Evde Şeker Ölçümü Değerleri

Gerek Tip I ve gerek Tip II diyabet hastalarında tedavinin başarısı kan şekerinin doğru takibi ile mümkündür. Diyabet hastası da sağlıklı bireyler gibi normal bir yaşam sürdürebilir. Bu öncelikle kan şekeri değerlerinin normal olması ile mümkündür.  Kısa süreli hedefler genellikle kan şekerini ölçme üzerinde yoğunlaştırılmıştır ve buda sağlık kuruluşu dışında hastanın evde kan şekerini ölçmesi ve takip etmesi ile sağlanır. Tüm diyabetli hastalar kan şekerlerini ölçerek uygulanan tedavinin uygunluğu ve yeterliliği konusunda bilgi sahibi olmalıdırlar.

İnsülin ve oral anti diyabetik haplar kan şekerini oldukça etkin biçimde düşüren ilaçlardır. Evde kan şekeri ölçümü tedavinizin etkinliği, doğru ilaç dozlaması, yemek sonrası kan şekeri değişkenlikleri ve şeker düşmesi riski konusunda çok önemli bilgiler verir. Ayrıca şekerleri iyi giden bir diyabetlinin evden ölçüm yaparak iyi sonuçları görmesi de onun diyet ve egzersiz tedavisine uyumunu artıran çok önemli bir motivasyondur. Diyabetli gebelerde sağlıklı çocuk doğmasını sağlayan en önemli ve vazgeçilmez bir metottur.

Ne sıklıkla evde kan şekeri ölçümü yapılmalıdır?

Bu sorunun en doğru yanıtı size ve sizi izleyen doktorunuzun kararına bağlıdır. İnsülin kullanan Tip 1 diyabetik hastalar günde en az 4 kez ölçüm yapıp insülin dozu ve yemek planlarını bir önceki ölçüm sonuçlarına göre yapmalıdırlar. Bu sıklıkta kan şekeri takipleri için özel cihazlar geliştirilmiştir.  

Tip 2 diyabetik, insülin kullanmayan hastalarda gün içindeki kan şekeri oynamaları daha azdır bu nedenle Tip 2 diyabetiklerin Tip 1 diyabetikler kadar sık kan şekeri ölçümü yapmaları genellikle gerekmez. Bu hastalarda sık ölçüm yeni bir tedaviye geçildiğinde, doz ayarlaması yapıldığında ve yaşam biçiminde önemli bir değişiklik olduğunda yapılmalıdır. Bu durumlarda da genellikle kahvaltıdan önce ve akşam yemeğinden önce günde iki ölçüm yeterli olacaktır.  Eğer hap veya insülin kullanmayan bir Tip 2 diyabetli iseniz ya da kan şekeri kontrol altındaysa günde bir kez veya haftada 3-4 kez ölçüm yapabilirsiniz.

Açlık kan şekerlerinin takibi kadar tokluk kan şekerlerinin takibi de çok önemli olduğundan kan şekeri dengesi tam sağlanana kadar günde birkaç kez sağlandıktan sonra haftada birkaç kez tokluk kan şekeri ölçülmelidir. Tokluk kan şekeri yemeğe oturup ilk lokmayı ağzınıza aldığınızdan sonra geçen birinci saatte ölçülen değerdir.

Pek çok diyabetli hasta kan şekerleri düşük veya yüksekken bunu fark ettiğini ve bu yüzden herhangi bir şey hissetmedikleri zaman ölçüm yapmanın gereksiz olduğu iddia ederler. Bunu asla yapmayın ve kan şekeri konusunda hislerinize kesinlikle güvenmeyin, mutlaka ölçüm yapın.

Ne zaman ölçüm yapılmalıdır?
Ne zaman ölçüm yapılması gerektiği de tıpkı ne sıklıkta ölçüm yapılması gerektiği gibi kişisel durumla ilişkilidir. İstediğiniz zaman ölçüm yapabilirsiniz ve bu bize sizin kan şekeri kontrolünüzle ilgili değerli bilgiler verir.

– Kahvaltı, öğlen yemeği ve akşam yemeği öncesi veya çok yenilecek bir ara öğün öncesi
– Yatma saati
– Kahvaltı, öğlen yemeği ve akşam yemeğinden bir saat sonra
– Gece yarısı 2-3.00 sıraları

Bunun dışında ekstra ölçüm zamanları:
– Hastalığınızda
– Kan şekerinizin düşük olmasından kuşkulandığınızda
– Uzun yolda otomobil kullanmadan önce veya yolculuk sırasında
– Fiziksel aktivitenizin fazla olduğu zamanlarda
– Kan şekerinizde oynamalar olduğunda
– İlaç, diyet ve egzersiz planlarınızı değiştirdiğinizde
– Kilo alıp, verme durumunda
– Gebelikte veya gebelik planlıyorsanız
– Düşük kan şekeri belirtilerini algılamada problem varsa.

Kan şekeri hedefleri

Sizin için en doğru olan kan şekeri hedeflerinizi doktorunuz belirleyecek olmakla birlikte; diyabetik bir hastanın kan şekerinin yemeklerden önce 90-120 mg/dl, yatma zamanı ise 100-140 mg/dl olması hedeflenir. Tokluk kan şekeriniz ise 140-160 aralığını hedeflemelidir.

HbA1C nedir?

Bu yazının konusu olmamakla birlikte üç aylık ortalama şeker diye de basitçe tanımladığımız HbA1C tedavinin başarısını gösteren en önemli testtir. Doktorunuz uygun aralıklarla bu testi size yaptıracaktır. HbA1C, tedavinin başarısını ve oluşabilecek diyabetik hasarların şiddeti ve hızını çok kolaylıkla gösterebilecektir.

Hedef açlık, tokluk kan şekerleri ve HbA1C değerlerine ulaşılması veya olabildiğince yaklaşılması hastalık kontrolünü kolaylaştırır komplikasyonların gelişmesini önler.

Ölçüm değerleri mutlaka yazılı olarak kaydedilmeli ve saklanmalı, düzeni aralıklarla hekiminizle paylaşılmalıdır.  Asla ‘Ne yaparsam yapayım kan şekerlerim yüksek çıkıyor’ düşüncesine kapılmayın. Kötü bir sonuç görmemek için kan şekerini ölçmekten korkan hastalar sıklıkla görülür. Bu bir sorun karşısında başını kuma gömmekten farksız bir davranıştır. Doğru bir planlama ile düşmeyecek kan şekeri yoktur.

Kendi kendine kontrol ne demektir? Faydaları nelerdir?

Diyabette metabolik kontrolün sağlanması amacı ile diyabetlinin kendi kendine glisemi , glikozuri ve keton takibini yapması self monitoring veya home monitoring olarak tanımlanmaktadır. Diyabetik hastanın evde kendi kendine takip yapması kolay ve ucuz glisemi kontrolü sağlar, hipoglisemi ve hiperglisemini ataklarının tespiti ve gerekli önlemlerin alınması , komplikasyonların erken tanısı ve gelişiminin geçiktirilmesi veya önlenmesi açısından önemlidir. Diyet, egzersiz ve kan şekeri düzeyleri ile bağlantılı olarak hastanın eğitimine yardımcı olur, hastanede yatış sıklığını ve yatış süresini azaltır, daha esnek bir yaşam sürdürmesini sağlar. Evde glisemi takibi kısa ve uzun dönemde, diyabetin takip ve tedavi maliyetini azaltmaktadır. Bu nedenle Amerika Bileşik Devletleri başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde strip (şeker ölçüm çubuğu) ile şeker ölçüm cihazının   masrafları devlet ve sigorta kuruluşları tarafından diabetik hastaya ücretsiz olarak verilmektedir. Umudumuz bu uygulamanın en kısa zamanda ülkemizde de yaygınlaştırılmasıdır.
 

Kan şekeri takip yöntemleri nelerdir?

Evde kendi kendine kontrolünü yapan diyabetli görsel yöntemle veya şeker ölçüm cihazları yardımı ile kan şekeri takibini yapabilmektedir. Görsel yöntemde, ucuna glikoz oksidaz emdirilmiş test çubukları (stripler) kullanılır. Strip üzerine parmak ucundan kan damlatılır. Glisemi düzeyine göre strip üzerinde oluşan renk değişikliği strip kutusu üzerindeki renk kataloğu ile karşılaştırılması sonucu glisemi ölçülür. Kan şekeri ölçüm cihazı gerektirmeyen bu yöntem güvenilir ve ucuz olması nedeni ile kullanılmaktadır.
Şeker ölçüm cihazları ile kan şekerinin ölçümünde görsel yöntemdeki gibi stripler kullanılmaktadır. Çeşitli ölçüm cihazları mevcuttur ve her alet için belirli bir strip veya kartuş kullanılmaktadır. Benzer olmakla birlikte her alet için farklı kullanma talimatı mevcuttur.

Evde kan şekerİ ölçüm sıklığı ne olmalıdır? 

Kan şekeri ölçüm sıklığını diyabetlinin ihtiyacları belirler. İnsülin pompası veya insülin enjeksiyonu kullanan ve gebe olan diyabetikler glisemi kontrolü sağlanana kadar hergün günde 4 kez glisemi ölçümü yapmalıdır. Ölçümlerin sabah kahvaltısından, öğle ve akşam yemeğinden ve gece öğününden önce yapılması önerilir. Glisemi kontrolü sağlandığında ölçümlerin sıklığı haftada 3-4 kez yapılabilir. 
Glisemi kontrolü olmayan ve insülin kulanmayan tip 2 diyabetiklerin sabah kahvaltıdan önce ve öğünden 2 saat sonra postprandial glisemi takibi yapması gereklidir. Glisemi kontrolü sağlanan tip 2 diyabetikler glisemi kontrolü için yalnız idrarda şeker ölçümü yapabilirler.
 

Diyabet günlüğü nedir? Nasıl kullanılır?

Diyabetlinin evde yaptığı glisemi , glikozuri ve keton ölçümlerini kaydetmek için kullandığı defter diabet günlüğüdür. Bu kayıtlarda ölçüm tarihi, ölçümün yapıldığı saat, ölçüm sonucu, insülin veya ağızdan alınan şeker düşürücü hapların alındığı zaman ve dozu, glisemi sonucunu etkilediği düşünülen herhangi bir olayın (öğün ve/veya fiziksel aktivite düzeyinde değişiklik , stres) yer alması sonuçların hekim, diyetisyen ve diabet eğitimcisi tarafından değerlendirilmesi ve tedavi değişikliğinin yeniden planlanması için önemlidir.
 

Evde kan şekeri (glisemi) takibi güvenilir mi ?

Önerilen talimatlara uygun olarak yapıldığında evde yapılan ölçüm sonuçları güvenilirdir. Cihaz güvenirliliği için kontrol çubuğu ve kontrol sıvıları mevcuttur. Ayrıca sonuçlar laboratuvar değerleri ile de karşılaştırılarak cihazın güvenirliliği ölçülebilmektedir. 
Cihaz ve striplerin güvenirliliğinde duyarlılık ve doğruluk kavramları kullanılmaktadır. Aynı kan örneği ile ardarda yapılan ölçümlerde, ölçümlerin arasındaki fark değeri % 5'i geçmemelidir. Bu duyarlılık testidir, cihaz ve striplerin kendi kendini doğrulaması anlamına gelmektedir. Sonuçlar referans laboratuvar sonuçları ile karşılaştırıldığında aradaki fark % 15'i geçmiyorsa sonuçların doğruluğundan emin olunabilir.
 

Evde idrarda glikoz (glikozüri) kontrolü nasıl yapılır?

Evde glikozüri ölçümü, glisemi düzeyinin tayini için kullanılabilecek en hassas yöntem olmamakla birlikte kan şekerinin ölçülemediği durumlarda hiç bir ölçüm yapılmamasından iyidir. Kan şekeri belli bir eşik değerini geçince (böbrek eşiği) idrarda şeker çıkar, bu değer genelde 180 mg/dl dir. Böbrek eşiği değeri bireyden bireye değişebildiği gibi değişik yaş grupları için de farklı değerlerdedir bu nedenle glikozüri ölçümü kan şekeri sonucunu tam olarak yansıtacak güvenirlilikte değildir.
Evde glikozüri ölçümü için glisemi ölçümündeki gibi stripler kullanılır. İdrar stripi idrar yaparken akan idrara 2 saniye tutulur. Daha sonra stripteki fazla idrarı atmak için strip üzerine vurulur. Kullanılan strip talimatında önerilen süre kadar bekledikten sonra strip üzerinde oluşan renk, strip kutusu üzerindeki renk skalası ile karşılaştırılarak sonuç okunur ve hasta bu sonucu diabet günlüğüne kaydeder.
 

Diyabetliye hangi durumlarda keton testi yapması önerilir?

Keton testi, ketoasidozu önleme olanağı sağlaması açısından özellikle tip 1 diyabetliler için önem taşır. Kendi kendini kontrol amacı ile evde glisemi ve glikozüri takibinin yanısıra, keton ölçümünün ne zaman ve nasıl yapılacağı konusunda diyabetli eğitilmelidir.
Kan şekeri 240 mg/dl'yi aşarsa, herhanngi bir enfeksiyon durumunda, mide bulanması ve kusma varsa, kan şekerinin yüksekliğini gösteren belitiler ( çok su içme, çok idrara çıkma, ağız kuruması gibi) varsa , hamilelik ve aşırı stress altında olma söz konusu ise diyabetlinin evde keton testi yapması gerekmektedir. Yapılan test sonucu pozitif çıkarsa hastanın doktoru veya diabet eğitimcisi ile acil olarak bağlantı kurması gerekmektedir.
 

Keton testi nasıl yapılır?

Keton testi ölçümü idrarda glikoz ölçüm yöntemine benzer. Keton testi için gerekli strip idrar örneğine daldırılır, kullanma talimatında belirtilmiş süre kadar bekletilir. İdrarda keton varsa strip ucunda renk değişikliği oluşacaktır. Bu renk strip kutusu üzerindeki renk skalası ile karşılaştırılır. Eğer idrarda orta veya yüksek miktarda keton olduğunu gösteren renk değişikliği oluştuysa hasta hemen doktoruna haber vermelidir.
 

Kendi kendine kontrolde hastanın nelere dikkat etmesi gerekmektedir?

Evde glisemi, glikozüri ve /veya keton ölçümü yapan bir diabetlinin kesinlikle diabet günlüğü kullanması gerekmektedir. Hastaya bu günlüğün nasıl kullanılacağı açıklanmalıdır. Kullandığı şeker ölçüm cihazının duyarlılık ve doğruluğunun belirli zaman aralıkları ile ve her yeni strip kutusu alınışında kontrol edilmesi gerektiği konusunda bilgi verilmelidir. Striplerin aşırı nem,ışık ve sıcaktan etkilenebileceği bu nedenle kutu kapağının iyi kapatılması ve özellikle yaz aylarında serin yerde muhafaza edilmesi, kutu üzerinde belirtilen son kullanım tarihi geçmiş striplerin kullanılmaması, kullanım talimatlarının tam olarak okunması gerektiği hastaya söylenmelidir.

FACEBOOK'TA PAYLAŞ TWITTER'DA PAYLAŞ28

Şeker hastalarının evde kendi kendilerine kan şekeri düzeylerini takip etmesi, kolay ve ucuz kan şekeri kontrolü sağlar. Ayrıca hipoglisemi ve hiperglisemi ataklarının tespit edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması, şeker hastalığına bağlı olarak gelişebilecek istenmeyen olayların erken teşhisi ve gelişiminin geciktirilmesi veya önlenmesi açısından önemlidir.

Kan şekeri takip yöntemleri nelerdir?

Evde kendi kendine kontrolünü yapan hasta görsel yöntemle veya şeker ölçüm cihazları yardımı ile kan şekeri takibini yapabilir.

• Görsel yöntemde test çubukları (stripler) kullanılır. Strip üzerine parmak ucundan kan damlatılır. Kan şekeri düzeyine göre strip üzerinde oluşan renk değişikliği strip kutusu üzerindeki standart renk kataloğu ile karşılaştırılarak kan şekeri ölçülür. Kan şekeri ölçüm cihazı gerektirmeyen bu yöntem güvenilir ve ucuz olması nedeni ile kullanılmaktadır.
• Şeker ölçüm cihazları ile kan şekerinin ölçümünde ise yine görsel yöntemdeki gibi stripler kullanılmaktadır. Çeşitli ölçüm cihazları mevcuttur ve her alet için belirli bir strip veya kartuş kullanılmaktadır. Benzer olmakla birlikte her alet için farklı kullanma biçimi mevcuttur.

Evde kan şekeri ölçüm sıklığı ne olmalıdır?

Kan şekeri ölçüm sıklığını şeker hastasının ihtiyaçları belirler.

• İnsülin pompası veya insülin enjeksiyonu kullanan ve gebe olan hastalar şeker kontrolü sağlanana kadar her gün günde en az 3-4 kez kan şekeri ölçümü yapmalıdır. Ölçümlerin sabah kahvaltısından, öğle ve akşam yemeğinden ve gece öğününden önce yapılması önerilir. Kan şekeri kontrolü sağlanmış olsa bile ölçümlere devam edilmelidir.
• Kan şekeri kontrol altında olmayan ve insülin kullanmayan tip 2 şeker hastalarının sabah kahvaltıdan önce ve öğünden 2 saat sonra kan şekeri takibi yapması gereklidir.

Ancak her hastanın ihtiyaçları ve özellikleri farklı olduğu için ölçümlerin ne sıklıkta yapılması gerektiği konusunda doktora danışılmalıdır. Evde yapılan ölçümlerde kan şekeri sürekli yüksek çıkıyorsa ya da sık sık normal değerlerin altına düşüyorsa (hipoglisemi) doktorun tedavide değişiklik yapabileceği unutulmamalıdır.

Referans: 1. Türkiye Diyabet Vakfı. http://www.turkdiab.org/page.aspx?u=1&s=24. Son erişim tarihi 23 Temmuz 2015.

Şeker Hastalığı Kalp ve Damar Sistemini Nasıl Etkiler?Doğru Bilinen Yanlışlar - Şeker Hastalığı