Baba Kürtçe Ne Demek
kaynağı değiştir]
| M.Ö. VIII. yüzyılda Urartu | |
|---|---|
 |  |
| Sol Taraf: Kral I. Argişti döneminde Urartu. Sağ Taraf: II. Sarduri döneminde Urartu | |
Ana madde: I. Argişti
I. Argişti iktidarı döneminde Urartular askeri ve ekonomik açıdan tam bir zirve noktasına eriştiler. Batıda ülkenin sınırları genişletilerek Asur ticaret yolları üzerinde kurulmuş yerleşim birimleri ve Transkafkasya'daki Erebuni kalesi Urartu topraklarına dahil edildi. Geliştirdiği sulama kanalları ve yollardan Urartu Krallığı sathında bir ağ inşa etti.
Argiştihinili[değiştir kaynağı değiştir]Urartu Kralı Kullandığı Türev İsimler Babasının adı Hükümdarlık süresi
(MÖ ..) Açıklamalar Urartu Kralının Saltanat Dönemine Rastlayan (MÖ ..) Asur Hükümdarlarının İsimleri Aram Arame, Aramu, Arama MÖ 859 — MÖ 844 Urartu yazıtlarında bahsedilen ilk Birleşik Urartu Devleti'nin kralı. II. Ashur-Natsir-Apal (883 — 859) Lutipri MÖ 844 I. Sarduri'nin babası olup, Urartu kraliyet hanedanı başlatan şahıs olmuştur. Kendisinin hükümdar olup olmadığı belirsizdir. III. Şulmanu-Aşared (III. Salman-Asar, MÖ 858 — MÖ 824) III. Salman-Asar, (III. Şulmanu-Aşared, MÖ 858 — MÖ 824) I. Sarduri Siddur,
I. Seduri,
I. Sarduri Lutipri oğlu MÖ 844 — MÖ 828 Lutipri'nin oğlu ve Urartu Krallığı hanedanının kurucusu olup, Van Kalesi-Tuşpa'yı Urartu Devleti'nin başkenti yapmış ve böylece Urartu ordusunu güçlendirmiştir. İşpuhini İşvuin I. Sarduri oğlu MÖ 828 — MÖ 810 Urartu'da kuvvetli merkezî bir din oluşturabilmek için Asurlular'a karşı direndi. Dinî bir cazibe merkezi konumunda olan Musaşirin (Ar-Di-Ni) Antik Ketini Urartu topraklarına katarak, Urartu'yu bir dinî inanç merkezi haline dönüştürdü. Böylece Urartu baş tanrısı olarak kabul edilen Haldi'ye olan inancın pekiştrilmesini sağladı. Musaşirin'de bulunan Urartu çivi yazısını geliştirdi. Ayrıca, Urartu onun idaresi zamanında daha ma'mur hale gelmeye başladı. V. Şamşi-Adad (V. Şems-î Adad (Güneş Tanrısı)MÖ 823 — MÖ 811) III. Adad-Nirari (MÖ 810 — MÖ 805) Menua Mina İşpuhini oğlu MÖ 810 — MÖ 786 MÖ 820 - 810 yılları arasında babası İşpuhini ile Eş-Naiplik görevini yürüttü. Urartu sınırları genişletilerek ekonomisi geliştirildi. Devrinde birçok sulama kanalları ve yollar inşa edildi. Geliştirdiği sulama kanalları projeleri ve inşa ettirdiği yollardan Urartu topraklarının tüm sathına yayılan bir ağ inşa etti. Şammuramat (Şamiram / Semiramis; Asur Kraliçesi ve Tanrıçası: Aslında bir Med prensesi olan Şammuramat, V. Şamshi-Adad'ın karısı ve III. Adad-Nirari'nin annesi olup oğluna naiplik yaptı ve daha sonra da Asur tanrıçası olarak siyasi yaşamda büyük bir rol oynamağa devam etti; MÖ 805 — MÖ 783) I. Argişti Menua oğlu MÖ 786 — MÖ 764 I. Argişti iktidarı döneminde Urartuların askeri ve ekonomik güçleri doruk noktasına erişti. Batıda ülkenin sınırları genişletilerek Asur ticaret yolları üzerinde kurulmuş yerleşim birimleri ve Transkafkasya'daki Erebuni kalesi Urartu topraklarına dahil edildi. Geliştirdiği sulama kanalları ve yollardan Urartu Krallığı sathında bir ağ inşa etti. IV. Şulmanu-Aşared (IV. Salman-Asar; Salman / Patron / Şulman; IV, MÖ 783 — MÖ 772) III. Aššur-Dan (Güçlü Asur Kralı, 772 — MÖ 755) II. Sarduri II. Siddur, II. Seduri, II. Sarduri I. Argişti oğlu M.Ö. 764 — 735 Batıdaki Urartu sömürgeleri ve III. Tiglat-Pileser'e karşı girdiği savaşı kaybetti ve muhtemelen de savaşta hayatını kaybetti. Bu yenilgi Urartu gücünün bölgede azalmasının başlangıcı oldu. Aššur-Nirari V (Asur'u Kurtarmak için Gelen Kral M.Ö. 754 — M.Ö. 745) III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglatpalasar , III. Tukulti-Apal-Eşarra Eşarra Varisi M.Ö. 744 — M.Ö. 727) I. Rusa II. Sarduri oğlu M.Ö. 735 — M.Ö. 714 Acemice Asurlulara savaş ilân etti. Neticede Asur kralı II. Sargon başarılı bir seferden sonra Urartuların dinî merkezi olan Musaşirin'i fethederek yağmaladı. Bu yenilgilerden sonra I. Rusa bir hançer ile kendini bıçaklayarak intihar etti. V. Şulmanu-Aşared (V. Salman-Asar Salman / Patron / Şulman ; M.Ö. 727 — M.Ö. 722) II. Šarru-Kinu (II. Şarrum-Ken, II. Sargon, Gerçek Kral, M.Ö. 722 — M.Ö. 705) II. Argişti I. Rusa oğlu M.Ö. 714 — M.Ö. 685 Asurlular ile doğrudan çatışmaların önlenebileceğini ispatladı. İnşaatlar, yolllar ve doğuda başarılı askerî harekâtlar yaptı. Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib, M.Ö. 705 — M.Ö. 681) II. Rusa II. Argişti oğlu M.Ö. 685 — M.Ö.﹖639 Ağrı Dağı'nın batısına birkaç başarılı sefer düzenledi. Asurlular'ın zayıflamasını fırsat bilerek Urartulara eskisi gibi zaferler yaşattı. Birçok yeni kaleler inşa etti. İktidarı döneminde Urartu başkenti Tuşpa içinden Rusahinili (Toprak-Kale)'ye taşındı. Aššur-Aha-İddin (Asarhaddon, M.Ö. 681 — M.Ö. 669) Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanapal, Aššurbanipal, Ailein Halefi - Son Büyük Asur Kralı, M.Ö. 669 — M.Ö. 627) III. Sarduri III. Siddur, III. Sardur II. Rusa oğlu M.Ö.﹖639 — M.Ö.﹖625 Urartu gerileme dönemi hükümdârı olup, Asur kraliyet yıllıklarına bahsedilen son Urartu Kralıdır. III. Sarduri devrinde Kimmerler ve Medler yaptıkları akınlar ile Urartuları zayıflattılar ve neticede Urartular Asurlular'a bağımlı bir devlet haline geldi. Aššur-Etel-İlani (Tanrıların Gazisi, 627 — 623) IV. Sarduri IV. Siddur, IV. Sardur III. Sarduri oğlu M.Ö.﹖625 — M.Ö.﹖620 Lutipri tarafından kurulan Urartu İktidar Hanedanı'nın son temsilcisidir. Erimene tarafından iktidardan devrilmiş olma olasılığı yüksektir. Böylece Erimen tarafından yeni bir hanedan başlatılmıştır. Sin-Şumu-Lişir (Mübarek Müreffeh Kral, M.Ö. 627 — M.Ö. Kasım 626) Sin-Şar-İşkun (Korkunç Kral, M.Ö. 623 — M.Ö. 612) Erimena Erimen, Ermina M.Ö.﹖620 — M.Ö.﹖605 Yeni bir Urartu hanedanının kurucusu olmuştur. II. Aššur-Uballit (Aššur-Etel-Şam-irsiti-Ubbalit-su (Göklerin ve Yerin Kahramanı), M.Ö. 612 — M.Ö. 609) Asur Devleti ortadan kalktı. III. Rusa Erimena oğlu M.Ö.﹖605 — M.Ö.﹖595 IV. Rusa III. Rusa oğlu M.Ö.﹖595 — M.Ö.﹖585 Bilinen son Urartu kralıdır. İktidarı döneminde yönetim merkezi Teişebaini'ye taşındı, merkezi otorite devlet sathında güç kaybetti ve Teişebaini'ye doğru büyük göçler yaşandı.
| Urartu Kralı | Kullandığı Türev İsimler | Babasının adı | Hükümdarlık süresi (MÖ ..) | Açıklamalar | Urartu Kralının Saltanat Dönemine Rastlayan (MÖ ..) Asur Hükümdarlarının İsimleri |
|---|---|---|---|---|---|
| Aram | Arame, Aramu, Arama | MÖ 859 — MÖ 844 | Urartu yazıtlarında bahsedilen ilk Birleşik Urartu Devleti'nin kralı. | II. Ashur-Natsir-Apal (883 — 859) | |
| Lutipri | MÖ 844 | I. Sarduri'nin babası olup, Urartu kraliyet hanedanı başlatan şahıs olmuştur. Kendisinin hükümdar olup olmadığı belirsizdir. | III. Şulmanu-Aşared (III. Salman-Asar, MÖ 858 — MÖ 824) | ||
| III. Salman-Asar, (III. Şulmanu-Aşared, MÖ 858 — MÖ 824) | |||||
| I. Sarduri | Siddur, I. Seduri, I. Sarduri | Lutipri oğlu | MÖ 844 — MÖ 828 | Lutipri'nin oğlu ve Urartu Krallığı hanedanının kurucusu olup, Van Kalesi-Tuşpa'yı Urartu Devleti'nin başkenti yapmış ve böylece Urartu ordusunu güçlendirmiştir. | |
| İşpuhini | İşvuin | I. Sarduri oğlu | MÖ 828 — MÖ 810 | Urartu'da kuvvetli merkezî bir din oluşturabilmek için Asurlular'a karşı direndi. Dinî bir cazibe merkezi konumunda olan Musaşirin (Ar-Di-Ni) Antik Ketini Urartu topraklarına katarak, Urartu'yu bir dinî inanç merkezi haline dönüştürdü. Böylece Urartu baş tanrısı olarak kabul edilen Haldi'ye olan inancın pekiştrilmesini sağladı. Musaşirin'de bulunan Urartu çivi yazısını geliştirdi. Ayrıca, Urartu onun idaresi zamanında daha ma'mur hale gelmeye başladı. | |
| V. Şamşi-Adad (V. Şems-î Adad (Güneş Tanrısı)MÖ 823 — MÖ 811) | |||||
| III. Adad-Nirari (MÖ 810 — MÖ 805) | |||||
| Menua | Mina | İşpuhini oğlu | MÖ 810 — MÖ 786 | MÖ 820 - 810 yılları arasında babası İşpuhini ile Eş-Naiplik görevini yürüttü. Urartu sınırları genişletilerek ekonomisi geliştirildi. Devrinde birçok sulama kanalları ve yollar inşa edildi. Geliştirdiği sulama kanalları projeleri ve inşa ettirdiği yollardan Urartu topraklarının tüm sathına yayılan bir ağ inşa etti. | |
| Şammuramat (Şamiram / Semiramis; Asur Kraliçesi ve Tanrıçası: Aslında bir Med prensesi olan Şammuramat, V. Şamshi-Adad'ın karısı ve III. Adad-Nirari'nin annesi olup oğluna naiplik yaptı ve daha sonra da Asur tanrıçası olarak siyasi yaşamda büyük bir rol oynamağa devam etti; MÖ 805 — MÖ 783) | |||||
| I. Argişti | Menua oğlu | MÖ 786 — MÖ 764 | I. Argişti iktidarı döneminde Urartuların askeri ve ekonomik güçleri doruk noktasına erişti. Batıda ülkenin sınırları genişletilerek Asur ticaret yolları üzerinde kurulmuş yerleşim birimleri ve Transkafkasya'daki Erebuni kalesi Urartu topraklarına dahil edildi. Geliştirdiği sulama kanalları ve yollardan Urartu Krallığı sathında bir ağ inşa etti. | ||
| IV. Şulmanu-Aşared (IV. Salman-Asar; Salman / Patron / Şulman; IV, MÖ 783 — MÖ 772) | |||||
| III. Aššur-Dan (Güçlü Asur Kralı, 772 — MÖ 755) | |||||
| II. Sarduri | II. Siddur, II. Seduri, II. Sarduri | I. Argişti oğlu | M.Ö. 764 — 735 | Batıdaki Urartu sömürgeleri ve III. Tiglat-Pileser'e karşı girdiği savaşı kaybetti ve muhtemelen de savaşta hayatını kaybetti. Bu yenilgi Urartu gücünün bölgede azalmasının başlangıcı oldu. | |
| Aššur-Nirari V (Asur'u Kurtarmak için Gelen Kral M.Ö. 754 — M.Ö. 745) | |||||
| III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglatpalasar , III. Tukulti-Apal-Eşarra Eşarra Varisi M.Ö. 744 — M.Ö. 727) | |||||
| I. Rusa | II. Sarduri oğlu | M.Ö. 735 — M.Ö. 714 | Acemice Asurlulara savaş ilân etti. Neticede Asur kralı II. Sargon başarılı bir seferden sonra Urartuların dinî merkezi olan Musaşirin'i fethederek yağmaladı. Bu yenilgilerden sonra I. Rusa bir hançer ile kendini bıçaklayarak intihar etti. | ||
| V. Şulmanu-Aşared (V. Salman-Asar Salman / Patron / Şulman ; M.Ö. 727 — M.Ö. 722) | |||||
| II. Šarru-Kinu (II. Şarrum-Ken, II. Sargon, Gerçek Kral, M.Ö. 722 — M.Ö. 705) | |||||
| II. Argişti | I. Rusa oğlu | M.Ö. 714 — M.Ö. 685 | Asurlular ile doğrudan çatışmaların önlenebileceğini ispatladı. İnşaatlar, yolllar ve doğuda başarılı askerî harekâtlar yaptı. | ||
| Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib, M.Ö. 705 — M.Ö. 681) | |||||
| II. Rusa | II. Argişti oğlu | M.Ö. 685 — M.Ö.﹖639 | Ağrı Dağı'nın batısına birkaç başarılı sefer düzenledi. Asurlular'ın zayıflamasını fırsat bilerek Urartulara eskisi gibi zaferler yaşattı. Birçok yeni kaleler inşa etti. İktidarı döneminde Urartu başkenti Tuşpa içinden Rusahinili (Toprak-Kale)'ye taşındı. | ||
| Aššur-Aha-İddin (Asarhaddon, M.Ö. 681 — M.Ö. 669) | |||||
| Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanapal, Aššurbanipal, Ailein Halefi - Son Büyük Asur Kralı, M.Ö. 669 — M.Ö. 627) | |||||
| III. Sarduri | III. Siddur, III. Sardur | II. Rusa oğlu | M.Ö.﹖639 — M.Ö.﹖625 | Urartu gerileme dönemi hükümdârı olup, Asur kraliyet yıllıklarına bahsedilen son Urartu Kralıdır. III. Sarduri devrinde Kimmerler ve Medler yaptıkları akınlar ile Urartuları zayıflattılar ve neticede Urartular Asurlular'a bağımlı bir devlet haline geldi. | |
| Aššur-Etel-İlani (Tanrıların Gazisi, 627 — 623) | |||||
| IV. Sarduri | IV. Siddur, IV. Sardur | III. Sarduri oğlu | M.Ö.﹖625 — M.Ö.﹖620 | Lutipri tarafından kurulan Urartu İktidar Hanedanı'nın son temsilcisidir. Erimene tarafından iktidardan devrilmiş olma olasılığı yüksektir. Böylece Erimen tarafından yeni bir hanedan başlatılmıştır. | |
| Sin-Şumu-Lişir (Mübarek Müreffeh Kral, M.Ö. 627 — M.Ö. Kasım 626) | |||||
| Sin-Şar-İşkun (Korkunç Kral, M.Ö. 623 — M.Ö. 612) | |||||
| Erimena | Erimen, Ermina | M.Ö.﹖620 — M.Ö.﹖605 | Yeni bir Urartu hanedanının kurucusu olmuştur. | ||
| II. Aššur-Uballit (Aššur-Etel-Şam-irsiti-Ubbalit-su (Göklerin ve Yerin Kahramanı), M.Ö. 612 — M.Ö. 609) | |||||
| Asur Devleti ortadan kalktı. | |||||
| III. Rusa | Erimena oğlu | M.Ö.﹖605 — M.Ö.﹖595 | |||
| IV. Rusa | III. Rusa oğlu | M.Ö.﹖595 — M.Ö.﹖585 | Bilinen son Urartu kralıdır. İktidarı döneminde yönetim merkezi Teişebaini'ye taşındı, merkezi otorite devlet sathında güç kaybetti ve Teişebaini'ye doğru büyük göçler yaşandı. |
Ayrıca bakınız: Urartu kralları listesi