Rota Aşısı

Rotavirüs Nedir?

Rotavirüs tüm dünyada görülen en sık ishal etkenidir. Rotavirüs hemen hemen tüm bebek ve çocukları enfekte eder ve ciddi ishallerin ana nedenidir.

Rota virus enfeksiyonları genellikle ateş ve kusma ile başlar ve ishal (sulu, kan içermeyen) ile devam eder. İshal bazı hastalarda hafif seyrederken bazı hastalarda ciddi sıvı kayıpları (dehidratasyon) nedeniyle hastaneye yatış gerekebilir ve ölüme neden olabilir. Hastaneye yatış gerektiren ishal vakalarında da en sık etken rota virüstür. Çoğu hastada ishal 3-9 gün sürer. Rota virüs ile enfekte olan hastalarda genellikle 3-5 günlük bir kuluçka süresi sonrasında belirtiler görülür.

Nasıl Bulaşır?

Rotavirüs çok bulaşıcıdır. Mikrop bulaşmış su veya gıdayla, mikrobu taşıyan eller yoluyla vücuda alınır. Yuva gibi kalabalık ortamlarda, özellikle çocuklar tuvaletten sonra ve yemekten önce ellerini yıkamayı unuttuklarında kolayca yayılır. O kadar bulaşıcıdır ki, genel hijyen koşulları ne kadar iyi de olsa, hemen her çocuk 5 yaşını doldurmadan rota virüs ishali geçirmiş olmaktadır. Ülkemiz gibi ılıman iklim kuşağındaki ülkelerde, kış (Aralık-Nisan) aylarında görülür. Özellikle 2 yaş altı küçük çocuklar etkilenir. Erişkinlerde ise daha hafif seyreder.

Rotavirüs Enfeksiyonuna Karşı Korunma Nasıl Olur?

Hastalığı düzeltmek için etkin bir ilaç tedavisi yoktur. Rota virüs aşısı olmak rota virüs hastalığından çocukları korumanın en iyi yoludur. Ağız yoluyla yutularak alınan bir aşıdır; iğne değildir.

Sabunla el yıkamak virüsü öldürmez ancak enfeksiyonun yayılmasını azaltır. Tuvaletten çıktıktan ve bebeklerin bezlerini değiştirdikten sonra el yıkamaya dikkat edilmelidir.

Aşılama Şeması Nasıldır?

Ülkemizde ruhsatlı 2 adet Rotavirüs aşısı bulunmaktadır. Her iki aşı da (Rotarix ve Rotateq) güvenlidir ve rotavirus enfeksiyonuna karşı koruma sağlamaktadır. Her iki aşı da diğer aşılar ile aynı anda uygulanabilmektedir.

Rotateq aşısı rotavirus alt tiplerine karşı 5 antijen içerir. Toplam 3 doz olarak ağızdan uygulanmaktadır. İlk dozu bebek en erken 6 hafta en geç 14 hafta iken yapılmalı, son dozu bebek 24 haftasını doldurmadan uygulanmalıdır. Dozlar arasında en az 1 ay ara olmalıdır.

Rotarix aşısı rotavirus alt tiplerine karşı 1 antjien içerir, ancak diğer suşlara karşı da koruma sağlar. Toplam 2 doz olarak ağızdan uygulanmaktadır. İlk dozu bebek en erken 6 hafta en geç 14 hafta iken yapılmalı, son dozu bebek 24 haftasını doldurmadan uygulanmalıdır. Dozlar arasında en az 1 ay ara olmalıdır.

Aşının Yan Etkileri Nelerdir?

Rotavirus aşıları tüm dünyada güvenle uygulanmaktadır. Rotavirüs aşısı olmak rotavirüs hastalığını geçirmekten daha güvenlidir. Tüm aşılar gibi rotavirus aşıları nadiren alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Diğer gelişebilecek yan etkiler; %1-3 oranında geçici hafif kusma ve ishaldir.

Özel Durumlarda Aşılama

• Rotavirüs ishali geçiren çocuklara da aşı yapılması önerilmektedir. Gerek farklı serotiplerin toplumda gözüküyor olması, gerekse de ilk atak ile sonraki ciddi enfeksiyonların önüne geçilemediği için aşı önerilmektedir.
• Prematüre bebekler 6 haftalık olduklarında klinik olarak stabil iseler ve taburcu olacaklarsa veya olmuşlarsa aşılanabilirler.
• İlk rotavirus aşısından sonra ciddi alerjik reaksiyon geçirmiş olan kişiler tekrar bu aşı ile aşılanamazlar.
• Ciddi bağışıklık sistemi yetmezliği (ciddi kombine immun yetmezlik) olanlara rotavirus aşısı yapılmaz.
• Barsak düğümlenmesi (intusepsiyon) geçirenler rotavirus aşısı ile aşılanamazlar.

Rotavirüs Aşısı Hakkında Daha Fazla Bilgiye Nereden Ulaşabilirim?

1. https://asi.saglik.gov.tr/
2. Gökçay G, Beyazova U. İlk beş yaşta çocuk sağlığı izlemi. İstanbul, Nobel Kitabevi; 2017

“Bilgilendirme broşürleri Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 3 öğrencilerinin (Özge Atış, Uğur Girgiç, Nouraldin Kharausha, Zuhal Şahin) 2014 yılında Sosyal Pediatri Bilim Dalı’nda Prof. Dr. Perran Boran danışmanlığında “Çocukluk çağı hastalıkları aşıları hakkında aile bilgi düzeyleri ve inançlarının araştırılması” başlıklı Introduction to Clinical Practice (ICP) projesi kapsamında hazırlanmış, 2019 yılında İstanbul Sosyal Pediatri Ekibi tarafından güncellenmiştir.”

Category: Çocuk Sağlığı ve AşılarBy Çocuk Sağlığı Derneği

Author: Çocuk Sağlığı Derneği

Çocuk Sağlığı Derneği, 1964 yılında İstanbul Üniversitesi'nde görevli Prof. Dr. Cihad Tahsin Gürson ve Prof. Dr. Olcay Neyzi önderliğinde bir grup çocuk hekimi ve çocuk sağlığı konusuna ilgi duyan yardımseverler tarafından kurulmuştur.1964 yılındaki kuruluşu sırasında Derneğimiz, "İstanbul Çocuk Sağlığı Derneği" olarak adlandırılmış ve 26.01.1966 tarih ve 6/5907 kanunla "Kamu Yararına Dernek" statüsünü kazanmıştır.

Rotavirüsler çocuklarda en sık ishal ve kusma yapan, son derece kolay bulaşan, (su, salgılar, temas ve hatta havayla bile bulaşır) virüslerdir.

Dünya çapında rota virüslerin her yıl 111 milyonun üzerinde gastroenterit (mide-bağırsak enfeksiyonu) vakasından ve yaklaşık 600.000 ölüm vakasından sorumlu olduğu tahmin edilmektedir. Bu ölüm vakalarının %82’sinin gelişmekte olan ülkelerde olduğu hesaplanmıştır ve bu da her gün yaklaşık 1205 çocukluk çağı ölüm vakasına eşdeğerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde rota virüs hastalığı sıklığının benzer düzeyde olması, bu hastalığın sadece su kalitesi, sağlık önlemleri yada hijyen koşullarını iyileştirmeyle kontrol altına alınamayacağını düşündürmektedir. Şiddetli rota virüs gastroenteritinin güncel tedavisi sıvı-elektrolit kaybının önlenmesidir. Bu tedavi şiddetli ve ölümcül enfeksiyon sayısının azaltılmasına yardımcı olmakla birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, ölüm oranları kabul edilemez düzeyde yüksek kalmaktadır. Bu bulgular, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yüksek hastalık düzeyi ve ilişkili maliyetle birlikte, rota virüs nedenli hastalığı önlemek için yeni, daha etkili halk sağlığı stratejilerine kuvvetle gereksinim duyulduğunu vurgulamaktadır. Aşılamanın, şiddetli rota virüs hastalığı sıklığı üzerinde önemli derecede etkisi olabilecek tek kontrol yöntemi olduğu bilinmektedir.

Bu virüse karşı geliştirilen aşı 2000’li yılların ortalarında rutin uygulamaya girdi. 1990’lı yıllarda aşının ilk geliştirilmesi sırasında rotavirüs enfeksiyonunun kendisi gibi aşının da yan etkisi olarak invaginasyonlar (bağırsak düğümlenmeleri) görülmüştü. Ancak bu durum daha çok 8 aydan büyük çocuklarda aşı denemelerinde ortaya çıktı. Daha sonra denemelerle aşının en etkili olduğu ve en az yan etkinin olduğu yaşın 6 ay altındaki bebekler olduğu saptandı. (İnternette hala aşının deneme dönemindeki yan etkilerine dair eski bilgilere ulaşılabilmekte bu da bilgi kirliliğine neden olarak ciddi kafa karışıklığına neden olmaktadır) Güney Amerika ülkelerinden Brezilya, Arjantin gibi gelişmekte olan ülkelerde rotavirüs aşısı rutin aşı programına girmiş ve hastalığa bağlı hastaneye yatışlar ve ölümler ciddi oranda azalmıştır.

Aşı, 6 aydan küçük bebeklere en az 4, en fazla 8 hafta ara ile 2 dozda uygulanabiliyor. Rotarix marka aşıda bebek 6 aylık olmadan aşılamanın bitirilmiş olması gerekiyor. (Yani bebek 5 aylıkken ilk doz yapılması halinde 6 aylıkken 2. doz yapılamıyor; dolayısıyla o zaman ilk doz da yapılmamalı). Bu zamanlama Rotateq marka aşı için daha farklı: Bu markada en geç aşılama 8 ay olabiliyor. İki doz rotavirüs aşısı arasındaki zaman en az 1 ay an fazla 3 ay olmalıdır.

İdeal aşılama 2. ay ile 3. ayda başlamalı

Rotavirüs aşı uygulaması

Uygulama ise ağız yolu iledir; enjeksiyon şeklinde değildir. Aşıdan sonra hemen beslenme mümkündür; diğer aşılarla birlikte yapılabilir, geçimsizliği yoktur. Aşıyı bebek kusarsa tekrarlanmasına gerek yoktur, içeride kalan 1-2 damla bile koruyuculuğu sağlamaya yeterlidir.

Rotavirüs aşısının yan etkileri

Aşının ağır yan etkisi yoktur. 6 ayın altındaki bebeklerde yapılan rotavirüs aşısına bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığı hastalığa bağlı bağırsak düğümlenmesi sıklığından bile daha azdır. Güvenilirliği yaklaşık %100. Koruyuculuk da %100 civarı.

Ülkemizde iki firmanın rotavirüs aşısı var

Bir üretici firma Glaxo-SmithKline; ürettiği aşının piyasa adı Rotarix®. Doz: 2 ve 4. ayda veya 3 ve 5. ayda: Dikkat: (bu marka aşının ilk dozu en geç 16 hafta (yani 4 aylık) olunduğunda yapılabilir, 16. haftadan, yani 4 aydan sonraya kalınmamalıdır; 4 aylıkken uygulanırsa ikinci doz 5 veya 6. ayın başında yapılabilir ancak daha geç tarihe bırakılamaz)

Bir başka marka da gene Amerikan markası olan Merck Sharp Dohme'un ürettiği Rotateq®. Bu aşıda ise dozlar 2-4-6. aylarda veya 3-5-7. aylarda olabiliyor.

Dikkat!

Aşıya Öyle Bir Zamanda Başlanmalı Ki En Son Dozu En Geç Bebek 32 Haftalık Olduğunda Yapılsın; Daha Geç Kalındıysa Aşıya Hiç Başlanmamalıdır.