finike Sularında Barışçıl Korsanlık" Türkiye'den Çıkışın Hikayesi
169
AYRIM VI Geçmişle Kısa Bir Hesaplaşma
197
AYRIM VII Yugoslavya: Yolculuğun Sonu
227
AYRIM VIII Kim Suçlamış Parti
Anılarım
237
AYRIM IX Mektuplar
363
- İstanbul 1. Sıkıyönetim Mahkemesi'ne İlk Mektup
365
- Brejnev'e Mektup
367
- İstanbul 1. Sıkıyönetim Mahkemesi'ne İkinci Mektup
377
Ayrım I Önsöz Anlamındaki İlk Notlar
25.4.1971 (Pazar) Kaç on yıldır hatıra, anı tutmadım. Neye yarardı? Tutsam, aşağısı sakal, yukarısı bıyık, farelere besi olacaktı. Belki vaktim de yoktu. Yahut anı "deşarj"ı (boşalması) gerekmedi. Bilmiyorum. Yalnız her gün kalemsiz kağıtsız dakika geçirmeyen elim uzun yıllardır anılara varmadı. Hangi anılara? İdeoloji üzerine boş durmadım. Duygusal er-dişi ilişkileri 70'ine merdiven dayamış insan için nedir? En iyisi susmak. Yalnız o iki doğrultu dışında bir trajedim, gittikçe sona yaklaştığımı bağırıyor. Bir yıldır kanıyorum. 13. sondalı, bıçaklı müdahale geçirdim. Bunlardan 4'ü narkoz altında, 9'u uyutulmadan tam işkence olarak geçti. "1. Şube bıraktı, Prostat aldı işkenceyi" diyorum, gülerek acı acı. Demek, bir alınyazısı olsa, benimki ömür boyu işkence yazılmış. Birinci büyük ameliyatta, "Hiperplazya prostatika" (prostat bezinin büyümesi) çıktıydı. Kurtuluş sandım. Aradan ay geçmedi, idrar bozuldu. Kanama azdan başlayıp gittikçe arttı. En sonunda birinci krizden beter tıkanma. İşkenceler. En son kaç ay oldu? Cerrahpaşa'da karnımın aynı yeri göbekten aşağı açıldı. Hiç o güne dek uğramadığım bitkinlik ve iştahsızlıkla taburcu edildim. Operatör Profesör iyi adam. Bican Efendi çelebiliği ile, en son: "Ufacık bir şeymiş. Onu da kazıdık aldık. Artık bir şey kalmadı" dedi. Bunu aşırı iyimserlikle müjdeler gibi söylemişti. "Yani ur?" dedim. "Evet" dedi. Fazlasını sormadım. Ur kanserden başka ne olabilirdi? Uzun ve sessiz dedektifliklerden sonra patolojik raporu ele geçirdim: "Başlangıç halinde adeno-karsinom". Gland kanseri. Şakası yok. Yalnız, "Kapsüle enfiltrasyon olmamıştır" denilmesi, son ameliyatta kapsülün de alınmış olduğunu öğrenişim bir teselli. Metastaz yok sayılıyor. Ur tüm alındıysa geçmiş olabilir. Ama prostat öyle derin, karanlık ve kanlı bir bölge ki, ameliyat sırası birkaç kanser hücresi bir yere bulaşsa, ardı gelebilir. Ona karşı, belki 2-3 ay Honvan (önce 400, sonra 300 miligram) aldım. Kadın hormonu. Meme bezlerimi ağrıta ağrıta şişirdi. Kanı tüm kesemedi. Azalttı. Daha aylarca almalıydı. Profesör, son idrar
tahlilinde "bol lökosit, seyrek eritrosit" (iltihap çok, kanama az) bulunca, 5 miligram günde Östrojen'le birkaç Mac Miron vermekle yetindi. 2 ay sonra gideceğim, 13 gün sonra... Ama ben neredeyim? Onu bile burada yazamıyorum. Evden kaçtım gibi. Daha doğrusu eve uğrayamadım, kapı yerine bacadan bir fırladım. Gidiş o gidiş. İstanbul'da yokum. Neredeyim? Yerle göğün arasında, Türkiye'nin bir yerinde sırtüstü uzanmışım. Az önce gene kocaman bir pıhtı ve kanaması çıktı. İstanbul çıkışımdan birkaç dakika önce Östrogenin tablet bulamayınca (375 krş. sanırım, gözüm gece okuyamıyor), 33 küsur liralık Honvan almıştım. 21-4-71'den beri Östrogenin 5 mg. günde alıyorum. Kaçıp koştukça farkında mı değildim. 4 geceli-gündüzlü kaçışımda 2'şer Honvan'la kan o denli çok değil gibi gelmişti. 4 gündür 1 Östrogenin kanın artmasını önlemedi. Pekiyi, ne olacak? Dünyada benim Prostat Kanserimden önemli şey mi kalmadı? Onu not ediyorum. Başka hemen hiçbir şey yapamayacak duruma geldim de ondan sanırım. Kanama neden artar, niçin azalır? Kestiremedim. Uzmanlar: "Kanamadan mı korkuyorsun? Hadi canım!" diyorlar. Beni fazla sorudan uzaklaştırıyorlar. Anladık: Prostat yuvası kanlı. Hele bir iltihaplandı mı, sürer. Ama, birinci Büyük Ameliyattan sonra da öyle oldu. En son kanser başladı. Bu sefer tek umut: Yol tıkanmıyor. O işkence yok. Ama demin aynada yüzüm gözüme ilişti. Ölüm rengi gibi bir şey. Cildim insanı çok aldatır. Karakız [eşi Emine hanımı kastediyor-Y.N.] olsa, işi alaya alıp, "Bu güzellik sende de kalmaz!" şarkısını tuttururdu gene. "Bendeki güzelliği" gözümle gördüm. Yüzümün rengi bütünüyle uçmuş. Göz kapaklarım mavimtraklaşıyor. Cilt, artık her türlü beslenişsizlikten alt yağ dokusunu iyice tüketmiş. Yanak, şakak çukurlarım her zamankinden derin ve karanlık. Bayağı yolcudur Abbas, bağlasan durmaz. Onun için belki, gider ayak, dosta düşmana bir allahaısmarladık dememek "ayıp" olacak yollu, bu satırlara kalktım. Gelmişiz. Gideceğiz. Kabalığa gerek yok. Bir parça da kâğıt buldum mu, doldurmadan edemem. İsteyen var mı? Bilmem. İnsanoğlu böyle. Ölürken de "sosyal yaratık": Ayrılacağı toplumla bağını lafta olsun koparamıyor. Tabiat açısından belki gülünç bir tutku. Ne olacak? Diyelim ki, toplumda hiç başka şeyim yoksa, bir anım kalacak. Sonra? Bir gün, şimdiki "Türkiye" adlı toplumun yerini, bel-
ki de Türkçe yazılmış anıları hiç merak etmeyen başka bir insanlık tutacak. Orta Asya'daki Oğuz'lardan Kayı Kan'ı, 1971 yılı İstanbul'unda kendini arasa, ne bulurdu? Bir çöken dünyayı allak bullak etmiş Atilâ'lar, İskender'ler, Cengiz'ler, Timur'lar, varlık açısından coğrafyada hangi izi bırakmışlar? Hiç. Hele, Dünya adlı şu mâviş yıldızın bir gün güneş sistemiyle birlikte kararıp, uzay boşluklarında hiçe döneceğini bilmeyenimiz yok. Hayatın bütünüyle söndüğü öyle uçsuz bucaksız bir Kıyamet içinde, insanoğlunun en "ölmez" bilinen anıtları değil, toplum adlı bir şeyin "var imiş ya ki yoğolmuş" bulunduğunu hangi atom parçasından okuyup öğrenme olağandır? Böyle bir iz, yanardağın lavları içinde yer merkezinin ruhlarını aramaktan daha kuruntu olur. Gel gör ki, doğa dedikleri Tabiat kuralları önünde sıfır bile olamayan insan olayı, toplum açısından konuldu mu, determinizm kaçınılmazlaşıyor. Madem toplum yaratığı bir "Zekâ" ve "Ruh" taşıyoruz, onları, yaratıcısı toplumun
belirlendirdiği
doğrultudan
hiçbir şey geri çeviremez. Kâinatın "dilsiz, cansız" dediğimiz sonsuzluğu içinde bir moment, bir an bile sayılamayacak kertede kısa olan insan topluluğunun tüm serüveni (Tarihöncesi, Tarihi ve isterseniz, -biz Türkler "Tarihten sonra varız" marşını söylediğimize göre- Tarih sonrası) nedir? Ha tüm güneşin çevresinde Dünya, ha protonun çevresinde elektron.. Bir elektron içinde toplum olayının nesi kalır? Öyle iken, toplum yaratığı kaldıkça, onun mutlak parçası gibi düşünüp davranmaktan kendimizi alabilir miyiz? Bunu istesek yapamayız. Ressamın çizdiği levhadaki biçimler, fırlayıp: "Bir fırçadan döküldüğümüz gibi olmayacağız!" diyebilirler mi? Ben de besbelli bu nedenle yazıyorum. Yazmak için belirlendirilmişim. Yazmamak elimden gelmiyor. Gelmiyor mu? Burada da bir hayli "sosyal hayvan"ım. Pekâlâ sosyal açıdan, sansüre uğratılan herşeyi yazamıyorum. Hem ne çok şeyler var. Toplum onları bana yasak etmiş. Kalemim de oralı olmuyor. Yazsam ne çıkar? Kanser beni öteki dünyaya götürdükten sonra, neyime hangi suç ve ceza düşer? Hiç birisi. "Benim için" her şey biter. Derken, yazamıyorum her istediğimi. Demek bu bir ceza yahut korku sonucu değil; başlangıçta, toplumun bir saati kurarca beni kurması var. Artık ne etsem kurulduğundan başka türlü, ölsem işleyemiyorum. Gücüm yetmiyor başka türlü
işlemeye. Kalanların beni anlayacaklarını, yadırgamayacaklarını umuyorum. Ne çıkar ummasam? Elimde değil. Şu satırları hangi karyola üstünde, alacalı mor battaniyeyi kalkık dizlerimden göğsüme dek çekip yazdığımı bile açıklıyamıyorum. Öğrenmesinler. Kimler? Ardıma düşen silahlı adamlar. Bu basit politik gerçekliği bile yazarken atlayıp, yerimi açıklamıyorum. Böylesine domuz bir sosyal determinizm içindeyim, yahut determinizm içimde. İnsan bu. Ben de insanım. Hepsi o kadar. Bir hayvan, bir bitki, bir taş, buğu, su olsaydım. başka türlü olacaktım. Şimdi insan olarak böyleyim. O zaman neyi yazıyorum? Toplumun bana müsaade ettiğini. Ölürken de böyleyiz, diriyken de. İçime, fakir fukaralıktan işlemiş "ekonomistlik" dediğim pintilikten, şu kâğıdın daktilo harfi yüzüne bile çızıktırıyorum. "İsraf haramdır" demişim bir yol. O "Haram"ı işleyemiyorum. Var mı ötesi? Daha ne yazayım? Şimdi gene gittim. Deminki kadar büyük değil, küçük bir pıhtı çıktı. Belki ötekinin kalıntısı. Öteki neden oldu? İş olacağına varır. Abdülhamid'e kendisini satan Mizancı Murat Bey sanırım, (utancından adını bile değiştirdiği) "Ebulfaruk" (Faruk'un Babası) tarihinde: "Hükm'ü Avâm istinafsızdır" der durur (Halkın yargısı temyiz edilemezmiş). Tabiatın Hükmü hiç temyiz edilemez. Kanser beni mahkûm ettiyse, kime şikayet ederim? Olanı olduğu gibi sineye çekeceğim. "Çok işlerim vardı". İkide bir bu aklıma geliyor. Kimi dostlar da, "sen bize çok lazımsın" diyorlar. Onlara "lazımım", kendime değil. Hele bir tanesi yıl sayısını da söyledi: "Doktor, sen daha 10 yıl yaşamalısın!". Ve ben de yaşamaya bakıyorum. Ameliyatı yapan profesör de öyle bir süre koymuş. İlkin 10, sonra bir dil sürçmesiyle 5 yıl yaşarım kanısındaymış. Ben, son günlerde öylesine iştihasız ve bitkin düştüm ki, o denli uzun ömüre (beşon yıla) dayanamam gibi geliyor. Ancak, belki 3-5 ay... Nedense, şu anda bana bir, -Annem'in deyimi ile- Hazreti Ali gücü geldi. Sanki hiç hasta değilmişim. Derisi sarkmaya başlayan boynum terliyor. Havalar ısındı. Belki, şu bana oğlum kadar içtenlikle bakan yüksek öğrenim görmüş idealist delikanlının yedirdikleri gözümü açtı. Uykum yok. Saat tam 24. Ak topuz ampul kuvvetle yanıyor. Küçük sehpada sürüyle kitap yığılı. Masanın üstünde neler yok ki. Bu kâğıtlardan bir hayli. Kalın gümüş Omega saatim ince demir zinciriyle. Portakal kabukları. Birinin üstünde küçük
dört köşe paslanmaz kahve kaşığı. Östrogenin ilaç şişesi, ambalajı içinde. Yastığa (kokudan korunmak için sardığım çarşaf yetmedi) sereceğim mendil, altında alaca kahverengi-sarı baş tarağı.
Bitişiğinde "Kısarna
maden suyu" damgalı şişenin suyunu
musluktan şimdi doldurdum. (Kanları yıkamak için, elimi ıslatmadan suyu onunla kullanıyorum). Şişenin üstünde tıpa yerine ters bindirilmiş 3 kırmızı kuşaklı çay bardağı. Öteye doğru, sırayla: Kara gözlük. En sevmediğim şey. Başkasının gözüne bakıp, kendi gözündeki anlamı saklamak isteyenlerin sahtekârlık aracı diye tiksinerek içerlerdim kara camlı gözlüklere. Trene binince gelen seyyar satıcıdan, döve döve pazarlıkla 7.5 liraya satın aldım. Yolda tanınmamak için yaramaz mı? Sonra boş antibiyotik ilaç şişeciği: onu atmadım. "Mao'nun kalemi" dediğim kalemin saklı ucu ikide bir (mürekkep değiştikçe) tıkanıyordu. Bu şişede azıcık su bulundurursam, ucu batırır batırır yazarım. İkide bir termometre silkerce kalemin ucunu silkip yatak yüzlerini, çarşaflarını boyamam, diye düşünmüştüm.
Büyücek (100 gramlık 7-8
liraya)
Magnésie Calcinée [bağırsakları yumuşatıcı bir ilaç] şişesi. İnatçı pekliği onunla ayarlıyorum. Ne var ki, fazla kaçmasın diye dün yarım kahve kaşığından az toz almıştım. Bugün çıkamadım. Belki kanamanın artması ondan. Fazla müleyyinle [yumuşatıcıyla] de bağırsaklarımı bozmaktan çekiniyorum. Hangi bağırsakları? Bozmazsam ne olacak sanki? Kanser, bunca yıl herkese öğütlediğim, idman, soğuk duş, perhizli yemek, içkisigara yasağı, vaktinde yiyip yatmak ve ilh... sağlık prensiplerimle kanlı kanlı alay ediyor. Kazık gibi vücudumu korudum da ne oldu? Kimse yetmişime 1 yıl kaldığına inanmıyordu. Kanser pekâlâ inanmış. Geldi, çattı. Yumuşak huylu Azrail gibi başımda, daha doğrusu idrar yolumun ortasında yolbağı yapıyor. Süleyman Efendi'nin nasırdan öldüğü gibi, kanserden öleceğim besbelli. "Yazık oldu" diyen de olacak, demeyen de. Bana ne? Masamın üstü bitmedi. Manyezi'nin ötesinde Amerikan patenti ile Türkiye'de yapılan mavi-siyah dolma kalem mürekkebi. Bu satırlar için demin Çin'li kalemimi doldurdum. Rahat yazıyorum. Sağ (pencere) başında sola (kapıya) doğru, yırtık kurutma ve müsvedde kâğıdı ile yeni çıkan kızıl kaplı "Vatan Partisi Program ve Tüzüğü" üstünde, mutfağın burnu iğrilmiş soğan bıçağı. İşbu "computer" kâğıtlarını kesmek üzere duruyor. Bir hain düş-
man ansızın baskın etse, soğan bıçağı silah yerine de geçmez mi diye bıyık altından sırıtarak düşünmüştüm az önce. Barhane (geniş) gibi oda. Çifte camlı pencereler. Geniş dolaplar. Yel vurdukça kapılar kıpırdanıyor. Bir yerlerde takırtı, tukurtular. Ve bir su damlası, anasını arayan kuş yavrusu sesi çıkarıp sessizliği deliyor, ıssızlığı yokluyor. Bıçaktan sonra makaleler: "Para-Altın-Vatan", "Ürdün" yazıları... Dün vermiştim. Unuttu gitti. Sosyalist'in çıkmasını yasaklayacaklarını söylemişti. Onun "akt manke"si (davranış sürçmesi) mi? Yazıların üstünde bir bankanın cep defteri: Benim değil. Çantasında unutmuş. Birisiyle göndersem. Gözüm önünde olsun dedim. Gazete küpürünün üstüne koymuşum lacivert defterciği. Ona yakın bizim beylik numaralı duru camlı asıl gözlük. Son günlerde hemen hiç kullanmıyorum. Gereği de pek yok. Sanki miyopluğumu hissetmiyorum. Dört duvar arasında uzağı görecek ne var? Evet "4 duvar". Bu yol gönüllü hücremdeyim. Hiç sıkılmıyorum. Gün öylesine geçiyor ki. Alışmış kudurmuştan beter. Gece çıkmıyorum bir yere. Görülürüm korkusundan değil. Çabuk yoruluyorum. Yorgunluğumu duymaktansa, oturuyorum, yatıyorum yattığım yerde. Koruyucum delikanlı, giderken, bana verilmiş anahtarı alıp alamayacağını sordu. Daireyi kilitleyip gidecek. Üzülüyor. Güldüm: " Biz dervişiz, yavrum." dedim. "Merak etme. Ömrüm hücrede geçmiş.
Şimdi kapalı kalmaktan
hücre kuşuyuz. Kafeste gereğiz. kın merak etme.
mı sıkılacağım?
Yok canım.
Biz
Çile doldurmak vız gelir bize. Sa-
Hadi güle güle."
Güle güle gitti. Öyle ya, bu da gönüllü, güleç... "Gardiyan" demeye dilim varmıyor. Başımda geceli gündüzlü gardiyan dikilmesin diye, evimi, barkımı bırakıp, "yaban illerde Veysel Karâni" olmadık mı? Çocuk çok candan dost, arkadaş. Teşekkür ettim mi bir yaptığına, alınıyor. "Vazifem, görevimiz değil mi?" diyor. Gözlüğün bitişiğinde üstüste yığınla gazete. Le Monde, Tribune des Nations... Bu sonuncuya abonem bitmiş. Kaçmadan hanıma döviz aktarması yapmayı söylemiştim. Nasip olmadı. Masanın öteki kıyısında, sağdan sola yiyecekler ve benzerleri. En üstte beyaz kâğıt. Altında, iki üç kaşığını ancak yiyebildiğim üstü kapaklı plâstik kapta 400 gramlık yoğurt. Altında ters kapak gibi konmuş fayans tabak, altında benzeri bir tabak daha. Sıkıştım. Saat 1. Burnum damlayarak dışarı gittim. Kan yok.
Yalnız, "Sangınolan" dediğimiz biçimde rengi pembemsi... Gene bir düzelme mi? Deminki sâfi kan utandı. Yahut kanser alay ediyor. İki fayans tabak arası boş değil. Koruyucumun ısrarıma rağmen (3 liraya) aldığı Lahmacun'un yiyemediğim üçte biri, yağlı kâğıdına sarılı yatıyor. Çifte tabağın sağında bir beyaz çinko tabak daha. Örttüğüm beyaz kâğıdı kaymış. İçinde 4 tane kocaman portakal. Çocuk bana sormadan bunu da almış. Sorsa yasak edeceğimi biliyor. Oldu bitti ile getiriyor. Bir şey söyleyemiyorum. Kırılıyor. Babası varlıklı sayılır. Kendilerine apartmanlarının arka dairesini ayırmış. Yiyecek içecek evden. Ayda 150'şer lira da harçlık veriyormuş. Delikanlı bir ara ağzından kaçırdı: "-
Yüzünü harcıyorum. Ayda 50 lirasını saklıyorum.
Biriktiriyo-
rum. Her ihtimale karşı, el altında bulunmalı. Ne olur, ne olmaz." Herhalde o harçlığından ayırdığı ile beni besliyor. "- Oğlum, benim param var. Rica ederim. Biterse sizden isterim. Varken yapma" desem de dinlemiyor. Kırmamak zorunda kalıyorum. Anne babasıgil, akrabaları, komşularıyla Erdek'e "Bayram" tatilini denk getirip gitmişler. Bir okul işgalinde elebaşı olarak aranan, yer sahibinin oğlu kaçmış. Polis arıyor. Evinde yok. Acep benim kaldığım yere uğrarlar mı polisler kuşkusu doğmuş. Beni düşünmüşler. 3 gün Delikanlı'nın anne-babasının evinde, ablasının tertemiz, yumuşak karyolasında yattım. Annenin oğlu için hıncahınç doldurduğu buzdolabından türlü yiyecekler ikram edildi. Nerede o iştah? Somurttum kaldım. Bir elma öğütücü portatif değirmende, susuz, kabuklu elma suyu yaptı. Harika. İştahsızlıktan ölse adam içiyor. Yarın gene o elma suyundan yapıp getireceğini söyleyerek gitti. Babasına bu denli candan ilgi gösterir mi, bilmiyorum. Benim de bir inanç adamı oluşum son demlerimde. Belki olsalardı, öz çocuklarımdan bin kez daha içtenlikle yardımıma koşan çocuklarım sayısız. Kendi oğlum olsalar, mutlak ileri geri bir sürü çıkar kaygısı ile yan bakarlardı. Bunlar benim düşünce oğullarım, düşünce kızlarım. Hiçbir karşılık beklemeksizin her şeyime koşuyorlar. Demek hayatımı bütün ömür boyu hiçe saymam boşa gitmemiş. Belirli bir kadından doğmamış sayısı her gün artan erkekli kızlı çocuklarım, bana kanseri bile unutturuyor. Daha uykum gelmedi mi? Şakaklarım ağır ağır zonkluyor. Gözlerim uykululaşıyor. Saat 1 buçuğu 5 geçiyor. Bir su içip
lambayı söndürsem... Masamın son pencere yanını da verip geçeyim. Orada her şey çok basit. Traş ve diş pastaları, ters çevrilmiş çay bardağı, ambalaj kâğıdı üstünde duruyorlar. Onlar da mı "kayda değer"? Hadi yeter. Herhalde uyurum. Geç yattım mı, sabah 9'a dek uyumak yetmiyor. Gece 3 defa kalkmak, o deliksiz uykuya alışık bedenimi çamura çeviriyor. Gündüz uyudum mu, öldürücü baş ağrısından akşama dek kıvranıyorum. Şu yataktan kalkıp lambayı söndürmek olmasa. Her şey de evimdeki gibi olamaz ya!.. Gene sıkışmış gibiyim. Su içsem bir türlü. Sık kalkıyorum. İçmesem olmuyor. Prostat bölgem batıyor. Zonkluyor. Saat 2'ye 20 var. Gittim. Kan yok. İdrar da az. Sakın retansiyon (idrar tutukluğu ve kalıntısı) başlamasın. Kanser azdı demek olur. O zaman kurtuluş yok. Neyse, yeter, 2'ye 10 var. Yatıyorum. Dün gece de 2'de yatmıştım. Sabah ağarıncaya dek uyumuşum. Gene öyle olsa. 5.45: Abdala malum mu oldu?.. 3, 4, 5 sularında ardarda sıkıştım. Gittim. Pek az çıktım. Retansiyon... Şimdi her dakika çıkamayışın bildiğim sancıları içindeyim Ne yapacağım? Güzel kumruların koca kavakta "uyku, uyku!" diye öttükleri güzel bir sabah, ılık ilkbahar sabahı. Ben adeno-karsinom'un işkencesi altındayım. Korktuğum başıma geldi.
Ayr覺m II Alanya Notlar覺
4.5.1971 (Salı) ALANYA Finans-kapital: 500 kişi, İstanbul-Ankara-İzmir-Adana gibi 4 büyük şehirde yuvalanmış. 3000 Şirketten 300'ü onun, 2700'ü ona bağlı. 500 kasabadan 5'er 10'ar tefeci-bezirgan: 2500 ile 5000 arası. Bütün yol boylarının her köyünde 1-2 Benzin İstasyonu, 1-2 köy burjuvalaşmışını kan damarı-Benzin damarı ile o 300 Kodaman süper şirkete bukağılamış. Bir gün benzin satmasa eşkiyalığa çıkabilecek bir kapitalizm aylıklı askeri. Bu benzin istasyonlarının beslediği 80000 traktörlü tarım burjuvazisi... Fiyat ve Para oyunlarından her gün kaptığı kemik kırıntıları olmasa, yaşayamayacağına inandırılmış ortanın altında 150000 burjuvacık daha. Türkiye'de Kapitalizmin Ekonomik şebekesi bu: 30 300 3000 3300 3000000 500 5.000
Finans-Kapital Öz Büyük Şirkete ortak Şirkete örnek Modern Şehir burjuvası İşçi (1/1000) Kodaman Tefeci-Bezirgan Bey-Ağa Kasabalı burjuvalaşanlar
50000
Kırlı burjuvalaşanlar
55500
Antikayla melez kasaba burjuvazisi
3000000
Köylü (1/60)
Bu yapı üstünde Politika şebekesi: 10000
Mason (Şehir-gizli FK örgütü)
100000
Memur-Serbest Meslek
100000
Gizli-Açık Polis, Bekçi, Kapıcı
250000
(3 milyon İşçiye:1/12)
10000 100000
Tarikat (K-gizli FK örgütü) İmam-Müezzin-Hatip
10000 250000
Jandarma-Bekçi-Muhtar-Heyet (3 milyon Köylüye:1/12)
Tabii, bu rakamlar tahmin. Ama Türkiye'de yaşamış bir 70'lik araştırıcının tahmini. Bu tahmin içine, Finans-Kapitalin alarma geçtiği gün seferber edebildiği 1 milyon Kapıkulu ile 1 milyon Asker'i de katmak olasıdır. O zaman, 30 bellibaşlı Parababasının nasıl olup da 30-40 milyon Türkiyeli insanı, normal olarak (Hazer'de) "hem gider, hem ağlar" oy davarına, anormal şartlar içinde (Sefer'de) kurt dalamış sürüye çevirebildiği, anlaşılmaz şey olmaktan çıkar. 30 kişi, her an ne dediğini ve ne yaptığını bilen 5-6 yüz Parababasıdır (30 Modern, 500 Antika). Bu 5-6 yüz Parababası, ekonomi arabasına sıkıca bağladığı 5-6 bin (300 Orta Şirket, 5000 Hacıağa) yarım kodamanla 50-60 bin (3000 Küçük Şirket, 50 bin Kır Burjuvası tipinde) vahşi kapitaliste kendi kanunlarının hegemonyasını dayatır. Ekonomi alanında çok heterojen yapısına rağmen, arz ve talep kanununa etkin kredi-banka-dış ticaret-tahsis kotaları Devlet teşebbüsleri ve tüm Devletçiliğimiz gibi TEKEL'ler mekanizması altında, ister istemez homojen görünüşlü bir ekonomik domuztopu yaratır. Bu domuztopu, derin iç çelişkiler ile kıvransa da, bir sosyal sınıf realitesi ağırlığını taşır. 60 bin üst sınıf, 6 milyon alt yığınları (3 İşçi-3 Köylü) ülke düzeni adına iliklerine dek sömürür durur. Nüfusumuzun 100.000'de 1 kişisi olan Finans-Kapital zümresi, o sayede, ekonomice sanki 100 insanı sömüren 1 Parababası imişce, üretimi ve üretmenleri (işçileri ve köylüleri) en sıkı bir can alıcı kontrol altında tutar. Madde alışverişinde 1 insanın 100 kişiyi dize getirmesi herkese pek normal gözükür. Bu sınıf anomalisini göze çarptırıcı sarsıcı politika olayları önünde kalındı mı, Finans-Kapitalin daha korkunç işleyen mekanizması pusuda yatar. Bu mekanizmayı, şiddetle disiplinli 1/2 milyon (440 bin) zincirleme bağlı ve her gün çeşitli alanlarda eğitilen, birinci basamak gizli-açık barışta idare avadanlığı temsil eder. Böylece, 6 milyon üretmenin karşısına 500 binlik siyaset silahı dikilir. Parababaları, dağınık 10 işçi-köylünün karşısında "demir disiplinli örgütüyle" silahlı 1 kişi olarak çıkmış olur.
O da mı yetmedi? Bu bir kişi 10 kişiyi mat edemezse, "Milli" ölçüde "Seferberlik" ilân edilir. 30 Parababası, bir kararla "Devlet ve Memleketi kurtarıcı" rolüne çıkar. 6 milyon İşçi-Köylünün alnına 1 milyon sivil, 1 milyon asker diker. 3 dağınık silahsız-bilinçsiz işçi-köylünün iki yanını 1 silahlı-örgütlü-disiplinli Kapıkuluna sardırır. Çoğu köylü kendi tarlacığında kaderiyle başbaşa didinirken, 3 işçiyi 2 silahlı Devlet gücü kıskıvrak yakalar. Türkiye halkı bu açmazın içindedir. Benim yakalandığım kanser illeti önündeki durumumla, Türkiye Halkının Finans- Kapital azınlığının azgınlığı önündeki durumu, bu açıdan farksız kalır. Yanaklarımda tek tük kıl damarcığı uzaktan pembemsi görünüyor. Göz çevrelerim mosmor. Yüzüm ölüm ağartısı taşıyor. Her zaman temiz kalmış cildim, her gün biraz daha açık, koyu, 2-7 milim enboyda kahverengimsi acaip lekelerle dolu. Mutlak yatakta dinlenirsem kanama azalıyor. Umutlanıyorum. Az dolaşsam, pollaküri (sık sık işeme) ve dizüri (acılı yahut zorlukla işeme) ile kanamadan kıvranıyorum. Benim bir Prostat çapında birkaç gram Kanser başlangıcım 85 kiloluk insan vücudumu yiyiyor: Tam 100 binde 1 Parababası gibi... 2 Transvezikal ameliyat (mesane üzerinden yapılan ameliyat) 2 gramlık kanseri temizleyemedi. 30 kişiye 50 yıldır 35 milyon insan kurban ediliyor. Bu bir düzen mi? Evet. Paşalarla Beyler, bayağı ciddi ciddi pozlarla "Rejim" diyor da bir daha demiyorlar. Kanser rejimi, kanser düzeni her şeyin üstünde kutsallaştırılıyor.
7.5.1971 (Cuma) Laçkayım. İştiha sıfır. Ama saati geldikçe zorla çiğniyorum. Tiksinerek yutkunuyorum. "Kanama" değil de "sanguinolent" deyip durduğum durum her idrarda kesilmedi. Ve kesileceğe de benzemez. Son uzman: "Prostat tamamen alınamaz. Kapsül çıkarılamaz. İki kapsül vardır. Asıl dış kapsül alınamaz. Prostat kanseri kadar yavaş seyreden yoktur. Proksimal (Distal) kısım mesanede alınmalıdır" dediydi. En son ne yapıldığını bizim iyi yürekli profesör Bican Efendi söylemez ki? "Ufacık bir şeymiş. Onu da iyice kazıdık. Bir şey kalmadı. Başka yapacak şey yok, Morvan" demiş, taburcu etmişti müjdelerce. İ. Sungur Bey'e "mutlak şifa" demiş. Yüzbaşı, en az 10 yıl ömür biçmişti. Sonra kendisi gitmiş, 5 yıl garanti almış! İşkence-hastalık bir yılı aştı. Geçmedi kanama. Yer karanlık koyu. 3 kanser kanıtı: 1- Yıkanmış et suyu gibi idrar, 2- Aşırı bitkinlik, 3- İştah sıfırlığı... sürüp gidiyor... Hayatımda bu kerte bitkinlik ve
iştahsızlık görmemiştim.
Boyuna
kanamadan
hematopoetik
(kan yapıcı) organlar mı -Osman'ın [Osman Sercan, 1954 Vatan Partisi kurucusu -Y.N.] hep kuşkulandığı gibi- iflas etti? Yoksa bu namussuz kanserin mide fermanlarını (ferment=enzim) yok eden bir zehiri mi var? Tren yolunda bir sabah, nasıl kızarmış sıcak balık-ekmek yemiştim? Bir daha ne balık gördüm, ne o yaman tuzlu lokmaları iştihayla yutuşum geri geldi. Yiyecek şey mi yok? Yemek yüzü görmüyorum. Ama, o sabahki sıcak ve tuz dolu balık da dahil, hiçbir yiyeceğe istek duymuyorum içimden. Yumurta lop 1-2 tane, kaz gibi yutuyorum. İki üç kaşık yoğurt bulantı veriyor. Limona bile hevesim kalmadı. Suyu zorla, aklımla içiyorum. İçmek lâzım! Geceli gündüzlü bir iki saat uyuyor, uyanıyorum. Frenk elmalarını hatır için ısırıyorum. Esmer Ayşe'nin siyah önlüğü ile bodur ağaçlarda kalıntı Frenk elmalarını öğürtleyip yeyişine bir imreniyorum ki... Bir daha öyle iştahlara kavuşabileceğimi ummuyorum. Bol güneş. Bol yeşil. Kuş ve çocuk sesinden başkası yok. Serçeler hiç susmuyorlar. Arasıra uzaktan bir motor dırıldayıp geçiyor. Bir inek bezgin, nostaljili "Moo!" çekiyor. Beş vakitte, defi belâ kabilinden, 5-6 minare birden öküz cırtlaması yırtık hoparlör çığlıkla-
rı koparıp bereket susuyorlar. Tefeci-bezirgan Hacıağalar, FinansKapitalle sarmaş dolaş olalı, halkı nasıl akortsuz tellal sesleriyle, günde beş öğün boğucu gaz bombardımanına yılmadan uğratıyorlar? Kafa mı kalır, kalan kafadan hayır mı gelir millete? Hep birden, her minarede 3-4 hoparlör, gırtlak paralarca koyveriyorlar makaraları. Hiçbir zaman, böylesine Fransız disiplinli yaygara, Türkiye havalarına ağır basmamıştır. Bunca azgın herif parasını nereden buluyorlar? Bedavaya ve aç açına kimse her gün en az 5 öğün böylesine avaz avaz hep aynı şeyleri bağıramaz. Hepsi de yaşlı başlı, saçlı sakallı, tecvitli, akıllı adamın durup dururken, saati gelince birbirinden alev alırca ardarda patırdayarak avaz avaz bağırışları, çocuk beyinlerini, çocuktan beter, yarı aç tüm işsizden beter koca koca insan ruhlarını nasıl otomatlaştırıyor! Paryalarımız, kendi kanlarını emen soygun düzenini kendi canlarıyla ayakta tutuyorlar. Burada, birkaç yıl önce dağın taşın fundalığından, çakalından, kurdundan başka bir şey yokmuş. Şimdi ağaçtan ve hoparlörlü (General Elektriğe, General Motor'a, Mobil'e, Shell'e haraç ödeyen) minare sıklığından geçilmiyor. Kim yapmış, yapıyor o adım başında beton, camekanlı, soysuz stilli câmileri? Eskiden, yüzde yüz inanmış zenginler, yüzde yüz inanmış mimarlara kalelerle yanyana iman kalesi camiler de yaptırmışlar. Ağırbaşlı, ciddi stilli, taştan anıtlar olmuş eski câmiler. Şimdikiler gibi adım başında bir tane değiller. Şehir başına bir tane yetmiş. Belli ki, içten gelme tapınç için kurulmuşlar. Şadırvanı gür, helaları rahat ve bedava, pazar esnafına doğruluğu dayatan, insanlığı, dinlenmeyi, bir hizada toplanmayı ve davranmayı öğreten sosyal hizmetmiş din kurumları. Şimdikiler maskara yapılar. Susuz. Helalarında insanı 25 kuruş olmadıkça işetmeyen ticaret ve reklam yuvaları. Önüne gelen asalak işsiz, dört ayaklı masa üstüne 50-100-500 kuruşluk makbuzları dizmiş. Gelen geçen fukaradan haraç topluyor. Yüzde 30, yüzde 50 iskonto alarak, süpürge sakalıyla, kürek diliyle makbuz kestirmeyene söverce ihtarda bulunuyor. Tırtıkladığı paracıkların yarısını cebe indiriyor. Öbür yarısıyla dört duvar kaldırıyor. Önce kendisine, hiçbir iş yapmaksızın karısıyla çocuk yetiştireceği bir "mekancık" kurdurtuyor. Mahalleliyi hayasızca kazıklayacağı bir "dükkancık" uydurtuyor. Artık geri kalan "Cami" için, yıllar yılı çevre fukarası müslümanların "din gayreti"ni kara örümcek gayretiyle kışkırtıyor. "Dini kurtarıyor". Bu soygun sisteminin bezirgan-tefeci komedyası, bir kaç yüz Parababasının, Türkiye ölçüsünde, en ücra dağbaşı köyüne dek el
atmış haydutlar şebekesine profesyonel gerici yetiştirme trajedisine paravan oluyor. Dersine çalışacak lambası bulunmayan fukara çocuğu, resmi ilkokuldan çıkar çıkmaz, taze yorgun beynini, o haydutlar şebekesinin sille tokat ezberlettiği, "Din Dersi" adlı Arapça Kur'an Kurslarına teslim ediyor. Hele bir gitmesin! Gâvur gözüyle suçlanma zılgıdı altında kalmış ana-babadan yemediği meydan dayağı kalmıyor. İkinci Emperyalist Evren Savaşı'ndan beri Amerikan Emperyalizmi'nin Türkiye'ye soktuğu en korkunç sömürge sistemi, benzin istasyonlarının ağları içinde dört nala geliştirilen bu Ahiret hortlayışı oldu. Çeyrek yüzyılda Parababaları, bütün milyarlarıyla Amerikan Ordusunu Türkiye'nin topraklarına yığsalardı, bu milleti böylesine gönüllü köle edemezlerdi. Ve bizim üç beş sıra sırmalı, yıldızlı kasketleri ile laik Kemalist Paşalarımız, hergün yeni bir bizantizm ile Ordu gençliğini tongaya düşürerek, pis politikacılarla kulis arasında gösterdikleri bu mârifetlerine "Vatanı kurtarmak" adını veriyorlar. "Milleti bölünmekten, kardeş kavgasından uzak tutmak" diyorlar. Merak ediyorum. Acep onlar, içlerinde, gerçekten bu söylediklerine inanıyorlar mı? Yoksa, âhir ömürlerinde, giderayak Ordu gücü adına birkaç günlüğüne sıkıyönetim saltanatı sürüp, dolgunca emekliliklerini haketmiş görünmek yiğidi mi yatıyor abalarının altında! Hemen hepsi köylü, kasabalı çocukları. Köyde, kasabada, kentte olan bitenleri görememeleri olası mıdır? Nasıl acımazlar içinden çıktıkları insanlara? Farzetsinler ki, son günlerini bir büyük şehrin konforlu apartmanında geçirip kalıplarını bir manga askerle götürecekleri mezara adamışlar. Harıl harıl edebiyatını yaptıkları Millet ve Halk, yeryüzünün en sapık kapitalizmi içinde, en geri kalmış acıklı durumda iken, akraba ve teallukatları geride bu sömürü ve sömürge çapulunun batağında kıvranırken, ağızlarına alabilecekleri her yağlı ballı lokmayı nasıl rahatça yutabilecekler? Görmeyecekler mi, bu "aşırı parababalığına dolgun ulûfeli maaşla hizmet"in nimeti onları biraz daha çabuk damar sertliğinden felce, bunamaya itiyor.
7.5.1971 (Cuma) Gece, ay, ben ve İshak kuşu. Gâh uzaklaşıyor, gâh penceremin önündeymişçe yaklaşıyor. O sustu mu, aylı gecelerin kollektif aşıkları, su şairleri kurbağalar, hiç değilse anlam, benzetiş çatlatacağız diye kafa patlatmıyorlar. Tersine, insana tuhaf bir dinleni ve güven veriyorlar. Ne? Dünyanın en cılız, en savunmasız yaratığı kurbağa bile gökleri çınlata çınlata bağırıyor. Demek, ne yılan var, ne tehlike! Ayrıca, su bol ki, herifler sabahlara dek şenlikteler. Can rahatlıyor gibi. Ve hiç bıktırmayan monotoni, "Vararak! Vararak!" sürüp gidiyor. Arada bir ağız dolusu, "Miyop! Miyop!" yahut acele, "Berekete bak!" Bütün temaları bu üç dört gevrek gevezelik tıkırtısı. Ama, kimi alçalıp, kimi susarak öyle nüanslar döktürüyorlar ki. Hiç bıkmıyorum. İştiham yok ama, ölmeye de pek niyetli görünmüyorum. Sakin, ılık gece. Yakın bir finocuk havlıyor. Ötelerden türdaşları arasıra karşılık veriyorlar. Yolunu yitirmiş arkadaşlarını kedi yavrusu miyavlamalarıyla arayıp çağıran, bir baykuş olmalı... Önce ay, ben ve İshak kuşu yalnızız sanmıştım. Meğer ne çok gece dolusu yaşayanlar varmış. Arasıra Gülistan Sokak 12/10'a gidiyor aklım. Yatmıştır karakız elektriği yakmadan geniş divan yatağına. Belki telefon bekler. Ötede tabusu "Dinim kinimdir!". Ne düşünmüş olabilir? İşte hepi topu bu kadar "kişicil izlenimlerim". Geri kalan her şey sosyal. Yoksa, yumuşak bir hayvan gevşemesiyle, şu daracık köşede çoktan uyumuştum. Elektrik kesilmiş. Kara gözlü, yanık pekmez yüzlü kızcağızla ağabeyisi ellerinde lamba, yoğurt ve kaynamış patates getirdiler. Halâ öksürüyorum. Göğsüm son gecenin nezlesini attı. Soluk borum, iman tahtamın altında gıdıklanıp tırmalamıyor. Ama balgam, sonu gelmedi bir haftadır. Bereket ateş yok dünden beri. Arada keyif sahibi insanlar gibi kaideli öksürüyorum. Yol açılıp rahatlamıyor. İshak kuşu, sanki penceremden beni görüp bir kaç kez seslendikten sonra dilsizce uzaklaştı. Gecenin huzurunu bir ukala altıpatlar sesi ansızın kırıp attı. Susan köpecikler heyecanlandılar. Aldıran yok. Onlar da akıllarınca gece sahiplerini bekliyorlar. Allah
akıllar versin. Havlayışlarını dinleyen kim? İş olacağına varıyor. İtler havladıklarıyla kalıyorlar. İçlerinde bir tane bile koca köpek yok. Belli. Fukara kişiler, ancak fino kadarını besliyebiliyorlar. Üç el daha, büsbütün yakından patladı. Buraları için olağan şeye benziyor. Her gece silah sesleri. Kimin attığını bile biliyorlar. Şüpheli kıpırtılar dolaşıyor. Herhalde benimle ilgili değil. Bir kurbağa perdeyi yükseltti. İki üç arkadaşı tempo tutuyor. 1..2...3...4 el ateş daha. Canı yanmış bir köpek sesi. 1-2-3-4 el silah daha. Ağalarım eğleniyorlar mı? Birini mi kovalıyorlar? Saat 21'i geçiyor. Burası için herkes uykuda. Bu tabancalar kime? Lambayı kısıp yattım. Uyumuşum da.
8.5.1971 (Cumartesi) Ateşli millet zahir. Bir kabadayı varmış. Korkmazmış jandarmadan, polisten. Atarmış aklına geldikçe. Tutsalar bile dokunmazlarmış. Koyverirlermiş. Ayrıcalıklıymış. Geniş, yakın bir gülümseyişle anlatmışlardı onun halini. O olacak. Ya babası, ya kendisi paralı olduğundan. Aklına estikçe duman edermiş beş on fişeği. Anlaşılan o da bir keyf ve ayrıcalık gösterisi. Öyle ya. Kimse atamazken, sen havayı çatlattın mı, üstelik Devlet de, herkesi yaka paça ederken sana ilişmedi mi, niye sık ve koyu ağaçlıklar arasında, herkes uyurken sen varlığını, uyanıklığını kurbağalara, itlere, İshak kuşuna ve bana duyurmayasın? Bir kurşun kaçadır? Sormalı bizim ateşli oyuncak heveslisi çocuklara. Kurşun, dinamit, barut piyasasını epey ısıtıp yükselttiler. Hele ateşli oyuncak kaçakçılarının bayağı yüzleri gülmüştür. Bas bankayı, evi. Al en azından 10 bin, 40 bin, 250 bin, 400 bin lirayı. Götür silah kaçakçısına hazırca, hiç pazarlıksız ver. Adam, zarar görmeksizin, besbelli gizli polisle kaş göz ederek, kolayca getirdiği kaçak silah ve mermileri, belki en "emniyetli" elle sana sokuştursun. Paracıkları, istediğinden ateş pahası fiyatla bol bol alsın. Kıs kıs gülerek, ardından az kaçamak payı bıraksın. Sen de sözüm ona polisten gizli iş yap. "Eylem" yok. Gene banka bas, kasa bas. Adam, çocuk kaldır. Tam 25 yıldır Amerikan filmlerinde, çocuk ağzın sulana sulana, özenle seyrettiğin bütün o "heyecanlı", "cinayet" ve kovboy filmlerinden en sansasyonelinde esrarengiz kahraman, faka basmaz, vaktiyle Nat Pingerton'du, şimdi Bophop mu, Ceymis Bond mu, ne istersen ol. Hatta, "-Ne iş yaparsın?" "-Devrimci!" ol. Neden olmayasın? İsteyen nasıl mühendis olur, avukat, doktor, ya mezeci, meyhaneci olursa kendi başına. Olamaz mı? Bir kaç yıl çıraklık, on onbeş yıl okul, beş altı yıl üniversite, dört beş yıl staj mı gerek öteki meslekler için? "Devrimcilik" hepsinden kolay. Nasıl olsa İşçiKöylü "atıl kitle". Yerinden kıpırdayamaz ağır baş belası yığın. Onunla ömür boyu uğraşacak kimse, sabır taşı olsa ortasından
çatlar. Yüksek öğrenim gençliği ise, kapıkulu olacağım diye, tonla pahalı kitap parası yüzünden kıt kömür aile ocağına incir dikiyor. Gene de Profesörün, Mevzuat Hazretlerinin afur tafurundan sınıfta çaktırılıp duruyor. Bak, Fransa'da genç Ceymis Bond'lar ne yaptılar? Birkaç Haziran günü içinde de Gaulle gibi sunturlu golvanın burnunu CIA'nın istediğinden âlâ kırıverdiler. Gitti gider de Gaulle. Yetiştirmesi tumturaklı Pompidou, bak, de Gaulle'ünkü kadar heybetli burun takınabiliyor mu? İki gündür Dolar kaydı. Mağlup Alman, Doyce Markı yükseltmem diyebiliyor da, kılkuyruk üretimli Fransa Devleti hâlâ "Doları kurtarmak" için satın almaya devam ederek, "milli para" Kutsal Frankı Amerikan mihrabında kurban ediyor. Fransa gibi kodaman emperyalizmi icat etmiş bir ülkede, NATO'yu bir kalem çizebilmiş de Gaulle'lerle kedi fareyle oynarca oynayabilen CIA, böyle ince, ateşli "Gençlik" oyunları düzerse, Türkiye gibi dört yanı üs, radar, uzman, politikacı, siyasi parti ve bütün su başları kesilmiş Devlet, Ordu ile kaplanmış, ekmeklik her günkü buğdayını Amerika'dan baş göz sadakası dilenen züğürt Türkiye'de mi eli kolu bağlı, beş, on, yüz afili "Devrimci" maçını sporkeş tiryakilik pozunda uzaktan çakırkeyif seyretmekle yetinir? Adını unuttum. Yarım dolar ve yarım pabuçla yola çıkmış bir CIA ajanı, II. Emperyalist Evren Savaşı sonu, ne denli ıskarta müttefik orduları silahı ve cephanesi varsa, hepsini yok pahasına alıp, geri ülkelere ateş pahasına satmak gibi basit oyunla milyarder olmuş. Niçin olmasın? Taş elinde, koz elinde. Taş: CIA. Koz: Geri milletler. Beğendiğini taşın altına alıp gönlünce eziveriyor. Kore olmazsa, Vietnam.
Kongo,
Nijerya olmazsa,
İsrail-Arap,
Türk- Yunan, Kıbrıs... "Uluslararası" yetmedi mi, her milletin ciğeri onun elinde değil mi? 600 "Barış Gönüllüsü" yalnız Türkiye'nin köyünü inceledi. Senden, benden iyi biliyor nerede, hangi "çelişki", "delişki" dokunsan patlak verecek. Herif senin paranla seni satın almanın bütün yollarını tutmuş. Bütün ajanlarını, senin en "mahrem yerlerine", Sayın Beyefendi, Saygıdeğer Politikacı, "Büyük Devlet Adamı", vazgeçilmez, Balkanlarda bir tane, hatta Unesco'da, Cento'da, Seato'da eşi bulunmaz, "İş Hayatında" göz kamaştırıcı "Başarı" örneği, 5. kol halkaları olarak ezelden beri dizmiş. Seni mi, ağzı süt kokan, nefesi açlıktan kokan "yüksek öğrenim" ceylanı, ansızın, kendi başına "Devrim sütdomuzu" ke-
silivermiş delikanlıyı mı, dilediği yönde kışkırtıp sürek avına çevirmeyecek? Sen ki, Filistin Fedayin'liğinde beş on gün ağır postallarını ve parkalarını taşımaktan laçka düşüp dilin bir karış, her yürüyüşte baştan en sonuncu döküntü kalmakla, bir kaç ateşli oyuncağın tetiğine nasıl dokunulacağında uzman kesilmişsin. Senin "Anadan doğma
lider"likte topuğuna kim erişir? Dinleme sakın sapık reviz-
yonistleri. Dil bilmesen de, kim uğraşacak uzun yıllar teori derdiyle; Amerika'dan, Avrupa'dan yepyeni bavulla diploma almış gelmiş, henüz bıyığı terleyen taze, cici, sosyalist dilbaz beğciklerin kıtlığına kıran girmemiş. Paracıkları, kaynakçıkları, vakitcikleri ve katıkları da bol. Sana dilediğin dilden, en akla gelmedik ünlü eserleri çeviriverir, dergiler çıkarıp yayıverirler. Kastro'dan, Guevara'dan, Mao'dan, Habbaş'tan, Mariguella'dan mı istersin? Yeter ki Türkiye'den olmasın. Yetmiş yedi buçuk milletin dilinden, dininden, imanından, evriminden, devriminden "çeviri"ler, en parlak kapaklar, çekici reklamlarla harıl harıl sunulur. Bunların hepsini okusan, -Okuyamazsın. Keskin "eylem sürec i n d e n vakit bulamazsın ya, bulsan da okusan, zaten Üniversite kürsü allâmelerinin bülbül yuvasına çevirdikleri kafacığın çiriş çanağına döner. Eyüp'teki pabucu büyüğe okutmak lâzım gelir seni. Öylesine karışır anlayış dünyan. 61 Anayasası, Babayasası, tevekkeli birden ne denli sağ-sol yayın varsa yeryüzünde senin başına boşaltmadı. Senin onları yiyemeyeceğini, yesen kolay kolay hazmedemeyeceğini,
hazmetmiş olsan,
mide fesadı
yetmeyip
"aşırı" besiden kaza döneceğini CIA ve onun alaturka yerli karalamaları hiç bilmezler miydi? İyisi mi sen, onlardan en çok gözüne kestirdiğini, yahut en sık eline tutuşturulup reklamı yapılmış olanını "seçersin", Nekrasof"un "Hürriyeti seçtiği" gibi. Öteki ünlü yazarların dediklerinden de, kimisine baştan, kimisine kıçtan veya göbekten, yahut kuyruktan şöyle bir göz atarsın. Ona vakit bulamamış ısmarlama müritlerine arasıra "Ho Şi Minh demiş ki!" veya "Mao der ki!" deyip en esinti davranışını haklı çıkaracak üç beş eksik gedik lafcık da öğütler, dağarcığındaki "dinamit lokumu"nun yanıbaşına saklarsın. Artık ondan sonra çık çıkabildiğin ortalıklara. Meydan senindir. "Lafa karnın tok"tur. Kimse yutturamaz sana oportünizmi. Hele eski oportünizmin modası çabuk geçmişse, yepyenisi ne güne duruyor? "Reviz-
yonizm!" sözcüğünü , otomatik sten namlusu gibi karşındakinin alnının şakına dayarsın. Haddine mi düşmüş kimsenin sana karşı kaş yıkmasına? Bir broşüre bile toy gevezeler başvurur. Sen " E y l e m c i sin gözüm. İki tek lakırdı ile karşındakini vurur, yıkar, çiğner, geçersin. Molotof kokteyli atan adama kim laf atabilir? "Eylem" sende. Fena fillah ergin Dervişin, "İnnî En Allah: Kuşku yok ki Tanrı benim" dediğinden bin kez daha yaman bir derinlikle, "Eylem bende!"diye tükürürsün önüne gelen "revizyonist"e. "Eylem demek, ben demekim!" Var mı bize yan bakan! Zuhur edersin. Vaktin geçip de, "yakalandın" mı ise, ne ki bilirsin, yaptığını, yapacağını, hatta yapmayı hayalinden geçirdiğini ve yapamadığını üzerine alıverirsin! Yiğit dediğinde gizli kapaklı yok. Polise herşeyi "Mert"çe döker, saçar, anlatırsın. Sana ne öteki geri kalanlardan? Geçen geçmiş. Yarın, öbürgün vız gelir sana. Sen günün "eylemci" kahramanısın. Senin önünde, "Bir hakikat kalmasın Rabbim nihân! "Ve kimse kılına fiskeyle dokunmaksızın, atlar geçersin öte yana". "Genç Osman!", Dillere destan olursun. Öyle ki, süngülüler arasında bütün bildiklerini ve bilmediklerini patır patır dökerken,
mahkeme
salonunun
kalabalığı
içinde
sansasyonel
açıklamalarından üç dinleyici genç kız helecanını [kalp çarpıntısını] tutamayıp oracığa düşer, bayılır. Amaç da bu olsa gerekir. Devrimcilik adına, arka arkaya boyuna çam devirmek. Böylece "yaratılan" devrim ortamında insanları sırt üstü düşürtüp bayıltmak! Ya öteki, devrimciliği adsız vuruşma sayıp teker teker kurşunlanmış, gerçekten ölmüş, gerçekten devrimci gençler? Onlar da, "Köyden mi başlayıp şehirleri saralım?", yoksa "Şehir gerillası ile para topladıktan sonra dağa mı çıkalım?" yollu 19. yüzyılda kalmış "Çakırcalı Teorisi"ne, bambaşka olumlu olayların makyajını sürüp açılmış çığırın, masum, pratik kurbanları... Kim yaptı bütün bunları? Şu, hemen hepsini uslu akıllı günlerinde tanıdığımız, üç beş yüz, samimi oldukları ölçüde tehlikeli saf çocuk mu? Yok canım. Ne yazık ki öyle bile değil. Aktörler, elbet perperişan edilen temiz gençler. Ama oynadıkları piyes de, onu sahneye koyan gizli rejisör de hatta, göze görünenleri değil. Bir yol, 7 bin yıllık Babil artığı şu yomsuz [uğursuz] küçük burjuva bataklığımız yok mu? Sahne o. Piyes ise, Çarlık Rusyası'nda
Okrana'ya karşı oynanan sahici dramın, CIA uzmanlarının eliyle 1970'ler Türkiye'sine körükörüne uygulanışı. Kasketini yıkıp, "Bizim Devrimci Gençlik ne canlar yaktı Kâğıthane'de!" gazelini okuyan yarım sarhoş "teorisyenler", yalnız kendilerini ve birkaç sinirli çocuğu birkaç günlüğüne kandırabilirlerdi. İş Narodnik tavşanının suyunun suyu bile olmadı. Elbet dökülen masum devrimci kanı boşa gitmedi ve gidemezdi ve gitmeyecektir. Diyalektiğin öbür momenti zartzurtla hiçe indirilemez. Tepecektir. Temiz genç kanın döküldüğü toprakta tohum kaçınılmazca çimlenecek, filiz verecektir. Buna, en başta piyesi sahneye koyan kurnaz, o çok hain parababalarının en ufak kuşkuları bulunmasın. Ancak şu anda, şimdi gençliği kan içinde yok yere yıkmış bulunan raundda parsayı faşizm topladı. Zayıf bir öncü gençlik çetesini, parababalarının tâlimli, zengin ordulaşmış güçlerine cepheden saldırıya kaldırmak, başka sonuç için olamazdı. Bizim Narodnik'ler, hinoğluhince tertiplenmiş Çar İstibdadının dilediği yerde ve yönde, zafer, kolay zafer kazanması, Devrimci güçleri kolayca bozguna uğratması oyununa kışkırtıldılar. Faşizm altta güreşmeyi bildi. Çocuklar, kendilerine zorla dayatılan "üstte güreşme" gösterisine çok fena kapıldılar. Kolayca "Kafa kol oldular". Bunu anlamanın zamanı geldi, geçti. Halâ anlamamakta direnenler, CIA sırtlanlarına ölmüş ceset hazırlamaktan başka bir şey yapmış olmazlar. Oyun açıktır. Parababaları, 27 Mayıs geleneğini üstte güreşmekle yenemeyeceklerini biliyorlardı. Üstelik, 61 Anayasasının vurgun yaldızcılığına gelmeyen platonik yanlarını hiçbir zaman affetmediler. Durup dururken de, Parababalarına "Süleyman Sofrası" kadar zengin Vurgun İktidarını gökten zembille indirivermiş bulunan 27 Mayıs Anayasa güllük gülistanlığını, kıyısında köşesinde kalmış ufak tefek dikenleri yüzünden yok etmeye bir türlü girişemediler. Ne yapacaklardı? "Beyin Tröstleri" CIA'nın eli altında, Endonezya kartına dek bin bir kumar planı hazırdı. İş onlardan birini seçmeye kalmıştı. Obur manyak Piknik Süleyman Bacanak hazır
konduğu
beklenmedik "Süleyman
Sofrası"ndan
rızasıyla
kalkmak istemiyordu. "Yürüsünler. Yollar aşınacak değil ya! Biz soframıza bakarız" diyorlardı Süleymancılar. Endonezya planına vardı. Ama, şu Allahın belası burjuva ordusu bile, 19. yüzyılın Burjuva "Devrimci" geleneklerini bir türlü omuzundan silkip ata-
mıyordu. Onunla Türkiye Halkını kılıçtan geçirmek güçtü. Bir hile bulunmalıydı.
Fransız oyunu
da
aynen
uygulanamazdı.
Hazır
Gençlik bir şeyler taklit ediyordu. Onu işlemekten başka çıkar CIA yolu kalmamıştı. Az acı da olsa bu kumar oynandı.
10.5.1971 (Pazartesi) Bitkicil yaşama nedir? Onu deniyorum. Daha doğrusu o beni deniyor mu? İyice sardı mı? Günde 3-4 öğün yiyorum. Ne? Yarım kilo süt, 4-5 yumurta, 3-5 patates. Bir iki incecik kuru dilim ekmek. Frenk elması (5-10 kadar zorla). 1/2-1 limon, 2-3 kahve kaşığı Sana, yahut makine yağı kokan zeytinyağı, 4-5 kara zeytin... Hepsinin kalori tutarı ne olur? Ezo gelin acıydı... Bir tabakcık bakla, bir tabak semizotu... Geçende sütten yaptığı yoğurda beş altı dilim kabak kızartması katmıştı. 1.85 boyun ihtiyacı olan kalorinin yarısı bile değil. Süt, yoğurt, yumurta loptan da bıktım. Beş vakitte beş kötü gargaralı ezan kötüsünden bıktığım, usandığım gibi. Bir gazeteden başka okuyacak şey yok. Onun da okunacak nesi var? Zırıltı radyoya günde 10 dakika güç dayanıyorum. Ondan sonra yatıyorum. Enerji tasarrufu için değil, 2-3 saatte bir, gece gündüz küçük suya çıkışım bile, beni solutacak kadar yoruyor. Bitkinim. Bereket kanamayı durdurdum. En son (1 yıl sonra) keşfim: En basit çaba, hele ıkınma mutlak kanama getiriyor. 5 gündür manyezi almama rağmen büyüğe çıkmadım ve kanama yok gibi. Hiç değilse, kan kaybı azalınca olacak, ölü rengim azaldı. Uçuğum. Ama korkunç değil. İştiha da yoksa bile bulantı azaldı. Tiksinti eskisi kadar değil gibi. Buna bir düzelme başlangıcı diyebilir miyim? Ummuyorum. Prostat kanseri en geç seyreden kanser. Boyuna yatmaktan her yanım uyuştu, ağrıyor. Tahta sedir. Yalın kat şiltecik. Bulduğuma şükür. Ardarda sürek avında kıstırılmış hayvan kaçışım 12 Nisan'dan beri sürüyor. Hemen hemen bir dolu ayın gecesi gündüzü, kanserin işkencesine Parababalarının azgın kovalayışı katılarak kaçmakla geçti. Daha ne kadar geçecek? Sıkıyönetim 27 Nisan'da başladı... Daha 17 günü var. Mutlak en az bir ay daha uzatırlar. Katırlık bütün Partilerin pek hoşuna gitti. Cici ve keskin Sosyalistler gözüm önüne geliyorlar. Tartışmak bile onlara "Revizyonizm" geliyordu. Hele esmer delikanlının afili numaraları ve alınan paraların yanlarında bırakılışı hepsini çılgına çevirmişti. "Halk Savaşı başladı!" Tam "Aş taştı, çömçeye paha bulunmaz" heyecanı içinde, en ufak yargıyı Devrimciliğe
ihanet sayıyorlardı. Bütün küçük burjuvazi olsalar, ne iyi. Hiç değilse Arap dünyasının sosyal mayalanışı umulurdu. Bunlar, en darkafalı Aydın Küçük burjuvazinin de en yüzeyde yüksek öğrenim dalına tünemiş, Amerikan filmlerine 5 yaşından beri alıştırılmış, beş, on, yüz ne oldum delisi delikanlı. Yaptıkları, kendi aralarında kovboyculuk gösterilerine döndü. "İşçi Sınıfı" diyorsun; onu ceplerinde biliyorlar. "Ordu" diyorsun; "Vay! Onun Burjuva Devletinin baskı aracı olduğunu bilmiyor. Halk Ordusu onu parçalayacak!" diye, mart kedisi azgınlığıyla yüzünüze pıfkırıyorlar. Tereciye tere satışı
mutluluklarından donlarına
işiyorlar.
Şimdi,
"Bunlar Türkiye'de turist. Uykuda gezer CIA Sosyalistleri" sözümüzün anlamına geldiler mi? Sanmam. Marksizm'in alfabetik "Devlet" teorisini ispatlamış olmanın ezikliği içinde, "Hem dayak yemiş, hem memnun koca" pozundadırlar. "Biz demedik miydi?" Neyi dediklerini, onlara neyin denildiğini bile fark edemeyecek kadar küçük dükkancı rekabetinin Mahmutpaşa seyyar satıcılığı ve "Sosyalizm tellallığı" ve çığırtkanlığı batağında, hepsi kerte kerte zilzurna anarşizm sarhoşu. Başka ülkelerin yüz yıl geride bıraktıklarını, "eşsiz örneksiz inkılâp" diye yuttuklarını, hatta yutamayıp boğulduklarını olsun kavrayacaklar mı? Hepsi, daha donlarını bağlamayı öğrenmeye tenezzül dahi etmeksizin, tutuldukları Devrimci Abrakadabranlık ishalleriyle ortalığa da, birbirlerine de sıçtılar, sıvadılar. Bunu olsun onlar, kendileri mi yaptılar? Yoksa, yaptırıldılar mı? Elbet sıçıp sıvamak zorunda bırakıldılar. O bakımdan kendilerine acımamak elden gelmiyor. "Uykuda gezerler", onlara söylediğim en doğru teşhis bu. Burjuvaziyle, onun
Devlet tekeliyle dalga
geçiyoruz sanırken,
gırtlaklarına dayatılan Komandocu Haşiş kabağının tütsüsü altında boğularak, kendilerini dev aynasında dünya güzeli göre göre dalga geçtiler. Son derece dramatik silahlı zeybek oyunlarında bile zerrece ciddi olamadılar. Narodnikler az çok orjinal, ciddi idiler. Bunlar son kertede yetmiş yedi buçuk milletten taklit maymunculukları yüzünden, Çarı havaya uçuramadılar. Milletin başına bela ettiler. Onbinlerce dürüst, ciddi, çalışkan, içten ileri yüksek öğrenim gencinin yığınlaşan hareketinin şavkını, umudunu birkaç gösterişe kurban ettiler. Onlara: "İnsansınız. Başınızla davranın. Başsız Deve olmaz" dedik. Onlar sert sert yellenişlerini düşünce sanarak, kıçlarını
başları yerine geçirdiler. Katır tekmesiyle "Devrim" yapacaklarına inandılar. Ne hakları vardı? Ama kabahat çocuklarda mı hep? CIA'nın korkunç olanakları yanında, 50 yıllık sosyalizmin katırlıkları az buz mu etken oldu? Ne "şairane", ne "Balkanlarda bir tane" olma sevdalısı "Maşrık'ı azamane" katırlıklar sürüp gelmedi? O zaman, kahredici sosyal determinizm her şeye kâbusunu çökertiyor. Babil artığı Paçavra Küçük burjuva ortamının batağı insanlara ağır basıyor. Ve akacak kan damarda durmuyor. Suç epey de bizim. CIA, o saat sezdi ve katırı hemen alana boş bırakıp azdırtıverdi. * * * Dün elime kalem alamadım. Kafam akşama dek bir eşekarısının serüveni ile uğraştı, durdu. İki pencerem var. Biri, yeşili bol dağa bakıyor. Öteki, yaz kış koyu, yeşili bitmeyen ovadan denizi görmeye çalışıyor. Sersemliğimi aşkın bitkinliğim ortasında, acı acı bir eşekarısı vızıltısı kulağımı tırmalamaya başladı. Ne oluyor demeye kalmadı, anladım. Dağ penceresinin alt camını, hava almak için, alaturka yordamıyla yukarı kaldırmıştım. Oradan hava girecekti. Ancak sinek, hele sivrisinek ve ağaçlıkların binbir başka böcekleri dururlar mı? Cibinlik düşündüm. Hazret 2 metre gelin cibinliği almış. 50 lira. Yattığım yere yarım cibinlik bile olamaz. İyisi mi pencerenin birine toptan perde yaptık. Oldu. Dağ penceresi boydan boya tıkandı. Yanlardan odaya sızmak pek böcek aklının işi değil. Cibinlik perdenin delikleri epeyce iri olmakla birlikte, şimdilik sivriler görünmüyorlar. Tatarcıktan ufak, limon çürüğüne düşkün, yumuşak, sessiz birkaç sinekceğiz pek masum. Bana dokunmuyorlar. Ben de kendilerinin limon küflerine baygın davranışlarına sataşmadım. Karasinek canavarlarını ise bire dek kırdım. O yönden rahatım. Uyuklayan, terleyen ak sakallı yıkık yüzümde cirit oynayamıyorlar. Arı, eşekarısı. Dağ penceresinin açık alt gözünden içeriye girmiş. Perde cibinliği aşamamış. Geri dönse ya! Arı bu. Bizim kimi Narodnik'ler gibi, illa yükseklerden uçacak. Uçmuş, belli. Ve açık alt cam dururken, kapalı, hem de çift kat camlı üst pencere bölümüne ver yansın ediyor. Çifte camı delip, bizimkiler gibi "özgürlüğe" kavuşacak. Aşağı cam açık. Oraya tenezzül etsene be mübarek hayvan! Rahatça çıkar gidersin. Hayır. Gözü yukarılarda.
Üst camın ta en yukarki çerçevesine dek şeffaf cam boyu vızıldayarak çıkıyor. Nafile. Cam yarılıp yol vermiyor eşekarısına. Oradan tutturuyor, camın deliğini yahut geçit yerini bulmak için, ta aşağıdaki çerçeveye dek aynı kendince cehennem zırıltıları çıkararak iniyor. Cam bitiyor. Delinmiyor. Tahta alt çerçeve üstüne eşekarısı yorgun düşüyor. Tahta boyu üç parmak aşağı inse, açık cam yerinden karşı dağa doğru serbest gidecek. O üç parmak enli, battal çerçeve tahtası uzun geliyor arıya. Gözü üst camdan dışarıları görüyor. O görünüşe aldanıyor. Varsa, yoksa o boynuzlarının değdiği şeffaf camda yol arıyor. Son gücüyle, hırslı bir daha cama saldırıyor. Hem bizimkiler gibi o da silahlı, kıçındaki tabanca iğnesini cama soka soka, kanatlarını kırarca çırparak, camın üst tahta çerçevesine doğru bağıra bağıra düşüyor. Ve bu müthiş eziyetli inip çıkmaları, hiç durmaksızın dakikalarca, saatlerce, insanı deli edecek bir körlükle ve hayvanlıkla tekrarlayıp duruyor. Halsiz yattığım yerden acıyorum. Kime? Eşekarısına. Gidip şunu, alt çerçeveye düştüğü zaman tutup, aşağıdaki açık cam hizasına itelesem. Çeksin, gitsin. Hem o sonsuz işkenceden kurtulur, hem ben gönül azabından. Gel, herif eşekarısı. Son derece kızgın ve silahlı. Hemen onu kurtarmak isteyen elimi, belki de sıçrayıp yüzümü cama geçiremediği iğnesiyle, "Seni gidi Revizyonist!" diye sokacak. Tıpkı bizim cici veya keskin Narodnikler gibi, hiç bildiğinden veya bilmediğinden şaşar mı? Marks'la Engels, böyle durumlarda, "Gülünçlüğü, eşeklerle paylaşmayalım" demişler. Bunu yazılı, basılı kitap biçiminde yayınladık. Anlayan oldu mu? Oldu. Parababaları hemen 142. TCK maddesiyle, kitabı toplatıp beni Ağırceza Mahkemelerine verdiler. Sen misin eşekarılarını uyarmaya kalkışan? Parababalarının, CIA Planlama dairesinden belledikleri bir planı vardı. Hiç ortalıkta görünmüyorlardı. Birkaç şehirin, birkaç öğrenci yurdunda "Devrimin yüksek aşamasından üç parmak aşağı inmeyi, kıçındaki çakaralmaz iğnesi yerine, kafacığındaki beyinceğizini kullanmayı ihanet sayan" eşekarılarının vızıltısından geçilmiyordu.Hasta halimle kalkıp eşekarısının yardımına boş yere gidemedim. Çünkü eşekarısını bilmem, denemedim, ama bizim iğneli delileri denedim. Ankara'da ayaklarına dek gittim. Eşekarısının çifte camı delip geçme in-çıklarını andıran, "Silahlı Halk Savaşı başlamış" idi. Kim dinlerdi "Revizyonist"lerin korkak becekirsizliklerini?
Biz gelelim asıl üst camda silah talimi yapan eşekarısına. Bir ara sesi kısıldı. Herhalde, en sonra, İşçi Sınıfı gibi açık alt cam yerine nasılsa tenezzül etmiş, çıkmış kurtulmuş olmalı diyordum. Uyuklamak üzereydim. Hop etti, zifiri kapkara bir örümcek, tavandan yıldırım çabukluğu ile sağ yanıma haydut atlayışıyla indi. Rengi, bakışları korkunçtu. Alt yanı, ayaklarını görmesen, yüzüktaşı kadar bir örümcek. Ağırlığı ne olur? Ama nedense, o yaman gökten yere atlayışı sanki "güm!" diye işitilmeyen bir ağırlık sesi çıkardı ve neredeyse üzerine uzanmış bulunduğum tahta kereveti sarstı. Sarsmaz ya.. Bana öyle geldi. İrkilecek, bir fiske vuracak oldum. Kara haydutun kalabalık pençeleri, yatağa basar basmaz yaylandı. Ve kaşla göz arası örümcek ikinci bir hoplayışla yere, öteki kerevetin altına doğru sıçrayıp gözden yitti. Ardında uzanan canbazlık ipini topladı mı? Bilmiyorum. Ne olursa olsun, günümü açıkgöz böceklerle dolduracak değilim a. Başımı gene yastığa düşürdüm. Gevşedim. Apansızın, deminki camda eşekarısı idmanından çok daha gürültü patırtılı, iki kat şiddette bir vızıltı, zırıltı, sıçan düşse kafası yarılacak bomboş, güneşli odamı doldurmaz mı? Gözlerimi açtım. Dağ penceresinde arı yok. Arı, ova penceresinde. Besbelli aynı eşekarısı. Aşağılara inip gideceğine, bu yol bizim gelin cibinliği perdeyi aşarak odaya çıkmış. Yani dışarı değil, büsbütün içeriye dalmış. Bizim keskin sosyalist Narodniklerin Devrimciliği gibi, olağanüstü bir eylem bu. Eşekarısı herhalde çok kızmış, aşağı açık cam yerine inmemiş ama, son bir can havliyle, yukarılardan cibinlik perdeye tos vurmuş. Anlaşılan öyle vurmuş ki, perdenin ucu aralanmış ve eşekarısı odamın içinde bulmuş kendini. Doğrusu bu, bizim alaturka Narodnik'lerin banka soymak ve adam kaldırmak "Devrimcilik"leri kadar inanılmaz bir "başarı". Hiçbir böceğin itemediği perdeyi zorlayıp aşmak, değme küçük burjuva mahalle kabadayısına ve lumpen kasa hırsızına parmak ısırtacak bir eşekarılığı eylemi idi. Ne yazık ki, hepsi o kadar. Eşekarısı kurtulmamış, tersine, kendiliğinden bir daha hiç içinden çıkamayacağı tür kapana kısılmıştı. Perde dışardan içeriye belki zorlansa aralanır, geçit verirdi. Ama içeriden dışarıya itildikçe büsbütün kapanırdı. Eşekarısı Hazreti Ali kuvveti toplasa, o böcek gücüyle perdeyi delemezdi. Nitekim, eşekarısı da bunu hemen fark etmiş, dağ penceresinin perdesine karşı Donkişot'luktan cay-
mış. Ancak oda içinde kıskıvrak mahpustur. Çıkacak tek görünür yer, ova penceresidir. Bununla birlikte, o daha aldatıcı görüntüdür. Oda penceresi altlı, üstlü kapalıdır. Çıkacak iğne deliği yok. Camları ise, altlı, üstlü adam aldatmaya yarar şeffaf ölüm barajı. Hoş, alt cam açık da olsa eşek arısı bu sefer de, "Devrimin yüksek aşaması" olan üst camdan aşağılara göz ve gövde atar mı? İlk prensibine sadık kalarak, ova penceresinin üst camında, bir saat önce dağ penceresinin üst camında oynadığı çıkmaza düşmüş. Kıyametler koparıp, hep üst camda, beş aşağı on yukarı çılgınca zırıltılarla mekik dokuyor. Artık ben de gitsem, onu bu kahredici danstan kurtaramam. Ne hali varsa görecek. Öyle kaç dakika, kaç saat çırpındı bizim "Oda gerillacısı" eşekarısı? Bilmiyorum. Her an gücü tükeniyordu. Camın aldatıcı ışık geçirirliği yumuşamıyordu. Şaşkına dönen eşekarısı kendini tutamayarak, ova penceresinin alt cam çerçevesi üstüne tekerlendi. Alt cam hizasına da düşse, nafile artık. Ne kanatlarında, ne ayaklarında güç kalmamıştı. Sustu. Epey geçti. Halâ cam zırıltısı yok. Eşekarısı hiç vazgeçer mi o kurtuluş yolunu gördüğü cam üzerinde can eyleminden? Ne oldu? Çok mu yorgun? Dinlenecek belki. Yoksa? Şeytan beni dürttü. Deminki kara haydut örümcek... İster misin? Arı bu. Tutulur mu? İğnesi de var. Kalkacak gücüm yoktu. Sessizlik büsbütün artmıştı. Üşenmeden vardım. Bir de ne göreyim? Bari o koca canavar, kara haydut örümcek olsa, eşekarısı "şerefine" daha yakışırdı. Tıpkı Şarkışla'nın uyuz gece bekçisi gibi, boz tekir, küçük bir örümcek bizim arslan eşekarısını sarmış, sarmalamış o görünmez, o cılız ağlarıyla. Tutankamon'un mumyasından beter olmuş o şahbaz zırıltı eşekarısı. Kılını kıpırdatamıyor. Kaderine katlanmış. Küçük, tekir örümcek bütün o cılız, sinirli ayakları ve ağzı ile bağlı eşekarısının üstüne abanmış. Götürüyor. Karnında arının başı. Sırtındaki toplu iğne başından küçük canavar gözleri pırıl pırıl. Avını yiyecek yeri arıyor. Hiç telaşı yok. O böyle nice eşekarılarını tutsak etmiş, yemiştir. Düşündüm. "Yaşama Savaşı" bu. Darwin'den önce de, sonra da kimse o kanunu değiştiremez. İnsan içerlese de, eşekarısına da, örümceğe de söz geçiremez. Başka işi mi yok? Gel, Marks-Engels'ten sonra, insanlara ne eşekarılığı, ne örümceklik yakışmıyor. Hadi örümcekler hayvan. Biz olsun, hem de "Bilimcil Sosyalist" geçinirken olsun, eşekarılığından kurtulamaz mıyız? * * *
Dündenberi, bir eşekarısı hikâyesi daha beynimi kemirip duruyor. Hem o "hikaye" mi? Yok canım. Kısa bir anı. Hep o eşekarısı olayının kışkırttığı çağrışımlardan biri. Başka işim, hele gücüm olmadığı için, onu da silkip atamıyorum. Çocuktum. Çocuktuk.
Nerede? Kuşadası'nda
mı? Rumeli'de
mi? Seçemiyorum. Herhalde İstanbul'da değil. Taşra kasabası. Sıcağı bol, güneşli yaz günleri. Arı milleti kollektif yaşamaya alışmış. Her hayvan az çok sürü olur. Arılar, karıncalar gibi, barınaklarını birbirlerine danışarak yapıyorlar. Balarıları denilen enayileri bırakıyorum. Bütün yaz çalışırlar. İnsan adlı sinsi hayvan ballarını yer. Onlara bir tas şekerli su koklatır. Severim işçi balarılarının kuzu kuzu çalışkanlıklarını. Kişi olarak kendi kendilerini hiç düşünmemeleri de çok ilginç. Türleri yaşasın da ne olursa olsun. Hoş, biz idealistler başka türlü müyüz? Yetmişine geldim. Kendimi sağ tuttuysam, "Davaya vakıf" [adanmış] olduğum için "iyi mütevelli" gibi davrandım. Kanserlendim, kurtulma çareleri arıyorum. Ne olacak? Başlanmış sürüyle işlerim için yaşamak istiyorum. Şu kansere, tıbbiye son sınıfta iken tutulmuştum. Hasta gibi değil, hekim olarak, kanserin tedavi edilmezliğine tutulmuştum. Ve bir gün, verem için, soğukkanlı hayvanlardaki Koh basilinden insanlara (hastalık geçmediğine göre) aşı yapmayı düşünürken, her şey gibi kansere de neden aşı yapılamayacağı, "evreka" derce aklıma takılmıştı. Bilir miydim bir gün kanser olacağımı? Yooo! Aklıma gelmezdi. İnsan türünü ondan kurtarmak isterdim. Şimdi
kanserliyim.
Benden
bunu saklamak istediler.
Niçin?
Umutsuzluk vermemek... Ne umutsuzluğu? Kişi olarak var mı bir ölmeyecek, ölmez insan? Yok. Yeryüzünün bütün insanları, er geç, bir gün öleceklerini bilmiyorlar mı? Biliyorlar ve yaşıyorlar. Ben de şimdi öyleyim. Kanser bende neyi değiştirdi? Ölmezken ölür mü oldum? Saçma. Herkes gibi ben de öleceğim. İşlerimi tüm bitirsem de öleceğim, bitirmesem de. Kanserden ölüm çok mu acı verir? Bir yıldır çektiğim az olmadı. Son günler, her yiyeceğe karşı tiksintili bulantı ve kimi kılımı kıpırdatamayacak bitkinlik, az mı işkence? Öyleyken, daha ağır hangi acılardan korkacağım? "Yağı gittikçe tükenen kandil gibi" sönmek bu olmalı. Yağım tükeniyor. Bir hanım, yüzümde, geçirdiğim kıtlığa göre üç ayrı çukur keşfetmişti. Çukurların sayısına bakarak, birinci derece-
de aç, ikinci derecede aç, son üçüncü kerte aç kaldığımı söylerdi. Beslendikçe çukurlar dolarmış. Gülmüştüm o zaman. Şimdi hazret bir ayna aldı. Başka yapacağım olmadıkça ona bakıyorum. Sahi, yüzümde çukurlar üçleşmiş. Biri yanağımda, ikincisi şakağımın altında kulağımın önünde. Üçüncüsünü merak ederdim. O da tam şakağımın üstünde kaşlarımın ardında imiş. Üçü de derinleşiyor. Gözlerim de, henüz canlı canlı bakıyor ve bir şeyler seziyor gibi, ama çukurları çukur. Hele sürekli yol mosmor etmişti. Ölüm adım adım geliyorsa ne oluyor? Hiç. "Korku" sözcüğüne bıyık altından gülüyorum.
Niçin
korkulsun?
Bunlar hep eğitim
etkileri.
Ben
ölümden korkmuyorum. Yok öyle bir duygum. Kanserin ikide bir kalemime dolanması, hastalığı geriletecek yol arama itkisinden geliyor. Kendimi aldatacak değilim ya. Korku gereksiz bir süs. Yalnız, "geç kaldın Tatarağası" derce, kendi kendime kanserin tedavi yolları üzerinde duruyorum. Östrojen (kadında baskın hormon) prostat kanserine iyi gelirmiş. Bilmem. Niye birinci ameliyattan sonra bu tedbiri kimse bana hatırlatmadı? Boyuna sondalarla kazıkladılar? Neyse... Şimdi, prostatın değil, her organın kanserine aşı yapılmamış olmasını aklım almıyor. Kanser mikrobik değilse, virütik ise, bir hücre azgınlığı değil mi? Mikrop da bir hücre, kanser de bir hücre. Virüs de, hücreleşmek yolunda bir canlılık özelliği. Neden aşı yolu denenmez? Dünkü arı hikayesinden, zehirlenmeye geçtim. Her ilaç bir zehirdir. Acep çeşitli zehirlerden, yılanın, akrebin ve başka canlıların zehir türleri kanser üzerinde denenemez mi? Vaktim olsa uğraşırdım. Nereden nereye geldim. Kapitalizm kanseri koca insanlığı tür olarak kemirirken, hangi kanserden kurtulmak birinci problem olabilir? Geçelim. Öteki "Arı hikâyesi" için başlamıştım. İşsizlik, konuyu, kafamın yorgunluğundan yararlanıp sulandırdı. Belki hastalık dikkati yahut eylem dışı bekleyiş, kafa disiplininin zincirini kaçırıyor. Eski romancılar gibi: "Ey kari! [okuyucu] sadede gelelim" demeli mi? Sadet [konu] ne? Bomboş vakti doldurmak şu anda. Arıdan açmıştım. Frenkler gibi "karıdan" açacak değilim ya. Balarıları gibi eşekarıları da kollektif barınak yaparlar. Tıpkı Anadolu köylerimize benzer arı evleri. Çamurdandır. Delik deşiktir. Her deliğin içinde bir baş yatar. Ne yaparlar eşekarıları orada? İzleyemedim. Yalnız, balansının balmumundan yaptığı petekleri, eşekarısının çamurdan yaptığını biliyorum. Bal peteği gibi düzgünlük göstermez o çamur
evcikler. Son bir inşaat modası çıkmış. Üstüste, içiçe bir mahallenin bütün evleri, hepsinin güneş görmesi için üstüste, yanyana getirilmiş. Bir evin damı, ötekisine teras, yahut bahçe olacakmış. Kapitalizmde iratçı asalak sınıf, arsaları ateş pahasına çıkardıkça, anlaşılan bu eşekarısı stilinde mimarlıklar alıp yürüyecek. Eşekarılarının, arsa kıtlığından o tür inşaatçılığı ezeldenberi uyguladıkları söylenemez. Ancak, korunma içgüdüleri, yuvalarını dar yarık ve deliklere sığdırma gereğini ortaya atmış olacak. Arılar da, anadan doğma mühendis-mimar oldukları için, insanlığın Etiler devrinden veya mağara çağından beri unutup, 20. yüzyıl sonunda yeniden denediği stile başvurmuşlar. Her ne hal ise. Çocuklar, başka oyun bulamayınca, eşekarılarına karşı duydukları düşmanlık duygularına kapılmış olacaklar. Canımız sıkıldı mı, "Arı kızdırma"ya can atardık. Toplu arı evlerinin çoğu derin duvar deliklerinin ta içlerinde gizlenir. Ve eşekarıları kollektif yuvalarının bulunduğu yeri belli etmemek için epey tedbirli davranırlar. Biz çocuklarsa, mahalleyi rahatsız eden eşekarılarını yuvalarında rahatsız etmeye bayılırdık. Uzun, ince birer değnek peylerdik. En atılganımız, değneğinin ucunu arı yuvasının bulunduğu deliğe birden sokup ırgaladı mı, içeride, dışarıda bulunan bütün eşekarıları şimşek gibi pike uçuşlarla üzerimize saldırırlardı. Kaçan kaçar, yakalanan eşekarısının iğnesini yer. Kimi güler, kimi ağlar. Oyunda hepsi var. Şimdi arı sokması ile romatizma tedavi ediliyor. Ben kanser tedavisini de düşünmüyor değilim. Yetmişinden sonra eşekarısı kızdırmaya hevesim kalmamış. Son politika yıllarında, sosyalizm çocukları öyle bir oyun-idmana heveslendiler. Ordu kendi deliğinde yuvalanmış. Çocuklar zorla yahut keyif için arı kızdırmaya giriştiler. Arılar da sıkıyönetim ilan ettiler. Ordu arılarının uluorta iğneleriyle Kapitalizmin yatalak romatizması tedavi edilebilir mi? Parababaları onu umuyorlar. Çocukları onun için kışkırttılar. Arıları en sonra kızdırttılar. Sonu gelir mi? Boşuna. Çocuklar, "Biz kızdırdık" sanıyorlar. Arılar "Çocuklar yuvamıza çomak soktular" sanıyorlar. Parababaları, iki tarafla da alay ediyor. Böylesine çocukça bir oyun böyle sinsice dramatize edilince, arılarımızı bir düşüncedir almayacak mı? Bana öyle geliyor ki, sıkıyönetimin daha yarısı geçmeden işin dramı bitti, komedisi başladı. Koskoca bir ordu düşünün. Bütün ağır
silahları ile birkaç sakallı veya tüysüz çocuğun peşine düşmüş. Arada ne güç dengesi, ne orantı var. Ve Sıkıyönetimin en ciddi bildirileri, kaçan çocukların sakal bıyıklarının kesilip kesilmediği çevresinde dolaşıyor. Bir ordu da bu denli tuhaf duruma düşürülmemeli idi. Birinci Ordu Komutanlığı, "Bizim seyyar berberlerimiz yok" diye radyoda ilanlar veriyor. Olacağı bu idi. Bezirgan Parti Politikacılarında utanma duygusu olsa bile, gülme hissi sıfıra inmiş olabilir mi? Bir ülkenin bir milyon kadrolu ordusunu, o ülkenin birkaç yüz yüksek öğrenim gencinin izine düşürmek, başka herşeyden önce gülünç oluyor. Polis o gençlere saldırırken edepsizlik ettiği için, konu bir dramdı. Ordu bu dramı kaldırmak için, edebi, hayası ile çocukları kovalarken, konu ister istemez komediye dönecekti. Sıkıyönetim, iri yarı generallerin çoluk çocuğu tutmak için kovalamaca oynamalarına döndü. Çocuklara oyun lâzım. Kaçıyorlar. Arada bir ikisi duralayıp yakalanıyor. Haydi bir Resmi Bildiri. Kabine daha az komik değil. Anayasa değişikliği için yeniden Üniversite Profesörlerine danışmalar başladı. Canım, sıkıyönetim olmadan da Profesörlere danışılamaz mıydı? Danışılacaktıysa, sıkıyönetime neden gidildi? Hükümet nedir? Meclisin oyu ile iktidara gelen değil de, geldikten sonra iktidarda kalan bir organ. Meclis önüne kim getirir hükümeti? Başkanın seçtiği Başbakan. Kim düşürür hükümeti? Meclisin oyları. Demirel'i düşüren Meclis oyları mı? Hayır. silahlı Kuvvetler Muhtırası. Kim onlar? 3 Kuvvet Komutanı ile 1 Genelkurmay Başkanı. Erim'i seçtiren bu 4 kişi. Demirel'i düşürecek oyu hiçbir zaman toplayamayan Meclis, Erim'e toptan oy buldu, verdi. Hükümet silahın gücüne dayanıyor. Bu alfabe gerçekleri önünde, halâ Demokrasicilik oyunu ciddi ciddi nasıl oynanır? Böyle çiftetelli gibi oynanır. Niçin? Birilerini kandırmak için. Gene komedi. Hele o beş adım önde Genel Kurmay Başkanı, arkada kılıçlarını takmış 3 Kuvvet Komutanının uygun adım Cumhurbaşkanına gidişleri, gün ortası parodi. Geçit resmi... Bayram değil, seyran değil, 12 Nisan. Çocuklar Ordu'yu kızdırdı. Ordu 4 Komutanı kızdırdı. 4 Komutan Meclis'i-Hükümet'i kızdırdı. Bir arı kızdırmasıdır gidiyor. Şu Unkapanı Ziraat Bankası kapıcısından daha ciddiye alan çıkmadı bu işi. O da öldü.
11.5.1971 (Salı) Öyleyse Sıkıyönetim niçin? İşçi Sınıfı için. 1- Yeni Sıkıyönetim Kanunu maddelerinden: "Grev ve lokavt yetkileri sürekli olarak durdurulacak gal,
fiili durum,
necek,
veya
izne
bağlanacak...
İş-
boykot ve iş yavaşlatılması gibi hareketler önle-
gerekli tedbirler alınacak...
Gösteri yürüyüşleri yasaklana-
cak..." (Hürriyet, 11.5.71) 2- Tam 30 Nisan günü İş Kanunu Meclis'te... AP'li Enver Turgut, AP'li Baha Müderrisoğlu'nu tokatlar, CHP İşçi Milletvekilleri, "Devlet
kesiminde
ğını" öne sürerler.
işçi
sendikacılığının
kaldırılmasının
amaçlandı-
"Hükümetin başına dek iletilen haksızlığın dü-
zeltilmesi konusunda
akılcı
bir yola girilmesi beklenirken,
çarpık-
lıkta ısrar edilmiş olduğuna bir kere daha tanık olduk." "Böylece AP,
yıllardır özlemini duyduğu,
lükle
gerçekleştiremediği
Reformcu
hükümetin
ancak haksızlığın
İŞÇİ
şahsında
HAKLARINI gerçekleştirmek
verdiği güçsüz-
BUDAMA
planını,
fırsatını
bulmuş-
tur." derler. (Cumhuriyet, 10.5.1971) Sıkıyönetim tasarısında bütün"değişiklikler" insanla alay etmek. "Kolluk" yerine "Zabıta", "Yayınlar" yerine "Yayımlar", "Sansür altına almak" yerine "Sansür koymak"... Bu ara "Silahlı Kuvvetler Personel Kanunu", "Generallikte beklemenin 4 yıla çıkarılması", "Özel af", "fiiller basın yoluyla işlenirse cezanın arttırılması", "Sayın Parlamenterlerin maaş meseleleri şimdilik bir çözüme bağlandığından,
onlarda
da bir heves,
yor." (Cumhuriyet, 10.5.1971)... Alavere, dalavere, İşçi Mehmet nöbete!
bir dirilik görülü-
13.5.1971 (Perşembe) Parababalarının, "Basın Hürriyeti" diye göklere çıkardıkları, sıkıyönetim krallarına bile o tabu kavram önünde istavroz çıkartmayı öğrettikleri şeyin korkunçluğu, son olaylarla bir daha sırıttı. Adam istedi mi, parababasına yan bakan basının "Hürriyet"ini 00 No. kâğıdından daha kolayca yırtıp helaya atabiliyor. "Hürriyet" kimin? Parababalarının. Zaten modern bir gazete, yüz milyonluk sermayeden başkasının işi değil. Bir de S.Y. azraili diktin mi başına Basının, sıkıysa Parababalarının hoşuna gitmeyen bir yazı çıksın. Şimdi "Hürriyet" onların. Utanmadan şöyle yazıyorlar: "Özerklik başına buyrukluk değildir." "Üniversite özerkliği amenna... Bir dokunulmazlık zırhı arkasında Türkiye'yi bölmek isteyenlerin laf kalabalığına getirerek, Anayasa yolu ile giriştikleri bir tertiptir ve maalesef, ne Kurucu Meclis'in çoğunluğu ard düşüncelerin farkına varabilmiş, ne de Partiler uzun süre oyunun niteliğini kavrayabilmişlerdir." "Ama artık takke düşmüş, kel görünmüştür." "Çok vakit kaybettik anarşik olaylar yüzünden. ortama dönmemek için tedbirli olmamız gerekir."
Yeniden
aynı
Şu beş altı satır bütün bir Program. Bu programı kim düzüp uyguluyor? Sayıları 30'u geçmeyen milyoner firmalardan "Hürriyet" (12.5.71) gazetesi ve omuzdaşları! Herif nerelere dek vuruyor? 27 Mayıs'ı kündeye getiren Kurucu Meclis'e ve O'nun Anayasa sına ve o "hile-i şerriye" sayesinde iktidara tereyağından kıl çekerce çıkarılmış, hepsi birbirinden aşağılık Parababalarının maskeli maskesiz Partilerine dek. Bunların hepsi yanılmış. Kim yanılmamış? Daha doğrusu, tümüyle Türkiye'yi 10 yıl aldatmış ve "Anarşi"ye boğmuş durumda yanılmaz papa hazretleri durumunda kim kalmış? 3 Kuvvet Komutanı ile 6 Sıkıyönetim Generali. 35 milyonun içinden çıkamadığı durumu, şimdi bu 9 kişi bir kalemde dümdüz edebilecek! Durum böyle gösteriliyor. Bu Kutsal Gücü o beş on kişi nereden bulmuşlar? Kimse bilmiyor. Onların yanılmadıkları nereden biliniyor? Hiçbir yerden, ellerine tutuşturulmuş zor ve silahtan. Madem ki zor ve silah onlarda, haklı da, yanılmaz da onlardır. E, 27 Mayıs günü de böyle değil miydi işler? Otuz kırk subayın kuvvet elindey-
di bir an için. Hak ve yanılmazlık da ellerinde sanılmıştı.10 yıl sonra bir de bakılıyor ki, meğer bu kimselerin Türkiye'ye çizdirdikleri sanılan rota, ülkeyi "Türkiye'yi bölmek isteyenlerin" pençesine düşürmüş. İşte buna develer gülmez mi? 1960 yılı 30 kişinin tüm yanıldıkları belli olmuşsa, 1971 yılı 5-10 kişinin millete alınyazısı çizişleri, bir 10 yıl sonra 3 kat, 6 kat daha yanılgın çıkmaz mı? Bu mantık sonucu akla bile getirilmiyor. Ve bütün gözleri açanın "Anarşik olaylar" suçlusu, beş on genç yaka paça ediliyor. Şu ne ettiklerini kendileri de bilmeyen birkaç yüz çocukmuş "Türkiye'yi bölmek isteyen". Çocukların kafaları içine giren yok. Bilmiyoruz bölücü müdür düşündükleri. Ama, bir şey biliyoruruz, de Gaulle'ü alaşağı eden 68 Fransa öğrenci olaylarında, derin patlayıcı maddeler ne olursa olsun, onları fitilleyip ateşleyen planın görünmez uygulayıcısı, Amerika U.S. damgalı evren provokatörler örgütü CIA ve yerli-yabancı ajanlarıdır. Fransa gibi de Gaulle'ü çıkarmış, en uçsuz yetkilerle silahlamış bir ülkede bile, NATO'ya ve Dolar'a yan bakanlar, de Gaulle'ün "Demirperde" gerisinde gezindiği bir gün, önce allak bullak, sonra tepesi taklak getirilirse, NATO yetmemiş CENTO, o da az görülmüş SEATO ağları ile örümcek ağına düşmüş sinekten beter, kıskıvrak bağlanmış, bütün toprakları üsler, radarlar, füzeler, casus uçaklar ve onbinlerce yerli-yabancı ajanla kaplanmış, en ufak bir insancıl düşünce ve davranışa göz yumulmamış bulunan Türkiye'de mi CIA'nın parmağı olmaksızın kimseye soluk aldırılabilir? Ve bütün olaylar (ekonomik, sosyal, politik, kültürel) ,sömürge olma yolunda çığ gibi yuvarlanan bir ülkede, beş on komutan ile beş altı yüz öğrenci tarafından mı yaratılmış ve güdülmüş olabilir? "Hür Basın", 35 milyon insanı ahmak ve bunak yerine koyup, işi o denli maskara ölçülerde yutturabileceğine güveniyor. CIA'dan başka kim, nasıl bölebilir Türkiye'yi? Bu gerçeklik akılların kenarına bile getirilmemek için, "Hür Basın"dan daha elverişli bir yaygara ve hokkabazlık yeryüzünde bulunamaz. Oysa "Anarşi"nin bölücülüğü en çok nerede toplanıyor? 50 yıldır Emperyalizmin, içli-dışlı parababalarına dayanarak kışkırttığı ve kundakladığı "Kürtlük" meselesinde toplanıyor. Üç tane Ankara kılkuyruğu, iki buçuk okunmaz paçavra "sol" yayınında, tam indikatörce ve provokatörce Kürtlük meselesine değer değmez, ülke yangın yerine dönmüşmüş. Öyle gösterilmek isteniyor. Ve ne yazık ki, aktör birkaç yüz öğrenci ile aktör birkaç General de gerçekten o düpedüz alçakça yalana inanmış, kanmış görünüyorlar. Yani, üç buçuk ateşli öğrenci de sahiden
marifet saydıkları o bölücülük işini kendileri yaptıklarına inanıyorlar, üç buçuk soğukkanlı General de bu işi öğrenciler yapıyor, biz önleyeceğiz kanılarında besbelli son derece samimi ve kararlıdırlar. İşte oyunun bu kertesine insan dayanamıyor. Parababalarının 50 yıldır işlettikleri ve zaman zaman dehşetle deştikleri bu çıban, bir buçuk yılda üç buçuk çocuğun işi nasıl olabilir? Buna o çocukların kendileri en başta inansalar bile, suyun başında -hiç değilsegörünen üç buçuk yüksek yetkili General gerçekten nasıl inanabilirler? CIA'nın bütün gücü ve marifeti, hüneri burada, uykuda gezer kuklalarını göz göre göre çektiği iplerle dilediği oyuna kaldırır da, bu kuklalar kimin elinde bulunduklarını akıllarından bile geçiremezler. Geçirtmez ki eloğlu. Geçirtmemek için CIA her yıl 3060 milyar Dolar (Türkiye'nin en az 15 ile 30 yılda 35 milyondan toplayamadığı parayı) harcayarak bu işleri tezgahlamaktadır. Görünürde iz, toz bırakır mı? Ancak, Türkiye'de Kürtçülük meselesini kimlerin, hangi "sosyalistlere, niçin işlettirdikleri ara sıra başka amaçlarla ortaya atılan yazılarda sırıtmaktan geri kalamazdı ve kalamıyor. Türkiye'de Kürtlük meselesi, parababaları kumpaslarıyla başlıca iki kast güdülerek 50 yıldan beri işletilmektedir: 1- Türkiye'de hiçbir zaman en pis burjuvaca Demokrasi'ye bile soluk aldırtmamak; 2- Bunun için daima, a) Komünizm, b) Kürtçülük korkuluklarını her an, her yerde çan çalarak dolaştırmak... 27 Mayıs kayıntısı, bu ezeli ikiyüzlü taktiği birleştirmeye yaradı. Demokrasiyi kökünden baltalamak için, büyük yığınların şaşkın bakışları önünde, Sosyalizmi, Vatan ve Millet ihaneti biçiminde maskeli haydutluğa çevirtti. Bunu, bizim parababaları kendi başlarına güç kıvırtabilirdi. Dünya deneylerini bütün ayrıntılarıyla beyin tröstü arşivlerinde her gün silip parlatan parababalığı (yetmiş yedi buçuk Emperyalist ve geri ülke ajan örgütleri: Başta CIA'lar, Entelicens Servis'ler, ve ilh., ve ilh.'lar), Türkiye orjinalliğine en uygun biçimleriyle ortaya atmayı bildi: A) Sosyalizm, bir gangsterliktir. B) Bu gangsterlik Kürtlük yangını ile tutuşur. Bu oyunu öylesine sinsice, basamak basamak, her elemanı ve aracı ayrı ayrı sahneye koyarak oynattı ki, şimdi artık en objektif gizli verileri eliyle tutan en uyanık MİT generalleri bile, perde ardından bütün ipleri çektiren CIA'yı, bile bile zemzemle yıkamak ve savunmak zorunda bırakıldı.
Ancak olaylar olaylardır. Biz onları ne denli yerin altına itersek itelim, CIA, onlara bakan gözleri ne denli külleyebilirse küllesin, hiç umulmadık yerden meduzun başı, yahut kuyruğu kendiliğinden kendisini ele verir. Bunun en son ve aktüel örneğini, MİT'in, dolayısıyla CIA'nın oldukça usta organı Milliyet Gazetesi verdi. Şimdi artık parababalığı "Vatan kurtaran Şaban" rolüne girdi ya, kendi uydurduğu yalanın tehlikeli yanlarını budamak için nasıl "Türkiye'de sosyalizmi dejenere etmekte" olduğunu ve bunun Kürtlük probleminde ne anlam taşıdığını kendisi "bilginci" edalarla açıklamak zorunda kaldı. Parababası "Hürriyet"in yukarıda andığımız hayasızca martavallarını özetlediği aynı gün Mit'oloji organı Miliyet'te, "Düşünenlerin düşünceleri" sütununda, "MİLLİYETÇİLİK ve İDEOLOJİLER" başlığı altında, oldukça gerçekçi bir yazı çıktı. Yazının kendisinden çok daha önemli olan şey, yazarının kimliğidir. Yazarının adı, sanı ve gradosu, "Prof. Dr. Kemal H. Karpat"tır. Ne var ki burada ne, "Prof."luk, ne "Dr."luk önem taşımaz. Asıl önemli olan yan, bu "Prof. Dr."un, o satırları kaleme aldığı sırada bulunduğu yer ve kat ve kariyerdir. İmzanın hemen altında "Prof. Dr. Kemal H. Karpat"ın öz kimliği şöyle açıklanır: "Wisconsin Üniversitesi'nde Misafir Öğretim Üyesi" Bu, besbelli CIA'nın seçip, parababalığının kale-kâbesi Amerika U.S. Üniversitesi'ne Öğretim Üyesi yaptığı Bay "Prof. Dr." bir numaralı problem olarak Kürtlük meselesini ele alıyor. Orada şöyle inciler dizilir: "Kürtçe konuşan Türkler'in sayısı 3 milyon tüm nüfusun yüzde 8'inden azdır."
civarındadır ki bu
"Kürtçe konuşanlar arasında önemli bir grup alevidir. Bunlar 1. Selim zamanında sünnilerin ve devletin baskısından kurtulmak için Kürt Beyleri'nin yanına sığınan ve zamanla kendi dillerini bırakarak Kürtçe konuşmaya başlayan Türkmen aşiretleridir." Sonra: "İlmi ve gerçekçi s>n>rlar" içinde görünmek için, şu iki martavalı bize de "Lo, lo, lo" diyerek kabul ettirilmiş sayar: "Cumhuriyet rejiminin baş davası (içten birbirine kaynaşmış olan) bu topluma, modern, çağdaş uygarlık seviyesinde bir hayat temin etmek olmuştur." "Türkiye'de Kürtçe konuşanlar herhangi bir ayrıma tabi tutulmamaktadır. " Gerçeklik ise, bu iki iddianın tam tersi değil midir? Parababalığı 50 yıldır Kürtçe konuşanları herşeyde en feci ayr>ma tabi tut-
makla, milletten kopuşmaya zorlamıştır. Ve Kapitalizmin "böl ve hükmet" bizantizmini bir sömürge ideolojisi biçiminde sürdüren eşitsiz gelişimini resmen "Mahrumiyet Bölgesi Doğu" teriminde özetlemiş, bütün Millet içinde özellikle Doğu'yu en gerici Ağalık sisteminde boğdurarak meşhur "Çağdaş uygarlık seviyes i n d e n uzak tutmaya önemle, bilinçle özen göstermiştir. Ve bugün CIA'nın at koşturduğu meydan olarak, Türkiye insanlarını böyle düşman kardeşler durumunda sömürmesine taban hazırlamıştır. Bütün o Prof. Dr. martavalları ortasında asıl ağızdan kaçırılan korkunç gerçek ise şöyle konur: "Bölücü ve dar anlamda milliyetçi... düşünce ile hareket edenleri iki grupta toplamak mümkündür. Birinci grupta bir Kürt Devletinde ekonomik ve sosyal çıkarlarını daha iyi korumak isteyen FEODAL BEYLER ve ŞEYHLER yer alır (Hani ya "Çağdaş Uygarlık"? H.K.) İkinci grupta ise çeşitli sol gruplar içine sızmış, sosyalizm maskesi altında Kürt milliyetçiliği propagandası yapan bazı aydınlar yer alır." "Netekim Irak'ta aynı yollardan giderek Kürt milliyetçiliğini savunanlar, Türkiye'de anti-emperyalist geçinenler, ilk fırsatta BÜYÜK DEVLETLER'DEN, bu arada AMERİKALILAR'DAN BOL BOL DESTEK almakta tereddüt etmemektedirler. AMERİKA'DA yayınlanan bazı DERGİLERİN ve KÜRT ÖRGÜTLERİNİN NASIL FİNANSE edildiği incelenmeye değer bir konudur. Demek asıl "Bölücü düşünce ve hareket" nerede, "nasıl finanse ediliyor?" Amerika U.S. başta gelmek üzere Dünya Finans-Kapital anayurtlarında. 6. Sıkıyönetim Kralcığı ise neyi inceliyor? Türkiye'de o "bölücü"lüğü FİNANSE edenlerin Üslerini, Silahlı Kuvvetlerini mi? Hayır. Onları "inceleyecek" birkaç çocuğun içine sokulmuş CIA ve ilh. "BÜYÜK DEVLET" ajanlarını mı? Hayır. "Reform Hükümeti" Reformu bıraktı, "asayiş"i tutturdu. A.İ. [Abdi İpekçi] bile dayanamıyor; "Erim hükümeti, bir POLİS HÜKÜMETİ görüntüsünü almamalı" (Milliyet, 12.5.71) diyor. Sıkıyönetim, trafik polisinin görevini kolaylaştırıp, çoluk çocukla kolcu kaçakçılık oynuyor. Parababaları Sıkıyönetimi bile 6 parça etmiş, ilişkilerini Erim'e vermiş... Anladık; CIA'nın aleti olanları da kovalamalı. Ama o aletleri kullanan el öpülür de başa konursa, şu 2 milyon işsizler yurdunda, CIA her zaman bin bir yeni alet bulmaz mı?
18.5.1971 (Salı-5.30) Halkı dünyadan bezdiriş, hep yalnız parababalarının mı işine yarayacak?
Biraz "Ceza, suçun türündendir." (Elceza
min
cinsel amel) Parababalarının vermeyecekleri yetki yok. İ.İ. [İsmet İnönü] Paşa sıkışınca hep onu söylemez mi? "Yapamayacağım şey yoktur!". Ne yapabilir öyle bir kararsız (girişimsiz ve çapsız) Altı Kulaç Beberuhi dediğimiz "avorton"- Napolyon döküntüsü? Bir avuç Modern ve Antika Parababasının, her ne pahasına olursa olsun, vatanı Amerika'ya uydu yapmak, Milleti Batılı Emperyalizme ortak-köle etmek bile hak rahmeti geliyor. Türkiye'nin Latin Amerika'dan geri kalır nesini bıraktılar? O da laf, Latin Amerika'nın "Gorilleri" (Gerici Generalleri) bile, ellerinde olmayarak halka yaklaşıyorlar. Bizimkilerin henüz "yapmayacakları" ne kaldı? Bilinemez. Türkiye'yi Endonezya yapmayacakları söylenemez. Belki de alttan alta onun hazırlığı içindeler. İ.İ. Paşa Maşaları "Çıkarım sokağa, halkı çetecilere saldırmaya kıştırtırım!" diye bağırmadı mı? Bağırmasına hacet yok. Onun "Sokak"tan ödü patlar ödlekliğini kim bilmez? O bir numaralı "Sokak", yani "Halk" düşmanı mı sokağa çıkacak? Allahı göstermesin. Onun "Sokak" ve "Halk" dediği, Bizans gününden beri her bahşiş sunana boğaz tokluğuna paralı-asker olmaktan başka iş güç bulamamış, kaldırım taşından daha kirli ve utanmaz olan ulûfeli kapıkullarıdır. Yetmiş yedi buçuk yabancı sermaye casusu bütün suların başını kesmiş. İstanbul'un en lüks yeri: "Gayrettepe'de Toplum Polisi'nin yeni binasında ne istenirse var. 14 milyon 500 bin liraya alınan bina 12 kat. Asansörü var.
Kaloriferi mevcut.
Lüks bir sinema salonu ve lokan-
tası en modern şekilde hazırlanmış" diye yazmıyor mu Parababalarının 1 numaralı rezil provokatör tellalı, "Hürriyet" adını da en leş kenefe takan "Hürriyet" gazetesi, 17.5.971 günü? İşte o "Lüküs Hayat" sağlanan "goril" yavrularının bir bölüğüne "sivil" giydirip "Komando" adıyla öğrenci yurtlarına saldırtmadılar mı? Bu Atom çağında Sen-Bartelmi katliamına kışkırtmanın
para etmediğini İ.İ. Paşa da, cinayet fetvaları verdiği tilki yuvasından dehşet içinde kalarak seyretti. Onun "Sokak" dediği, bu, en pis sokak çamurları içinden seçilmiş en soysuz paralı Kapıkulları idi. Onları el altından alçakça hazırlayıp sinsice göz kırpa kırpa kışkırttığı halde ne gördü? O "Sokak" ve "Halk" adını verdiği ve "Lüküs hayat" cenneti vaadederek aylıklı Sivil Savaş askeri yaptığı zavallı paçavra proleterler bile kıvıramadılar. Gerilerinde Ordu Silahı, ardlarında resmi elbiselerini çıkarmamış Polis kılıklılar, kendilerini "Halk" diye öne, öğrencilere saldırmaya iteledikleri halde bile, iki buçuk derme çatma hava fişeği ile kendilerini savunan bir avuç gence saldırmayı, arslan yatağına girmekten daha korkunç buldular. Ve din, iman, minare, ezan kışkırtmaları ile tempo tutulduğu halde, "sivil aylıklı asker" "Komando ülkücüleri", eli kolu bağlı genç kızların coplanarak sokuldukları polis arabası karanlığında bacakları arasına el atmaktan daha "namus koruyucu", "vatanperverlik" cesareti gösteremediler. Resmi polisin onu bir tek genci sille tokat kan içinde sürüklerken, ona gidip bir it tekmesi atmaktan daha gösterişli ve maaş-ikramiye artımına elverişli davranış ellerinden gelmedi. Ondan sonra "Sokak" ve "Halk" adı bir daha ağıza alınamadı. 27 Mayıs'ın "Paşa bırakmamak" gereğini düşünmüş olmasını bile affedemeyen üç beş amelmanda [iş göremez] "hırs-ı piri"li, yaşlılık bunaması yerli malı "Goril"i, uzun yıllar CIA tezgâhından geçirttiler. Sirk hayvanı gibi "eğittikten" sonra, Şark kurnazlığı ile, gençlere karşı "Ordu" imişler gibi genel saldırıya kaldırttılar. Türkiye'yi Endonezya yapmak istemiyor değiller. Şimdiye dek henüz yapamadılar. Önümüzdeki günler ellerinden gelirse bunu yapmak, onlar için Mac Mahon Nemrutluğu'nun en yüksek Saltanat rütbesi ve en yağlı gizli ödeneklerle en dolgun emeklilik garantisi, hiç değilse umududur. Bu maaş, apartman, hususi otomobil için, Şirket "hakkı huzur"u (ki onlar buna sadece, Paşa Babalarının parababaları ağzıyla: "HUZUR!" diyorlar, "Asayiş" diyorlar), onun için elbet "Yapamayacakları yoktur." Ve ellerinden geleni arkalarına koymuyorlar. Şimdiden küçük ölçüde bir Endonezya katliamı tecrübesi içindeler. Artık Abdülhamit jurnalciliğini gölgede bırakan provokasyonlarla en demokratik palyaçoluğa kanmış veya öyle görünmekte çıkar bulmuş olanlar ve olmayanlar üzerine dahi "raporlar" kimbilir nasıl yağıyordur? Ve her adı ge-
çen, en az 30 gün "Gözaltına" alınıyor. Geceli gündüzlü baskın yapan tüm paslı Devlet Makinesi, rüşvetçi-irtikapçı karıncalanmalarına bakmaksızın insan avcılığına çıktı. Arkasından ne geleceğini kim biliyor? Başta CIA Efendileri gelmek üzere, hiç kimse! Ötede, aynı günlü, aynı Parababaları İstibdatının en kepaze paçavrası "Hürriyet", birinci sayfasını kaç 36 puntoluk 3 sıra harflerle doldurmuş:
"İSRAİL
BAŞKONSOLOSU, GÜPEGÜN-
DÜZ EVİNDEN KAÇIRILDI!". Ve çıldırıyor Parababaları Vatan ve Millet hâini uşakları, o bir avuç çoluk çocuğun ele avuca sığmayışı önünde. Rezil oldular Halk ve Dünya önünde. Bu toprağın, kendilerine Cennet yerine Cumhuriyet adanmış gençlerini, 12 kişiyi bağlayan, "Başkonsolosu tabanca kabzası ile yaralayan" "Silahlı 4 kişi"yi, bütün Radyo ve Reklam yayınları ile kanun dışı Kanlı "Zorbalar", "Haydutlar" olarak "kamu oyu" dediği şey önünde kötüleyeyim derken, ölçüsüz büyütüp tehlikeleştiriyor. "Yapamayacağı şey yoktur!" Parababalığının. Ama, Millet içinde bir avuç vurguncu-soyguncu çete azınlığında kalışından gelen aczini ve şaşkınlığını gizleyemiyordu. Lâtin Amerika Gorillerini fersah fersah aşarak, Endonezya Sen Bartelmi'leri hülyası içinde, düşmediği azgınlık ve sarhoşluk bırakmıyor. Cinayetlerinin korkusunu, törenler ve tıngır mıngır "Türküler ve oyun havaları" zırıl zırıl çaldırılarak örtmek istiyor. "Türk Milleti tarihinin hiçbir devrinde hainlerin ve gafillerin yanında bırakmamıştır." Atatürk'ün "Ya İstiklâl, ya Ölüm" parolasını, "Sıkıyönetim tedbirlerini Millet'in vicdan muhasebesi yaparak Devlete yardımcı olmaları" mı isteniyor? Ne zaman? Türkiye dört başında Amerikan üssü yapıldığı gün! Ya o güvenilenlerden biriciği olsun gerçekten halkı seven kişiliğini yitirmemiş bulunursa? Bundan korkmuyorlar mı Parababaları? Korkuyorlar. İt gibi korktukları, ezelden beri ebedi Sıkıyönetim altında bulunan Türkiye'nin tümü için bir tek "Sıkıyönetim Komutanlığı" yakıştırmamış olmalarından belli. Sıkıyönetimi 6 parçaya bölüyorlar ki, içlerinden biri "Yeter!" dese, ötekileri ona karşı işletecekler. Bu antika Bizantizme güveniyor gibidirler. Ya güvendikleri dağlara kar yağarsa? Ya korktukları başlarına gelirse? İşte o zaman, moruk sihirbaz canavar kocakarı acuzelerinin küp küp üstüne göğe dek yığıp tepesine çıktıkları, çok sağlam
bir Babil Kulesi kendilerini Allahla yakın kıldı sanırlarken ne olacak? Alttaki küplerden biriciği çekilince seyreyleyin gümbürtüyü! Fosillerin bütün büyücülükleri, muskacılıkları, sihirleri, kerametleri kendi kutsal kurnazlıkları, ikiyüzlülükleri, hainlikleri ile birlikte gümbür gümbür gidecek. Bundan, onlar da korkuyorlar. Geceyarılarından sabahlara dek her saat başı bir ölüm kanunu daha fırınlarken, saklayamadıkları ürküntüleri ve telaşları budur. Azıcık olsun, şu Yeryüzü'nün en geri kalmışı yaptıkları ve bıraktıkları toprakları ve o toprakta Etiler çağının köleliğini yaşattıkları, şu iler tutar yeri kalmamış zavallı fakir halkı, davar sahibinin sığırını düşündüğü denli olsun düşünmüyorlar mı? Düşünmüyorlar. Düşünemiyorlar. Uluslararası Parababalarının binbir masonik kasap dükkancılığı, hepsini inanılmaz kertede afsun tafsunlamış. Tarihte bütün benzerleri, Firavunlar-Nemrutlar gibi, bütün başı göklere ermiş Bâbil kuleleri gibi, öyle yıkılacaklar. İnsanca yaşamadılar. Gorilce can verecekler. Ne yazık ki Millet çekiyor. Ne mutlu ki Türkiye'de de, bütün vurgunculuğuna rağmen, Kapitalizm bir modern İşçi Sınıfi yaratmaksızın soygun yapamadı ve yapamaz. "Genç Türkler" geleneği, geçen yüzyılın "Şairane" atmasyoncu hafiyeliği yerine, halka inme yoluna hızla giriyor. Geri kalan, hep domuzuna ve tüm boşuna cellatlıklardır. Biraz daha kazsınlar koca bunak köstebekler, biraz daha kazsınlar. Kendi kazdıkları kuyuya kendileri düşecekler. Hem bu sefer, 27 Mayıs gibi Yassıada'da yaz mevsiminde güneş banyosu yapıp, içlerinden birkaçını fidye vermekle savamayacağa
benzerler. Azmettikleri
amaç o. Daha şimdiden, gizli tarikat yolcularının yabani orman derinliklerine sığındıkları gibi bir kaçınılmazlıkla, Türkiye'nin yüzeyini aydınların Maki'si durumuna getirdiler. "Silahlı Halk Savaşinın geveze özentilerinden mi dehşete kapılmış görünerek, 27 Mayıs'ın bile uydurma Demokrasiciliğini bir vuruşta yok etme hırsına atıldılar? Aldıkları sonuç ortada. Bütün satılmamış düşünür insanlar, bir daha iyi düşünme duvarının dibine itilip kıstırıldılar. İş tam "Şirazesinden çıktı". Oyun sandıkları, oyuncakları diriltiyor. "Demokrasi" mi? Onu Parababalarından beklemek, ölü gözünden yaş ummaya benzer. Onların tek güvençleri, zorbalıktır. İstediğin şalla ört, altında yatan meduz, 7 başlı ejderha parababalığı zılgıdı, kanun manun
dinlemez. Ciğeri beş para etmediğini kendi eliyle ilan ederek evrene maskara yaptığı Parlamento'ya, Anayasa adına Anayasa'yı tepeleyen her kanunu her saat başı zincirleme çıkarttıracaktır. Sıkıyönetim
Mahkemeleri
mi? İstiklâl
Mahkemeleri, Türkiye
Halkı ve Ordusu başbaşa vererek kanlı İstikâl Savaşı'nı yaparken etkili oldu. Sen gâvuru al, fol yok, yumurta yokken "Vatanın Harim-i İsmeti'ne" [kutsal ocağına] sok. Halife Sultan'ın kabahati ne idi? Türkiye en ulu Evren Emperyalist Savaşı'na zorla sokulduktan sonra en büyük yenilgisine uğramıştı. Gâvuru, Halife ne ile durduracaktı? Şimdiki Efendilerimizin öyle yüzeyde bir Saltanatlı muazzeretleri bile yok. Türkiye'yi bile bile, sinsice yabancı Emperyalist istilasına uğrattılar. "Kazandık" diye bağırıyorlar. Sıkıyönetim veya Mahkemesi bu yıkılışı önleyebilecek mi? Tersine. Şimdi görünen köy, o yıkılışı ve teslim oluşu, biraz da derinleştirmek ve kesinleştirmek doğrultusundadır. Öyleyse? Türk Ordusu'nu yeniden Mütareke yıllarının ak sakallı, müzelik, naftalinli sandıktan çıkarılmış gardrop Paşaları emrindeki "Kuvvayi İnzibatiyye" durumuna getirebilirler mi? Getirseler bile, İstanbul'daki "Kürt Mustafa Paşa Divan'> Harbi", Anadolu'nun "İstiklâl Mahkemesi" yerine geçebildi mi? İşte, geniş Türkiye Halk yığınları bu durumun bilincinde olmasa bile, altbilincinin alacakaranlığı içinde, Parababalarının bütün yaygaralarını, susuz bataklığın kursağı çatlamış kurbağalarını dinlerce en sarsılmaz ilgisizlikle "dinliyor" denilemez. Hiç dinlemiyor. Bırakıldığı ölüm karanlığı ve yoksul yalnızlığı yüzünden, öyle zibidice karakuru vakvaklamalarını dinlemeyi aklının kıyıcığından olsun geçirmiyor. Bir lokma kara ekmeğini taştan çıkarabilecek mi? Çoluk çocuğuyla içinde çılgına döndüğü işsizlik cüzzam illetinden kurtulma umudunu besleyebilir mi? Halk, orasını bile doğruca düşünebilme olanaklarının topundan karantina altına sokulmuş bulunduğunu anlamak da söz mü, anlamak şiddetle yasak. Şöyle böyle sezer gibi oluyor ve boş veriyor, Türkiye'yi yabancı Parababalarıyla ortaklaşa baba miras çöle çevirmiş yerli batakçı bataklık kurbağalarının, karanlık gecede kendilerini sigortalı sanan mangır etmez vakvakalarına. Ne halleri varsa görsünler. Halka mı sormuşlardı, Yurdu bu duruma, Dolar esirliğine, 2100 yılına dek ödenmez kaynayan borç katran kazanına sokarlarken?
"Ordu" mu ellerinde? Adam sen de. Ordu da Halk Çocukları'nın CIA'ca en sonsuz "Gözaltına" alınmış bir parçası değil mi? Essultan, İbn'is Sultan, Gaazi Haakan Mehmet Vahidüttin Hân da, Mustafa Kemal'i dünyanın bütün yetkilerini vererek, Anadolu'da "Şûralar" adlı kurumları yok etmeye gönderirken, bütün Osmanlı Türk Orduları'nın "Bil irs vel istihkak" [atadan kalan ve hakedilen] egemen Başbuğu, hem de "Allah'ın yeryüzündeki Gölgesi" olarak eşsiz Başkumandan değil miydi? "Gün doğmadan meşiyme'i şeb'den neler doğar?" demiş çökkün ve batkın Osmanlı bile "Güneş doğmadan gecenin lohusalığından neler doğar?" Onlar halâ, vurdumduymaz sağırlığından sonra gözlerine de perde inmiş, bir zamanki "Değişmez Şef'le fiskos ederek Milleti kurtaracak, "Böö!"lerden medet umuyorlar. Diyalektik halkın bezgin ilgisizliğinden niçin devrimi yararlandırmasın?
21.5.1971 (Cuma) (26 Nisan'dan beri Sıkıyönetim) Şu Demirel'i, hadi ben de ağzıma alayım. Adamın fazIa günahına girmemeli. Yahut, bütün ötekilerden, ne daha önemli, ne daha önemsiz saymamalı. Çünkü kukla olmakta hepsi için "Âzâmi Müşterek"leri ortada. Hepsi, bir avuç modern ve antika Parababalarının çektikleri iplerle oynamakta kusur etmiyorlar. Yalnız, çorbaya
katıldıkları ölçüde, aşırıca ve eksikçe bostan
korkulukluğu yapıyorlar. Tepeye çıkartılan bir veya iki kişi, korkulukluğunu
az çok seziyor.
Sivriltilmeyenler,
hâlâ
kerameti
kendilerinde sanıyorlar. Türkiye oy davarının yüzde 50'ye yakını
mı
kendilerine
"Akıl"ları
veya
sürülendiriliyor?
Onlar
bunu,
kendi
falan
filân "Davranış"ları yüzünden "becerdiklerine"
gerçekten inanıverip, etmedik taklak bırakmıyorlar. En sonunda, "Kart"lıkları eskiyip kullanılmaz hale gelince, "hiç beklemedikleri mi oluyor?" Doğrusu: "Her gün bekledikleri"ni B. Sülü Grup toplantısında anlatıyor: "Maksat
suçlu
aramaksa,
her zaman arayabilirsiniz. sak,
ben
Bu
bundan
çok kolay.
gocunmam.
Suçluyu
Şimdi teker teker say-
12 Mart olayını ortadan kaldırır mı bu?"
"12
Mart
Muhtırası'nın
münakaşasını
yapacak
değilim.
emr-i vâki olmuştur.
Emr-i vâkiye karşı konulmaz,
be olmuş,
çok iyi olmuş demek şart mı?"
alkışlayıp,
Tepedekiler,
iplere
ilk elden
bağlandıkları
uyulur.
için,
Bir Dar-
perdedeki
kuklaların kimlerce, nasıl oynatıldıklarını, -cahil halk gibi- tam bilinçle değilse bile, bilinç altıyla az çok seziyorlar. Başka olaylar için söyleyecekleri, 12 Mart için de doğrudur. "Demirel'i alaşağı
edeceklermiş
haberi hergün
gazetelerde
çıkarsa,
ben
bun-
dan gocunmam" diyor "Sülü Çoban". İçinde yuvarlandıkları politika fatalizmini [kaderciliğini] az çok anlatmaya çalışıyor. Demek istediği açık: "- Biz oynadık mı? Hayır. Bal gibi oynatıldık. Yerimizde kim olsa böyle oynatılacaktı. Eskiyince, hadi süprüntü tenekesine. Gelsin yenisi.
"İşte bu oyunun sahneleri 10'ar yıllık süresi belli olan bir piyestir. Menderes 10 yılda asıldı. Biz (Çoban Sülü olduğumuzdan) "emr-i vakiye uy"duk. Hiç değilse kellemizi ve kellelerinizi kurtardık. Bu da mı kabahat?" Beş buçuk saat süren söz ishali ile (elini demir sanmış) Süleyman Bey yalnız o gerçeği anlatmaya çalışıyor. Dinleyen kim? "Akıl" ve "Anlayış"larına pek güvenen ikinci, beşinci kerte politika kuklaları değil. Onlar hiç durmadan şöyle konuşabiliyorlar: "Bize nildi.
daima
Ama
başkanı,
bu
Ordu arada,
Genelkurmay
Cumhuriyet Hükümeti'nin
arkasındadır
Kumandanlar toplantılar yapıyor, Başkanı
mesajlâr
de-
Cumhur-
yayınlıyorlardı.
Bütün
bunlar alarm zilleriydi, ama duyan olmadı." (Zonguldak Senatörü Ahmet Demiryüce) "Tedhişle,
korkuyla
bir
topluluk
YUMRUK GİBİ SIKI
dura-
maz. Nerelerde HATA yaptık, bunu tesbit edersek, o zaman anlayışla,
gönül beraberliği ile
YUMRUK GİBİ SIKI DURMUŞ
olu-
ruz." (Ankara Milletvekili Aydın Yalçın) Bütün bu "Demirel" karşısına çıkmış ya da çıkarılmış "YalçınDemiryüce"ler, boyuna o toy felsefeleri bilmeden geveliyorlar: "Biz oynatılmadık, oynadık! Demirel oynamayı bilse, başımıza bu işler gelmez, kalp akçaya döndürülmezdik. Suç Sülü'de! Alaşağı edin keratayı!" Sülü ise, tam bizim alaturka kasaba Tefeci-Bezirgan Hacıağa tipinin Finans-Kapital mihrabında secdeye kapaklandırılmış, fırın kapağı kadar pişkin, Kurt Dereli Çoban Mehmet kadar piknik pehlivan. Ringe nasıl çıkartılıp, nice sonuna dek itile itile oynatılmış bulunduğunu unutamıyor. Silahdar'ın akılları havada oynak Yeniçerilere söylediği gibi, "Bre yoldaşlarım!" diyor, AP Meclis Grubu "Karga Derneği"ne. "Bre yoldaşlarım, sayıyla kendimize gelelim": "Bugünkü ederdi
Bakanları
dışarıda
bıraksaydık,
sonra
kim
itimat
bana?"
Çoban Sülü'nün kişicil tekel gerekçeceğizi bu. Adam mı bırakılmış memlekette. Göbeği çatlayarak 20 kadar Saksağan çeneli, Ağaçkakan beyinli Bakanı zor bulmuş. Ve herkes yalnız KakanBakan-Hakan olmak için sıraya dizilmiş. Buna can mı dayanır? CIA'nın umurunda değil. Faşizm istiyor. Ya Komutanlar? Birini atsan leyleğin yuvasından, panik çil yavrusu gibi dağıtacak sürüyü. İşte CHP'nin Güven Partisi, işte AP'nin DP Partisi. Ne var, bağ? Hangi prensip, politika kuklalarını Ana-İktidar, Baba-Muhalefet
ve ilh. Partilerine bağlamış ve bağlayabilir? Çıkar. E, "herkes" çıkarını ister. Kim ölçecek üç buçuk Parababalarının gizli masonik tarikatlarında, Londra ve Washington "Maşrık'ı Âzam"lıklarında kimi yıldırım çabukluğu ile değişen esrar parçalayıcı susar kumkumaların, temyizi bulunmayan idam kararlarını ve başdöndürücü Finans-Kapital dolaplarını? Sonra nerede kalır Sülü'nün politika sürüsüne yakıştırılmış çobanlığı? "- Tüh! sana. Güdemedin üç buçuk Hacıağa kırması davarı ve de kıl keçiyi..." demezler mi adama? Sülü Çoban, niçin kurtları tutamayan bekçi çoban köpeklerini değiştiremediğini, başından geçtiği için, olduğu gibi böyle açık seçik koyuyor. Ha Hacıali, ha Alihacı. Kimi getirse Bakanlığa, Sülü'nün elinde görünen, gerçekte Finans-Kapital'in Uluslararası karanlık dehlizlerinde ve CIA-Entelicens Servis gibi sınanmış kumpas ve provokasyon mekanizmalarının ağlarıyla her an başka yönde planlanıp işletilmek üzere, kimi çekilen, kimi itilen kara ve karanlık politika ipleri ile oynatılmayacak mı? Turhallı, hepiciği bir halli. Hangisini atar, hangisini tutarsın? Hem niçin? Neye yarayacak o mezardan ölü kaldırıp fincancı katırlarını boşuna ürkütmek? Turhallı, hepsi bir halli olduktan kelli. Bari kol kırılsın yen içinde. Sülü'nün ve teker teker Bakanlarının özel kişilikleri dışında dişe dokunur objektif, som gerekçeye gelince, o hepsinden farklı ve unutulamayacak kertede yakın, çünkü, hem de yürekler acısı yakıcı olay oportada en kör göze nasıl batmıyor? Süleyman B. B, (Bacanak-Bey) çeliklenmiş sandığı "Demirel"ini, en berbat tütsülü "Kömürel"e çeviren gündelik serüveni nasıl unutsun? Hem de Zonguldak maden kömürü değil, en odunluğu üstünde "Devletleştirileceklerden bayağı "linyit Kömürel"in nice "Baba bir hırsız tuttum"a çevrildiğini. "-Al gel!- Gelmiyor. -Koyver!-Gitmiyor.""İktidar atlıkarıncasında, gösterişlice düşürülünceye dek baş dönmeleriyle her gün bir başka öğürtü ile kusturulduğunu, neden, şu kendilerini ahım şahım bülbül sanan Grup ve Parti kargaları kavrayamıyorlar. Çobanları Sülü, AP iktidarının, nasıl Grup kargalarını bile ürkütemeyen bir Bostan Korkuluğu İktidar olarak "Büyük Meclis"in bitpazarı sahnesinde ister istemez, en son "neyrengi noktası"na gelininceye dek "Askeri Müşterek" Leylâsını arayan çöl kaçığı Mecnun'a döndürüldüğünü, alı al, moru mor, şöyle özetliyor Grupta: "Şimdi Meclis'e getirilen Kanunları biz de getirdik. Anayasa değişikliğini
getiremedik.
Getirseydik,
hürriyetler gidiyor avâzesiyle
(çığlıklarıyla, H.K.) bizi BOĞARLARDI.
Bütün faturaları biz mi öde-
yeceğiz?" İşin besbelli içyüzü bu. Demirel, sadık ve uslu bir Amerikan Şirketi seyyar tellalı gibi, politika bezirganlığının sepet sepet alışkanlıklarını dile getiriyor. "Sahnemiz sahte 'Faturalarla dolu. Onların sahteliklerini, içinizden hiç değilse ben, kendi elyazımla ve alınyazımla hazırlamadığımı biliyorum ve görüp duruyorum. İmdi, sahteliğini bile bile, bana da imzalattırılmış 'Hürriyet'faturalarının hesabı, benden mi sorulacak? Ben o zaman, Türkiye'ye sürülen ve davar oylarıyla sürümlendirilen 'fatura'lardan hiç birinin doğru olmadığını gözümle görüyor, elimle tutuyorum. 'Ne olur, şunları yenileriyle, daha doğruca görünenleriyle değiştirsek?!' dedim kaç kez. Az mı Kanun getirdim 'Yüce Meclis'e? Üstüste yığsanız, tepesinden aya el uzatılabilir. Az mı 'Kızılca kıyametler' koparıldı: 'Demokrasi'nin kılına dokunduğum için?" -Neden be birader? Ben Devlet değilsem bile, hükümet değil miyim? Hürriyetlere dokunduğum "avazeleri" ile, en dişe dokunur parçası olduğun Devleti, kurduğun, hem hepsinin "meşruluğuna" parmak bastıkları Hükümete karşı çıkardılar. Yalnız onca mı? Tut ki, 27 Mayıs Anayasası, Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Yargıtay ve daha ne "Tay"lar çıkarmadılar karşıma? Eyvallah ettik. Bilmiyoruz ki ne isterler ve tüm nerelerde, kimlerdirler? Bütün "Bağımsız Türkiye Devleti"nin dörtyol ağızlarını ve subaşlarını sağlam kesmişler. "Devlet"e boynumuz kıldan ince diyelim. -Ya, ta tepesine çıkarttıkları, "Baş"ına bir şişman kavuk gibi geçirttikleri Hükümet'e sözüm geçti mi? "Hay'ya alesselâ!" Beş vakitteki tüm Türkiye müezzinleri gibi, hep "Allahu Ekber"le başladım, bitirdim: "Tanrı Uludur!" Siyasi ezanlarının göbeğinde hep göbek çatlatan kalkalelerle: "Hay'ya alesselâ" (Haydin namaza!), "Hay'ya alelfelâh" (Haydin kurtuluşa!) diye böğürdüm. Dinleyen oldu mu? İki buçuk kıçı kırık velet, resmen "Silahlı Halk Savaşı ile bu Devlet Yıkılmalıdır, bu Ordu Parçalanacaktır" çığlıklarıyla aylarca Üniversite kürsülerinden "Maoculuk" ettiler. Baktım, Devlet elimi kolumu bağlamış. Alenen "Yapsınlar, etsinler. Lafla peynir gemisi yürümez" demek zorunda bırakıldım. Herifçioğlunun, daha Filistin Komandoluğuna gider, gelirken ettiklerini, edeceklerini öğrendim. Dokuz Ağırcezada doksan suçu dosyalanmış. Aranıyor sözde ve bulunamıyor sözde. Neredeyse ben kendim bile, Hükümet Başkanı olarak ka-
nacağım. Herifçioğlu geldi. Ankara'nın göbeğinde, Ortadoğu Üniversitesi'nin numarası belli odasında, botlu bacaklarını masa üstüne koyarak, sabahtan akşama dek, kızlı, oğlanlı sürü sürü gence geçit resmi yaptıra yaptıra, müslüman dini aşikâre Gerilla karargâhı kurdu. Bizim "Hay'ya alelfelâh: Haydi Kurtuluşa" ezanımızdan daha açık seçikçe, Mısır'daki Sağır Sultan'ın işittiği yaygaralar kopararak "Halk Kurtuluş Ordusu!" reklamını yaptı. Benim elim, ayağım, polisim, jandarmam uyuyor mu? Kımıldasalar bile, bir kaç üniversiteli tazeye kaş göz arası sarkıntılık edip rezil olmaktan öteye geçemediler. Benim haberim olmaz olur mu?.. Daha ağzımı açarken: "-Sakın ha dediler. Anayasa var!" Demek "İyi saatte olsunlar" Parababalarımızın Babayasalarının "Eşref saatleri" gelmemişmiş. Öylesine ki, genç genç, tüysüz, tümürsüz, "Kastrocuk"ların, "Che Guevaracık"ların, "Mariguellacık"ların çeneleri, şakakları kıldan, favoriden, sakaldan, bıyıktan geçilmez hale geldi de, çocuklar bile inanıverdiler. Yürümeye başladıkları gündenberi hepsini Amerikan gangster filmleriyle, sokak kaldırımlarını dolduran Amerikan Mac Carthy'ci, Ceymis Bond resimli-romanlarıyla "o biçime" biçimlendirtmedik mi? Eh, o Amerikan yeni sömürgecilik öğrenimi ve eğitimi ile tam "benzettiğimiz" çocuklar, azıcık düşünmeye dadanır dadanmaz, hemen Lâtin Amerikan Prononçiyamentocu davranışları, romantik Fransız Harika Çocuk gerilla yazarlarının inbiğinden süzülmüş "Mao-zedung Düşüncesi!" olarak bayraklaştırıverdiler." "-Öyle ya. İşte hiç kimse kendiciklerine birşeycik demiyor. Bu oyun güzel oyun. Hem "Marksizm-Leninizm-Maozedung Düşüncesi", hem o saat "Köylerden şehirleri zaptetmek üzere (atıl kitle: İşçi-Köylü ötesi) Şehir Gerillacılığı. Beğen beğendiğini. Bir kaşık ondan, bir kaşık ötekinden. Olur, en mükemmel Abra kadabra el çabukluğu, son sistem, Balkanlarda bir tane "Devrimcilik" sana!.. Delikanlılar işin kolayını öyle gördüler. Baksana. Anayasa dağ gibi. Baba-Devlet ise yalnız "Devrimci" kuzucuklarının üzerlerine kanat germek için yaşar. Varsa, yoksa, bugünden yarını bekleme. Öğle üzeri, olmazsa akşama varmadan bas Bankayı. Al 40 bin, 100 bin liracığı. "Aydınlıktan yana değilsen, geceyarısı sinema dönüşünü bekle. Kaldır milyoneri dağa. Yap pazarlığı. Git milyonerin yazıhanesinde otur. Telefonla arana arana, istediğin parayı getirt. Vur 400 bin liracığı. Kap kaç Amerikan Zenci çavuşunu apar topar, "Olmadı, baştan!" diye koyver. Al eline
kalemi, "Halk Kurtuluş Ordusu" adına, yaz başına geleni ve gelmeyeni. Bas teksir makinasında. Bir tane de kız çocukcağızı ile TIRT katına gönder. Kendi kendini "Kamu Oyu"na sergile. "Mertlik" öyle imiş. Biçare "Ömer Ayna"ya, 1. Sıkıyönetim Savcısı böyle dedi. Fransızca bilmezsen, Türkçe "Mert"lik buymuş. "Mert" ol evladım. Bu lazım Kamu Oyu'na. İçini dışını dök. Korkma Demirel'den. Onun "defteri dürüldü". Sen yeni defterlere yazılacaksın. Profesörlerin profesörü, Doktorların doktoru Kandıra'lı Erim'lerin defterine. Bilemedin, sol Teknokratların defterine..." B. B. Süleyman Demirel AP Grubunda bunları düşünüp söyler gibi konuşuyordu. Beş altı saat başka ne konuşsun adam? Haklı. Demirel de haklı, zılgıtcı çocuklar da haklı. Alacakları görülecek. "Hak'ları inkâr edilemez. Onlara öyle "lâzım" denildi, "lisân'ı hâl ile". Kim dedi? Söylenir mi hiç? Demirel de, "Bizi boğarlardı" diyor. Kim boğar? İşte orasını, ne çocuklar, ne Süleyman Bacanaklar diyemezler. "Söylemek" için bir şey; önce iyi "bilmek" gerek. Ayrıca "yürek" ve kabacası "büzük" de gerek. Çocukların bilgileri ve yürekleri bir yana. Bak Sülü Bacanak söyleyebiliyor mu? Sıkıştırılınca çokça, "alâmeleinnas" [herkesin önünde, açıkça] şöyle haykırıyor: "-Herşeyin kabahatlisi ben miyim? Meselenin bazı sırları Başbakanken benimle
bazı sırlar tevdi edilmiştir.
beraber mezara gidecektir.
Öğrendiğim
vardır.
bazı şeyler
Herşeyi burada söyleyemem."
Çocuklarsa, her şeyi yüzeyde onlara gösterildiği gibi alıyorlar. Balığın, oltadakini iştah çekici yem sanışı. Parababalığı sana oltanın çelik iğnesini gösterir mı? Seni avlayıncaya dek, hep yumuşak yanları sunar. Dilediği yere kendi ayağınla geldin mi, getirildin miydi, zıpkını yersin. Parababalığının bütün gücü, her işini farmason "sırrı" biçiminde, hep olduğunun tersi imişçe yapmasından ileri geliyor. Demirel görmedi mi? Koca Amerikan Milletinin seçimi ile şartsız kayıtsız iktidara gelmiş Kennedy bile, en sarsılmazlık güvenci içinde açılarak, güpegündüz kurşunlanmıştır. Kim vurdu? Gel de bul. Parababalığında "bazı sırlar" mezara götürülmezseler, mezara götürürler. O sırları, ne Sıkıyönetim Komutanlarının, hele ne de Sıkıyönetim Mahkemeleri'nin bilebileceklerini düşünmek bile gülünçtür. Burjuva "Devlet Adamlığı" denilen şey budur: Her şeyden önce "Bilmemek". Bildiğini de bilmemek, bilmediğini de bilmemek. "Şeref" sözcüğünün maskesi altında bu "Sır" saklanır.
21.5.1971 (Cuma-Öğle Sonu) "Bazı sırlar" var. Bazı "sır olmayanlar" da var. Derinlerin derinlerinde alabildiğine biçimsizleştirilerek saklanan "Bazı sırlar", sosyal "sır"ların en büyüğü, Demirel'in şöyle bir uçcağızından sezer gibi olduğu ve mezara götürmeye azmettiği "sır", Genelkurmay Başkanı'nın, Amerika'da kalın barsağını almalarından kaçmış bulunmasına rağmen, izini tozunu belki, kendisini hiç görmediği muhakkak olan "sır", Kuvvet Kumandanlarının izini tozunu da herhalde göremedikleri "sır", her emperyalist Anayurt ve sömürge gibi, Türkiye'de de en ufak bir tülle peçelenmeye dahi gerek görmeksizin açık açık kol gezen "sır"dır. Bu "sır", genel olarak, 123 yıldan beri "peçesi" yırtılan, maskesi acımaksızın düşürülen İşveren Sınıfı'nın, "Sınıf Egemenliği" adı verilmiş, olağanüstü kör körüne, parmağım gözüne besbelli içyüzüdür. 1971 yılında, bu "sır", özel olarak Uluslararası Parababalarının her yerde kıyasıya ve her gün uyguladıkları Uluslararası Sınıf Egemenliği tekniğidir. Kapitalizmin 19. yüzyılda Sınıf Egemenliği tekniği az çok "Milli" idi. 20. yüzyılla birlikte, hele I. Emperyalist, hele hele II. Emperyalist Evren Savaşı'ndan sonra iyice suyun yüzüne çıkmış bulunan Sınıf Egemenliği tekniği, adamakıllı "Uluslararası" olmuştur. NATO'lar, CENTO'lar, SEATO'lar, Ortak Pazarlar, Avrupa Ekonomik Birlikleri, Parlamento Birlikleri, Dış Bakanlar Organları, Uluslararası Para Fonları, Birleşik Milletler, vb. daha ne maydanozlu köfteler, hep bir sınıfin, kapitalist sınıfının Uluslararası Sınıf Egemenliği Tekniği'nin bin bir çeşit dış yüzleridir. Bu Sınıf Egemenliği Tekniği'nin dış yüzleri, "Uluslararası Barış ve Anlaşmalı Andlaşmalar" gibi formül maskeleridir. Modern Parababaları (Finans-Kapital) artık bir Millet'in içinde tek başına en zorba metotlar ve baskılarla dahi yaşayamayacaklarını anlamışlardır. Bizimkilerin anlamalarına pek hacet yok. Onlar evel ezel satılıktırlar. "Gel!" derlerse gelir. "Git!" derlerse giderler. Her gün, her saat, adım başında tekrarlar. "Biz Batıcıyız!" Bizim "bizliğimiz", "kişiliğimiz" olamaz. Batı ne derse, ne yaparsa, biz onu söyler, onu yaparız. "Vâ mı" bunun ötesi? der Sülü Bacanak.
Peki, bu açık saçık mahrem yerlerin "sır" denecek neresi kalmıştır? Bacanağın kulağına nasılsa fıslanan ve mezarına götürmesi, masonik kurallara ısmarlanan "Sır" hangisidir?.. Oportada geceli gündüzlü davulu dövülen "Uluslararası Parababalar> Egemenliğ i n i n dış yüzü ile taban tabana zıt metodlar güden "Uluslararas> Parababalar> Egemenliğinin iç yüzü tekniğini tekelinde tutan, sonuna dek gizli provokasyon ve casus örgütleridir. Bunların başında yırtıcı Amerikan CIA'sı ile eski kurt İngiliz'in Entelicens Servis'i gelir. Elbet öteki, Alman-Fransız düşman kardeşlerle, İtalyanJapon sonradan görmelerin ve sürüyle öteki ufak tefekliklerin her yere daha kolay sızmalarını sessizce sağlayan, küçük ya da orta casus örgütlerinin önemsizlikleri düşünülemez. Ancak, şimdi en "gözü kara" külhanbeyi, Uluslararası Parababaları Egemenliğinin elebaşısı, CIA'dır. İkide bir İngiliz Entelicens'ine akıl danışsa bile, en bol keseden adam satın alabilen, satın alamadığını adamlıktan çıkaran (kendi kibar "Centilmen" deyimi ile: "Nötralize" eden, yani, ya rezil edip saf dışı bırakan, yahut tertemiz ve kıpkısaca öldürten) Uluslararası Parababaları emrinde Sınıf Egemenliği Tekniğinin içyüzünü tekelinde işleten gizli örgüt, CIA'dır. Hangi kapitalist Devlet olursa olsun, CIA'nın "teknokrasisinden başkasına güvenemeyeceğini bilir. Kıtıpiyoz iç meselelerde bile CIA'yı kuzuca, koyunca uzman çağırıp dinler. Hele önemlice işlerde, CIA'ya başvurmadan soluk alamaz. Menderes gibi, "cilve" dahi yapamaz. Ne haddineymiş? Eski Padişahlar, Vezir'i Âzam'larına o kadarcık çıtlatırlardı: "Kendin bilürsün!" yahut bir kapıkulu ile haber gönderirdi: "Kendisi bilür!" Bu yeter, artardı Sadrazam'a. Tek yan adım atsa, yapyalnız huzurda "Ver mührümü!" denir. Sadrâzam geri geri eğilip huzur eşiğini daha atlar atlamaz, celladın yağlı ilmiğini boynunda düğümlenmiş bulurdu. Menderes Sadrâzam, o Osmanlı deyiminin büsbütün modern centilmencesini: "Kendüsi bilür!" biçimi ile ciddiye alamadığı için, takımı, taklavatı ile "Kendüsini" önce Yassıada'da, sonra İmralı adasının sehpası altında elleri arkasından kelepçeli, gırtlağında yağlı cellat ilmeği ile buldu. Demirel'in sağlığında kimseciklere açamayacağı "Sır", öyle bir CIA centilmen dilinde söylenmiş, "Kendin bilürsün!"den başka birşey olamaz. Çoban Sülü "leb" denince "leblebiyi epey anlamış ve "Sır" saklamayı mezarı ile mühürlemiş demektir. Türkiye'yi Başbakan mı, Bakanlar Kurulu
mu, Cumhurbaşkanı
mı,
T.B.M.M. mi güder? Hadi canım siz de. CIA'nın acelesi yoktur.
Dünyanın en eski Emperyalist Devleti Fransa'da de Gaulle bile kaç gün dayanabildi? CIA'nın "Kendisi bilür!"üne? Bu centilmence ihtar hiç de davul zurnayla çalınmaz. Sivrisineğin sazı ile kulağa "sır" olarak vızlanır. CIA'nın metotları kaba feodal Padişah'ınkine mi benzeyecek? CIA, 1945 sonrası dünyasında bir "Akıl Trostü"dür. Kendi metotlarını kimseye öğretmez. Yalnız "Kendisi bilir". Yavaş, emin adımlarla, bir ülkenin karakalabalıklarına dek sindire sindire geliştirir yapacağını. Türkiye'de son
27
Mayıs
Gençlikle Ordu arasında yeni bir ısınma mı yarattı? O Menderes cilvesine karşıydı.
1961 Anayasası, Tabii Senatörlük, Anayasa
Mahkemesi ve ilh. ve ilh. mı? Onlar hep, Menderes'e "Kendisini bildiren" Ordu
gençliğini tereyağından
kıl
çekerce,
iktidardan
"Centilmen anlaşması"yle uzaklaştırıvermek için kurulmuş, yapanların dahi pek inanamadıkları fil tuzaklarıydılar. 1. Aşama: Koalisyon Hükümeti, 2. Aşama: AP Hükümeti, 3. Aşama: Bezirgan Partiler arası ve içi kayıkçı dövüşleri, 4. Aşama, evet, gözleriniz yanılmıyor: 6. Amerikan Filosu'na saldırılar. 5. Aşama: O saldırılara karşı Kanlı Pazar'lar ve polis ile dayanışmalı komando baskınları, 6. Aşama: Amerikan Elçisi'ne Ortadoğu Rektörü Kurdaş'la başbaşa kahkaha attıran otomobilin yakılması ve buna karşılık güpegündüz herkesin gözü önünde Amerika'ya yan bakan gençlerden onlarcasını ardarda (Kennedy cinayetleri gibi) hep "Faili meçhul" bırakılmış kurşunlamalar, 7. Aşama: Artık can güvenliğinin düpedüz Devlet (gizli Polis) kumpaslarıyla yok edildiğini gören gençlerin, en kaçınılmaz, en "meşru nefis savunması" için Filistin'e gidip, gelip, Gerilla eserlerini okuyup romantik ilhamlar kapması, 8. Aşama: Kime karşı bu Gerilla? Devlete karşı. Devlet kuvvetleri yok mu? Var amma, baksana, 16 Haziran işçi olaylarında halk taşla, sopayla tankların üstünden atladı. Ordu tabanında, hele gençliğinde işçiye, köylüye, üniversiteliye karşı henüz silinememiş bir yan tutmazlık giderilememiş. 28 Nisan olayları sırası bir liseliyi tankla çiğneyen subay komutan, oturup hüngür hüngür ağlıyor ve 27 Mayıs geceyarısı o tank birliklerinin başına geçip Komutanı Paşa'ya bile haber vermeksizin İstanbul'u zaptediyor. Öyleyse? 9. Aşama: Orduyu 4 Kuvvet sayıp, dördüncü Kuvvet Jandarmayı yurt baskınında uzlaşmaz kan dökümüne göndermek. Şehit jandarma erine Ordu ölçüsünde yazılı çelenklerle cenaze törenlerini Başkentten doğduğu köy mezarlığına dek uzun uzun tertiplemek ve gazetelerle günlerce timsah gözyaşları döktürmek.
Eh, iş epey pişti. Süleyman Pehlivan, "Canım ben Başvekil değil miyim? Bırakın Ordu'ya da saldıran bu Devlet düşmanlarını temizleyeyim" der. "Yoo! Sen bir yol hiç karışma. Daha doğrusu istersen karış boyunun ölçüsünü al" karşılığı ile kıçı üstüne oturtulur. "Aşama"lar henüz bitmemiştir, CIA'ca. 10. Aşama: Daha çabuk, yıldırım savaşı biçiminde geldi. Zararsız banka soygunları; üç beş Amerikan askerinin traji-komik kaçırılıp bırakılışları. Hele o soyguncuların apartmanına "İcra" için gelmiş Polisli-Avukatlı bağlanışlar? Sonra zengin, daha sonra çocuk kaçırıp para saymalar... "Kamuoyu" her gün bir vuruşla dilini yutuyor. Yutsun, ki anlasın. Kim bu soygunları, "gangsterlikleri" (Amerikanca'nın,
Paşaca'ya
çevirisi:
"Hayta-Haydutlukla-
rı"nı) yapanlar? Üç beş çocuk değil, 27 Mayıs'tan beri, "Kanunların b o ş l u k l a r i n d a n yararlanıp, Kayseri Hacıağa Profesörü'ne ve Milli Hareket Partisi Komando'larına, "Milli İttifak" yaparak Endonezyavari Haçlılar Seferi yaptıran "Kripto-Komonisler". "- Ne durursun Ordu?" "- Ne durmayayım? Baksana, benim içimde de Devrimciler var!" "- Öyle mi? Ondan kolayı can sağlığı. Yap bir "Devrim" kendin. Endonezya usulü, birkaç aşama başlıklı devrim. "Sol"dan gösterip, "Sağ"dan vur. Gerisinden korkma. Önce Parlamento ve Hükümeti ve Partileri yerin dibine geçir. Sonra gene o Parlamento ve Partilerine, kendilerinden üstün "Atatürk Devrimleri"ni açıkça "Devrim Kanunları" ile yaptır. Ötesini, "Sen bilürsün!" Ordu da, Halk da, birkaç vurgunda hem Gençliğe, hem Demokrasi'ye düşman değilse toptan, parekende olarak kuşkuya, hoşnutsuzluğa sokulmuştur. "Vatanın bütünlüğünü parçalamaya", "Tarihi kutsal Milli Birliğimizi yok etmeye" kimler azmetmiştir ki? Toparla önce Demirel Kabinesini, çöplüğe at. Partileri hacıyatmazlar gibi göreve ve "Reformlara" çağır. Ama Reformları yapabilmek için ne lâzım? Herşeyden önce "asâyiş!" Bak, Sıkıyönetime, yani Orduya karşı bile Ziraat Bankası'nın Unkapanı Şubesi kapıcısı öldürülüyor. O yetmedi. Adam öldürenleri ve Banka soyanları serbest bıraktırmak için, İsrail İstanbul Başkonsolosu'nu kaçırıp Devletle pazarlığa oturmak istiyor çoluk çocuk. Bu, Ordu şerefine ve namusuna dokunmaz mı? Çıkarın "makabline de şâmil" olan "İdam k a n u n l a r i n ı . Toparlayın Türkiye yüzeyinde kaç tane Sol okur yazar varsa "gözal-
tına".
Beride "Devrim Kanunları" ile vaadedilen derin "Re-
f o r m l a r ı tezgahla. AP Anayasa'yı değiştirmek için mi kuruldu? Anayasa
öyle değiştirilmez,
böyle değiştirilir!
Yüksek öğretim
gençleri artık çok oluyorlar mı? Yüksek öğretimi paralı yap bir "Reform" da! Ve unut bir avuç gencin nasıl basamak basamak şimdiki çıkmaza ustaca itildiğini. Biliyorlar, o aşırı işleri yapanların üç beş çocuk olduklarını. Kim yetiştirdi o çocukları? Öğretmenler. O nedenle, yapılmış, yapılacak en "köklü Reform", Irkçı olmayan bütün öğretmenlerin geceyarısından sonra evlerini basıp kendilerini "gözaltına" almaktır. Canları sıkılmasın diye yanlarına da öğrencileri katın. Cinayetlerin asıl failleri mat edilmiş olur. Sıkıyönetim dışında adam tutuklamak için Anayasaca "Hakim kararı" gerekmez mi? Güldürmeyin adamı. Kendi kendime gücüm yetse güleceğim geliyor: Gençler iki Banka ile iki zengini bastılar. Kimseyi tutuklamadılar. Devlet gece karanlığında yüzlerce evi basıyor ve "yakaladığını" gözaltına atıyor. Bu Sen Barthelmi, sırf Banka ve zengin soyulduğu için mi yapıldı? Yoksa Banka ve Zengin soyma olayları, Sen Barthelmi için mi yapıldı?... Çünkü, "yakalanan" dedikleri kimselerden hiç birisi henüz hiçbir soygun ve baskın suçu ile koğuşturulmadı. Buna karşılık ise, sahiden banka ve ev basanlar içinde bir tek Ömer Ayna'dan başka hiç biri tutuklanmadı. Bu ne hâlle hâllenmektir böyle? Bana öyle geliyor ki, Yüksek Komutanlar çok fena bir oyuna getirildiler. Adli tek tük olayları yurt çapında alabildiğine yaymakla, farkına varmaksızın Komünizmi yayıyorlar. Tekrar edeyim: "Bir elinde Atom, bir elinde CIA, umurunda mı Parababasının Dünya?" Ya bizim Sayın Komutanlar? Onlar ORKO'nun Kongresi'ndeler. ORKO milyarder olmuş. CIA'nın planı, bu milyarderliğin aşkına, Türkiye'ye, "Antikomünizm" peçeli geri ülke faşizmini sokmak. Ancak o zaman canı rahat edebilecek. Bu işe gene en az şaşması gereken ben, belki de en çok şaşıyorum. Bu insan avının geniş listeleri, üç beş Sıkıyönetim gününde hazırlanacak şey değil. En az bir kaç yıldanberi, Demirel zamanı yapılmış. En çok da öğretmenler üzerine çullanılmış. Sonra, Sıkıyönetim bölgesi olan yer nire? Gece baskınları birbirini kovalayan nireler? Banka soymak, adam kaçırmak nire? Köy evinde çoluk çocuğu ile "Atatürk İlkeleri"ni Nurcular'a karşı savunan biricik fedai nire? Çoluk çocuğu ile gece evinde yatan saf öğretmeni, gece yarısından sonra, haydut basarca yatağından kaldı-
rıp, Nurcuların ve Komandocuların geniş sırıtışları önünde karakollara sürüklemek vicdan sızlatmaz mı? Diyelim ki Valiler ve Polis, hatta Jandarma bu işin tiryakisi olmuşlar. Komutanlar, ortada Sıkıyönetim konusu ile hiç ilgisi bulunmayan, yıllarca kotarılıp, şimdi sahneye konulan bir oyun önünde bulunduklarını sezemezler mi? 19.5.71 olayları ibret dolu. Sıkıyönetim, en sıkıların sıkısını kendi bölgeleri dışında seyir ve temaşa ediyor. Ve bu, açıkça, "İrfan Ordusu" dedikleri öğretmenlere karşı çevrilmiş en sistemli suikasttır. Antep "gevşek yönetim" alanı. Bir günde 26 kişi "'yakalanmış". Bunların 19'unun kimler olduğu şöyle açıklanmış: 2 Avukat, 2 Öğrenci, 15 Öğretmen. Her yerde aynı öğretmen düşmanı terör. Hiç hevesim yokken güldüm. Bartın'da geceyarısından sonra evi basılan öğretmenin gazetede şaşkın ve bitkin fotoğrafı acıklı. Meğer adamcağızın suçu neymiş? Ellerinde elektrik fenerleriyle bir yeri kazmış olan "yetkililer", önlerinde yere yatırılmış küçük bir naylon torbayı zafer çalımlarıyla aydınlatıyorlar ve gazeteye kahramanca poz veriyorlar. Meğer, öğretmenin suçu, "sol kitapları", evinin bahçesine kazdığı bir çukura gömmekmiş! Hani, efendilerimiz, bir zaman yabancılara karşı ayıp olmasın diye, ikide bir İstanbul sokaklarında dilenci avı yaptırırlardı. Efendileri Batılı yabancılar, şu Bartın öğretmeninin bahçeye kitap gömmesini mi ayıplarlar, yoksa yerin altında bir cinayet kurbanı ceset çıkarırca, naylon torba içinde üç beş kitabı geceyarısından sonra "keşf"eden emir kullarını mı? Ve en çok merak ettiğim orada, belli ki öğretmen "ihbar" edilmiş. Zavallıcık iki kitabını kazma-kürek saklayacak kadar bile evine sahip olamamış mı? Acep komşular, bomba gömüldüğünü sanarak mı Devlet babaya muhbiri sadıklık ettiler? Gülebildiğince gül. Ağlayabildiğince ağla. Ve bu marifetleri döktürüverenlerin her fırsatta, "Türk ulusunu çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak" amaçları uğruna kelle uçurduklarını göz önüne getirelim. Uygarlığın yeryüzünde üç belgesi var: Devlet, Para ve Yazı'nın keşfedilmesi. Bizimkiler, Öğretmene kitap okutmuyorlar. Yazıyı kökünden kazıyacaklar. Uygarlık sehpasının bir ayağını kırarak kendisini bizim düzeye düşürecekler. Tek anlamlı istatistiği, nasılsa, ünlü Güven Partisi buldogu Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu'nun derebeylik şatosu olan Kayseri'de yapmışlar. Sonuç inanılmayacak acılıkta. Dev-Genç laf. Bahane. 77 kişi bir günde gözaltına alınmış. Merkezde başkaları da var. Üç ilçede, öğretmenlerden başka yakalanan kimse yok. Develi'de 2
öğretmen, Pınarbaşı'nda 7 öğretmen, Sarız'da 9 öğretmen yakalanmış. Yahu, bunlar vilayette öğretmen komuyorlar! Bütün Kayseri'de 75 kurbandan 1'i assubay, 2'si memur, 2'si avukat, 5'i esnaf (terzi, ayakkabı tamircisi), 6'sı işsiz olmak üzere 13'ü işçi, 20'si öğretmen, 3'ü ilköğretim müfettişi olmak üzere tam 33'ü öğretmen. Rekor öğretmenlerde. Oldu olacak, şu Medreseleri açaydılar. Meslek seçenler öğretmenlik gibi tehlikelisine düşürülmemiş bulunurlardı belki. Bu milletin, öğrenmekten değil, Allaha yalvarmaktan başka yapacak ne işi var? "Kayseri Emniyet Müdür Muavini Şeref Aypariar, gerek Merkez, gerek İiçe ve Köylerde gözaltına alınacakların devam edebileceğini (cümie aynen kendisinin) ve 77 kişilik listenin daha da kabarabileceğini ifade etmiştir." Radyoda Feyzioğlu'nu dinlerken, "Bu ne havalar böyle? Neye yarayacak?" diye düğmeyi kapatırdım. Çoban köpeğinin sesi bana daha munis ve temiz gelirdi. Meğer, eloğlu iyi çalışmış. Malikânesi Kayseri Çiftliği'nde, sağlam damgalamadık öğretmen ve öğrenci bırakmamış. Bilirmiş bu günlere kavuşacağını. Şimdi, kimbilir kaç yerine hangi Demokrasi kınaları yakmaktadır. Hele şu Kayseri Pastırması kokan habere bakın: "Çoğu öğretmen, öğrenci, avukat, işçi olan bu kişilerin sabahın erken saatlerinde sevki sırasında bazı olaylar çıkmış, halktan bir topluluk sanıkların üzerine yürümek istemiştir." (Hürriyet, 21.5.71, Cuma) "Halktan" ha! Feyzioğlu'nun "hane halkı", böyle uğurlamış 81 tutukludan Ankara'ya yollanan 46'sını. Hacıağalar böylesine keskinleşmişler. Böylece Sıkıyönetim, bütün Türkiye'ye, kendiliğinden yayılan Endonezyacı Hacıağa Yönetimine çevrilmiş oluyor. Daha ilginçleri de var: "Reyhanlı: TİP İlçe Başkanı evinde yakalanmıştır."
Yahya
Yıldırım,
Sıçanlı Köyü'ndeki
E, suçu ne? "Adı kanlı Kırıkhan olaylarına karışan TİP İlçe Başkanı Adana'ya gönderilmiştir." "Kanlı hadise", sözde, o zaman "Halkın galeyanı" ile olmuştu. "Halk"ın kim olduğu şimdi anlaşılıyor. Kayseri halkı gibi, Hem TİP'lileri öldürüyorlar. Ne var ki hınçlarını alamamış olacaklar. Bu yol, Sıkıyönetim "Halkın" yerine geçiyor. Ölür müsün, öldürür müsün? Bütün Antika Hacıağaların kursaklarında kalmış Endonezya örneği, "Çağdaş Uygarlık Düzeyi" adına uygulama buluyor.
Her ne olursa olsun, şurası iki kere iki dört ederce ortaya çıktı. Beş on gencin peşine, yarım milyonluk atomla silahlanmış bir orduyu düşürmek oldu olası gülünçtü. Yalnız 3000 tane Toplum Polisi teker teker gençlerin haklarından gelmeye yetebilirdi. Yetmediği yerde jandarma artardı bile. Sıkı yönetime hedef gençler değildi. Türkiye'de 27 Mayıs'tan beri gelişen sosyalizm kültürünü, kökünden kazımalıydı parababaları. O da ilkin insan haklarını sıfıra indirmekle olurdu. 1. Basamak, demokrasi hayaleti gibi dolaştırılan Bezirgan Partileri ve onların Parlamentolarını rafa kaldırmakla başladı: 2. Basamak, bir kapıcının ölümü ve bir konsolosun kaçırılması üzerine, asıl yıllardır hazırlanmış sol avcılığı planını en geniş biçimiyle uygulamak oldu. Tutuklanan Profesörlerin, gençlere yalnız terör hareketlerinden sakınmalarını önerdikleri, Aksu örneği ile apaçıktır. Sol yazarlardan hangisi anarşiye karşı çıkmadı? En başta, "Mao Mao"culuğu ben şiddetle yerdim. "Silahlı Savaş" sözü etmenin, "gönüllü CIA ajanlığı" olduğunu yazdım. Savruk sosyalizmlere miskin Sosyalizm etiketini koyarak 3 cilt eleştiriyi ben yayınladım. O zamana dek susan Adalet, bu yazılarımdan sonra ansızın harekete geçti. Sosyalist'in ve kitapların eleştirileri gençler arasında etki yapınca, CIA kudurdu. Hazırladığı 10 basamaklı provokasyonlar dizisi ile Türkiye'de en basit demokrasi ve insan hakları gelişimini ta temellerinden havaya uçurma planının çanına ot mu tıkayacaktım? Her önüme gelen gence, yaşlıya "Çete Harbine" (alafranga adıyla "Gerilla"cılığa) ve tedhişçiliğe son verme gereğini öğütlediğimi, başka herkes bilmeyebilir. Gizli CIA ve polis ajanlarının yüz kez rapor ettiklerine kimse kuşku duyamaz. Daha Sıkıyönetime girmeden, ilk vücudu ortadan kaldırılmak istenen kişi, kanser olduğu, kan işediği herkes gibi gizli ajanlarca da en az bir yıldır bilinen ben oldum. Kabahatim ne? Gençleri tedhişçilikten, kendi deyimimle "Narodnikicilikten" sakındırmak. Demek yerli-yabancı gizli ajanların efendileri, gençlerin tedhişçilik yapmalarını kışkırtanlara değil, önleyenlere karşı idi. Onun belki bir numaralı düşmanı ben oldum. "Türkiye Halkları" lafı altında açık seçik provokasyon yattığını nefesim tükeninceye dek ben açıkladım. En çok bana içerledikleri saklanamadı. Ordunun geniş tarafsız yığını "Kürtlük" umacısı ile ürkütülerek, "Vatan bölünüyor" çığlığı altında Faşizme çekilecekti. CIA'nın milyarları bizden daha baskın çıktı. Kendi planlarına en uygun gelen Gerillacılığı, tedhişçiliği, sosyalizm imişçe inanç pren-
sibi yapmış üç-beş genci, Latin Amerika taklitçiliğinde sonuna dek kışkırtmayı becerdi. Maksat, sosyalizmi kökünden kazımak için, küçük burjuva yırtınmalarını terörizmle karıştırmaktı. Karıştırıldı. Ve bugünkü ortam fazlasıyla kotarıldı. Çünkü bizim bütün gücümüz, göğsümüzdeki temiz inancımızdı. CIA ve ajanlarının milyarları, onbinlerce ajanları, füzeli ve ABC öldürücü silahlı üsleri, Türkiye'yi ve Devlet'in su başlarını ustalıkla kesmiş, bütün yerli gizli ajan örgütlerini yedeğine almıştı. Eşit kurallar, şartlar ve olanaklar içinde, eşit fırsatlarla çalışamıyorduk. Basını ile, siyasi partileri ile, gizli açık tarikatları ile, Kur'an Kursları, İmam-Hatip Okulları, din dersleri, "Ergenekon Arslanları", Kafkas gömlekli ve maaşlı komandoları, profesör provokatörleri, tiryakileşmiş ajan Başbuğları ile, sivil asker her işte parmağı olan yabancı uzmanları ile, uluslararası yüzlerce sınanmış, başarılı CIA ve Parababalığı örgütleri, deniz, hava filoloları ile Sosyalizm düşmanlığı en ustaca ve en sinsice yollardan, bıkmaksızın, usanmaksızın monte ediliyordu. Öyle ki, bugün, en sonunda, tedhişçiliğe yaylım ateş açan bizler, tedhişçiliği yaratanlar durumunda sergilendik; tedhişçiliği yıllar yılıdır tezgahlayan CIA ve ajanları Türkiye'yi tedhişçilikten kurtarıcı melaikeler kılığında kol geziyorlar. Demirel'lerin ve daha nicelerinin "mezarlarına götüreceklerini" umdukları "bazı sırlar" bunlardır. Bu sırlar, patlamış gerizler gibi leş kokarak sokaklarımızı, köylerimize dek sarmışlar. Gene de "Sır" yapılmak isteniyor. "Yalan söyle, yalan, gene yalan söyle; biri tutmazsa öteki tutar prensibini Parababalığı başarıyla uyguluyor. Hitler, "Öyle büyük yalan uydur ki, işiten; artık bu kadarı da yalan olamaz ya, deyip inansın" der, Danzig Gauleiter'ine. Bu, Hitler'in değil, Parababalarının, 500 yıl değil, 7 bin yıldır uyguladıkları tek ve en büyük "Sır"larıdır. Bu "Sır" ordu tepesine tünetilmiş etken komutanlara da bal gibi yutturulmuş görünüyor. Yoksa, başka türlü nasıl, beş on zavallı gencin düşürüldüğü çukurda daha derine batmalarına "müsaade" edilirken, onların yaptıklarıyla uzak yakın hiçbir kışkırtıcı ilgisi bulunmayan işçiler, işsizler, avukatlar, memurlar, aydınlar, esnaflar, varsa öğrenciler, yoksa öğretmenler, geceyarısından sonra evleri basılarak, iki kitap okudukları yahut yazdıkları yahut çevirdikleri için yaka paça edilirler? Bu profesörlerden, sendikacılardan, halktan, aydından başka ne istenir?
23.5.71 (Pazar) (23 ve 25 Mayıs 1971 tarihli notlar Kıbrıs'a kaçış sırasında sandala düşüp yağa ve çamura bulanmış, bu yüzden bazı kısımları okunamaz hale gelmiştir. F. Fegan) İş kesinlikle ciddi aşamasına girdi. Efraim Elrom'un ölüsü bulunmuş. Şimdiye dek kan akıtılmamıştı devrimciler eliyle. Ziraat Bankası kapıcısı, bir "kaza" kurşununa kurban gitmiş sayılıyordu. Ömer Ayna'nın 60'tan 36 yılı indirilen hapis cezası, Elrom'u kurtarmak için son tavizdi. Netekim, o beklenmedik acele karar ardından, Musolini'yi tamamlamış TC Kanunu'nda ünlü "Bir kişi dahi olsa, teşebbüs halinde de kalsa, idam" maddelerinin ağzı açık bırakıldı. İçine Ö. A. çocuk atıldıydı. "Elrom kurtulursa bir yol görürsünüz" der gibiydi 1. No'lu Sıkıyönetim Mahkemesi kararı. "Hemen bırakın Başkonsolosu. Sakın silah kullanmayın" ihtarı olduydu. Şartsız kayıtsız teslim ol. Ben sana yapacağımızı bilirim! Silaha davranıp davranmadığını kim görecek, bilecek? İzmir'de Nedim'in [Öldürülen genç aslında Nedim Öztaş değil, kardeşi İbrahim Öztaş. Gazetelerde yanlış çıkmış. 'F. Fegan'ın notu] uykuda bastırılması neyi değiştirdi? Tek yanlı açıklamaya kim inanabilir? Nedim çocuk ne yapmıştı? Hiç. "Sadık Muhbiri"miz, herşeyi biliyor ki ihbarı göze almış. Geceyarısından sonra derin uykusuna dalmış bir genç, kazasız belasız ele geçirilemez miydi? Öldürdünüz. İdamlık bir suçu öne sürülmüyor çocuğun. Demek, polis işkencesinden kaçıyordu. Muhbirin esaslı tarif ettiği yere, anahtarla geceyarısı girebiliyorsunuz. Gene de adam öldürmeniz, bir yükseköğrenim gencine tavuk kadar acımıyorsunuz demektir. Askerlikte, acımak nedir? Yüzbinlerce,
milyonlarca
masumu
ateş içine sürme zenaatinde, şu veya bu kişinin, takımın, bölüğün, alayın, hatta tümenin bile bile toptan ölüme gönderilmesi, harita üzerinde önemsiz bir satranç paytağının harcanması kadar basit, duygu dışı, doğru da yanlış da çıkabilecek bir anlık hesapçığın sonucu olur, gider. Orta Doğu baskınında [ODTÜ'ne 5 Mart günü yapılan baskın], sırf, "Arayacaksa jandarma gelsin, polis gelmesin" dedikleri için öldürülen gençlerin hesabı kime soruldu?
Üç buçuk çocuk devlete şart mı koşacak? İ. İ. Paşa, buna karşı dişsiz ihtiyar kurt homurtuları ile "Kutsal İsyan" etmişti. O bir eski
kurmaydı. Garp Cephesi'nde planını yapıp Mehmetçik'leri
ateş hattında boğazlaşmaya sürdük
az ötede kala-
balık "Cephe kaçakları" rahatça
, karargahın sessiz
yumuşak döşeğinde ... yatmamış mıydı? .. .. vermek düşünülebilirdi. Ölecek
:
satranç pay-
taklarının sayısında vurulan paytak bir Cephede
silahlı
insanların
sayısı
sayısını geçmez. Mehmetçiklerin seyrelen safları bol bol dolduracak Meh
ne var? İş zaferde. Ölenlerin ce-
setleri
bırakır. Zafer gelirse, "Meçhul Asker"
adına
Komutan,
zafer takları altında çiçek yağmuruna tutula tutula şanın, şerefin, ünün doruğuna, ramasın
kavuşur. Yeter ki yenilgiye uğaskerler için kişi insan yargısı başka türlü ola-
maz. Gençlerin karşısına topu tüfeği ile çıkarılıp her
güvenlik
erine
ateş
etme
yetkisi
verilince,
başka
yargılama beklenirdi? "Sonuç almak", her ne olursa olsun "verilen görevi yerine getirmek" her duygu ve düşüncenin yerini
bu gençler? Üniversite Reformu
bir zamanlar Hitler'in, şimdi CIA'nın .... "güvenlik ve bağış"ların her türlüsüne dayanır. Bir avuç ırkçı mırkçı, nurcu murcu satılık işsiz veya ajan camilerde Allah'ı sömüre sömüre, 6. Filo'ya alkış tutmayan
yaşatmamak girişimlerinde resmi devlet,
hatta adliye katlarından binbir teşvik, yardım, yönetim sistemlice apaçık görüp duran bu bedava değil, paralı askerler önünde boyun mu eğilecekti? Dağ başında, elsiz ayaksız bırakılmış köylücükler olsa, binlerce yıldanberi eşkiyalar yahut jandarmalar (İktidara bilinçsizce isyan etmişlerle iktidarın silahlı adamları) karşısında evvel ezel yaptıkları gibi, boyunlarını büküp kaderlerine küserlerdi. Bunlar, anababalarının kuru ekmeğe katlanarak üniversite pahalılığına, "Çocuğumuz yetişsin" diye gönderdikleri fakir fukaranın namuslu çocukları. Bebekliklerinden beri dinledikleri, "Bir Türk dün-
yaya bedeldir", "Vatanın tam istiklali ve cumhuriyet uğruna yaşa, öl", "Memleketin efendisi köylüdür" gibi parolalara inanarak büyümüşler. Biraz okuyunca, bin Türk'ün bir Amerikalı önünde sömürge solucanı kadar önemsiz düştüğünü, her gün en bayağı bezirgan "basın" sayfalarında bile okuyup anlamışlar. "Cumhuriyet" adı verilen düzende, Amerikan uzmanlarının gizli kumpaslarla programlarını ve iktidar yollarını hazırladıkları bezirgan partilere davul zurna çaldırarak goygoycu oy toplatan üç beş yüz parababasının plütokrat oligarşisi, bütün milli zenginlikleri gazoz ve montaj girişimlerinde çapul eden başta (yerli tasarrufları yedeğine almış) Amerikalılar gelmek üzere Yabancı sermaye diktatörlüğü, Uluslararası casus teşkilatlarının polis devleti, rüşvet, irtikâp, kahir, zulüm ateşi yağdırıyor. "İstiklâli tam" (tüm bağımsızlık) dersen, NATO'dan SEATO'ya dek uzanmış bir emperyalist zincir, Türk ordusunu da, Türkiye halkına karşı ikide bir Sıkıyönetim biçiminde yabancılaştırıp Ulusal-uluslararası Parababalarının bekçisi durumuna sokmak için hiçbir fırsatı kaçırmıyor. Hele "Memleketin Efendisi Köylü"yü hiç sormayın! Üniversitelilerin büyük çoğunluğu, fukara kasabalı ve köylü içinden nasılsa büyük şehirlere gelmiş ki, ne gelirsin? Sen, kat kat apartmanlar önünde sürü sürü yatan binbir yabancı markalı son sistem (bir memurun ömür boyu namusu ile biriktiremeyeceği dünyalığın beş on katı pahalı) hususiler, geceyarılarına dek kumar, alem, motel, otel safalarına, zamparalıklarına çalışıyor. Sen "Efendi"yi orada gör. Gençlik, bütün bunları gözüyle görüyor, eliyle tutuyor. Artık üç buçuk Amerikan dolarına tapan tutalak serserinin, Hükümetten yüzbinlerce lira gizli-açık tahsisatı deve yapmak için kabadayı geçinmesine, külhanbeyi saldırılar ile kız arkadaşlarına caka satmasına dayanabilir mi? O da genç. Onun da kanı kaynar. Koridorda gezemez duruma niçin gelsin? İçyüzlerini iyice bildiği, o ciğeri beş para etmez, "Ergenekon Arslanları" etiketli yalancı pehlivanlara en sonra hadlerini bildirmek zorunda kalacaktı. Kaldı. İnsanın insanı kul etmesine en mantıklı sonuçlarıyla karşı çıkan tek düşünce ve davranışı, sosyalizmi, cahil halka yutturulduğu gibi, "Komoniz hainliği" sayamayacak kertede okuduğunu anlıyordu. Ne var ki, köy-kasaba-şehir küçük burjuvazisinin içinden yetişmişti. İşçi sınıfının, karanlık işyerleri cehenneminde boğulurca geliştirdiği savaşın birikim yavaşlığıyla çileden çıkıyordu. Hele, köylü-esnaf-
memur yığınlarının kolayca ürkülen aczleri kıyamete dek bitmez, tükenmez görünüyordu. "Atıl yıgın"dan hayır gelebilir miydi? Onu bekleyecek sabır ve ömür kimde vardı? Göle su gelinceye dek kurbağanın gözü patlardı. Bilimcil sosyalizm iyiydi, hoştu ama aşırıca iyimser ve yavaştı. Onu da, olayları da hızlandırmalı idi. Bak, azıcık irkilince ileri gençlik, ırkçı ajanlar da, gizli-açık Polis Devleti desteklerine ve kanlı tedip seferlerine rağmen, nasıl kuyruğu kıstılar? Üniversitelerde ve yurtlarda denenen tutum, neden ülke ölçüsünde uygulanmasın? İlerici gençlik böyle düşündü. Bekleyecek uzun ömrü, çok sabrı yoktu. U.S. Amerika, nasıl olsa Türkiye'yi Latin Amerika'ya çevirmemiş miydi? Latin Amerika'ya Monroe Prensibi ile, Türkiye'ye Truman doktrini ile el atmıştı. Latin Amerika, İspanyolca "Gerilla" dedikleri Çete Savaşı ile, yer yer Milli Kurtuluş yoluna giriyordu. Türkiye niçin onlardan aşağı kalsın? Üstelik, hiç vakit yitirilmez. Beş on iyi anlaşmış kişi her zaman bulunur. Al tüfeği, çık dağa, yahut apartman katına. Para mı gerek? Vur bankayı! Banka, koca bir milleti vurmuyor mu? "Ceza suçun türündendir". Kaldır çocuğu, adamı. Filistin ne kadarcık mesafe? Bilmiyorsan gerillacılığı, git, orada daniskasını öğren. Biraz da "Bilimsel Sosyalizm" terminolojisi katarsın. "Milli Kurtuluşu", kâinata biz öğretmedik mi? Şimdi onlardan ders alma sırası bizde. Bir çıktın mı, yer yerinden oynar. Gençler, en sonunda, sıkıştırıla sıkıştırıla bu "dar boğaza" getirildi. "Sıkı yönetim"cilikte dünyaya örnek sıkılık göstermek isteyenler, bu kaçınılmaz gelişimi nasıl unuturlar. Elrom, Türk Devleti'ninin koruyuculuğuna sığınmış bir yabancı misafirmiş. Ona kıymak, cinayetlerin en canavarcasıymış. Türk olana ve Türklüğe bu gaddarlık sığmazmış. Sıkıyönetim kralcıkları, böyle düşünmekle kendilerini haklı bulabilirler. Bir de karşı tarafa sorsalar? Onlar, Elrom'un sayılı Semitizm ajanlarından olduğunu açıklıyorlar. Ve anlamıyorlar; şimdiye dek polis eliyle hazırlanmış Kanlı Pazar'larda, meydanlarda, koridorlarda acımaksızın kurşunlanmış ve hiçbir zaman suçlusu bulunmamış yahut yapan terfi ettirilerek Almanya'larda, Amerika'larda ödenekli ve safalı gezilere gönderilip, sistemlice "Adaletin pençesinden" kurtarılmış onlarca cinayet kurbanı yüksek öğrenim gençlerinin ve işçilerin, sendikacıların bütün kabahatleri ve öldürülmeyi "hak ediş'leri "Türk" olmalarından mı ileri geliyor? Kanunlar,
ilericilere karşı çıkarılınca, "makabillerine teşmil" edilebiliyorlar. Sıkıyönetim Mahkemeleri, Sıkıyönetimin ilanına sebep sayılan olayları da, ne zaman yapılmış bulunurlarsa bulunsunlar, "kapsamlar"ı içine alıp mahkum edebiliyorlar. Şu yüzlerce üniversiteliyi bugün içine kıstırıldıkları dar boğaza getiren, asıl ilerici genç ve yaşlı insan avı yapmış ve failleri, sabah namazından minibüslere binip öğrenci avına çıkmışken, rahatsız dahi edilememiş cinayetlerden biriciğinin olsun davasını araştırıyor mu? Hayır. Çünkü onlar, gerici hükümetin karda gezip izleri polis cipiyle örtülen ajanlarının "şaheseri"dir. İki tarafın kafalarından geçenler ele alınırsa bu yargılamalara varılıyor. Öyleyse "Moral" yapmak, "Allah Vicdan" vaizi vermek neye yarar? Komutanlar "asker"dirler. İnsanlar silahı alıp savaşa girdiler mi, üniforma giymeseler de "asker" olurlar. Askerler arasında "Savaş Kanunu" yürürlüğe girer. İzmir'de Nedim çocuğu gece yatağında öldürenler "asker" miydiler? Biri "Trafik Amiri" imiş. Ne olursa olsun. Polis suçluyu cezalandırmaz. Suçu önlemekle görevlidir. Yeri belli, yatağı belli bir çocuk, bir tek insan, eğer insan sayılıyorsa, tepeden tırnağa silahlı olsa, kurşundan başka yollarla her zaman zararsızlaştırılabilir. Öyle yapılmıyor. "İbret'i müessire" (etken örnek) olmak üzere öldürülüyor. Nedim'in bir banka soygunu yahut adam kaçırma olayı ile de bir ilgisi bilinmiyor. Ya o gibi olaylara karıştıkları, adları sanlarıyla ilan edilen gençler, kime ve neye güvenip Sıkıyönetim'e karşı Gevşek Yönetim uygulayacaklar. "Ahlak"ı, "Vicdan"ı sosyal yerlerinde, sınıflarında
bırakalım.
Zerrece mantık sahibi olan, iki tarafın söylenmiş sözlerini başka türlü yorumlayamaz. "Türk ordusu!"... Tamam. Bunlar da Türk işte. Türk ordusu, kendi topraklarında kendisine yasak bölge edilmiş yabancı üslere toz kondurmamak için midir? Burada aklın kabul edemeyeceği yutturmacıların en acıklısı var. Hadi, Ordu, Türk Ordusu, Türkiye gençliğine, yabancı üsleri, şirketleri, doktrinleri kaldırma savaşı için çağrı yapsın. Baksın o zaman, gençlik bu toprakları ve insanlarını seviyor mu? Çağrılmıyor. Bir Muhtıra veriliyor. Birinci maddesinde "suçlu" ilan edilenler, ikinci maddesinde "yargıç" yapılıyor. Bu, bir Osmanlıca: "Kadı ola davacı ve Muhzır dahi şahit" oluyor. Ve bu
gü-
lünçlükle, öğrencilerin ve öğretmenlerin beş yaşındaki yörük ço-
ban gibi aldatılabileceği, zorla yola getirileceği hesaplanıyor. O kadarı da fazla değil miydi? Fazladan da insafsızlık değil miydi? Şimdi o insafsızlığın kanlı uygulaması yapılıyor. Türk Ordusu, dış düşmanlara çevrilmiş bir silahtır. İçeride, yalnız
Anayasa
bekçisidir.
Şimdi
Anayasa'yı
değiştirmenin
GP'lerin, HP'lerin ve ilh. yapamadığını silahını tersine çevirdi. Yetmiş yedi buçuk yabancı, ekonomide, politikada rahatça kol gezecek. Ordu, hep Türkiye yurttaşını tehdit eden, kanunlar üstü Kralcıklar yahut Padişahçıklar üreten bir mekanizma, bitmez tükenmez sıkıyönetim silahı yapılmak isteniyor. Zor, çiğ güç yetseydi, Abdülhamitler ölünceye dek saltanatlarını sürmezler miydi? Parababaları, er geç yanlış kapı çaldıklarını anlayacaklardır. Ama belki de işleri işlerinden geçtikten sonra. Şu anda "Basrayı harap" etmekle uğraşıyorlar. İş çığırından çıktı. Nihat Bey ummuyormuş. Umsa ne yapardı? Reformlar yapılmadığından asayişsizliğin olduğunu söyledi. İktidara gelir gelmez, İ.İ. ile ağız ağıza vererek, asayişsizlik düzelmeden reform yapılamayacağını haykırıyor. Kokuşuk idarenin kokuşuk yalanları. Yalanla, blöfle insan öldürecekler. Öldürülenler inanacaklar. Ses en yırtık perdeden çıkıyordu: "Anarşistlerle pazarlık etmedik, etmeyeceğiz." Şimdi kırık, kalın, ağlarca boğuk: "Ummadım... Çok büyük üzüntü içindeyim."
25.5.1971 (Salı) Belki yerli son notum olacak.. Özel konuşmalarda, Sosyalist'te, yerini düşürüp, son yıllarda CIA ve uşaklarının sol şantajcılığı arttırış nedeni, Türkiye'nin Ortak Pazar
uluslararası
büyük
canavarlara,
"Chair a canon, chair a travail, chair a plaisire" [Halkın işte, şavaşta ve zevkte parababalarınca kurbanlık gibi harcanışı anlamına gelen Fransızca deyim] yapılma tertiplerinde gizlenir, kanımı belirtmiştim. Bugün, artık bunun "kanı" değil, en göze batan realite olduğu, Burjuva Basını'nda verilen haberlerle açıklandı. Ne kışkırtılan gençlik, ne terörizm, Ortak Pazar'a girme telaşı ve gürültüye getirilmesi skandalini örtbas edemiyor. Ortak Pazar meselesinin işlenişi ve Türkiye'de sanki: "Huzur", "Asayiş" yaygarasıyla Sıkıyönetimi getirme kamuflajı inanılmaz paralellikler taşıyor. "Vatanın Bütünlüğü", "Milletin Birliği" formülleri, parababalarımızın, Ortak Pazara baştankara vatanı da, milleti de sokarak, uluslararası omuzdaşlarına yüzde yüz katılma suikastlerini maskelemek için buldukları büyülü muskalardır. Parababalarımız, özellikle "Vatan kurtarıcısı" olduğu her gün baş söylev teması yapılmış Orduya, Vatanı haraç mezat sattığını kolayca yutturamayacak durumla karşılaştı. "Sol" düşünceler, düpedüz oynanan bu elçabukluğunu, Gençliğe ve oradan Orduya doğru az çok açıklamaya başlamıştı. Daha doğrusu, Ordu Gençliği, kendiliğinden, o sinsice Vatanı satma gidişini sezmeye başlıyordu. Ya ikinci bir 27 Mayıs olursa? O gelmeden, Parababaları ellerini çabuk tutmalı idiler. Seçme Komutanları kandırmak için, vatanı ve huzuru
tehlikeye sokacak sansasyonel
olaylar yaratılmalıydı.
CIA, o alanda bütün Dünya Parababaları'nın sınanmış provokasyon üstadı idi. Olanlar "Aşama, aşama" geliştirildi. Bu gelişim yüzeyde kızılca kıyametler koparırken, Parababaları Türkiye'yi, Ortak Pazar'ın kapıkulluğuna sessizce, gizlice sürüklediler. Çünkü yerli Parababaları, Türkiye halkını tek başına artık yönetip güdemeyecek bir açmaza düştüğünü görüyordu. Türkiye
nüfus
artımı
Proleterleşme
milyonlarca işsizine yeniden çalışmak isteyen yarım milyon taze ağız
katılıyor. Almanya,
Türkiye'nin artan bütün işsizlerine sürüm yeri olamıyor. Traktörler, geniş ovaları birkaç yüz büyük ağa adına sürdükçe, küçük ekinci yığınlarını köylerinden söküp, sanayii kaplumbağa gidişi gelişen büyük şehirlerin varoşlarına boşaltıyorlar. Türkiye Parababalarının, bu aç ve işsizler mahşerini "Ortak Pazar"a doğru başından defetmekten başka kurtuluş yolu kalmıyor. Ülke içinde Sendika gangsterliği, Şeriat kışkırtıcılığı ile paravanlanmış klâsik burjuva demokrasisi için, ekonomik taban yok, başka ülkeleri soyarak aktarılan aşırı kâr yok. İyisi, girersin Ortak Pazara. NATO, CENTO, SEATO efendileri elbet kendi halklarını yönettikleri gibi, Türkiye halkının da çaresine bakar. Parababaları şimdiden, Batı ve hele Amerikan Finans Kapitali ile, belirli oranlarda bahşiş alma karşılığı anlaştı. Ne uğraşacak Türkiye gibi "dipsiz kile, boş ambar"la? Gerekirse çeker gider, Türkiye ekonomisini teslim ettiği yabancı şirketlerin metropollarına, yahut dünyalıklarını biriktirdiği ünlü Bankaların diyarlarına. Kadroları sık sık yağlanan bir Ordu, şimdiden Uluslararası Parababalarının emrinde. Devlet cihazı, eski Osmanlı Düyûnu Umûmiye Mösyölerinin yetiştirdikleri eski Kapıkulu, sivil, Asker bütün siyasi, askercil, idarî kadrolar şimdiden "Amerikan uzmanları"nın kontrolunda değiller mi? Parababaları, Ortak Pazar cambaz ipinden kapağı Batı dünyasının içine atar. Millet, ne hâli varsa görsün! Bütün son dramatik ve trajik olaylar, Parababalarımızın bu psikolojilerini pratiğe geçirme metotlarıdır.
Ayrım III Şam: Tarihte Sam Oğulları
12.6.1971 (Cumartesi) (ŞAM NOTLARI) 13:30'da "Samir"den geldik. 4 metre yüksek tavanına dek her yeri grimsi ak yağlı boya. Pencereler, camdan başka pancurlarla hafif loş ve serinletici. Boy aynalı. Ne der ona hanımlar? En lüksünden bej tuvalet masası. Tertemiz, sağlam gözler. Ayrıca komodin. İpek tüllü, açık elbiselik. İki iskemle. Asorti bej karyolada tertemiz yorgan, yastık, çarşaflar, işlemeli örtüler. İşlemeli, sakız beyazı baş yastığı. Bütün gözler, yağ gibi kayarak, sessiz ve düzenli açılıp kapanıyor. Yer tertemiz karolu. Boy aynası önünde, güzel deniz kabuklarıyla süslü yürek biçimi bir tahta hanım kutusu bile "emre amade". Dört ayaklı, elastiki geniş ve tenteneyle örtülü alçak masasına, istediğince geniş kalçalı hanım otursun ve karşısındaki aynada süsüne baksın. Baş ucumda, camlar arkaya dayanarak açılınca tutturulmak üzere mavi topuzlu bir takanak bile var. Oraya, bizim, mika camı sürtünmekten kirli çizik dolu Omega cep saatini, demir zincirinden astım. Aralıkları hep yere bakan pancurlardan dışarısı, yeşil, ağaç, saksı saksı çiçekler, bir duvar boyu gül sarmaşığı ve hiç yorulmayan birçok kanarya sesleri ile dolu. Tavanda değirmi floresan lambanın ortası, beyaz buzlu yarım küre elektrik fanusu. Orta üst dilimi buzlu cam kapının ta üstünde, pembe gece lambası işliyor. Bozuk hiçbir şey yok. Burası benim odam. Kapım karşısında, ufak bir aradan sonra "Oğlum" ile "Yeğen i m i n odaları. Şimdilik üçüncü yatak göze batmasın diye, tıpkı benimkine benzeyen bir lüks karyola. Geniş, rahat iki koltuk, bir masa, üstünde kadın başlı nefti Bulhevl heykelciliği. Ebulhevl: Ürkü Babası! Asorti bej, lüks, içine bir kaç ev hanımının her türlü bütün eşyalarını tül perdelerle örtüp alacak, gözleri zengin, sessizce kayan "muhteşem" denebilecek bir dolap ve ilh. Gene 2 pencere ve dışarıda yeşiller, bülbül sesleri. Başka çıt, gürültü yok. Evet, başka hiç gürültü yok. Motor canavarları, saatte bir bile, dünyanın öbür ucundaymışça uzakta. Arasıra çok yumuşak,
çok dinlendirici, derinlerden rüya müzikli hafif alafranga parçalar söyleyen bir kadın sesi. Sanki çatlayacak denli gürültüden bitkin beynimi yormamak için, kayboluyor. Nerede o koca Samir odasının içinde, beş vakit patlayan, uzatılmış, ezanlı şimarık softa çığlıkları? Ezansız mahalle bırakmamışlar, belli. Ama bu mahallenin ezanı olsun odamın, hatta apartmanın dışında ve hayli uzağında okunuyor. Odama, sessiz, tertemiz (bal dök yala), loş odama çekiliyorum. Çocuklar acıkmışlardı. Karınlarını, benim "eleştirici" bakışlarımdan uzak, doyuruyorlardı. Helâl olsun. Cebimizde 50 lira kalmıştı. Bin oldu. Mürekkebi ararken, elbise dolabında, hanım süsleme nesnelerine yarar, çiçekli, fağfur, küçücük boş bir kutu ile, kalın naylona dört kat sarılı bir, "Mahmiye Mısır"da ben 2 yaşındayken taş basma matbaada basılmış, Kuran'ı Kerim buldum. Bayağı sevindim. Kur'an arapçasına gönlüm yatkın, pek anlamasam bile. 15 yüzyıllık aslı gibi korunmuş kaç kitap var? Sonra, geçen gün "şoför mahallinde" ayak uydurayım dedim, "Elham"ın "İyyâke nâbudü ve iyyâke nestain"ine gelip zıngadak kalmayayım mı? Bayağı içerlemiştim anılgama. Oysa
kendime ne denli güvenirdim? Hele
rastgelinene, "Elhamdülillah
Müslüman" dedikten sonra tıkan-
mak. Olur şey değildi. Biri "İhdinassı!" deyiverseydi; evel Allah sökermişim. İmtihan da insana bildiğini unutturur ya. Şimdi rahatım. İş bir lügata kaldı. Diyeceğim, istediğimiz önümüzde, istemediğimiz arkamızda. İki oda kapısı arasında banyo dairesi. Gömlekleri yıkayacak bir kötü sahan bulamıyorduk. Banyo dairesi herşeyiyle tam. Bakır, petrolle yanar şohben. Çamaşır makinesi. Üç dört temiz, sağlam plastik leğen. Lavabo, alafranga hela. Plastik çamaşır sepeti. Büyük su ılıtma bidonu, galvanize. Ben herşeyi nasıl anlatayım? Burası ne? Sosyalizm ilân edilmiş. Bir tıkız burjuva ailesi, yerini bize bırakmak üzere ansızın çıkarılmış. Ama, bir ev halkına her ne gerekli ise herşey yerli yerinde, gıcır gıcır yıkanıp bırakılmış. Kızıl, geniş çifte kanapeli küçük salonunda, koskoca Saba Melikelerine lâyık telsiz cihazı. Bulgar işlemeli sigara kutusu. Holde buzdolabı. Üstünde ekmekliği eksik değil. İçi pırıl pırıl. Mutfak, holden geçilen, alaturka helaya bitişik, geniş, rahat bir yer. Asma kat
1 Çayýrova köyünün suyu Artemis'e verildiði için, köy bir aydan beri susuzmuþ... Ýlahi Çayýrovalý kardeþ, milyonlarca sterlin deðerindeki Zeyko arazisi Artemis'e verildikten sonra, sizin suyun sözü mü olur? ÝCAZETSÝZ GÜNLÜK GAZETE TARÝH: 29 Haziran 2011 Çarþamba YIL: 10 SAYI: 3477 FÝYATI: 2 TL (KDV dahil) Þener LEVENT Açý [email protected] BORCUMUZ NE KADAR BAY DOWNER? l 2. sayfada Ýþgal altýnda ÝCAZETSÝZ yazýlar... GERÇEKLER ACIDIR... Ali Osman Ýhtiyat Sandýðý ve S. Sigorta Özgün Kutalmýþ MÝLLETVEKÝLLERÝMÝZ NE KADAR ERKEK? Erdoðan Baybars Daha ne getireceksiniz? Dolgun Dalgýçoðlu "ÞAFAK NÖBETÝ" Mehmet Levent Evleri elinden alýnmak istenen Karþýyaka daki Kulaksýz Sitesi sakinlerinden 9 Ýngilizin Akfinans Bank aleyhine açtýðý dava sürüyor... Akfinans Bank KTÖS ten Ýhtiyat Sandýðý yönetimine: Mal varlýklarýnýzý açýklayýn n Ýhtiyat Sandýðý Yönetim Kurulu üyelerinin en az hükümet kadar sorumlu ve suçlu olduðunu belirten Mustafa Özhür, derhal mal varlýklarýný açýklamalarýný talep etti... n Özhür ayrýca, Ýhtiyat Sandýðý nýn hangi bankalarla çalýþtýðýnýn ve kime ne kadar borç bulunduðunun da açýklanmasýný istedi... n 4. sayfada Kulaksýzýn kulaðý 2005 yýlýnda tamamlanan evlerine yerleþen Kulaksýz Sitesi sakinleri hala tapularýný alamadýlar. Akfinans Bank, müteahhidin 41 bin 600 sterlinlik borcu nedeniyle hem araziye, hem de evlere el koydu... Oysa KKTC deki Devir ve Ýpotek Yasasýnýn 21. maddesine göre bu iþlem tamamen yasadýþý... n 11/78 sayýlý Taþýnmaz Mal (Devir ve Ýpotek) Yasasý nýn 21. maddesinde, alacaklýnýn ipotek iþlemi yapýlýrken, taþýnmaz mal üzerinde baþka kiþilerin evleri ve haklarý olup olmadýðýný araþtýrýlmasý ve Tapu Dairesi ne beyanda bulunmasý zorunluðu olduðu açýkça belirtiliyor... Akfinans Bank bunu yapmadý ve Tapu dan gizledi... n Lefkoþa Kaza Mahkemesi nde yarýn Yargýç Talat Usar huzurunda devam edilecek olan davada maðdurlarýn avukatlýðýný Boysan Boyra yapýyor... AÝHM e de havale edilmiþ olan bu davada mahkememizin tavrýnýn ne olacaðý merak ediliyor... n 3. sayfada Afrika dan Mektup ta DAÜ nün peþkeþ çekilmesi mahkemelik Sendikal Platform dan suç duyurusu n Sendikal Platform, avukatý Barýþ Mamalý vasýtasýyla, DAÜ eðitim kurumlarýnýn Doða Koleji ne devredilmesiyle ilgili olarak dün Baþsavcýlýða suç duyurusunda bulundu... n Mamalý: DAÝ, DAK ve okul öncesi eðitim kurumlarýnýn devredilmesiyle ilgili her adým, her iþlem hukuken usulsüz ve illegaldir... n Suç duyurusunun gerekçelerini açýklayan Barýþ Mamalý, Doða okullarý protokolün hiçbir maddesine uymasa bile, 5 yýl süreyle VYK ve rektörün aðzýný açma, ya da bunlara itiraz etme hakký yoktur dedi... n 3. sayfada Arif H.Tahsin yazýyor: Ne otobaný? Tren be tren! n2. sayfada
2 LAPTA'DA 5 SAAT ELEKTRÝK KESÝNTÝSÝ Lapta Baþpýnar bölgesinde yapýlacak proje çalýþmalarýndan dolayý bugün Lapta'nýn batý bölümü ve Baþpýnar'da arasý elektrik kesintisi yapýlacak. KIB - TEK Girne Bölge Amirliði'nden yapýlan açýklamada, elektrik enerjisinin belirtilen saatlerden erken veya geç verilebileceðine iþaret edilerek, vatandaþlardan dikkatli olmalarý istendi. ÇINARLI ÝLE GÝRNE KAVÞAÐI TRAFÝÐE KAPALI Geçitkale - Tatlýsu anayolunun Çýnarlý ile Girne kavþaðý arasýnda asfalt yapým çalýþmalarý nedeniyle yolun bu kýsmý bugünden itibaren trafiðe kapalý olacak. Karayollarý Dairesi'nden verilen bilgiye göre, anayoldaki trafik ikinci bir duyuruya kadar sabah 08:00 ile akþam 19:00 saatleri arasýnda trafiðe kapalý olacak. Yolun trafiðe kapalý olduðu süre içerisinde sürücülerin can ve mal güvenliði açýsýndan belirtilen yol kesimini kullanmamalarý istendi. KARGO ÝLE GELEN PAKETTE UYUÞTURUCU ÇIKTI Yurtdýþýndan kargo aracýlýðýyla KKTC'ye gönderilen pakette yaklaþýk 12 gram hintkeneviri bulundu. Polis bültenine göre, önceki akþam polise teslim edilen paketle ilgili soruþturmada zanlý olarak tespit edilen H.Þ (E-21) tutuklandý. Olayla ilgili soruþturma açýldýðý da belirtildi. YANGININ NEDENÝ SU SEBÝLÝ Ergün Rifat Ltd'de önceki gece çýkan yangýnýn, su sebilinin kablolarýnýn aþýrý ýsýnmasýndan kaynaklandýðý belirlendi. Polis bültenine göre, önceki gece saat sýralarýnda çýkan yangýnda maðaza içerisindeki beyaz eþya ve mobilyalar yandý. HAMÝTKÖY VE AÐILLAR'DA ELEKTRÝK KESÝNTÝSÝ Lefkoþa orta gerilim þebekesinde yapýlacak çalýþmalar nedeniyle bugün Hamitköy köy içi ve aðýllar bölgesinde 3 saat elektrik kesik olacak. Kýb-Tek Bölge Amirliði'nden yapýlan açýklamaya göre, kesinti saatleri arasýnda yapýlacak. LEFKOÞA, GÖNYELÝ VE VADÝLÝ'DE HIRSIZLIK Lefkoþa, Gönyeli ve Vadili'deki hýrsýzlýklarda 200 TL nakit para ile çeþitli ziynet ve elektrik eþyalarý çalýnýrken, 13 ve 17 yaþlarýnda 2 çocuk hýrsýzlýktan tutuklandý. Polis Basýn Bülteni'nden derlenen bilgiye göre, Lefkoþa'da Pliny Trading & Industry Co. Ltd isimli iþ yerine giren hýrsýzlar çelik para kasasýndan 200 TL çaldý. Gönyeli'de ise önceki sabah Nahide Özmetli'ye ait eve tuvalet penceresinden giren 13 yaþýndaki Ö.U, dizüstü bilgisayarý almaya çalýþtý ama bir þey çalamadan evden çýktý ve tutuklandý. Lefkoþa'daki bir baþka hýrsýzlýk olayýnda, Ziba Acarhan'a ait evden 5 altýn bayan yüzüðü ile kolye çalan 17 yaþýndaki A.Þ tutuklandý. Vadili'de de C.G (E-48), son 6 yýldan beri kirasýnda bulunan marangoz atölyesinden 2 ana þalter ve 2 otomatiði çaldýðý gerekçesiyle tutuklandý. Olaylar ve Gerçekler Arif Hasan Tahsin Televizyonda dinledim da, bir anlam veremedim. Ankara Lefke'den Maðusa'ya bir otoban yapacak. Yetmedi, bir tane da Lefkoþa'dan Girne'ye... Lefkoþa'dan Girne'ye olana tünel da yapacaklarmýþ. Bu haberi duyunca ne geldi aklýma bilirsiniz? Ýngiliz. Yaz geldi mi yol tamiratlarý baþlardý. Asvalt gerekirsa asvalt, gerekmezsa, yaðmurdan bozulan panketler tamir edilir ki, iki araba karþýlaþtýðýnda da asvalttan çýkýnca, yollarýna rahat devam etsinler. Bu çalýþmalarýn bir amacý daha vardý. Fukara köylünün cebine birkaç kuruþ koymak. Her köyün sýnýrýnýn baþladýðý yerde, bir önceki köyün iþçileri görevlerini, sýnýrý baþlayan köylerin köylülerine devrederdi. Çocukluðumuzda bu iþin seyri hoþtu. Toprak taþýma arabacýklarýný o zaman görürdük. Kýbrýslýlar olarak bir de trenimiz vardý. Maðusa'dan Lefkoþa'ya, Lefkoþa'dan Çamlýköy'e sefer yapan bir tren. Bu tren Pazar günleri at koþularýna da seyirci taþýrdý. Her neysa... Bir gün Ýngiliz, Kýbrýs'ýn her yanýný demir aðlarla öðreceðine, olaný da kaldýrdý. "Niçin" dedik? "Niçin olacak" dediler? "Ýngiliz araba üretimini geliþtirdi, bize daha çok araba satmak için" dediler. Ýþte sonuç! Kýbrýs neredeyse araba mezarlýðýna döndürüldü. NE OTOBANI? TREN BE TREN! Ayný oyunu Amerika da Türkiye'ye oynadý. Demir aðlar unutuldu, asfalt yollarla ördüler Türkiye'yi baþtan baþa... Doðrusunu istersanýz ne bu otobanýn, ne da daha önce yapýlan yollarýn Türkiye'nin kesesinden çýktýðýný düþünmem. Bu deli parasýdýr. Olsa olsa Amerika'nýn kesesinden çýkar. Türkiye de bu iþleri kendi müteahhitlerine, iþçilerine yaptýrýr, ve parayý cebe indirir. Kýbrýs da her gün biraz daha boka batýrýlýr. Neredeysa baþtan aþaðý asvalt dökecekler Kýbrýs'a... Bre efendiler, ileri zekalýlar! Olan Limnidi'den Maðusa'ya, Maðusa'dan Karpaz'a, Karpaz'dan Girne'ye, Girne'den Omorfo'ya- Osmanlýnýn Kýbrýs'ta adý, yýllarca çekirge ile anýldý. Çekirge felaketine Kýbrýs'ta Osmanlý yönetimi son verdi. Siz da kendinizi, Osmanlýnýn devamý ve torunlarý olarak gördüðünüze göre, bir da iyilik yapýn bu adaya! Bir tren yolu, bir da deniz trafiðini harekete geçirin. Limnidi'ye bir tren yolu yapýn da insanlar rahat etsin. Bir da Limnidi'den Maðusa'ya, Maðusa'dan Limnidi'ye birkaç yolcu gemisi koyun, varsýn yük da taþýsýn, da baþka bir þey istemez bu memleket. Osmanlýnýn Kýbrýs'ta adý, yýllarca çekirge ile anýldý. Çekirge felaketine Kýbrýs'ta Osmanlý yönetimi son verdi. Siz da kendinizi, Osmanlýnýn devamý ve torunlarý olarak gördüðünüze göre, bir da iyilik yapýn bu adaya! Bir tren yolu, bir da deniz trafiðini harekete geçirin. Bizim ileri zekalýlara söylerim. Yurt sevgisinden, toplum sevgisinden yoksun iþbirlikçi uþaklara: Dua edin da siz hayatta iken Türkiye sizi öksüz, yetim býrakmasýn. Bu geri zekalý ahali sizin, vura vura fýcýrýðýnýzý çýkaracak... Çiziktirdi Þener LEVENT Açý [email protected] BORCUMUZ NE KADAR BAY DOWNER? Sen bir Avustralyalýsýn Bay Downer... Bir kanguru sabrý var sende... Ýncirler piþmeden incir, narlar olgunlaþmadan nar yemezsin... Ve asansöre bindiðinde hiç acele etmezsin... Çünkü ne kadar acele etsen de faydasýz olduðunu ve asansörün ayný hýzda çýktýðýný bilirsin... Ben Kýbrýslýyým Bay Downer... Ve senin kadar sabýrlý deðilim... Sabýrlý olmayý sonradan öðrendim... Eskiden böyle deðildim... Sýnav notlarýmý öðrenmek için çok sabýrsýzlanýrdým mesela... Gün sayardým... Sevgilimden telefon beklediðim saatler geçmek bilmezdi... Sabah olsun diye uyumadýðým geceler bir asýr gibi uzun gelirdi... Benden daha sabýrsýz olanlarý da gördüm ancak... Bir Etopyalý dostum vardý... Moskova'daki yurt mutfaðýmýzda, tavada et kýzartýrken ne olmuþtu bilir misin? Kokusuna dayanamayýp tavadaki et parçacýklarýndan birini aðzýna atmýþtý sabýrsýzlýðýndan... Olan oldu o an iþte... Aðzý dili yanýnca, yutmak zorunda kaldý onu... Bu kez de yemek borusu gitti... Yandý... Ne yanma hem de... Konuþamaz ve nefes alamaz hale geldi birden... Hastaneye kaldýrdýk hemen onu... Ve bu olay vesilesiyle, ben de ilk kez tanýþtým o zaman Moskova'daki bir hastaneyle... Oda temizlikçisi yaþlý kadýn her gün gelir, odayý siler süpürür ve büyük bir sevecenlikle küfrederdi oradaki hastalara... -Haným evlatlarý, derdi, ne zaman iyileþip gideceksiniz burdan... Býktým usandým sizin bu pisliðinizden... Hayrandým o kadýna... Açýk sözlüydü... Bu gibi insanlardan kimseye bir zarar gelmediðini bilirdim... Doðrusunu istersen Bay Downer, sendeki sabýr þaþýrtýcý bir þey deðildi benim için... Senden öncekiler de öyleydi... Hatta sýcakkanlý Peru milletinin kibar evladý Alvaro De Soto bile... Turuncu gömleði ve turuncu kalemi ile bir sabýr abidesi gibiydi... Kaç versiyonu gelip gitti o planýn da gýk bile demedi... Sabretti... Referanduma kadar hiç aksi bir þey söylemedi... Umut daðýttý bize... Hem o kadar çok daðýttý ki, sonunda kusacaðýmýz belliydi... Yeye yeye davul olduk ve patladýk sonra... Yitirdik böylelikle diplomatlara inancýmýzý da... Hayal kýrýklýklarýna uðradýkça umut yerine küfür yeþerdi ruhumuzda... Ýtiraf etmeliyim ki, senin sabrýnýn da ne zaman taþacaðýný ve bir volkan gibi ne zaman patlayacaðýný merak ediyordum... Ýlelebet öyle gidemezdi mutlaka... Ýyimserliðin de bir sýnýrý var deðil mi? Aptal derler o sýnýrý aþanlara... Hem bir sabýr taþý var herkesin ruhunda... Kaya gibi bir taþ... Kocaman... Ama gün gelir, o bile çatlar sonunda... Hayallerle gerçekler arasýnda ince bir çizgi var Bay Downer... Ben de severim hayal kurmayý yaðmurlara ve yýldýzlara dalarak... Öyle hayallerim var ki, anlatamam sana... Federal Kýbrýs Cumhuriyeti'nden çok fazla... Çok sönük kalýr benim hayallerimin yanýnda senin aradýðýn çözüm... Ama geçelim bir kalem bu faslý þimdi... Sabrýndan söz edelim senin... Sabrýn taþtý artýk deðil mi? Olmaz diyorsun... Böyle gitmez... Gitmez tabii... Sen þimdi mi anladýn? Þimdi anladýysan, demek sen en son anladýn... Hayaller tatlý, gerçekler ise acýdýr Bay Downer... Ama bak, bir de para lafý çýkmýþ aðzýndan... Ýlk defa... "Harcadýðýmýz bunca para boþa gidemez" deyiverdin birdenbire... Hiç düþünmemiþtik bunu þimdiye dek... Sanýrdýk ki zaman öyle geçer gider... Borcumuz ne kadar Bay Downer?
3 AFRÝKA dan mektup... BU DAVAYLA YA YÜZÜMÜZ AÐARIR, YA DAHA DA KARARIR... Girne'deki Karþýyaka köyünde geçtiðimiz yýl yaþanan olaylar baþlangýçta bir bomba gibi patlamýþtý basýnýmýzda... Ama nedense bir sessizlik oldu sonralarý... Ýp gibi kesildi yayýnlar her ne hikmetse... Oysa yara kapanmýþ deðil... Kanýyor hala... Ve mahkemedeki dava da sürüyor... Davayý, evleri ellerinden alýnmak istenen 9 Ýngiliz ailesi açmýþ Akfinans Bank aleyhine... Avukatlýklarýný Boysan Boyra yapýyor. Yarýn da devam edilecek olan dava Yargýç Talat Usar'ýn huzurunda görülüyor... * Önce kýsaca hatýrlayalým meseleyi... Maðdurlar 2004 yýlýnda Kulaksýz Construction Ltd. ile Karþýyaka'daki evlerin yapýmý ve kendilerine teslimi konusunda bir anlaþma yaptýlar. Evler 2005 yýlýnda tamamlandý ve teslim edildi kendilerine... Ama tapularýný almak mümkün olmadý bir türlü... Belaya uðradý... Nasýl bir bela mý? Çok basit... Meðer Kulaksýz Construction Ltd. Akfinans Bank'tan 41 bin 600 sterlin borçlanmýþ ve bu borcunu da ödeyememiþ... Bunun üzerine de banka ipoteðe el koymuþ. Ýpotek ne? Evlerin kurulu olduðu arazi... Ne var ki çok kurnaz davranan banka sahipleri, yalnýz araziye deðil, oradaki tüm evlere de el koymuþlar ve onlarý da sahiplenmiþler! * Tüm bu iþlemlerin insan haklarýna aykýrý olduðu ve hiçbir uluslararasý hukukta yeri olmadýðý apaçýk görülüyor, ama gelin bizim yasalarýmýza da bakalým bir... KKTC'deki 11/78 sayýlý Taþýnmaz Mal (Devir ve Ýpotek) Yasasý'nýn 21. maddesine göre, bir alacaklý, ipotek iþlemi yapýlýrken taþýnmaz mal üzerinde baþka kiþilerin evleri veya haklarý olup olmadýðýný araþtýrmak ve bu konuda Tapu Dairesi'ne beyanda bulunmak zorundadýr. Yasaya göre, alacaklýnýn o arazi üzerinde bulunan bir kiracýyý bile Tapu Dairesi'ne bildirmesi gerekiyor. Akfinans Bank bunu yapmadý iþte... Yerine getirmedi yasanýn bu açýk hükmünü... Ve Tapu Dairesi'nden gizledi... Aslýnda bu husus, Kulaksýz Construction Ltd. ile Akfinans Bank mahkeme huzurunda anlaþýrken, mahkemeden de gizlendi... Bankanýn, orada evleri bulunan insanlar olduðunu bilmemesi mümkün deðildi... Ama öyle anlaþýlýyor ki, o evleri gasp etme niyeti ile hareket edildi... * Denilebilir ki, bu yasaya raðmen bankanýn Tapu'ya öyle bir beyanda bulunma yükümlülüðü olamaz ve arazinin boþ olduðunu beyan edip evlere sahip olabilir... Kabul etmek mümkün mü hiç bunu? Yasalar öyle iþ olsun diye yapýlmaz ki... Tapu'ya beyan zorunluysa zorunlu... Eðer bir banka yasanýn bu emrini yerine getirmezse, bu kendi sorunudur ancak... Bir kimse kendi ihmalinden yararlanarak baþka kiþileri cezalandýramaz. * AÝHM'e de havale edilmiþ olan bu davanýn sonucu merakla bekleniyor kamuoyunda... Çünkü bu dava gibi baþka davalar da var sýrada... ÝCAZETSÝZ GÜNLÜK GAZETE n MAMALI: "DAÝ, DAK VE OKUL ÖNCESÝ EÐÝTÝM KURUMLARININ DEVREDÝLMESÝYLE ÝLGÝLÝ HER ADIM, HER ÝÞLEM HUKUKEN USULSÜZ VE ÝLLEGALDIR" Doðu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) üniversite öncesi eðitim kurumlarýnýn Doða Koleji'ne devredilmesiyle ilgili geliþmeler devam ederken, Sendikal Platform dün konuyla ilgili olarak Baþsavcýlýða "suç duyurusunda" bulundu. Suç duyurusu, mahkemeler önünde yapýlan basýn açýklamalarýnýn ardýndan Sendikal Platform Avukatý Barýþ Mamalý tarafýndan Baþsavcýlýða yapýldý. Baþvuru sýrasýnda Platform yetkilerinin yaný sýra CTP Genel Baþkaný Özkan Yorgancýoðlu ile CTP Genel Sekreteri Asým Akansoy, TDP Genel Baþkaný Mehmet Çakýcý ve TDP Genel Baþkaný Esat Varoðlu da hazýr bulundu. HÜSEYÝN ÖZKARAMANLI DAÜ-Sen Baþkaný Hüseyin Özkaramanlý, yaptýðý açýklamada, DAÜ üniversite öncesi eðitim kurumlarýnýn "peþkeþ çekilmesine" yönelik mücadelelerinin devam ettiðini, bugün de bu hazýrlanan "suç duyurusunun" Baþsavcýlýða iletileceðini söyledi. Oluþan tepkilere raðmen DAÜ yöneticileri ve hükümetin toplumun sesine kulak vermediðini ileri süren Özkaramanlý, atýlan adýmýn hukuk dýþý olduðunu, delinmeyen yasa kalmadýðýný savunarak, bu amaçla yargý yoluna da baþvuracaklarýný vurguladý. Özkaramanlý, konuþmasýnda ayrýca, dünkü Ýhtiyat Sandýðý Yönetim Kurulu toplantýsýnda rahatsýzlanarak hastaneye kaldýrýlan Türk-Sen Genel Baþkaný Arslan Býçaklý'ya geçmiþ olsun ve acil þifalar diledi. Karamanlý'nýn konuþmasýnýn ardýndan Avukat Barýþ Mamalý, "suç duyurusuyla" ilgili basýn açýklamasýný okudu. BARIÞ MAMALI Çaðýmýzda demokrasinin gereði olarak toplumlarý yöneten iktidarlarýn meþru, yani toplum tarafýndan kabullenilebilir olup olmadýklarýnýn ölçütünün, bu konudaki toplumsal rýza denilen "Halk Ýradesi" olduðunu belirten Mamalý, her þeye raðmen halkýn mutluluðu ve hürriyeti için sürekli zarar verici icraatlar yapan, anayasaya ve hukuka uymamakta ýsrar edip keyfi davranmaya devam eden bir iktidara karþý "Direnme Hakký" bulunduðunu söyledi. KKTC Anayasasý'nýn baþlangýç kýsmýnda da "Direnme Hakký"na gönderme yapýldýðýný, dayatýlan paketler yanýnda Kýbrýs Türk halkýnýn öz varlýklarýnýn bir bir elinden alýnmaya çalýþýldýðý bir sürecin yaþanmakta olduðunu ifade eden Mamalý, "Bu süreç içerisinde ülkesini seven herkesin artýk ayaða kalkma ve topyekün mücadele etme zamaný gelmiþtir. Yurdumuza sahip çýkma noktasýnda sivil itaatsizlik eylemleri yanýnda hukuksal mücadele alanlarý da sonuna kadar denenecektir" dedi. DAÜ üniversite öncesi eðitim kurumlarý hakkýnda yapýldýðýný öne sürdükleri hukuk dýþý uygulamalarý aktarmak ve bu hususta suç duyurusunda bulunmak amacýyla Mahkemelere geldiklerini anlatan Mamalý, DAÝ, DAK ve Okul Öncesi Eðitim Kurumlarýnýn baþka kiþilere devredilmesiyle ilgili her adýmýn, her iþlemin hukuken usulsüz ve illegal olduðu görüþünü dile getirdi: Sendikal Platform Avukatý Barýþ Mamalý, "suç duyurusunun" gerekçelerini þöyle açýkladý: "DAÜ'ye baðlý bir birimin kapatýlarak kiralanmasý veya iþletmesinin devredilebilmesi noktasýnda VYK üyelerinin ve Rektörün yasal yetkisi yoktur. Vakýf Yöneticiler Kurulu (VYK)'nun görev ve yetkilerini ortaya koyan DAÜ Kuruluþ Yasasý'nýn 7. maddesinde bu hususta hiçbir düzenleme bulunmamaktadýr. Kýsaca VY Kurulu ile Rektör'e, yasakoyucu DAÝ, DAK ve Okul Öncesi Eðitim Kurumlarýnýn iþletmesini baþkalarýna devretme hak ve yetkisini vermemiþtir. Bu sebeple VYK ve Rektör yetkisiz olarak devir konusunda iþlemler yaparak açýkça hukuka aykýrý davranmýþlardýr. KKTC Anayasasý'nýn 59 (2) fýkrasý, ülkedeki her türlü eðitim ve öðretim etkinliðinin "devletin gözetim ve denetimi" altýnda serbestçe yapýlabileceðini söylemektedir. Yani devletin gözetim ve denetimi dýþýnda bu ülkede eðitim ve öðretim faaliyetinde bulunmak anayasamýza göre mümkün deðildir. Bu manada bir eðitim kurumunun yabancý bir sermayeye devredilmesi gibi önemli bir hususun devletin bilgisi dýþýnda gerçekleþmesi düþünülemez. Dolayýsýyle devletin gözetim ve denetimi dýþýnda býrakýlarak Doða Koleji isimli yabancý kuruluþa devir yapýlmaya çalýþýlmasý anayasanýn ve ilgili yasanýn açýk ihlali anlamýný taþýmaktadýr. DAÜ Kuruluþ Yasasý'nýn 4. maddesi "Üniversitenin Kuruluþ ve Amacýný" düzenlemektedir. Bu maddede üniversitenin ve baðlý kurumlarýnýn iþletmesinin bir baþka kuruluþa devredilmesi ve/veya devir yoluyla kazanç elde edilmesi ile ilgili bir açýklama bulunmamaktadýr. Yani yasakoyucu, üniversite kurumlarýnýn her hal ve koþulda kurum dýþýndan bir iþletmeye ya da kuruluþa devrini amaçlamamýþtýr. Görüleceði üzere VYK ve Rektör'ün icraatlarý açýkça amaca aykýrýlýk da taþýmaktadýr. Özel Okullar Dershaneler ve Kurs Yerleri Tüzüðü'nün 20. maddesi özel okullarda kurumun kapatýlmasýný düzenlemektedir. Bu maddeye göre, bir kurumun kapatýlabilmesi için a)kurucunun ya DAK VE DAÝ KONUSUNDA SAYIÞTAY'A SUÇ DUYURUSU CTP Güzelyurt Milletvekili Mehmet Çaðlar, Sayýþtay Baþkanlýðý'na giderek, DAÝ ve DAK'ýn yasalara aykýrý bir þekilde devredildiði gerekçesiyle bireysel suç duyurusunda bulundu. CTP Basýn Bürosu'ndan yapýlan açýklamaya göre, dün saat 13.30'da Sayýþtay Baþkanlýðý'na giden Çaðla, devir iþlemlerinin iptalini talep etti. Sendikal Platform'dan Baþsavcýlýða suç duyurusu da kurucunun temsilcisinin Bakanlýða baþvurmasý, b)öðretmen ve öðrencilerine en az o kurumun öðretim süresi kadar bir süre önce bildirmesi veya öðrencilerin benzeri denk bir kuruma paralel geçiþ yapmalarý için önlem almasý ve bunu belgelemesi c)bakanlýðýn izin vermesi gerekir. Oysa DAÜ VYK ve Rektör bu kurallara uymadan, bakanlýktan izin dahi almaksýzýn, okulu kapatarak devretme ya da kiralama taahhüdü altýna girecek bir ön protokol imzalamýþlardýr. Bu kapatma iþlemi de görüleceði üzere usulsüzlük taþýmaktadýr. DAÜ VYK ve/veya Rektör, söz konusu Tüzüðün 20. maddesindeki hükme aykýrý olarak, süresi içerisinde öðretmenleri ve öðrencileri bilgilendirme veya öðrencilerin denk bir kuruma geçmesi için önlem alma yükümlülüðünü de yerine getirmemiþtir. Bu da kapatma kararýnýn usulsüz olduðunu gösteren bir baþka durumdur. Söz konusu kapatma ve devir kararý verilirken þeffaflýk ilkesine uyulmamýþ, yürütme organý ve Anayasa'ya göre eðitim kamu hizmetinin asli sahibi olan Bakan dahi haberdar edilmeksizin, gizli pazarlýklar sonucunda belirlenen kiþiye devir yapýlmýþtýr. Ýdare hukukunun genel ilkelerinden hareketle böyle bir iþlemi hukuka uygun bulmak mümkün deðildir. Ýmzalanmýþ bir protokol veya bir yazýlý anlaþma olsa bile "Doða Okullarýnýn" 5 yýl boyunca bu anlaþmaya uyma zorunluluðu da yoktur. Çünkü VYK ve Rektör, protokolün imzalanmasýndan itibaren 5 yýl süreyle anlaþmayý feshetme yetkisinden kendini bile bile ve kasten mahrum býrakmýþ bulunmaktadýr. Doða Okullarý protokolün hiçbir maddesine uymasa, üniversiteye hiçbir ödeme yapmasa, tesisler üzerinde dilediði gibi tasarrufta bulunsa, tüm öðretmenleri ve öðrencileri okuldan atýp yerine yurt dýþýndan baþkalarýný getirse, izinsiz dahi olsa büyük bir tekke veya zaviye yapsa bile 5 yýl süreyle VYK ve Rektör'ün aðzýný açma ya da bunlara itiraz etme hakký yoktur. Ýþveren tarafýndan bir iþçinin iþine son verme, toplu olarak iþten çýkartma, ücret kesintisi ve daha bir çok iþçilik ile ilgili hususlarýn usul ve kurallarý özellikle Ýþ Yasasý'nda açýk bir dille düzenlenmiþtir. Burada tüm öðretmenler kendilerine hiçbir tazminat veya yasal ödenti yapýlmadan topluca iþten çýkartýlmýþlardýr. Bunun adý Ýþ Yasasý'nýn alaþaðý edilip çiðnenmesi ve DAÜ yönetiminin aþikar surette suç iþlemesidir.maddesi tahtýnda suç iþlediklerini iddia eder, bu sebeple yargýlanýp cezalandýrýlmalarý için KKTC Baþsavcýsý'na "Suç Duyurusu"nda bulunuruz." Baþsavcý'nýn, Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyetinde iþlenen herhangi bir suç hakkýnda, uygun gördüðü takdirde Polis Genel Müdürlüðünün yürüttüðü soruþturmalara nezaret etme veya yönlendirme veya bu yönde Polis Genel Müdürlüðüne gerekli gördüðü talimatlarý verme hakkýna sahip olduðu belirtilen yazýda, bu "suç duyurusu"yla ilgili olarak yapýlacak soruþturmanýn bizzat KKTC Baþsavcýsýnýn denetim ve kontrolünde yapýlmasý da talep ve rica edildi.
4 ALAKAYA DÝRÝFÝL Batan geminin mallarý gibi gidiyor herþey Zeyko'yu da verdiler 49 yýllýðýna Vurun kastanyetleri çekin okkalý oley! Ki yakýþsýn bu sormagir hanýnýn þanýna Kalay KKTC MÝLLETVEKÝLLERÝ BÝRER SULU ÞAKA GÝBÝ 12 Haziran seçimlerinden sonra TBMM'nin "yemin"li açýlýþýna tutuklu vekillerin gölgesi ve boykotun aðýrlýðý çöktü. CHP'liler yemin etmedi, BDP ise ilk toplantýsýný adeta "Sizin Ankara'nýz varsa, bizim de Diyarbakýr'ýmýz var" dercesine Diyarbakýr'da gerçekleþtirdi. Bir de KKTC meclisinin vekillerine bakýn. Hepsi de birer "sulu þaka" gibi sanki. Biri meclis kürsüsüne su döker, diðeri toplantýlara katýlmayacaðýný büyük bir eylem müjdesi gibi açýklar, ötekiler masalara vurur, çoðunluk ise o salonda ya cep telefonuyla konuþur, ya de mesaj çeker. "Sizin Lefkoþa'nýz varsa, bizim de Karpaz'ýmýz var" diyecek halleri mi var? Kalaycý Ali OSMAN Periyodik [email protected] GERÇEKLER ACIDIR... Sabahlarý uyandýðýmda, yatakta dahi olsam KKTC'deki TV kanallarý arasýnda bir tur atarým... Favorim Serhat Ýncirli... Pazartesi gün de aynýsýný yaptým. Serhat "Icy" molasý verdiði zaman evden ayrýlmak zorunda oldum... Pazartesi'leri "serbest kürsü" günüdür. Bir arkadaþým anlattý orada konuþulanlarý... Maðusa'dan arayan DAÜ mezunu bir vatandaþ, evli ve çoluk çocuða sahip olduðunu söylemiþ... Geçenlerde polisle ilgili yazdýðým bir yazýdan dolayý þikayetçiymiþ... Tümünden deðil tabii.. "Ali Osman'ýn yazdýðý yazýda belirttiði birçok konuya katýlmakla birlikte polisin yüzde seksen Türkiyelilerden oluþtuðuna katýlmýyorum" demiþ... Vatandaþýmýzýn þikayeti ve katýlmadýðý mesele oran üzerineyse haksýzdýr... Sadece poliste deðil, birçok sektörde Türkiye kökenliler öndedirler. Benim orada aktarmak istediðim konu polisin oranýyla birlikte karakollarda yaþananlara dikkat çekmek içindir. Kýbrýslý polisler ile Türkiyeli polisler arasýnda fark vardýr... Bu da ýrkçýlýkla ölçülmemelidir... Yapýlan ýrkçýlýk deðildir çünkü... Ülkemizin gerçekleridir. Eski avukatlarýmýzdan Menteþ Aziz'den dinledim... Menteþ Aziz'in müvekkilini suçlayan polisi istintaký sýrasýnda ona sormuþ: -Sen Türkiye'de eðitim gördün mü? -Evet... -Orada gördüðün dersler arasýnda iþkence dersi de gördün mü? Polis "ýh mýh" etmiþ... Menteþ Aziz ýsrar etmiþ... -Tutukladýðýn kiþiyi konuþturmak için nasýl davranman gerektiði sana ders olarak okutuldu mu? -Okutuldu... -Yani iþkence ederek zanlýyý konuþturma dersi aldýn... Fazla dayanamamýþ polis... Kabul etmiþ Menteþ Aziz'in söylediklerini... Ve mahkeme tutanaklarýna da geçirilmiþ böylece, polislerin Polis Akademisi'nde iþkence dersi görerek mezun olduklarý... Yazýmda anlatmak istediðim esasen buydu... Ve bu tür olaylarýn da polis teþkilatýnda arttýklarýný dile getirmek için orana vurdum iþi, yoksa konunun orantýdan çok yapýlan eylemlerle iliþkisi vardýr... Güzelyurt'ta Ali Ziya diye bir polis vardý... Bildiðim kadarýyla 40 yýl üzerinden emekli oldu... Polis teþkilatýna er girdi er çýktý... 80'li yýllarda Girne'den Güzelyurt'a aracýyla gelen bir vatandaþ tek yola girdi... Çarþýnýn oralarda... Karþýsýna üniformasýyla Ali Ziya çýktý ve onu durdurdu... -Hayýrdýr be oðlancýk, dedi... -Berber Çullu'ya gideceðim... -Tek yoldasýn ama... -Bilirim... -Madem bilin, lazým yazayým seni ama þimdilik affettim. Çünkü yalana baþvurmadýn... Dön geri de diðer yoldan git Çullu'ya... Türkiye kökenliler veya Türkiye'de eðitim görüp gelenler... Ya da Türkiye kökenlilerin kontrolünde eðitilenler bunu yapar mý þimdi? Talimat ortadadýr... -Çýk sokaða ve en az on rapor getir... Kýzmaya hiç gerek yok... Gerçekler biber gibi acýdýr çünkü... Büro-Ýþ'ten Ýhtiyat Sandýðý'nda grev Büro-Ýþ, hükümetin Ýhtiyat Sandýðý'ndan aldýðý 20 milyon TL'lik kredinin vadesinin uzatýlmasýna "tepki" göstermek için Ýhtiyat Sandýðý'nda grev yaptý. Büro-Ýþ grevleri süresiz greve kadar götürebileceðini bildirdi. Lefkoþa ve diðer ilçelerde bulunan Ýhtiyat Sandýðý Dairelerinde saatleri arasýnda uygulanan greve katýlýmýn yüzde 95 civarýnda olduðunu söyleyen Büro-Ýþ Baþkaný Hüseyin Akyön, Ýhtiyat Sandýðýndaki paranýn yatýrým yapanlarýn olduðunu, bu yüzden herkesin birikimine sahip çýkmasýný istedi. Akyön, Ýhtiyat Sandýðý'nda birikimi olan herkesin greve çýkan çalýþanlara destek vermesi çaðrýsýnda bulunarak, Ýhtiyat Sandýðý'nda olan paranýn çalýþanlarýn parasý olduðunu vurguladý. KTÖS, ÝHTÝYAT SANDIÐI YÖNETÝMÝNÝN MAL VARLIKLARINI AÇIKLAMASINI ÝSTEDÝ n ÖZHÜR: "UBP, AKP'DEN ALDIÐI EMÝRLERÝ UYGULAYARAK KÝMLÝÐÝMÝZE VE GELECEÐÝMÝZE SALDIRIYOR" Kýbrýs Türk Öðretmenler Sendikasý (KTÖS), Ýhtiyat Sandýðý Yönetim Kurulu üyelerinin mal varlýklarýný topluma açýklamasýný istedi. KTÖS Eðitim Sekreteri Mustafa Özhür yazýlý açýklamasýnda, hükümetin Kýbrýslý Türklerin öz varlýklarýný ardý ardýna Türkiye sermayesine peþkeþ çektiðini, insanlarýn birikimlerinin bulunduðu Ýhtiyat Sandýðý'ný da hortumlamaya yönelik açýlýmlar sergilediðini blirtti. UBP hükümetinin AKP'den aldýðý emirleri hafi harfine uygulayarak Kýbrýslý Türklerin kültürüne, kimliðine ve geleceðine saldýrdýðýný savunan Özhür, halkýn geleceðiyle oynandýðýný ifade etti. Özhür, þunlarý kaydetti: "Ýhtiyat Sandýðý'ndaki trilyonlarca lirayý kullanan UBP hükümeti, bu paranýn vadesinin dolmasýna raðmen yerine konmamasý noktasýnda büyük bir suç iþlemektedir. Ýhtiyat Sandýðý yönetim kurulu üyelerinin çeliþkili açýklamalarý, Hüseyin Akyön, 20 milyon liralýk paranýn geri ödenmesi için yapýlan toplantýda vadesinin uzatýlmasý kararý alýndýðýný, dün de buna tepki göstermek için greve gittiklerini ifade ederek, bu konuda protokollere uyulmadýðýný savundu. Grev ve eylemlerinin süreçler dahilinde süreceðini, bunun süresiz greve kadar gideceðini ifade eden Akyön, Sandýk müdürlüðüne de yasalar çerçevesinde süresiz grev yazýsý verileceðini söyledi. Ýhtiyat Sandýðý'nda kalan birikimin ne olacaðýnýn da meçhul olduðunu iddia eden Akyön, bu yüzden yatýrýmý olan herkesin parasýna sahip çýkmasý ve kendilerine yapýlacak grev ve eylemlerde destek vermesi gerektiðini vurguladý. kurula baský yapýldýðýnýn çok açýk bir göstergesidir. AKP hükümeti tarafýndan dayatýlan paketlerle ülkede kaos yaratan hükümet, Kýbrýs Türk Hava Yollarý'nýn ardýndan DAÜ kreþ, ilkokul ve kolejini sermayeye peþkeþ çekerek koltuklarda oturmanýn gerekliliði olan görevlerini ardý ardýna yerine getirmektedir. Halkýn sesine kulak vermeyen iþbirlikçi UBP hükümeti, adeta Kýbrýslý Türklere ait kurumlarýn T.C. sermayesine peþkeþ çekilmesi için büyük çaba sarfetmektedir. 'Ülkede ekonomik kriz var' bahaneleri ile Sosyal Sigortalar'ýn ve Ýhtiyat Sandýðý'nýn içini boþaltan bu anlayýþ, sömürü politikalarýyla halkýnýn üzerine gitmektedir." Ýhtiyat Sandýðý Yönetim Kurulu üyelerinin en az hükümet kadar sorumlu ve suçlu olduðunu belirterek, derhal mal varlýklarýný açýklamalarý gerektiðini kaydeden Özhür, Ýhtiyat Sandýðý'nýn hangi bankalarla çalýþtýðýnýn ve kime ne kadar borç bulunduðunun da açýklanmasýný istedi. LEFKOÞA'YI SOYAN ÝKÝ KÝÞÝ TUTUKLANDI Lefkoþa'da son günlerde meydana gelen bir çok hýrsýzlýk olayýnýn zanlýlarýndan 2 kiþi tutuklandý. Zanlýlarýn isimleri F.B (E-20) ve S.H (K-28) olarak açýklanýrken; cep telefonundan fotoðraf makinesine, saatten takýya, ev eþyasýndan tamir aletlerine kadar çaldýklarý bir çok eþya da emare olarak basýna sergilendi. Sessizliðin Sesi Mehmet Levent [email protected] "ÞAFAK NÖBETÝ" Hazýr mýsýnýz? "Þafak Nöbeti" varmýþ yine. Bir kez daha þafaðý karþýlayacakmýþýz. Bakýn, nasýl da kollarý sývadý kahraman þafak nöbetçileri... Bir kez daha destan yazacaklar "kurtarýcýnýn" ayak bastýðý sahile. Hamasi övgüler ve þükranlar düzmek için harýl harýl çalýþýyorlar! Kime düzecekler bu hamasi övgü ve þükranlarý? Bize bugünleri gösterenlere... Hangi günleri? Her gün birilerimizin soyulup soðana çevrildiði hýrsýzlýk günlerini! Her gün bir kýzýmýzýn ya da yýllardýr aramýzda yaþayan yabancý kadýnlarýn mâruz kaldýðý tecavüz günlerini! Geceleri belli bir saatten sonra, ülkemizin bazý bölgelerinde sokaða dahi çýkamadýðýmýz korku ve dehþet günlerini! Evlerimize ve iþyerlerimize peki üstüne peki, kilit üstüne kilit vurduðumuz halde huzur ve güvenlik içinde uyuyamadýðýmýz kâbus günlerini! Market dönüþü evlerine yürüyerek giderken kadýnlarýmýzýn saldýrýya uðrayýp çanta ve cüzdanlarýnýn çalýndýðý kapkaç günlerini! Yolda yürüyen kadýnlarýmýza kýzlarýmýza, ya da oturduðu evin balkonundan cinsel organýný karþý komþulara sallayanlarýn sapýklýk ve manyaklýk günlerini! Henüz reþit bile olmamýþ çocuklara cinsel taciz ve tecavüz günlerini! Gazetelerin kurþunlanýp bombalandýðý... Gazetecilerin zorba magandalar tarafýndan dövüldüðü voyvodalýk günlerini! "Devlet" eliyle sunulan ve gittikçe daha da tavana vuran fuhuþ ve kumar günlerini! Her türlü uyuþturucu kaçakçýlýðýnýn alýp baþýný gittiði ve uyuþturucuya baþlama yaþýnýn ortaokula kadar indiði narkotik felâket günlerini! Kendi nüfusumuzdan 10 kat fazla nüfus aktarýlmasýyla, sokaklarda bir Kýbrýslýyý mumla arar hale geldiðimiz tükeniþ günlerini! Evlerimiz, sokaklarýmýz ve caddelerimiz karanlýktayken, daðdaki bayraðý ýþýklara garkettiðimiz, "Varsýn kararsýn ocaðým, kurtulsun alsancaðým" günlerini! Toplumumuzun öz deðerleri olan tüm kurumlarýnýn yaðma imamýn böreði gibi yaðmalandýðý peþkeþ günlerini! Ýngiliz, gâvur piçi, asalak, köryiyici, nankör hakaretlerinden sonra, "Besleme" hakaretiyle tabiri caizse köpeðin þeyine sokulup çýkarýldýðýmýz aþaðýlýk günlerini! Evet... Bu bir "Þafak Nöbeti" senfonisidir. Bütün bu günleri bize bahþedenlere methiyeler düzüp þükranlar sunmak için... "Þafak Nöbeti"ne hazýr mýsýnýz?! Kýbrýslýtürklerin bütün öz deðerlerinin TC'li sermayeye hayasýzca peþkeþ çekilip yaðmalandýðý... Halkýmýzýn sistemli bir þekilde yoksulluða ve yokoluþa sürüklendiði... Ucunda hiçbir ýþýk olmayan karanlýk bir tünelde hapsedildiði ve bütün bunlara baþkaldýranýn baþýnýn coplarla ezildiði, tutuklanýp hücrelere atýldýðý bu dönemde... Þu "Þafak Nöbeti" denilen olay ne kadar da mide bulandýrýcý duruyor deðil mi? Bir yanda "kurtarýcýdan" kurtulmak için sokaða dökülmüþ "Elini yakamýzdan çek", "Hassiktir" diye haykýran bir halk... Bir yanda Yavuz Çýkarma Plâjý'nda, ellerinde meþaleler, dillerinde "Girne'den yol baðladýk Anadolu'ya" þarkýlarý eþliðinde, "kurtarýcý"ya þükranlar sunan "Anavatancý" avantacý bir kalabalýk! Ah benim talihsiz yurdum. Adam gibi bir kavga veremedik seni kurtarýcýdan kurtarmak için. Kurtaran düzer dediler, temenna ettik. Baðýþla bizi demeye bile yüzümüz yok. Çünkü bunu hak etmedik!
5 29 Haziran 2011 Çarþamba 5 Erdoðan Baybars [email protected] Þaziye nin Görüþü: Çakýcý "Meclise benzinle geleceðim" dediði halde, itfaiyenin bölgede önlem almamasý, politikacý sözlerinin inandýrýcý bulunmadýðýnýn en somut göstergesidir. MÝLLETVEKÝLLERÝMÝZ NE KADAR ERKEK? * Muhalefet mecliste 1 dakikalýk eylem yapmýþ - Küçümsemeyin Az zaman deðil O þarkýda dediði gibi Seviþmek bile 1 dakika! * CTP Genel Baþkaný Yorgancýoðlu "Hükümetin tutumuna daha fazla seyirci kalamayacaðýz" demiþ. - Ay çok merak ettim Ne yapacaklar acaba? Sahaya inip kendileri mi oynayacak? - Hafif saðanak yaðýþ bekleniyormuþ.. - Her gün baþýmýza bir baþka bela yaðarken, yaðmurun lafý mý olur? * Yasa ve tüzüðe göre, DAK'lýlarýn Marif Koleji'ne kaydý mümkün deðilmiþ. - Yasa neeeeee, tüzük ne be Bizde kýlýf çok Birileri "iþlem tamam" dedikten sonra yasa da kitaba uydurulur, tüzük de *Eski KTHY çalýþanlarýna ödenmek üzere, 6.5 milyon iþsizlik parasý yatýrýlacakmýþ. - Ýþsizlik parasý vereceðinize, bu para ile bir market açsanýz, adamlarýn hepsini de ortak yapsanýz daha akýllýca deðil mi?.. *7 aylýk bebek trafik kurbaný olmuþ. - "7'den 77'ye kadar herkes risk altýnda" diye boþuna demedik ki. * Þerife Ünverdi, 50 milyon liranýn CTP zamanýnda bloke edildiðini söylemiþ - Açýkça, "Ben geldim kucaðýmda buldum" diyor Þerife haným.. Belli ki Soyer'in günahlarýný yüklenmek niyetinde deðil. AFRÝKA, tam meclis binasýnýn karþýsýndadýr. Gazeteye uðradýðýmda, bazan balkona çýkar, seyrederim. Sadece seyrederim ama! Ýnanýn bugüne kadar hiç aklýmdan geçirmedim meclise girmeyi! Yok yok Sakýn yanlýþ anlaþýlmasýn. "Milletvekili olarak" deðil O iþ bizi aþar Ben, bir izleyici, ya da bir gezginci olarak girmeyi düþünmedim demek istiyorum. Gerçekten de Hiç merak etmedim içerisi nasýl diye? Anlatýlanlara göre, birçok dolaplar dönüyormuþ içerde.. Ülkenin en büyük pazarlýklarý burada yapýlýyormuþ Merak etmiyorum deðil. Merak ediyorum Ama binaya girsem de göremem, duyamam ki! Kapalý kapýlar ardýnda yaþanýyor her ne yaþanýyorsa Ben, balkondan, meclis bacasýna bakarým daha çok. Belli belirsiz ince bir dumancýk yükselir bazý bazý Ýþte o dumancýk, kapalý kapýlar ardýnda da olsa, içeride piþirilenlerin kokusunu yayar çevreye. Eh, bu kadarý da bana yetiyor! Bütün olaylar kapalý kapýlar ardýnda yaþanmýyor tabii. Son zamanlarda, meclis salonunda ilginç gösteriler yer almaya baþladý Mesela milletvekilinin biri, kürsüdeki suyu dökmüþ yere "Bir dahaki sefere benzinle geleceðim" diyor. Mesela milletvekilinin biri balonlarla girmiþ salona Mesela milletvekilinin biri bayrak açmýþ kürsüde konuþurken Mesela milletvekilinin biri kürsüye çýkmýþ, BÖYLE BÝR ANDI inmiyor Son numara çok ilginç Kravatlarýný çýkarmýþ muhterem milletvekillerimiz.. Evet Düþünebiliyor musunuz Kravatlarýný çýkardýlar protesto için. Yapmadýklarý bir bu kalmýþtý, bunu da yaptýlar.! Ýþte bu olaydan sonra, bende bir merak uyandý. Bundan sonra hiçbir meclis oturumunu kaçýrmayacaðým. Madem muhterem milletvekillerimiz, kravatý atýp soyunmaya baþladý, elbet pantolonu ve donu da çýkaracaklardýr günün birinde. Ýþte o günü kaçýrmak istemem. Çünkü bu halkýn sýrtýna çýkýp onlarý inim inim inleten bu muhterem milletvekillerimizin, ne kadar erkek olduklarýný gözlerimle görmek istiyorum açýkçasý Fotoðraf: Erdoðan BAYBARS Mecliste 1 dakikalýk eylem yapanlar "van minit, van minit" diye baðýrmayý da akýl etseydi, müthiþ bir þov olacaktý.
6 Baflýnýn Köþesi Dr.Dolgun Dalgýçoðlu Daha ne getireceksiniz? (istanbul)- Bir hükümet düþünün ki, "bizi seçtiler istediðimizi yaparýz" dedikleri seçmenler dahil herkesle muhabbetsiz. Konuþmuyorlar. Daha doðrusu karþý tarafý yok sayýp öyle davranýyorlar. Yani duymaz gibi. Ancak, evde aslan meyhanede "týs" alkolik baba misali emir verenlere karþý öyle deðiller. Dün mecliste yine bildik sahneler yaþandý. Bir muhalefet lideri kravatýný cebine koyarak, diðeri hiç takmayarak konuþtu. Bir diðeri sýrtýný arkaya dönerek dinledi, diðeri ise Çok ilginç olaylar yaþanýyor meclis denilen çatýnýn altýnda, ancak dünküler arasýnda en ilginci kirli araba protestosuydu. Arif Albayrak evden çýkarken, yaklaþýk bir haftadýr yýkayamadýðý, üstüne kuþlarýn pislediði arabasýna bakarak, "çok kirli" dediði ve bakanlarýn park yerine býraktýðý kirli arabasýnýn aslýnda o ortamdan çok daha temiz olduðunu fark etmesi. Neden meclis böyle diye düþünmeye gerek yok. Meclis almýþ baþýný gidiyor. Hükümet þu anda eline aldýðýný sandýðý yetkisine bakarak ülkesinden nelerin götürüldüðünün farkýna varmayan kiþilerden oluþmakta. KTHY'nýn batýrýlmasý, DAÜ'nün peþkeþ çektirilmesi ve en son örnek Zeyko arazisinin Kaya grubuna güya kiralanmasý Tüm bunlarý yanyana koyduðunuzda o hükümetin, deðil halk arasýna, bakkaliyeye bile çýkamaz durumda olmasý nedeniyle mecliste, koltuk sahibi olanlar tarafýndan protesto edilmesi gayet normal sayýlmalý. Gerek protesto, gerek halkýn toplumsal varoluþ mücadelesi gerçekleri deðiþtirmiyor. Gerçek þudur Bir halk hiçe sayýlmaktadýr hem de kurtarýcýsý tarafýndan. Ve o halk bu güç karþýsýnda basitçe hükümeti protesto ederek zafer kazanacaðýný umuyor. Ummak bir yerde zaman kaybýdýr. Küçük bir haber iliþti gözüme. Daha doðrusu bir arkadaþým "Al da oku" dediði için fark ettim. Haber Türkiye'den Haber iktidara yakýn bir grup olan TÝYEMDER (Tüm Ýlahiyat ve Yüksek Ýslam Enstitüleri Mezunlarý Derneði ) diye bir dernekten. Dinci bir gazeteden alýnan haberde þu yazýyor TÝYEMDER Baþkaný Selahattin Yazýcý, Kýbrýs'ýn ismini Hz. Peygamber'in "Yeþil Ada" koyduðunu, onlar için çok önemli olduðunu, bu yýlý "Kýbrýs Yýlý" ilan ettiklerini belirterek, 38 yýldýr öylesine ihmal edilmiþ adaya ilahiyat fakültesi, ardýndan da imam hatip lisesi açacaklarý müjdesini vermiþ. Düþünün ki Kýbrýslý olarak geleceðimle ilgili fikir beyan edip olmuþ bitmiþ gibi kesin yapýlacaðýna dair konuþulanlardan benim haberim olmadýðý gibi baþbakaným diyen Ýrsen Küçük'ün bile belki de haberi yoktur. Olsa da fark etmeyecek nasýlsa çünkü o koltukta oturmanýn bedeli bu,ne olursa olsun BÝAT. Dünkü yazým "Badem"in parçalanmýþ Beþparmak daðlarýný altýný da oyup tünel yapma düþüncesi üstüneydi. Bugün ise yine Badem'in "Anavatan'da ne varsa KKTC'de de olacak" sözüne atfen olacaktý. Ancak düþündüm de oradan buraya daha ne getirebilirler ki Kaldý mý ki gelmedik? Hepsi burada. HAVA YOLUYLA TAÞINAN YOLCU SAYISI YÜZDE 6 ARTTI KKTC'ye Mayýs ayýnda toplam 863 uçakla 103 bin 978 yolcu geldi. 2010'un Mayýs ayýna göre Mayýs ayýnda inen uçak sayýsý yüzde 9 ve yolcu sayýsý da yüzde 6 arttý. Geçen yýlýn Mayýs ayýna göre, kalkan uçak sayýsýnda da yüzde 9 artýþ olurken, giden yolcu sayýsý ise yüzde 11 oranýnda yükseldi. Mayýs ayýnda kalkan uçak sayýsý da 863 olurken giden yolcu sayýsý 107 bin 666 olarak tespit edildi. Bayýndýrlýk ve Ulaþtýrma Bakanlýðý'nýn faaliyet raporuna göre, Mayýs ayýnda tarifeli uçuþlar yapan Pegasus, 646 uçak ile 84 bin 741, Atlas Jet 376 uçak ile 59 bin 533, THY 372 uçakla 38 bin 840, Onur Air 160 uçakla 19 bin 091 ve Sky 37 Memur-Sen'den tutuklamalara tepki Kýbrýs Türk Memur Sendikasý (Memur-Sen), eylemlerde ön saflarda mücadele eden sendikacýlarýn susturulmasýna yönelik olarak her eylemde sendikacýlarýn sudan sebeplerle tutuklanmasýnýn kabul edilemeyeceðini kaydetti. Memur-Sen Baþkaný Çelebi Ilýk, dün yaptýðý yazlý açýklamada, ülkeyi yönetenlerin halktan kopuk "ben AKÇÝÇEK HASTANESÝNE BAÐIÞ- Ülkede yaþayan yabancý uruklular tarafýndan kurulan North Cyprus Cancer Charity Trust ile Emergency Service Voluntees (Acil Servis Sivil Gönüllüleri), Girne Dr. Akçiçek Hastanesine cihaz baðýþýnda bulundu. Saðlýk Bakanlýðý Basýn Bürosu'ndan verilen bilgiye göre, North Cyprus Cancer Charity Trust Derneði tarafýndan hastaneye kazandýrýlan 103 bin TL tutarýndaki Mamografi cihazý ve Emergency Service Voluntees (Acil Servis Sivil Gönüllüleri) tarafýndan baðýþlanan 9 bin 500 Türk Lirasý tutarýndaki acil servis monitörü ve cerrahi el aletleri, dün, Saðlýk Bakaný Ahmet Kaþif'in de katýldýðý bir törenle, Girne Doktor Akçiçek Hastanesine teslim edildi. Kýbrýs Pir Sultan Abdal Kültür Derneði'nin yeni Baþkaný Oruç Kaya oldu. Dernekten yapýlan açýklamaya göre, haftasonu gerçekleþtirilen toplantýda belirlenen Dernek Yönetim Kurulu, þu isimlerden oluþuyor: "Oruç Kaya Baþkan, Metin Derman Baþkan Yardýmcýsý, Sezgin Sezikli Sekreter, Beyhan Kara uçakla bin 414 yolcu taþýdý. DENÝZ TAÞIMACILIÐI KKTC'ye Mayýs ayýnda deniz yolu ile 271 gemi gelirken, 274 gemi de limanlardan ayrýldý. Gelen yolcu sayýsý toplamý 5 bin 891 ve giden yolcu sayýsý da 5 bin 612 oldu. Gelen gemiler arasýndan 135'i Gazimaðusa Limaný'na, 104'ü ise Girne Turizm Limaný'na gelirken, Mayýs ayýnda Gazimaðusa Limaný'ndan 146 ve Girne Turizm Limaný'ndan 103 gemi ayrýldý. Gelen yolcularýn ise 4 bin 743'ü Girne Turizm Limaný'ndan ve bin 148'i de Gazimaðusa Limaný'ndan ülkeye giriþ yaptý. yaparým olur" anlayýþýyla aldýðý kararlar sonucu yaþanan sýkýntýlarla halkýn öz varlýklarýnýn peþkeþ çekildiðini ileri sürdü ve buna karþý olduklarýný belirtti. Ilýk, inançlarý doðrultusunda mücadele eden sendikacýlarýn mücadeleden vazgeçmeyeceðine dikkat çekerek, "Yapmanýz gereken halkýn güvenini kazanmaktýr" dedi. Soday, muhtarlardan yardýma muhtaç insanlarýn listesini istedi Sosyal Yardýmlaþma ve Dayanýþma Derneði (SODAY) yetkilileri, Muhtarlar Birliði Baþkaný Hüseyin Barbet'i ziyaret ederek, KKTC genelinde yardýma muhtaç aileleri saptayabilmek için muhtarlarýn isim listesini ve telefon numaralarýný talep etti. SODAY'dan verilen bilgiye göre, Dernek Baþkaný Ahmet Yöntem, "Biz talep ettiðimiz bu liste ile yardýma muhtaç insanlarýmýza daha kolay ulaþabileceðimize inanýyoruz. Hedefimiz yardýma muhtaç ailelerimize, ihtiyaçlarýna ve/veya taleplerine göre maddi veya manevi elzem olan ihtiyaçlarýný karþýlamaktýr. Amaç ve hedeflerimize ulaþabilmek için derneðimiz bünyesinde oluþturduðumuz komitelerimiz, tüm inanç ve azimle çalýþmalarýný sürdürmektedir''dedi. 10 gazeteciye basýn hizmet ödülü Kýbrýs Türk Gazeteciler, bu yýl 11 Temmuz Basýn Günü'nde "Basýn Hizmet Ödülü" verilecek gazetecileri açýkladý. Kýbrýs Türk Gazeteciler Birliði'nden yapýlan açýklamaya göre, 11 Temmuz Pazartesi akþamý birlik lokalinde yer alacak Basýn Günü kokteylinde "Basýn Hizmet Ödülü" alacak gazeteciler þunlar: Hüseyin Kanatlý, Neriman Cahit, Eþref Çetinel, Omaç Baþat, Þener Levent, Süleyman Ergüçlü, Erten Kasýmoðlu, Saadettin Celalettinoðlu, Ayer Delideniz ve Erdal Gökhan. Kýbrýs Pir Sultan Abdal Kültür Derneði'nin yeni baþkaný Oruç Kaya Sayman, Hasan Kara Halkla Ýliþkiler Sorumlusu, Ýnce Ernes Kültür Sorumlusu, Mahsuni Keten Üye Sorumlusu." Yedek Üyeler Ziyat Güçlü, Haným Pehlivan, Rýfat Gölüböyük olurken; Disiplin Kurulu, Fatma Sezikli, Hasan Sefaoðlu, Fatma Dað; Denetim Kurulu ise Selver Kaya, Mehmet Davulcu, Nazým Boratlý'dan oluþtu. GÜNLÜK SIRRI SÜREYYA ÖNDER'LE "ÇÝCHEK"LENDÝK Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku Ýstanbul Milletvekili Sýrrý Süreyya Önder, Baþbakan Recep Tayyip Erdoðan ve AKP'li Bekir Bozdað'a tepki gösterdi. Önder, Bozdað'a "Bu halký ahmak mý sanýyor. Kalkmýþ piþkin, gevrek gevrek neler söylüyor?" diye cevap verdi. Bozdað, Dicle kararý ile Erdoðan'ýn durumu arasýnda benzerlik olmadýðýný iddia etmiþ, "Dicle kararýnda hukuk uygulandý ama Erdoðan'ýn kararýnda hukuk çiðnendi" demiþti. Erdoðan'ýn, Dicle ile ilgili söylediði þu sözlere bakýn: "Mahkumiyet kararý olanýn durumu bellidir. Bu tür sýkýntýlarýn olabileceðini bilerek bu adýmlarý attýlar. Baþka aday mý bulamadýlar? Hiç aday mý yoktu? Demek ki niyet yasalarý zorlamak suretiyle ülkede yeni yeni gerilimlere zemin hazýrlamaktý." Bu "garip" cümleleri de cevapsýz býrakmadý Sýrrý Süreyya ve dedi ki: "Biz sayýn Baþbakan'a Cemil Çiçek'i niye aday gösterdin diyor muyuz?" Diline saðlýk Sýrrý Süreyya, bu "ÇÝÇEK"li yanýtýnla, içimizde "ÇÝCHEK"ler açtýrdýn, yolun açýk olsun, sen çok yaþa. Bir gün "Afrika"ya da bekleriz, unutma DEVE GÝBÝ DAÜ eðitim kurumlarýnýn devredilmesiyle ilgili olarak Sendikal Platform Baþsavcýlýða suç duyurusunda bulundu dün... Platform'un avukatý Barýþ Mamalý suç duyurusunun gerekçelerini ayrýntýlý biçimde açýkladý... Yapýlan her iþlem hukuken usulsüz ve illegalmiþ... Yani devenin durumu gibi... 'Neden boynun eðri ki?' diye sormuþlar deveye... O da ne demiþ: Nerem doðru ki? LEFKOÞA'YI SOYANLAR Lefkoþa'yý soyan iki kiþi tutuklanmýþ... Allah Allah... Koskoca Lefkoþa'yý yalnýz iki kiþi mi soydu? 13 YAÞINDA Gönyeli'de bir eve tuvalet penceresinden giren 13 yaþýndaki bir çocuk dizüstü bilgisayarý almaya çalýþmýþ, ancak alamadan kaçmýþ ve tutuklanmýþ... Bu çocuða bilgisayar hediye edecek bir hayýrsever yok mu? DAÜ ARAZÝSÝ DAÜ arazisinin sahibi Kýbrýslý Rum Severiadis gazetemizin haberini yalanladý ve arazinin parasýný henüz alamadýðýný söyledi. Ancak bu açýklamadan öðrendiðimiz baþka bir þey... Severiadis AÝHM'de açtýðý davayý kazanmýþ ve Türkiye de bir milyon Euro ödemeye mahkum olmuþ... Bu para da ödenmemiþ hala... Týrnak... "Sokakta meclisle ilgili olumlu konuþan ya da milletvekillerine güven duyduðunu belirten insana rastlamak neredeyse imkânsýz hale geldi. Bu durum meclisle halk arasýndaki baðýn koptuðunu gösteriyor." Gürdal HÜDAOÐLU (Haberdar) "Bunca ekonomik buhran, bunca sýkýntý, bunca siyasal sorun içinde Ercan'ýn özelleþtirilmesi çok önemli tabii... Özelleþtirme dedikleri de aslýnda Türkiyeli sermaye sahiplerine kazanç getirebilecek kritik noktalarýn devrinden baþka þey deðil ya " Çiðdem DÜRÜST (Star) "Beþparmak Daðlarý'ný patlatarak, tünel yapýlmasýnýn maliyeti nedir?.. Tüm ana yollarýmýzýn 'uluslararasý standartlarda onarýlmasý' için gerekli olan miktar nedir?.. Aciliyet gerektiren ihtiyaç ikincisidir... Ýnsanlarýmýzý her an ölümle burun buruna getiren standart dýþý ve korumasýz yollarýn onarýlmasý, tünelden çok daha önemli ve gereklidir..." Reþat AKAR (Kýbrýs) "Ýlk kez gittiðim köyde insanlar bana 'Mustafa Bey' diye hitap ederlerdi, sýkýlýrdým... Sonralarý, 'Kiziroðlu Mustafa Bey' türküsü sýkýntýmý hafifledi... Önce Þener Levent, çok sonralarý da Omaç Baþat yakýþtýrdý bana bu adý... Belki haklýydýlar, belki deðillerdi veya ben beyliðimi kendime yakýþtýramamýþtým..." Mustafa DOÐRUSÖZ (Güneþ) Günün Kahramaný DAVID LIDINGTON Ýngiltere'nin Avrupa Ýþlerinden Sorumlu Bakaný David Lidington Kýbrýs'a geldi ve nabýz yokladý... Dün güneyde Hristofyas ile görüþen Lidington, daha sonra kuzeye de geçerek Derviþ Eroðlu'yla da görüþtü. Lidington bu arada bir de basýn toplantýsý düzenledi ve vatandaþlarýn onaylamadýðý herhangi bir çözüm modelinin halka empoze edilemeyeceðini söyledi. Ancak Lidington'un bu ziyarette söylediði en önemli þey þu oldu: "Kýbrýs'ýn AB Dönem Baþkanlýðý'ndan önce bu sorun çözülsün"... Tabii yalnýz bir temenni bu... Ve uyanýk Ýngilizin de bu temennisinde ne kadar samimi olup olmadýðý belli deðil...
7 29 Haziran 2011 Çarþamba Düdüklü Tencere Bülent Aykut YALANCILIK BÝR SEKTÖR OLDU... Üreticinin insaný kandýrmasý bence çok kötü bir olay... Zaman, zaman; bir elin parmaklarý kadar olsa da üretci köylülerden de çýkýyor halký kandýranlar. Bazen de fabrika sahipleri oluyor. Buna seyirci kalan devlet yetkilileri de suç ortaðý oluyor. Üreten yüz kiþiden doksanbeþi iþini iyi yapar. Bazen de kötü niyetli beþ kiþide; üreten köylüyü de fabrika sahibini de kötü gösterebilir. Türkiye'de özellikle Ege Bölgesi'nde sýk, sýk dolaþýrým. Geçtiðimiz aylarda, þarabý ile ünlü bir köydeydim. Her yerde þarap satýlýyor. Ev yapýmýndan tutun küçük iþletmelere kadar köyde hepsi mevcut... En az yüz marka var. Fakat içimdeki þüphecilik "bu iþte bir iþ var" dedi. Turistlere satýlan þaraplarýn çoðu dýþarýda fabrikalara ýsmarlama yaptýrýlýyor ve "köy þarabý" diye yerli, yabancý turistlere satýlýyor. Ýsim vermek istemiyorum ama böyle kasabalar ve köylerle dolu Türkiye... Hele bazý beldeler öyle abartmýþlar ki ; ortada gözüken üç, beþ üzüm baðý var, toplasan on dönüm ama þaraplar týrlarla geliyor köye de, marketlere de... Zeytin yaðý da ayný þekilde. Adý köy zeytinyaðý ama artýk fabrikasyon olmuþ... Fabrikasý da büyük þehirde. Her türlü iþlem þehirdeki fabrikada yapýlýyor ama; üründeki etikette köyün etiketi ve organik adý altýnda satýlýyor. Köyde toplasanýz on tane zeytin aðacý yok. Zeytin aðacý olmayan köyde, týrlarla zeytin yaðý satýlýyor... Turistler ve gelen geçenlerde bolca alýyor. Bu kandýrmaca artýk bir sektör haline geldi. Hele de organik adý altýnda yapýlanlar ise tam bir komedi. O da ayrý bir yazý konusudur. Üç ay önce de Muðla'daydým. Ýzmir'e dönerken arkadaþým, "yolumuzun üzerindeki köyde arýcýlýk yapan bir köylü var gidelim bal alalým" dedi. Müþteri kýyamet. Her tarafta kavanozlar dolusu bal var. Hem de yüzlerce, ama anormallik þuydu; sadece dört tane kovan vardý, koca köyde! Ülkemizde satýlan ve Türkiye'den ithal edilen ballar, bal mý gerçekten? Bu da düþündürücü. Ýthal edilen ballarda þeker ve tatlandýrýcý var. Kilosu on TL'ye satýlan Kaþar peynirine ne demeli? On kilo sütten bir kilo kaþar çýkar. Nerede imalatçýnýn kazancý nerede ithalatçýnýn kazancý? Gümrük ücreti nerede, perakendecinin kazancý nerede? Hayýr yapmadýkarýna göre bu bir yutturmaca ve halký aynalý sazan yerine koymaktan baþka bir þey deðildir. O ürünün üstüne de kaþar peyniri diye etiket basmak olmaz. Türkiye'den ithal edilen salam ve sosislerde ise; içindeki et oranýnýn ne kadar olduðu belirtilmiyor ve bir sürü anlamadýðýmýz kimyasal isimler içeren maddeler yazýlýyor. Ne salamda, ne sosiste et tadý var. Bize neler yediriyor bu ithalatçýlar? Ne yediðimizi bize açýkça yazsýnlar da bilelim yani... Tereyaðlarýna ne demeli? Tereyaðlarý gerçek tereyaðý mý? Margarine bile benzemiyor. Türkiye'den ülkemize ithal edilen; çakma kaþar, salam, sosis, tereyaðý, zeytinyaðý ve bal satýlýyor. Yetkililer de buna sadece seyirci kalýyor. Allah yardýmcýmýz olsun. Bu demektir ki iþimiz Allah'a kalmýþ Ýngiltere, AB Dönem Baþkanlýðýndan önce çözüm istiyor Ýngiltere'nin Avrupa Ýþlerinden Sorumlu Bakaný David Lidington, Kýbrýs sorununa Güney Kýbrýs'ýn AB Dönem Baþkanlýðý'ný devralmasýndan önce çözüm bulunmasýnýn daha iyi olacaðýný vurguladý. Bu çerçevede Vedat Tek baþkanlýðýndaki veliler dün Demokrat Parti Genel Baþkaný Serdar Denktaþ'ý ziyaret ederek tepkilerini dile getirdiler. Ziyarette veliler adýna söz alan Vedat Tek, Güney'de okuyan öðrencilerin, A level ve CSI sýnav sonuçlarýna göre Türkiye'deki üniversitelere kayýt hakký uygulamasýndan ayrý tutularak kendilerine "ayrýmcýlýk yapýldýðý" görüþünü belirtti. Bu sýnavlarýn uluslararasý standarda sahip, uluslar arasý geçerliliði olan sýnavlar olduðunu ve desteklediðini de yineledi. Rum radyosunun haberine göre Lidington, Türkiye'deki ve Güney Kýbrýs'taki seçimlerin tamamlanmasýyla her iki taraftaki liderlerin, Kýbrýs sorununa siyasi bir çözüm bulunmasý için çabalarýný yoðunlaþtýrabileceklerine vurgu yaptý. Lidington, 7 Temmuz Cenevre zirvesinde ilerleme kaydedilmesi dileðini de ifade etti. Habere göre Kiprianu ile Lidington, Türkiye-AB iliþkileri ile baþta Suriye ve Lübnan olmak üzere Ortadoðu'da meydana gelen olaylarla ilgili görüþ alýþveriþinde de bulundu. kolej tarafýndan ödenmesi ile halledildiðine iþaret edildiðini yazdý. Gazeteye göre Severiadis bu gazeteye yaptýðý açýklamada TMK'ya baþvurduðu bilgisini yalanladý ve kendisinin; AÝHM'in karara baðladýðý bir milyon Euro civarýndaki tazminatýný Türkiye'nin ödemesini beklediðini söyledi. Severiadis "Komisyon'a gitmemem bir yana, tazminatýmýn ödenmesini ve Kýbrýs sorununun çözümüne kadar kira ödenmesi formülü uygulanamazsa, malýmýn iade edilmesini bekliyorum. Kýbrýs Türk gazetesinin haberi mesnetsizdir." ayný merkezden yönetildiðine dikkat çeken Tek, "bu sýnavý alan öðrenciler arasýnda ayrým yapýlmasý haksýzlýktýr" dedi. DENKTAÞ DP Genel Baþkaný Serdar Denktaþ da velileri dinledikten sonra, bu sýnavlarýn alýndýðý her ülkeden öðrencilere Türkiye'deki üniversiteler baþvurma hakký verildiðini anýmsatarak bu aþamada YÖK'ün böyle bir sýnýrlama getireceðini tahmin etmediðini ifade etti. Rum tarafýndaki üniversitelerin öðrenci deðiþim programý çerçevesinde Türkiye'ye öðrenci gönderdiðini ve bu ülkeden öðrenci aldýðýný anýmsatan Denktaþ, "Bu olsa olsa bizim Eðitim Bakanlýðýnýn Rum tarafýnda okumayý teþvik etmeme düþüncesiyle ortaya koyduðu bir tavýrdýr. Bu da kabul edilir bir þey deðil" þeklinde konuþtu. 7 GÖR DUY KONUÞ GÖR DUY KONUÞ GAÜ'DE DE KIYIM... Girne Amerikan Üniversitesi'nden telefonla gazetemizi arayan bir öðretmenimiz GAÜ yönetiminin 60 eðiticinin iþine son verdiðini söyledi. "Girne Amerikan'da eðitici olarak 70 öðretmen var. GAÜ yönetimi bu 70 öðretmenden 60 tanesini durdurmaya karar verdi. Okuldaki müdürler bunu iþten durdurulacak olan öðretmenlere söylediler. Ben de bu öðretmenler içerisinde olan birisiyim. Çalýþtýðýmýz zaman içerisinde okul sigortalarýmýzý dahi yatýrmadý. Alttan alta þikayet ettik ama ilgilenen de olmadý bizimle. Sessiz kaldýk. Yatýrýmlarýmýz tam deðil, iþsizlik parasý alamayacaðýz. Paramýzý da almamýz mümkün deðildir. Bizleri durdurma sebeplerini de az çok bizlere açýkladýlar. Yurtdýþýndan yeni öðretmenler getireceklermiþ... Onlar daha ucuza çalýþýyormuþlar ve saat mevhumlarý da yokmuþ... Tabii sendika üyesi de deðillermiþ... Bunca yýl bu okula emek verdik. Evimiz, ailemiz olarak gördük... Bu yurtdýþýndan öðretmen getirme hevesinin arkasýnda TC Elçiliði vardýr diyorlar... DAÜ'dekiler gitti... GAÜ'dekiler de iþten atýldý, sýra acaba hangi okuldadýr þimdi?" ARÝF HOCA'NIN DEDÝÐÝNDEN... Telefonla gazetemizi arayan bir bayan okurumuz Güzelyalý'da yaþadýklarýný okurlarla paylaþmak istedi... "Ben bir vatandaþ olarak Güzelyalý Otel'de karþýlaþtýðýmýz aksaklýklarý sizlerle paylaþmak istiyoruz. Sekiz arkadaþ bu otele gittik. Bir iþletmeci bize Baflý olduðunu söyledi. Bu arada sahildeki pislikleri temziledik. Günün sonunda da açlýðýmýzý gidermek için otelden cips almak istedik. 'Sahilde cips yemek yasak' demez mi? Nedenini sorduðumuzda da bize Caretta'larý bahane etti. Burada Caretta yok ki... Bizi aptal yerine koyuyor. Güzelyalý Otel'de oturup orada yememiz gerekirmiþ. Kendisine Baflý diyen kiþi halis muhlis bir Türkiyeli... 'Baflý'yým Baflý'yým' deyip dururken biz de ona 'Arif Hoca'nýn dediðinden yok Kýbrýslýsýn' dedik. Anlamadý... Aç olduðumuz için birer hamburger yedik. Cips yok, salata yok ve kiþi baþý bizden 10'ar TL aldý. Yani bir hamburgeri 10 TL'ye bize sattý... Nereye gidiyoruz? Ne oluyoruz? Türkiye'nin bilmem neresinden gelip kendini Kýbrýslý olarak tanýtan, iki liralýk hamburgeri sade olarak bizlere 10 TL'ye satanlarla nasýl baþ edeceðiz?" BANKAYA YATIRILAN PARA... Bir vatandaþýmýz 2001 yýlýnda bankaya yatýrdýðý parasýnýn baþýna gelenleri bizlere aktardý. Þunlarý söyledi: "2001 yýlýnda Ticaret Bankasý'na biraz para yatýrdým. Banka battý. Para Akdeniz Garanti Bankasý'na devredildi. Orada sterline çevrildi. Fazla bir para olmadýðýndan toplamý Stg tuttu. Ardýndan bu para Vakýflar Bankasý'na aktarýldý. On yýlda aranmayan paralarýn bulunduðu hesaplara el konulduðu söylenir. 6 Temmuz 2011 tarihinde yani beþ on gün sonra on sene dolacak. Ben de 35 sterlin 35 sterlindir deyip elimde defterciðimle bankaya gittim. Vakýflar Bankasý'nda durumu anlattým. 'Ýçerde paranýz yok' dediler. Nedenini sorduðumda açýklamalarý þöyle oldu. 'Para her altý ayda bir tazelenir. Bu tazelenme sýrasýnda da bir miktar gider alýnýr. Öyle öyle bizim 35 sterlin bankanýn tazelemelerinde gitmiþ. Derhal kapatýlmasýný söyledim. Neden mi? Olur mu bilmem, ama bankaya yatýrdýðýmýz para için ielride bizden ceza da alýr bunlar diyerek hesabýn kapatýlmasýný istedim..." ALO AFRÝKA HATTI BÝZÝM DUVAR SÝDÝK YARIÞI BÝTTÝ, HAYDÝ SU DÖKELÝM Bizim Mandra Kýbrýs Türk Kooperatif Merkez Bankasýna ait 43 dönümlük Zeyko Yað Fabrikasý arazisinin 49 yýllýðýna Kaya Artemis Oteli sahiplerine kiralanmasý ile ilgili haber, mandra gündemine bomba gibi düþer. Mandra halkýnýn öz deðerleri olan her karýþ toprak ve her kurum, küstahlýða varan büyük bir pervasýzlýkla yaðmalanmaya, kapalý kapýlar ardýnda tezgâhlanan binbir alavere dalavere ile TC sermayesine peþkeþ çekilmeye devam edilmektedir. Sokaktaki adam "Herþeyimizi çeke çeke alýyorlar, biz ise mecliste kürsünün önüne su dökerek kavga verdiðimizi sanýyoruz" diye acý acý söylenir.
8 8 29 Haziran 2011 Çarþamba Arada Bir Özgün Kutalmýþ Ýhtiyat Sandýðý ve S. Sigorta Devlet nakite sýkýþtýðý zaman Ýhtiyat Sandýðý Fonunda birikmiþ çalýþanlarýn birikimlerinden borç almaktadýr. Ayni þekilde Sosyal Sigortalar, Kýb-Tek ve TÜK gibi kurumlar da nakite sýkýþtýklarý zaman devlet kefaleti ile Ýhtiyat Sandýðýndan borç almaktadýrlar. Devletin ve baðlý kurumlarýn Ýhtiyat Sandýðýna olan borçlarýnýn tutarý bir milyar lirayý aþmýþtýr. Þu anda Ý. Sandýðýnýn elinde 230 milyon nakit vardýr. Buna mukabil fona aylýk giriþ 13 milyon olmasýna karþýn, çýkýþ aylýk 20 milyonun üzerindedir. Yani fon bu þekilde giderse ençok birbuçuk yýl içinde mükellefiyetlerini yerine getiremeyecek demektir. Bu arada sözde özelleþtirmeler nedeni ile iþini kaybedecek yüzlerce kiþi de fondaki birikimlerini talep edeceklerinden, fon birbuçuk yýldan önce çalýþanlara kendi paralarý olan birikimlerini veremeyecek demektir. Ý. Sandýðý'nda eylemlere neden olan vadesi gelmiþ 20 milyonluk borcun, vadesinin 3 ay uzatýlmasý ile sadece bu ay için Sosyal Sigorta emeklileri ödenebilecektir. Gelecek ay Sigorta emeklilerinin ödenebilmeleri için yeniden 20 milyonluk bir borca ihtiyaç duyulacaktýr. Bundan dolayýdýr ki iþçi ve iþveren kesimi ilk toplantýda 20 milyonluk borcun vadesinin 3 ay daha uzatýlmasýna ret oyu vermiþlerdir. Pazartesi yapýlan toplantýda ise bazý iþçi sendikalarýnýn toplantýyý terk etmesine karþýn, iþveren sendikasýný temsil edenlerin çekimser oy kullanmalarý ile devleti temsil edenlerin oylarý ile 20 milyonluk borcun vadesi 3 ay daha uzatýlmýþtýr. Ýþçi ve iþveren sendikalarý ile yaptýðým görüþmelerde, iki kesimin de Ý. Sandýðý konusunda ayni endiþeleri paylaþtýklarýný ve hükümetlerin sözünde durmadýðýný tesbit ettim. CTP döneminde devlet kefaleti ile ayni maksatla 50 milyon borç alýnmýþ. Günü geldiðinde bu borç ödenmemiþ. O zamanki hükümet kefil olmasýna karþýn, bu borcu ödemediði gibi, bir borç senedi ile bu borcun Sosyal Sigorta Kurumuna devredilmesine ve Sigortanýn bu borcu bankaya aylýk taksitlerle ödemesine karar verilmiþ. Ancak Sigortalar tek bir taksit bile ödememiþ. Eðer banka Sigortanýn bu borcuna karþýlýk, bloke ettiði Ý. Sandýðýnýn 50 milyonuna el koyarsaymýþ, bankaya %15 kredi faizi ödeyen Sigortanýn borç faizleri düþecek ve Sigorta bu yüzden 7.5 milyon tasarruf saðlayacakmýþ. Çünkü devlet kefil olduðu için bu borcu Ý. Sandýðýna devlet ödeyeceðinden sigortalar 7.5 milyonluk faizden kurtulacakmýþ. Bu yüzden iþveren temsicileri 50 milyonluk borcun uzatýlmasýna hayýr, UBP zamanýnda verilen 20 milyonluk borcun vadesinin uzatýlmasýna evet diyecekmiþ. Bu arada evet anlamýna gelen çekimser oylarý sayesinde bu borcun vadesi 3 ay daha uzatýldý. Ancak dikkat çekici nokta þudur. Ý.Sandýðý Yönetim Kurulunun daha önce aldýðý bir karar gereðince Ý. Sandýðý paralarý ipotek edilip borç verilemez. O karar orada durur ve deðiþtirilmezken Pazartesi Yönetim Kurulunun aldýðý blokenin vadesinin uzatýlmasý kararý bana göre tartýþmalý bir karardýr. 20 milyonluk borcun vadesinin uzatýlmasý sadece bu ay sonundaki ödemede sigortaya bir rahatlama getirecektir. Temmuz sonu ne olacaktýr? Önemli olan S. Sigortalarýn gelirlerinin artýrýlmasýdýr. Populizm yapan hükümetlerin her seçim döneminde yaptýklarý akýl almaz icraatlar sigortalarý bugünkü çýkmaza sürüklemiþtir. Enflâsyonun 3 haneli rakamlarda olduðu günlerde S. Denktaþ, sadece Güvercinlik ve Dipkarpaz'daki partililerine geriye dönük o zamanki para ile 600 milyon yatýrmalarý ile ayda 50 milyon emekli maaþý almalarýný saðlamýþtýr. Benzer uygulamalarý UBP de yaparak geriye dönük bir meblâðý ödeyen tüm ev kadýnlarýný sigorta emeklisi yapmýþtýr. Rum tarafýnda 74'den önce çalýþmýþlýklarý olanlarýn o çalýþma süreleri buradaki sigorta sürelerine eklenerek emekli olmuþlardýr. 68 yaþýna geldikleri zaman Rum tarafýndaki çalýþmýþlýklarýna karþýn Rum sigortasýndan bir defaya mahsus toplu ödeme alacak olmalarýna raðmen Rum tarafýndan getirdikleri süreleri için buradaki sigortaya bir kuruþ bile ödeme yapmamýþlardýr. Hükümetler kayýt dýþýný kayýt altýna alamadýklarý için Sigorta yatýrýmlarý hergün düþmekte, sigortanýn açýðý büyümektedir. Ýþverenlerin büyük çoðunluðu çalýþanlarýnýn sigorta primlerini asgari ücretten yapmaktadýr. Sýký bir denetimle bunun da önüne geçilmiyor. Ý. Sandýðý Fonundan borçlanýlarak günü kurtaran palyatif tedbirlerle daha nereye kadar gidilecektir? Belki de bilinçli olarak yapýlmak istenen sigorta emeklilerinin ödenemeyecek duruma getirilmesi ve maaþlarýnýn TC'deki emsallerinin seviyesine çekilmesidir. AKÇA'YA ÝADE-Ý ZÝYARET- Derviþ Eroðlu dün sabah Türkiye Cumhuriyeti Lefkoþa Büyükelçiliði'ne giderek Büyükelçi Halil Ýbrahim Akça'ya iade-i ziyarette bulundu. Cumhurbaþkanlýðý Basýn Bürosu'ndan verilen bilgiye göre, ziyarete iliþkin açýklama yapýlmadý. Otellerin doluluk oraný yüzde 16'dan yüzde 47'ye çýktý Kýbrýs Türk Otelciler Birliði (KITOB), birliðe üye otellerin doluluk oranlarýnýn son 6 ayda yüzde 16'dan yüzde 47'ye yükseldiðini bildirdi. Birlik baþkaný Mehmet Dolmacý dün yaptýðý yazýlý açýklamada, birliðe üye otellerin Ocak ile Haziran aylarý arasýný kapsayan 6 aylýk doluluk oranlarýný açýkladý. Dolmacý, üye otellerden alýnan bilgiler çerçevesinde yapýlan hesaplamalara göre, birliðe üye otellerin doluluk oranlarýnýn artmaya devam ettiðini kaydetti. Hükümet tarafýndan istikrarlý bir þekilde "ÇIKIÞ YAPAN YOLCU ANKETÝ"... n 1 TEMMUZ'DA UYGULANMAYA BAÞLANACAK ANKET 1 YIL SÜRECEK, 15 YAÞ VE ÜZERÝ ÇIKIÞ YAPAN TÜM YOLCULARA UYGULANACAK Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) Müsteþarý Ali Korhan, Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti Devlet Planlama Örgütü Ýstatistik ve Araþtýrma Dairesi ile Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlýðý Turizm Planlama Dairesi iþbirliðinde "Çýkýþ Yapan Yolcu Anketi" yapýlacaðýný duyurdu. Korhan yaptýðý yazýlý açýklamada, 1 Temmuz'da uygulanmaya baþlanacak ve 1 yýl sürecek olan anketin, 15 yaþ ve üzeri çýkýþ yapan tüm yolculara uygulanmasýnýn planlandýðýný kaydetti. Korhan anketle amaçlananý þöyle özetledi: "Amaç; mevcut turist profilini görmek, turizm gelirini daha iyi bir þekilde belirlemek; Ulusal Hesaplar ve Ödemeler Dengesi Ýstatistikleri'nin seyahat kalemi için ihtiyaç duyulan verilere önemli bir kaynak oluþturmak, geleceðe yönelik turizm planlama ve pazarlama faaliyetlerinin DENKTAÞ'IN SAÐLIK DURUMU Denktaþ normal yemek yiyebiliyor 24 Mayýs'ta geçirdiði rahatsýzlýk nedeniyle tedavisi devam eden Rauf Denktaþ'ýn saðlýk durumu daha da iyiye gidiyor. Pazar gününden beri beslenmesi için kullanýlan sonda burnundan çekilen Denktaþ, normal beslenebiliyor. Kalbindeki ritim bozukluðundan kaynaklanan emboli nedeniyle beyindeki damarlarda týkanýklýk yaþayan ve sol tarafýnda kýsmi felç geçiren Rauf Denktaþ'ýn YDÜ Hastanesi'ndeki tedavisi bir ayý aþkýn süredir devam ediyor. YOÐUNLAÞTIRILMIÞ FÝZÝK TEDAVÝ TAK muhabirinin hastane müdürü Ahmet uygulanan ulaþým teþviklerinin de olumlu etkisi ile Ocak ayýnda yüzde 16 olan ortalama doluluklarýn, Haziran ayýnda yüzde 47'ye yükseldiðini ifade eden Dolmacý, buna göre casinosuz otellerin doluluklarý yüzde 11'den yüzde 40'a yükselirken, casinolu otellerin doluluklarýnýn yüzde 41'den yüzde 68'e yükseldiðini belirtti. Dolmacý, bu bilgiler ýþýðýnda Haziran'da Ocak ayýna göre doluluk oranlarýndaki artýþýn casinolu otellerde yüzde 66, casinosuz otellerin doluluk oranlarýndaki artýþýn ise yüzde 263 olduðunu dile getirdi. geliþtirilmesine ýþýk tutmak ve AB standartlarýna uyumlu, karþýlaþtýrýlabilir turizm istatistikleri üretebilmektir." 8 ANKETÖR GÖREVLENDÝRÝLDÝ Polis muhaceretten alýnan, 2010 yýlý sýnýr kapýlarý, deniz limaný ve hava limanýndaki çýkýþ yapan yolcu rakamlarý baz alýnarak, geçiþ yoðunluðu göz önünde bulundurularak, anketin uygulanacaðý yerlerin Girne Limaný, Ercan Hava Limaný ile sýnýr kapýlarý; Metehan, Lokmacý, Beyarmudu, Ledra Palas ve Akyar olarak belirlendiðini ifade eden Korhan, 1 Temmuz'dan itibaren 1 yýl boyunca, her ay uygulanmasý planlanan yaklaþýk 650 dolayýnda kapsamlý ve 4 bin 600 dolayýnda kýsmi anket formunu doldurmak üzere 8 anketör görevlendirildiðini belirtti. Savaþan'dan aldýðý bilgiye göre, nörolojik, dahili ve kardiyolojik açýdan herhangi bir problemi görülmeyen Denktaþ'a, yoðunlaþtýrýlmýþ fizik tedavi uygulanýyor. Savaþan, doktor heyetinden aldýðý bilgiye göre, Denktaþ'ýn saðlýk durumunun daha da iyiye gittiðini ifade ederek, basýnda yer alan son fotoðraflarýnda da görülen ve beslenmesi için kullanýlan sondanýn çekildiðini; Pazar gününden beri normal beslenmeye geçtiðini söyledi. Savaþan, doktorlarýn, Denktaþ'ýn taburcu edilmesiyle ilgili deðerlendirmeyi gelecek hafta yapacaðýný da açýkladý. SÖZ HAKKI "Kendini Zehirleyen Toplum" Aydýnlanma çaðý veya rönesans dönemine ait bir kitabýn adý deðildir, yukarýdaki baþlýk. Mecazi bir anlam da taþýmaz. Yalýn ve doðrudan bir anlamý var. Kendini zehirleyen toplum: Kýbrýs Türk toplumudur. Üstelik zehirlemeyi de daha kaliteli ve daha saðlýklý bir yaþam saðlamalarý için toplum tarafýndan seçilen belediye baþkanlarý yapýyor, yaptýrýyor. Bunun için harcanan parayý da saðlýk vergisi adý altýnda da halktan topluyorlar. Ne büyük bir çeliþki! Sokak sokak gezdirilen mororlu araçlarla havaya püskürtülen zehirler; gözle görülmeseler bile 8-12 saat havada asýlý kalýrlar ve uçan sineðin sadece %20'sine etkilidirler. Sabah, akþam püskürtüldüklerinde günün 24 saati zehir altýnda býrakýlýyoruz. Zaman geçtikçe aþaðýya doðru çöken bu zehirler çocuklarýn daha fazla zarar görmesine neden olurlar. Solunum, cilt ve aðýz yoluyla vücudumuza giren zehirler kan yoluyla tüm organlarýmýza ulaþýrlar. Vücudumuzda bu zehirleri etkisiz hale getiremeyiz. Saat kaça kurulduðu belli olmayan ancak her geçen zaman felakete yaklaþtýðý bilinen saatli bir bomba gibi vücudumuzda birikirler. Kýbýs Türk Toplumunu zehirleyenler belediye baþkanlarýdýr. Ancak yasamadan sorumlu meclis, yürütmeden sorumlu hükümet ve adaleti saðlamasý gereken savcýlýk ile mahkemelerin yetkilileri bu sorunu görmezden geliyorlar. Bizim yetki alanýmýzýn dýþýnda bir konudur diyorlar. Öyle olmadýðýný bildikleri halde. Her yeni kanser vakasýnda, her yeni þeker hastasýnda, yeni doðan bebeklerin hasta doðmasýnda ve daha birçok hastalýkta bu zehirleri atanlar ve atýlmasýna göz yumanlar sorumludur. Kýbrýs Türk toplumu yüzyýllardýr Ýngiltere'ye, Avusturalya'ya, Kanada'ya, Amerika'ya göç vermektedir. Burada yaþayan veya yakýnlarý olduðu için buralarý bilen Kýbrýslý Türklere soruyoruz: Bu çaðdaþ ülkelerden hangisinde bizde uygulanan bu zehirleme yöntemleri uygulanmaktadýr. Hiçbir çaðdaþ ülkede uygulanmayan bu yöntem Kuzey Kýbrýs'ta niye ýsrarla devam ettirilmektedir? Sivrisinekle mücadelede su kaynaklarýnda larva döneminde iken biyolojik mücadele yapýlmalýdýr. Karasinek ile mücadelede çöplerin sýk toplanmasý ve doðru bertaraf edilmesi gerekmektedir. Küpdüþen dediðimiz tatarcýklarla mücadelede ancak yabani otlarýn temizliðiyle baþarýlý olabiliriz. Bunlarý yapmadan insanýmýzý zehirlemek ve hasta olmalarýna sebep olmak kabul edilemez. Saygýlarýmýzla, Kýbrýs Türk Tabipleri Birliði Adýna Dr. Suphi Hüdaoðlu ( Baþkan ) YÖNLENDÝRME SINAVINI KAZANAN ÖÐRENCÝLERÝN KAYITLARI HAZÝRAN'DA Yönlendirme Sýnavý sonucunda kayýt hakký kazanan öðrencilerin kayýt iþlemleri, 29 ve 30 Haziran tarihlerinde ilgili okullarda yapýlacak. Bakanlýk Basýn Bürosu'ndan yapýlan açýklamada, velilerin belirtilen kayýt tarihlerinde ilgili okullara müracaat edip öðrencilerin kaydýný yaptýrmalarý gerektiði kaydedildi. Kayýt esnasýnda istenen belgeler þöyle: Ortaokul mezuniyet belgesi, doðum belgesi, 4.5 x 6 cm. boyutunda baþý açýk ve cepheden çekilmiþ 4 adet vesikalýk fotoðraf, "kayýt bildiriði" (okuldan alýnýp doldurulduktan sonra geri okula verilecek) ve muhtardan onaylý resmi ikâmet belgesi.
9 29 Haziran 2011 Çarþamba Tünel ALINTI ESKÝ ZAMANDA OLSA ERDOÐAN'IN ELÝ KESÝLÝRDÝ Baþbakan'a sesleniyoruz. Sende zerre miskal iman ve ahlak varsa yapacaðýn birinci iþ bu hýrsýzlýk malýný sahibine iade etmen. Müslüman adama hýrsýzlýk malý almak, kesinlikle haram. Yasak. Eski zamanda olsaydý elin kesilirdi. Yapacaðýn ilk iþ bu hýrsýz milletvekilini istifa ettirip önce Hatip Dicle'nin yerini boþaltman. Ondan sonra kendini nasýl kurtardýnsa Siirt seçimlerinde, diyeceksin gelin parlamentoya þu, þu maddeleri deðiþtireceðiz. Bu iþ bu kadar basit ama demokratik bir cumhuriyet istiyorsan. Gelin parlamentoya ondan sonra bakarým yok. Ankara'ya gidip ne yapacaðýz. Bizim evdeki yemekler Meclis lokantasýndan güzel. Bizim Amed Ankara'dan güzel. Altan TAN (Diyarbakýr Baðýmsýz Milletvekili) DÝPNOT Avustralya'nýn Ocak 2012'de yürürlüðe sokacaðý sigara paketlerinde marka ve logo kullanýmýný yasaklayan kararý büyük sigara üreticilerini çok kýzdýrdý EROÝN KAÇAKÇISI ÝSMET FELEK'Ý DE KAYISI PROFESÖRÜ SANMIÞTIK ARÞÝV TARÝH 27 MAYIS 2010 Liderlere mesaj gönderen BM Genel Sekreteri Ban, "23 Mayýs ile 1 Temmuz 2008 anlaþmalarý temelinde liderlerin görüþmelere devam edecek olmalarý beni cesaretlendirdi" dedi. Gözden kaçmayanlar... SEN SAÐLIÐA NE YATIRIYORSUN? Falanca kurum bilmem hangi hastaneye bir cihaz baðýþlar, memleketin Saðlýk Bakaný alkýþlar. Ýyi güzel de, o falanca kurumlar senin devletinin hastanelerine cihazlar baðýþlarken, sen ne yapýyorsun? Sen kendi devlet hastanendeki uzmanlarý hiçe sayarak, ancak da bazý özel hastanelere sevkli hasta gönderip onlarý semirtmeyi biliyorsun. Sonra da "saðlýða yapýlan yatýrým, insanlýða yapýlan yatýrýmdýr" diyorsun. Eeee sen saðlýða ne yatýrýyorsun? ÝNCÝR ÇEKÝRDEÐÝ ''Ýdealizme ve idealistlere hayraným ama baþarýlamayan ideolojilerin hiçbir deðeri yoktur.'' Alexander DOWNER (BM Genel Sekreteri Kýbrýs Özel Temsilcisi) VÝRGÜL... MEMLEKETÝN BAL YAPMAZ ARICIKLARI Senelerdir festivallerin výcýðýný çýkardýk, hâlâ ayný tas ayný hamam devam ediyoruz. Kýbrýs külliyen satýlsa, biz festivallerimizi yapar, KKTC meclisinin bal yapmaz arýlarýna bu kurdeleleri kestiririz. Ýþ çýkýyor milletvekillerine, bakanlara. Hiçbir iþ yapmasalar da, kurdele kesiyorlar hiç olmazsa. Yakaladýklarý nutuk sallama olanaðý da cabasý. "Portokalý soydum baþucuma koydum, ben bir yalancýlýk uydurdum" manisinden çýkmýþ gibi durduklarýnýn farkýnda bile deðiller. Boþ laflarýný pazarlayacak bir festivalcik buluyorlar ya, ne ala memleket "YÖK ile her zaman temaslarýmýz var, öðretim görevlisi ve profesörlere kapýlarýmýz her zaman açýktýr." Derviþ EROÐLU (KKTC Cumhurbaþkaný) Kim itiraz edebilir ki, dünyanýn pek çok diyarýndan (toplam 130 ülke) gelen, kimi sarýþýn, kimi siyahi, kimi çekik gözlü, kývýrcýk saçlý, oðlan ve kýz toplam bin çocuðun naif duygularla katýldýðý bir etkinliðin öznesi olmasýna. Sadece Türkçe konuþmakla kalmýyor ve fakat bizi ta gönlümüzün en derininden kýskývrak yakalayýp hayran býrakýyorlar, zira neredeyse aksansýz Türkçe þarký söylüyor, halk oyunlarý oynuyor, þiir okuyor ve varsa baþka "Türkçe maharetler"ini sergiliyorlar. Hepsi Türkçe'yi, Türkiye'yi çok seviyorlar. Tamam, çocuklar þeker de yiyebilsinler, þarký da 9 Posta... Posta... Posta... Posta... Posta... Posta... söyleyebilsinler, gülsün eðlensinler, gezsin tozsunlar ama yine de, bir düþünün, Anadolu coðrafyasýndaki diðer anadillerine, mesela Kürtçe'ye haksýzlýk edilmiyor mu?( )Farklý ýrk, etnik köken, dil ve dinlerden çocuklar, bilmedikleri bir diyarda neden yarýþtýrýlýrlar ki? Hem de Anadolu kültürünün ürünleri üzerinden? Elbette þaþýrmamak gerek, zira neo-liberal dönemlerde yaþýyoruz; rekabet, yarýþma þart.( ) Bence Türkçe öðretmenin bir mahsuru yok ama eksiði var. Anadolu'da konuþulan sadece Türkçe deðil. Fethullah Gülen ve çevresi mesela etno-dini okullarýnda dünya çocuklarýna neden Çerkezce, KARÝKATÜR / Serhan Gazioðlu Memleketimden manzaralar Fethullah Gülen in, dini okullarýnda Kürtçe neden öðretilmez? Kart-kurt dili olduðu için mi? Rumca, Hemþince, Süryanice, Zazaca, Arnavutça, Arapça, Kýptice, Kürtçe deðil de ille de Türkçe öðretir? Diðer dillerin öðretilmemesinin nedeni, çokdilli Tanrý'ya haksýzlýk olmuyor mu? Kürtçe neden öðretilmez? Kartkurt dili, terör dili, daðlýlarýn dili, bilinmeyen bir dil olduðu için mi mesela? Milyonlarca insanýn konuþtuðu, konuþtuðu için iþkence gördüðü ve öldürüldüðü, dilden bile sayýlmayan, kýrolarýn konuþtuðu bir dil diye aþaðýlanan Kürtçe neden olimpiyat konusu olmaz? Kürtçe rekorlarýn kýrýlacaðý bir Olimpiyat fazla mý ütopik olur? Dünyanýn biricik çocuk bayramýný (23 Nisan) yapmakla kalmayýp üzerine biricik Türkçe Olimpiyatlarýnýn eklendiði bir ülkenin Kürt çocuklarýnýn hala polise taþ attý diye iþkence gördüðü, hapsedildiði, küfredildiði, yoksun ve yoksul bir hayat yaþadýðý, yakýnlarýný daðlarda kaybettiði bir ülkede yaþýyoruz. Türkçe Olimpiyatlarýný düzenlemek iþ deðil. Gelin, Kürtçe Olimpiyatlarý da düzenleyelim ve Kürtçe'ye hakkýný teslim edelim. Mesela Aydýnlý bir çocuk çýksýn Kürtçe türkü söylesin, Ankaralý bir çocuk Kürtçe edebi bir eserden ezbere parçalar okusun; Tekirdaðlý bir çocuk Dengbejlere taþ çýkartsýn, Yozgatlý bir çocuk çýksýn verilen Türkçe bir pasajý anýnda Kürtçe'ye tercüme etsin. Çok mu olamayacak bir iþ?( ) Bu sunumda bir çarpýklýk yok mu acaba? Türkçe Olimpiyatlarýnýn açýlýþý Dolmabahçe'de yapýlmýþ görkemli bir törenle. Devlet protokolü, muhalefet herkes oradaymýþ. Fakat onca farklý, zengin, çeþitli, renkli bir kültürel ortamda dünyanýn 130 ülkesinden gelen çocuða Anadolu'nun tek egemen dilini öðretmek, diðer dillere haksýzlýðýn da ötesinde, tekçi bir devlet zihniyetini devam ettirmek olmuyor mu? (Bu yazý Kemal Ýnal'ýn "Birgün"de yayýmlanan "Türkçe Olimpiyatlarý'nda Kürtçe barajlarý" baþlýklý yazýsýndan kýsaltýlmýþtýr )
10 10 29 Haziran 2011 Çarþamba CHP meclise gitti, ama yemin etmedi TBMM'ye giren CHP'liler yemin etmeye çýkmadý. CHP'den yemin eden tek vekil ise geçici baþkan Oktay Ekþi oldu. CHP Genel Baþkaný Kemal Kýlýçdaroðlu þöyle konuþtu: "Milletvekili seçilmiþ hiçbir arkadaþýmýz için ek bir ayrýcalýk istemiyoruz. Yargýlanmasýnlar da demiyoruz, af talebimiz de söz konusu deðil. Biz, mahkum olmamýþ, seçilme engeli bulunmayan, savcýlýklarda, YSK'dan milletvekili olabilir diye belge almýþ, analarýnýn ak sütü gibi temiz oylarla seçilmiþ, milletvekillikleri YSK tarafýndan onaylanmýþ ve mazbatalarýný almýþ bütün arkadaþlarýmýzýn yemin etme hakkýnýn gasbedilmesine karþý çýkýyoruz. Hiçbir AKP yöneticisine 'baþka bir aday bulamadýnýz mý' diye sormadan, Sayýn Erdoðan'a milletvekilliði ve baþbakanlýk yolunu açan partinin yöneticileri ve milletvekilleri olarak, þimdi 'baþka aday bulamadýnýz mý' diye soran Baþbakan'a soruyoruz; hangi Erdoðan konuþuyor? Milli iradeyi ve özgürlüðü savunan Erdoðan mý yoksa milli iradeye karþý çýkan Erdoðan mý?" LÝDÝNGTON BASIN TOPLANTISI DÜZENLEDÝ Vatandaþlarýn onayýný almayan çözüm empoze edilemez Ýngiltere'nin Avrupa Ýþlerinden Sorumlu Bakaný David Lidington, "Kýbrýslý liderlerin 7 Temmuz'da Cenevre'de BM Genel Sekreteri Ban-Ki Moon ile gerçekleþtirecekleri görüþmenin, çözüme giden yolda bulunan zorluklarýn nasýl aþýlabileceði hususunda liderlere yol göstermesini; adada yaþayan herkese daha parlak bir gelecek saðlayacak yolu açmasýný temenni ettiðini" söyledi. Adada BM Güvenlik Konseyi kararlarýna uygun, eþitliðe dayalý, iki toplumlu, iki kesimli bir federasyonu desteklediklerini ifade eden Lidington, çözümün adadaki tüm halkýn kabul edeceði ve sahipleneceði bir çözüm olmasý gerektiðini dile getirdi ve vatandaþlarýn desteðini almamýþ bir çözüm modelinin empoze edilemeyeceðini belirtti. Temaslarda bulunmak üzere önceki gün adaya gelen Lidington, ara bölgedeki Dayanýþma Evi'nde bir basýn toplantýsý düzenledi. Basýn toplantýsýnýn Dayanýþma Evi'nde gerçekleþtirilebiliyor olmasýnýn kendisini memnun ettiðini kaydeden Lidington, Dayanýþma Evi'nin iki toplumdan insanlarýn temas ve uzlaþý için sarf ettiði çabayý öne çýkardýðýný ifade etti. Lidington, toplumlar arasýndaki temasýn cesaret verici olduðunu ifade ederek, bunun geliþtirilebilir ve desteklenebilir olmasý gerektiðini belirtti. Ziyaretinin Ýngiltere'nin Avrupa Ýþlerinden Sorumlu Bakaný olarak Kýbrýs'a gerçekleþtirdiði ilk resmi ziyaret olduðunu dile getiren Lidington, adada bulunduðu süre zarfýnda siyasi liderler, bazý medya temsilcileri, Kayýp Þahýslar Komitesi ile bir araya geldiðini kaydetti. Adadaki durumu ilk aðýzdan dinlemek ve Kýbrýslý Türk ve Rum Liderlerin gelecekle ve nasýl ilerleme kaydedilebileceðiyle ilgili perspektiflerini anlamaya çalýþtýðýný anlatan Lidington, gerçekleþtirdiði görüþmelerde bazý evrensel konularý da ele aldýðýný söyledi. Lidington Ýngiliz Hükümeti'nin Kýbrýs'taki durum ve çözüme yönelik bakýþ açýsýný aktardýðýný da kaydetti. BDP, grup toplantýlarýný bundan sonra Diyarbakýr'da yapacak Diyarbakýr baðýmsýz Milletvekili Hatip Dicle'nin vekilliðinin düþürülmesi ve tutuklu vekillerin serbest býrakýlmamasýný boykot eden BDP destekli milletvekilleri bundan sonra atacaklarý adýmlarý Diyarbakýr'da açýkladý. BDP'nin desteðiyle seçilen baðýmsýz milletvekileri, Yüksek Seçim Kurulu'nun Hatip Dicle'nin milletvekilliðini düþürmesi ve KCK tutuklusu vekillerin tahliye edilmemeleri üzerine TBMM'de yemin törenini boykot kararý almalarýnýn ardýndan, dün Diyarbakýr'da toplandý. Toplantýnýn ardýndan açýklama yapan Gültan Kýþanak þöyle konuþtu: "Biz bu geliþmeleri, ortaya çýkmýþ çözüm olanaklarýna darbe olarak görüyoruz. Grup toplantýlarýmýzý bundan sonra her hafta Diyarbakýr'da gerçekleþtirerek mücadeleyi yürüteceðiz, 'parlamentoya gitmeme' tutumumuzu da çözüm olanaklarý ortaya çýkýncaya kadar devam ettireceðiz." Yunanistan'da meydan savaþý Yunanistan'da özel sektör ve kamu çalýþanlarý, ülkede liderler kemer sýkma önlemlerini oylarken, 48 saat sürecek iþ býrakma eylemine gitti. Protestolarý kontrol etmek için 5 binden fazla polis görevlendirildi. Ýþçi sendikalarý, asgari ücretle çalýþan iþçilerden bile vergi alacak yeni kemer sýkma programýný protesto etmek adýna böyle bir karar aldý. Gazeteciler de iþ býrakarak eylemlere destek veriyorlar. Bu süre içinde haber aðýrlýklý internet siteleri sayfalarýný yenilenmiyor, televizyonlarda ise haber bültenleri yayýnlanmýyor. Yoðun güvenlik önlemlerinin alýndýðý Atina kent merkezi trafiðe kapalý bulunuyor. Yunanistan'da yeni kemer sýkma önlemlerini protesto eden göstericiler, Atina'da polisle çatýþtý. Çeþitli gruplar, ellerindeki balyozlarla kaldýrým taþlarýný kýrarak güvenlik güçlerine atýyorlar. Bir diðer grup ise Ekonomi Bakanlýðý çevresinde görev yapan polisle çatýþýyor. Yüzleri maskeli þahýslardan oluþan gruplar, çevre sokaklardaki çöp konteynerlerini, Sindagma Meydaný'ndaki kafelerin þemsiyeleri ile Yunan bayraklarýný da ateþe verdiler. Polisin gözyaþartýcý gaz kullanmasý baþkent sokaklarýný yer yer nefes alýnamaz hale getirdi. Edinilen bilgilere göre, þu ana kadar solunum zorluðu çeken 2 kiþi ile olaylarda yaralanan 3 kiþiye ilk yardým müdahalesinde bulunuldu.
11 29 Haziran 2011 Çarþamba MOTOSÝKLETLÝ ÖLÜMLERDE AB BÝRÝNCÝSÝ GÜNEY KIBRIS Motosiklet kazalarýndan kaynaklanan ölümlerde Güney Kýbrýs'ýn AB ülkeleri içinde birinci sýrada yer aldýðý bildirildi. Avrupa Ulaþým Güvenliði Konseyi (ETSC)'nin "Road Safety PIN" program raporuna göre, motosikletli ölümlerinde AB genel ortalamasý yüzde 17 olmasýna karþýn bu oran Güney Kýbrýs'ta yüzde 28. Fileleftheros gazetesi konuyla ilgili haberinde, ölümlü kazalarda geçtiðimiz yýl önceki yýllara göre yüzde 39 azalma olmasýna raðmen, AB genelinde kötü bir durumda bulunulduðuna dikkat çekti. Haberde, yoðun yerleþim olan bölgelerdeki ölümlü kazalarda da Güney Kýbrýs'ýn AB içerisinde ikinci büyük orana sahip olduðu belirtildi. 12'NCÝ PARSELE AÞK VE GÜZELLÝK TANRIÇASININ ADI VERÝLÝYOR Rum Yönetiminin ileri sürdüðü "Münhasýr Ekonomik Bölgesi" (MEB) içerisinde belirlediði parsellerden, imtiyaz hakkýný Noble Energy isimli Amerikan þirketine verdiði ve sondaj çalýþmalarýnýn yýlsonunda baþlayacaðý açýklanan 12'nci parseline, "Afrodit" adýný vermeye hazýrlandýðý bildirdi. Haberi "12'nci Parsel Aþk ve Güzellik Tanrýçasýnýn Adýný Alýyor Adý da Afrodit" baþlýðýyla yansýtan Politis, parselin numara ile anýlmasýna yakýnda son verileceðini, Güney Kýbrýs'ýn "gururu" olduðu belirtilen parsele aþk ve güzellik tanrýçasý Afrodit'in adýnýn verilmesi önerisinin zemin kazanmakta olduðunu yazdý. Gazete, Rum Ticaret Sanayi ve Turizm Bakaný Andonis Pashalidis ve Noble Energy þirketinin üst düzeyli temsilcileri arasýnda, konuyla ilgili istiþarelerin yapýldýðýný, konunun; Noble heyetinin Rum Yönetimi Baþkaný Dimitris Hristofyas'la geçen Çarþamba yaptýklarý görüþmede ele alýndýðýný belirtti. Amerikalý yetkililerin 12'nci parselin adýnýn Afrodit olarak deðiþtirilmesi fikrini sevdiklerini aktaran gazete, geriye kalan tek þeyin; parselin isim deðiþikliðinin önümüzdeki günlerde yapýlmasý ve yeni ismin, Noble ile yapýlan sözleþmeye de girmesi olduðunu yazdý. Haberde Noble'ýn 12'nci parseldeki imtiyaz haklarýnýn bir bölümünü Ýsrail þirketi Delek'e verme arzusunun Rum Yönetimine yazýlý olarak sunulmadýðýna, sözlü olarak ifade edildiðine, Rum Yönetiminin, konuyu daha ileri inceleyebilmek için ilgili mektubu beklemekte olduðuna dikkat çekildi. 11 GÜNEYDEN... HRÝSTOFYAS HÝMAYESÝNDE "ÝÞGAL BÖLGELERÝ ANILARI" ADLI ETKÝNLÝK Rum Yönetimi Baþkaný Dimitris Hristofyas'ýn himayesinde, "Ýþgal Bölgeleri Anýlarý" adlý, müzikle tiyatronun iç içe olacaðý bir etkinlik düzenleneceði bildirildi. Haravgi gazetesi, etkinliðin 4 Temmuz'da saat 20.30'da Strovolo Tiyatrosu'nda gerçekleþtirileceðini yazdý. KIBRISLI TÜRK TAKSÝCÝLER ÞÝKAYET EDÝLÝYOR Kýbrýslý Rum taksicilerin ardýndan, þimdi de havaalanýna gidecek yolcularýn arabalarýný býraktýklarý þirketlerin sahiplerinin, Kýbrýslý Türk taksicilerden þikayetçi olduðu iddia edildi. Fileleftheros gazetesi verdiði haberinde; söz konusu þirketlerin, arabasýný park eden yolcularý havaalanýna minibüsler ile götürdüðünü belirtti. Habere göre gazeteye konuþan þirket sahipleri; Kýbrýslý Türk takticilerin, Rum taksicilerin þikayetlerinin ardýndan, ayrýca olasý bir olayýn çýkmasýndan endiþe duyduklarý için daha önce kullandýklarý yerden ayrýldýklarýný ve þimdi de þirketlerin araçlarýnýn yolcu almak ve indirmek için kullandýklarý noktaya park etmeye baþladýklarýný iddia ettiler. Özellikle Ýngiltere uçuþlarý olduðunda sorununun þiddetini artýrdýðýný savunan þirket sahipleri, görev baþýndaki polislerin de olaya müdahalede bulunmaktan kaçýndýðýný öne sürdüler. LORDOS TMK'YI AÝHM'E ÞÝKAYET ETMEK NÝYETÝNDE Taþýnmaz Mal Komisyonu'nun (TMK), Andreas Lordos isimli Rumun kapalý Maraþ'ta bulunan eski malýnýn, sadece kullaným kaybý için 100 milyon Euro tazminat talebiyle yaptýðý baþvuruyu görüþmeyi 5'inci kez ertelediði iddia edilerek, Lordos'un sabrýnýn taþtýðý ve Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi'ne (AÝHM) mektup göndererek TMK'nýn "oyalama taktiðini" þikayet etme niyetinde olduðu haber verildi. Politis "Lordos'a Erteleme Komisyon Aleyhine AÝHM'e Protesto Mektubu" baþlýklý haberinde, Andreas Lordos'un bu aþamada AÝHM sekreterliðine mektup göndererek "TMK'nýn tertiplerini" bildirmek; ardýndan da TMK'nýn sonuç getirici iç yargý imkaný olmadýðý iddiasýyla AÝHM'e yeniden baþvurmaya niyetlendiðini yazdý. TMK'DAN RUMLARA HAVALE Fileleftheros "'Komisyon' Kýbrýslý Rumlarý Havale Yoluyla Ödüyor Üç Vakada Hesaba Yatýrýmlar Yapýldý Lefkoþa, Girne ve Ay.Sergio'daki (Yeniboðaziçi) Mallara Ýliþkin Kararlar" baþlýklý haberinde, TMK'nýn, kendisine baþvuran ve uzlaþtýðý Kýbrýslý Rumlara tazminat ödemeleri konusunda yeni bir pratik geliþtirdiðini, daha önce tazminat paralarýný nakit vermesine raðmen son zamanlarda en az üç Ruma tazminat paralarýný KKTC'deki bir banka aracýlýðýyla, Güney Kýbrýs'taki banka hesaplarýna havale ettiðini yazdý. Edindiði bilgilere dayanarak daha önce TMK'dan tazminatlarýný nakit alan Rumlarýn bu paralarý bir zarf içerisinde Güney'e geçirdiklerini, sýnýr kapýlarýndan büyük meblaðda nakit para geçirmek yasak olmasýna raðmen Rum kontrol noktalarýnda herhangi bir denetim uygulanmadýðýný belirten gazete, bu ihmal nedeniyle Rumlarýn yakýn zamana kadar yüz binlerce sterlini Güney'e geçirdiðini vurguladý. Gazete Rumlarýn TMK'ya baþvurularýnýn hýz kesmediðini, 2011 içerisinde yapýlan baþvuru sayýsýnýn 513'e dayandýðýný; TMK'nýn baþvuru kabulüne baþladýðý 2006'dan bugüne yapýlan baþvuru sayýsýnýn da bin 353'e ulaþtýðýný yazdý. Haberde TMK'nýn geçen hafta Lefkoþa, Girne ve Yeniboðaziçi'ndeki Rum mallarý için tazminat ödeme kararý verdiði; Lefkoþa'daki taþýnmaz için 110 bin; Girne'deki için 25 bin ve Yeniboðaziçi'ndeki mal için de 50 bin Sterlin tazminat ödeme kararý çýktýðý kaydedildi.
12 12 29 Haziran 2011 Çarþamba KÜLTÜR - SANAT Günün Manisi Aða dakýldý lagos Araba oldu mangos Eðer buban vermezsa Bu oyun olur baddoz Kitap Dünyasý Ýki Darbe Arasýnda Ýlginç Zamanlarda Prof. Dr. Ýskender Pala KAPI YAYINLARI ÖZDEYÝÞLER "Televizyon, ilk gerçek demokratik kültürdür. Herkese hitap eden ve halkýn isteklerine göre þekillenen bir kültür. Korkunç olan, halkýn istediði þeylerin bunlar olmasýdýr." Clive Barnes TADIMLIK bu ne biçim bir nisandý güller güler... güldökülme yoluna önü sonu kollarý yok bir buluþma ya da zaman aþýmý bir veda... bu ne biçim bir nisandý yüzümü sulamadan bir "Haziran Gecesi" taktý boynuma. Feriha Altýok "Güller güler" adlý þiirinden AJANDA 29 Haziran Çarþamba Bir Adayý Paylaþmak/ Belgesel Galasý geçtiðimiz Cuma günü yapýlan Bir Adayý Paylaþmak belgeselini kaçýranlar, bu akþamki gösterimi deðerlendirebilirler. Birbirlerini hiç tanýmayan üç Kýbrýslýtürk ve üç Kýbrýslýrumun ayný evi paylaþmasýný konu alan belgesel ile ilgili daha fazla bilgiye numaralý telefondan ulaþabilirsiniz/ Lefkoþa, Home For Cooperation (Ara Bölge-Ledra Palace Oteli karþýsý), 20:30. Jim Morrison Gecesi Tüm zamanlarýn gelmiþ geçmiþ en iyi müzisyenlerinden biri olarak kabul edilen Jim Morrison ýn þarkýlarýndan ve ender rastlanan görüntülerinden oluþacak olan Jim Morrison a özel bu etkinliði rock severler dýþýnda, hafta arasý dýþarýda keyifli bir ortamda sohbet etmek isteyenlere de öneririz/ Girne, Mood Bar, 21:30-24:30. Yazarla Buluþma Ahmet Tolgay ýn kýsa bir süre önce ikinci baskýsý yayýnlanan Naftalin Kokulu Kýbrýs isimli kitabýnýn tanýtýmýnýn yapýlacaðý etkinlikte okurlar, yazarla sohbet etme þansý da bulacaklar/ Lefkoþa, Khora Kitap Cafe, 19:00-20: Haziran Perþembe Zumba Dans/Fitness Kursu Her Salý ve Perþembe günü, 20:00-21:00 saatleri arasýnda Yalýn Guest House da gerçekleþen olan Zunba dans/fitness kurslarýnýn ücreti ders baþýna 30 TL, 4 dersin ücreti ise 100 TL dir. Daha fazla bilgiye (Isabelle) ve (Handan) numaralý telefonlardan ulaþabilirsiniz. 1 Temmuz Cuma Deep House Theraphy DJ Atesh K. nýn çalacaðý parçalarý dinleme þansý bulacaðýnýz etkinlik, özellikle house müzik sevenler için oldukça cazip bir haftasonu alternatifi/ Lefkoþa, Atölye Cadý Kazaný Cafe, 22:00-02:00. 9 Temmuz Yeni Türkü Konseri Özgün tarzlarý ve birçoðu klasikleþmiþ parçalarýyla Türkiye nin sevilen gruplarýndan olan Yeni Türkü yü canlý olarak dinlemek isteyenler bu etkinliði kaçýrmayacaklardýr. Bilet fiyatlarý TL. Rezervasyon: / Maðusa, The Wall, 23:30-02: Temmuz Cuma Çadýr Festivali Adalý Fun Club ýn organize ettiði Çadýr Festivali, doða yürüyüþlerinden, beach voleybola, dalýþ seanslarýndan partilere kadar 17 Temmuz a üç güne sýðdýrýlan birçok farklý etkinliði içeriyor. Yedikonuk Köyü-Kumluk Plajýnda yer bulacak etkinliðe katýlým ücreti TL. Daha fazla bilgiye numaralý telefondan ulaþabilirsiniz/ 10:00-18:00. 5 Aðustos Cuma The Midsummer Ball DJ Ramsey & Fen, J Junior, Cutting Edge, Celil ve daha birçok farklý DJ in yer alacaðý yaz ortasý eðlencesi açýk plaj partilerini sevenler için ideal görünüyor/ Girne, Escape Club, 22:00-04:00 Rauf Kasimov ve Maka Borchashvili'den piyano resitali Azeri asýllý Rus ve KKTC vatandaþý Piyanist Rauf Kasimov ve Gürcü Piyanist Maka Borchashvili, Perþembe akþamý Bellapais Manastýrý'nda piyano resitali veriyor. Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlýðý'nýn katkýlarýyla Cyprus Piyano'nun bu yýlki ikinci etkinliði olan resital, Türk Rus Kültür ve Sanat Derneði organizasyonluðunda saat 20.30'da gerçekleþecek ve elde edilen gelirin belirli bir kýsmý Kuzey Kýbrýs Kuþlarý ve Doðayý Koruma Derneði'ne (KUÞKOR) baðýþlanacak. Resitalin birinci bölümünde L. Beethoven, F. Liszt, F.Chopin, S.Rachmaniov, S.Prokofiyev ve A. Scriabine'nin eserlerinden solo çalacak sanatçýlar, ikinci bölümde ise F. Shubert ve V.Gavrilin'nin dört el için bestelenmiþ eserlerine yer verecekler. Feryal Sükan'dan sokak sergisi Ressam, öðretmen Feryal Sükan, 2 Temmuz Cumartesi günü Lefkoþa Selimiye Meydaný'nda keman eþliðinde, günübirlik sokak sergisi açýyor. "Gelin birlikte resim yapalým, sanatý paylaþalým!" çaðrýsý yapan sanatçý, cumartesi saat 11.00'den itibaren gece geç saatlere kadar sürecek sergisi sýrasýnda ayrýca resim sevdalýlarýyla birlikte resim çizecek. Þehit Hüseyin Ruso Ortaokulu öðrencisi Açelya Özboþnak'ýn keman dinletisi de sunacaðý sergiyle ilgili bilgi veren sanatçý, sergi salonlarýna gitmeye çekinenlere, sanatýn sokaktaki hayattan kopuk olmadýðýný; tam tersine sanatýn hayatýn ta kendisi olduðunu anlatmak istediðini söyledi. Feryal Sükan, aradaki tek farkýn, sanatçýnýn yaratý ve imgelem gücü olduðunu göstermeyi, sokaktaki herhangi bir insaný da sanata yaklaþtýrmayý ve sanatý sevdirmeyi amaçladýðýný anlattý. ARDA GÜNDÜZ DAK'DAKÝ ÇADIRDA "MÜCADELE DAHA YENÝ BAÞLIYOR" KONSERÝ Müzisyen Ardan Gündüz, "Doðu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Koleji Halkýn Okulu Nöbet Çadýrý" önünde bu akþam "Mücadele daha yeni baþlýyor" adýyla konser düzenleyecek. Doðu Akdeniz Üniversitesi Akademik Personel Sendikasý (DAÜ - SEN)'den yapýlan açýklamaya göre, saat 20.00'de baþlayacak konserin, dayanýþma ve çadýr nöbeti tutan veli, öðrenciler ve öðretmenlerin moralini yükseltmeye yönelik olduðu belirtildi. Açýklamada, "mücadelenin, okul halka tamamen geri dönene kadar devam edeceði" kaydedildi. Ferhat Göçer Güzelyurt ta konser verdi 34. Güzelyurt Portakal Festivali önceki akþam Türkiye'nin sevilen sanatçýsý Ferhat Göçer'i aðýrladý. Haselsan Ltd sponsorluðunda Festival Gösteri Merkezi'nde Güzelyurt'ta muhteþem bir konser veren sanatçý hayranlarýný bir kez daha büyüledi. Sesiyle ve sahne performansýyla büyük beðeni toplayan Sanatçý, Güzelyurt'lularý adeta coþturdu. Ýzleyenlerinde eþlik ettiði konserde Ferhat Göçer ayakta alkýþlandý. Ferhat Göçer konserde "yastayým", "sensiz olmuyor", "vefasýz yarim", "aldýrma gönül aldýrma", "gemiler", "evlerinin önü boyalý direk", "ben sevmek isterdim" adlý parçalarý seslendirdi. Konserde gitarýyla hayranlarýna müzik ziyafeti sunan Göçer, Sezen Aksu'nun þarkýlarýna da yer verdi. Konseri Güzelyurt Belediye Baþkaný Mahmut Özçýnar, Güzelyurt Kaymakamý Menteþ Gündüz, UBP Güzelyurt Milletvekili Mutlu Atasayan, Güzelyurt Polis Müdürü Hüseyin Yeþildaðlý, Meclis üyeleri ve çok sayýda Ferhat Göçer hayraný izledi. Sinemalarda Bugün-bu gece Lefkoþa Mýsýrlýzade Galeria Kung Fu Panda ( ) 1. salon Gönül Avcýsý ( Cuma- Cumartesi 23.00) 2. salon Muhtar Yusuf Galleria HOP ( Cuma-Cumartesi 23.00) 1. salon Hýzlý ve Öfkeli ( Cuma-Cumartesi 23.00) 2. salon Girne Girne GAÜ Galeria Sinema KAPALI Maðusa Maðusa Galeria Alfa&Omega ( Cuma- Cumartesi 23.15) 1. salon Karayip Korsanlarý 4 ( Cuma- Cumartesi 23.15) 2. salon
13 29 Haziran 2011 Çarþamba SÝGORTA EMEKLÝLERÝ BUGÜN ÖDENECEK Sosyal Sigortalar Yasasý'nda yapýlacak deðiþiklikleri ve bu kapsamdaki sosyal güvenlik uygulamalarýný ele almak amacýyla dün özel gündemli olaðanüstü toplantý yapan Bakanlar Kurulu, öðle arasýnýn ardýndan saat itibaren de çalýþmalarýný sürdürdü. Bu arada, nakit sýkýntýsý nedeniyle dün ödenemeyen Sigorta emeklilerinin bugün ödenmesi bekleniyor. SAFARÝ SÝRKÝ PERÞEMBE'YE KADAR UZATILDI Kanser Hastalarýna Yardým Derneði yararýna düzenlenen "Safari Sirki" gösterileri, gösterilere katýlýmýn az olmasý, giderler dýþýnda herhangi bir gelir saðlanamadýðý nedeniyle, Perþembe gününe kadar uzatýldý. Dernek Baþkaný Raziye Kocaismail'in yaptýðý açýklamaya göre, Kanser Hastalarýna Yardým Derneði, bu konuda halkýn duyarlýlýðýna baþvurarak, halký "Safari Sirki" gösterilerine katýlmaya davet etti. BES ÝLE SIDIKEK'TEN SEMÝNER Belediye Emekçileri Sendikasý (BES) ile PEO-SIDIKEK, "Sendikalar ve Örgütlenme" konulu seminer düzenliyor. Seminer bugün saat 19.00'da Lefkoþa Belediye Tiyatrosu'nda yapýlacak. AMCAOÐLU, KUMKÖY SU TESÝSLERÝ'NÝ ÝNCELEDÝ Tarým ve Doðal Kaynaklar Bakaný Ali Çetin Amcaoðlu, Kumköy Su Tesisleri'nde incelemelerde bulundu, çalýþmalar hakkýnda yetkililerdin bilgi aldý. Bakanlýktan yapýlan açýklamaya göre Amcaoðlu ziyarette, su kaynaklarýnýn önemine iþaret ederek, Kumköy Su Tesisleri'nden Lefkoþa ve Maðusa'ya, bunun dýþýnda yol güzergâhýnda bulunan Alayköy ve Yýlmazköy'e saatte 830 ton su verildiðini anlattý. Bölgeden günde yaklaþýk 20 bin tonluk su aktarýldýðýný belirterek, özellikle aþýrý tuzlanmanýn önlenmesi için çalýþmalar yapýldýðýný belirten Amcaoðlu, tesislerin yanýnda AB destekli denizden su arýtma tesisi kurulmasýyla buradaki kapasiteyi 30 bin tona çýkarmayý hedeflediklerini bildirdi. LTB ÝLE CYPRUS LÝFE HOSPÝTAL ARASINDA PROTOKOL Lefkoþa Türk Belediyesi (LTB) ile Cyprus Life Hospital arasýnda, LTB Avrupalý Hizmet Birimi'ne kayýtlý yaþlýlarýn hastane hizmetlerinden indirimli yararlanmasýný düzenleyen iþbirliði protokolü imzalandý. LTB'den yapýlan açýklamaya göre, iþbirliði protokolü dün Cyprus Life Hospital Genel Müdürü Günhan Nalbantoðlu ile LTB Avrupalý Hizmet Birimi Sorumlusu Behiç Çobanoðlularý tarafýndan imzalandý. Ýþbirliði protokolü, LTB Avrupalý Hizmet Birimi'ne kayýtlý yaþlýlarýn hastalýk veya kaza sonucu ortaya çýkan saðlýk sorunlarýnýn teþhis ve tedavisini kapsýyor. EROÐLU, LIDINGTON ÝLE GÖRÜÞTÜ Derviþ Eroðlu, adada temaslarda bulunan Ýngiltere Avrupa Bakaný David Lidington'u kabul etti. Cumhurbaþkanlýðý Basýn Bürosu'ndan yapýlan açýklamaya göre, görüþmeye Cumhurbaþkanlýðý Müsteþarý Hasan Güngör, Özel Temsilci Kudret Özersay, Sözcü Osman Ertuð ile Ýngiliz Yüksek Komiseri Mathew Kidd de katýldý. Görüþmeye iliþkin açýklama yapýlmadý. The Unreal rock severleri coþturdu 15. Uluslararasý Maðusa Kültür-Sanat Festivali'nde önceki akþam sahneye çýkan The Unreal Grubu ilk albümünün ilk konserini vererek rock severlere coþkulu anlar yaþattý. Salamis Antik Tiyatro'da dün akþam 21:00'dan itibaren rock tutkunlarýyla buluþan The Unreal, yaklaþýk 2 saate yakýn sahnede kalarak hayranlarýna unutulmaz bir konser sundu. Jay (Hüseyin Kýrmýzý) (klavye), Hasan Gümüþ (bas gitar), Mert Güçlü (bateri), Ýnanç Ersen (gitar), Ýlhan Erbil (gitar), Nick Leptos ÝZCÝLER ANITKABÝR'DE- KKTC'den 20 izci, "dostluk köprüsü projesi" çerçevesinde Eskiþehirli izcilerin konuðu oldu. Milli Eðitim, Gençlik ve Spor Bakanlýðý'na baðlý Lefkoþa ilçesi izcileri, Haziran tarihlerinde Eskiþehir ve Ankara'nýn tarihi ve turistik yerlerini gezdi, çeþitli etkinliklere katýldý. Deðirmenlik Lisesi, Cumhuriyet Lisesi ve Beyarmudu Ortaokulu'ndan toplam 20 izci, liderleri Katriye Cenkler'in kafile baþkanlýðýnda, 4 izci lideriyle birlikte Eskiþehir'de "Ýstiklal Yolu Kampý"na katýldý. Ýzciler Ankara'da Anýtkabir'i de ziyaret ettiler. EL SANATLARI SAÇAKLI EV'DE SERGÝLENDÝ Milli Eðitim Gençlik ve Spor Bakanlýðý ile Türkiye Yardým Heyeti iþbirliðiyle gerçekleþtirilen "El Sanatlarýnda Ýþgücü Geliþtirme Projesi" tamamlandý. Bir yýl süreli ve Kýbrýs kültürüne ait keten lefkara, koza, iðne iþi Lefkara, Lapta iþi gibi el nakýþlarýnýn öðretildiði 700 saatlik kursta üretilenler dün Saçaklý Ev'de sergilendi. Sergi, cumartesi gününe kadar saatleri arasýnda ziyaret edilebilecek. Sergi açýlýþý öncesinde Türkiye Yardým Heyeti Eðitim Müþaviri Ekrem Toplucu tarafýndan kursiyerlere kurs katýlým belgeleri verildi. Toplucu, burada yaptýðý konuþmada, kursun düzenlenmesinden duyduðu mutluluðu dile getirerek, emeði geçen herkese teþekkür etti. (vokal)'dan oluþan grup en sevilen rock parçalarý yanýnda piyasaya yeni çýkan ilk albümlerinden parçalar da seslendirerek önemli bir tanýtým yaptý. Rock sevelerin baþtan sona büyük bir coþkuyla izlediði konserin Rum solisti Nick performansýyla büyük beðeni topladý. Grup, konserin sonunda geçtiðimiz günlerde hayatýný kaybeden genç müzisyen Yunus Nadeem'in anýsýnda üzerinde müzisyenin fotoðrafý bulunan ve "huzur içinde yat" yazýlý pankart açtý. Toplucu, Kýbrýs'a ait el iþlerinde Orta Asya'ya ait motiflerin bulunduðuna iþaret etti ve insanlarýn geçmiþi kültürüyle var ettiðine vurgu yaptý. 13 KONUK YAZAR Münür Rahvancýoðlu Baraka Aktivisti Neden Yokoluyoruz? Sendikal Platform 2011 yýlýný Toplumsal Varoluþ Ýçin Mücadele Yýlý ilan ettiði zaman, içinden geçtiðimiz sürece ne kadar isabetli bir isim verdiðinin farkýnda mýydý acaba? Evet, UBP ile AKP arasýnda imzalanan protokol ve bu protokol aracýlýðý ile Kýbrýslý Türklerin çok ciddi bir saldýrý altýnda olduklarý belliydi. Evet, KTHY'da yaþanan rezalet, sözde yetkililerin duyarsýzlýðý gün gibi açýktý. Evet, sözde Sosyal Güvenlik Yasasý'nýn tamamlayýcýsý Göç Yasasý geçirilmiþ, yýlýn ilk gününden itibaren yürürlüðe girmeyi bekliyordu. Evet, DAÜ - Kooperatif- Telefon Dairesi ve Kýb-Tek'e yönelecek saldýrýlar seziliyordu. Evet, daha fazla anýt, daha fazla cami ve daha az eðitim daha az saðlýk politikalarý yükseliþteydi. Ama toplumsal bir yokoluþun eþiðinde olduðumuzu anlamak için veya toplumsal bir yokoluþun eþiðinde olduðumuzu söyleyebilmek için bunlar yeterli midir? Ýþsizliðin her geçen gün artmasý, gençlerin göç yollarýný tutmasý, her gün onlarca esnafýn siftah yapmadan evine dönmesi, kumarhane/kerhane/uyuþturucu üçgeninde mafyatik iliþkilerin tavan yapmasý toplumsal yokoluþun göstergesi midir? Neo-liberal özelleþtirme politikalarýnýn, kamu kurumlarýnýn piyasaya açlýlmasýnýn ve emeðe yönelik saldýrýlarýn yoðunlaþtýðý tek yer biz miyiz dünyada? Eðer öyle düþünüyorsanýz, Ýspanya'ya, Yunanistan'a, Ýngiltere'ye bir bakýn... Dinsel gericiliðin yükseltildiði, eðitim ve saðlýk yerine cemaatlere, milliyetçi sembollere ve camilere yatýrým yapýldýðý tek yer biz miyiz dünyada? Eðer öyle düþünüyorsanýz, Orta Doðu'ya bir bakýn... Kumar, uyuþturucu, kara para, silah ticareti ve mafyanýn iktidarda olduðu tek yer biz miyiz dünyada? Eðer öyle düþünüyorsanýz eski doðu bloku ülkelerine bir bakýn... Ufacýk bir adada yaþýyor olmamýz, nüfusumuzun görece az olmasý, coðrafyamýzýn stratejik önemi ve ada halklarýnýn bölünmüþ olmasý gibi nedenlerle yukarýda bahsedilenlerden fazlasýyla olumsuz etkilendiðimizi kim inkar edebilir? Yaþananlar ayný hýzda ve ayný doðrultuda devam ederse; kültürü ile, din algýlayýþý ile, yaþam tarzý ile özgün bir Kýbrýslý Türk halkýndan bahsedemeyecek noktaya varacaðýmýzý yani toplumsal bir yokoluþ ile yüzleþeceðimizi kim yadsýyabilir? Bu gerçekleri yadsýyamasak da, toplumsal yokoluþ tehtidinin merkez üssünün; neo-liberal ve gerici politikalardan, kendi içimizden çýkan iþbirlikçilerin bize ihanetinden ibaret olduðunu söyleyebilir miyiz? Toplumsal Varoluþ Ýçin Mücadele'yi son yýllarýn en isabetli tespiti haline getiren olgu bundan ibaret kabul edilebilir mi? Kesin bir hayýrdýr bunun cevabý... Yokoluþun eþiðinde olduðumuzun esas göstergesi, varlýðýmýza yürütülen saldýrýda deðil; bu saldýrýya ürettiðimiz yanýtta aranmalýdýr. Altýndan tabaný kaydýrýlan Kamu-Sen, hala "marjinal" unsurlardan þikayet edebiliyor. Üstelik ahbaplýk/dostluk bozulmasýn, grevlerde bir kiþilik katýlýmla destek devam etsin diye diðer sendikalar da buna sert bir yanýt vermiyor... DP gibi yýllarýn iþbirlikçisi bir parti, toplumsal varoluþ mücadelemizin "öncüsü" sendikalar arasýnda hala rahatça kendini ifade edebiliyor... CTP'sinden TDP'sine "sol partiler" hükümete geldiklerinde yokoluþun sona ereceðini iddia edebiliyor... Parlamento dýþýndaki sol partiler ise, birbirlerinin paçasýndan çekerek ötekini geriletmeyi öncülük sanýyor... Her türlü mücadeleyi küçümseyen, nihilist "aydýnlar"; þurda burda yazý yazmayý, akýl satmayý nimetten/ mücadeleden sayýyor... Herkes gemiyi kýyýdan yöneten kaptan rolünü bir tek kendine yakýþtýrýrken, geriye kalan herkesi tayfa olmaya davet ediyor... Eylemde birlik olup fikirleri sonsuzca tartýþtýrmak gerekirken, eylemi küçümseme fikrinde herkes ortaklaþabiliyor. Somut hedefler (maaþ, iþ, eðitim, saðlýk vb.) çýkarcýlýk diye damgalanarak, hiçbir pratiðe dökülmeyen lafta yüksek idealler adýna ülkedeki zeminden kopuluyor. Ortada gerçek bir önderlik boþluðu olduðu halde, bu boþluðu doldurmasý gerekenler ayrý köþelerinde "birlik mücadele dayanýþma" sloganlarý atýyor. Hem dinsel, hem ekonomik hem de mafyatik saldýrý altýnda olan yani bu üç saldýrýnýn da birleþtiði, üstelik kendi içinden çýkan iþbirlikçilerin kendi topraklarýna ihanet ettiði tek coðrafya biz miyiz sanýyorsunuz bu dünyada? Deðil hiç de deðil... Eðer öyle düþünüyorsanýz, Latin Amerika'ya bir bakýn... Latin Amerika halklarýný deðil de bizi yokoluþun eþiðine getiren þey; maruz kaldýðýmýz saldýrýlarýn farklý olmasý deðil, bu saldýrýlara yanýt vermek için onlarýn mücadeleyi bizimse yazýyý, lafý, çýðýrtkanlýðý, yakarmayý ve söylenmeyi tercih ediþimizdir. Bizi yokoluþun eþiðine getiren, kendini hükümete taþýmak dýþýnda bir derdi olmayanlarý hala aramýzda tutuyor olmamýzdýr. Bizi yokoluþun eþiðine getiren kendi gücümüzün dýþýnda bir kurtuluþu ummaktan, bizim adýmýza bizi kurtaracak birilerini aramaktan bir türlü vazgeçemeyiþimizdir. Günün Sözü: "Mücadele edenler her zaman kazanamaz ama þüphesiz ki kazananlar her zaman mücadele edenlerdir."
14