Salavatı Kübra Türkçe

Нижнее меню

Нижнее меню

ÖZET Ömer Seyfettin, Türk hikâyeciliğin en önemli isimlerinden birisidir. Olayların yaşandığı dönemle ilgili bize çeşitli ipuçları veren Maupassand tarzındaki kısa, yer yer mizahi hikâyeleri; sade bir Türkçe ile yazıldığı için günümüze kadar çok okunagelmiş ve klasikleşmiştir. Bazı öykülerinde kendi çocukluk anılarına yer vermesi, bazılarında da çocuk kahramanları anlatması; onun bir çocuk edebiyatçısı olarak algılanmasına neden olsa da yaşadığı 36 yıllık kısa ömründe, yazarın çocuk edebiyatçısı olma gibi bir amacı olmamıştır. Bu çalışma ile Ömer Seyfettin’in seçme hikâyelerindeki çocuk ve çocukluk unsuru; hikâyelerdeki olay, kurgu, dil ve anlatımın çocuklar üzerinde meydana getireceği olası etkiler incelenerek yazarın çocuk edebiyatındaki yerinin sorgulanması amaçlanmıştır. 'ü aşkın hikâyesi mevcut olmasına karşın çocukların, yazarı sadece birkaç bilindik hikâyesinden tanıdığı gerçeğinden yola çıkarak kütüphanelerin çocuk kitaplıklarında sıkça görülen on dokuz (19) hikâye, bu kıstaslara göre incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Değerlendirmeye alınan öyküler şunlardır: Diyet, Kaşağı, And, Gizli Mâbed, Forsa, Bomba, Kütük, Başını Vermeyen Şehit, Ferman, Pembe İncili Kaftan, Topuz, İlk Cinayet, Yalnız Efe, Perili Köşk, Üç Nasihat, İlk Namaz, Yüksek Ökçeler, İlk Düşen Ak, Falaka. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi desenine uygun olarak yürütülmüş, elde edilen bulgular betimsel analizlerle yorumlanmıştır. Yapılan incelemelerde bu hikâyelerden yalnızca 7’sinin (Kaşağı, And, İlk Cinayet, İlk Namaz, Yalnız Efe, İlk Düşen Ak ve Falaka) çocuk ya da çocukluk ile alakalı olduğu, geri kalanlarda herhangi bir çocuk figürü içermediği ya da çocukluk kavramı ile ilgili olmadığı; hatta “Topuz, Başını Vermeyen Şehit, Bomba, Ferman” hikâyelerinde çocuklar bir yana, yetişkinlerin bile okurken ürperecekleri bazı şiddet ve ölüm sahneleri içermesi dolayısıyla çocuk psikolojisi açısından sakıncalı olarak değerlen¬dirilebilecek şiddet unsurlarının yer aldığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Ömer Seyfettin, çocuk edebiyatı, çocukluk, öykü ve çocuk psikolojisi, hikâye.

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РФ БАШКИРСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ РАЗВИТИЯ СОВРЕМЕННОЙ ГУМАНИТАРНОЙ НАУКИ (К ЛЕТИЮ ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН И ЛЕТИЮ БАШКИРСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА) Материалы V Международной научно-практической конференции студентов, магистрантов, аспирантов и молодых ученых (г. Уфа, апреля г.) Уфа РИЦ БашГУ  УДК / ББК Печатается по решению кафедры русской и сопоставительной филологии факультета башкирской филологии и журналистики БашГУ. Протокол № 8 от г. Редакционная коллегия: доктор филол. наук, проф. Ф.Г. Фаткуллина (отв. редактор); кандидат филол. наук, доц. Усманов Р.Ш (зам. отв. редактора); технический секретарь: Хамитова З.З. Теоретические и практические проблемы развития современной гуманитарной науки: Материалы V Международной научно-практической конференции студентов, магистрантов и молодых ученых апреля г., Уфа / отв. ред. Ф.Г. Фаткуллина. – Уфа, – с. Сборник содержит материалы, посвященные актуальным проблемам современной гуманитарной науки: языковой и дискурсивной деятельности, переводу и межкультурной коммуникации, литературоведению и коммуникативным процессам в журналистике. Материалы конференции адресованы аспирантам, студентам, специалистам и преподавателям гуманитарных дисциплин. Материалы публикуются в авторской редакции, и редколлегия не несёт ответственности за содержание авторских материалов. УДК / ББК © Коллектив авторов, 2  December 20, Ed. Ed. R.A. Gazizov. - Ufa: RIC BashGU, 2. O’Hagan, Minako. () “Towards a Cross-Cultural Game Design: an Explorative Study in Understanding the Player Experience of a Localised Japanese Video Game”. The Journal of Specialised Translation pp. 3. Nord, Christiane. () Translating as a Purposeful Activity. Functionalist Approaches Explained. Manchester: St. Jerome. © seafoodplus.infoova, Sevilay TAY2 BAŞKURT, KAZAK EDEBİYATLARINDAN İKİ ESERİN KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYAT BİLİMİ ÇERÇEVESİNDE MUKAYESESİ Özet: Karşılaştırmalı edebiyat hem millî hem de milletlerarası iki türün karşılaştırılabileceği ve onların çeşitli yönlerd en benzerliklerini, farklılıklarını ya da ortaklıklarını tespit etme imkânı sağlayan bilim dalıdır. Karşılaştırmalı edebiyatın konuları çerçevesinde yapılan bir araştırmanın neticesinde o milletle veya eserle ilgili kültürel etkileşimin boyutları görülür ve bu aynı zamanda iki millet arasında kurulmuş olan bağları da sağlamlaştırır. Dünyada ve Türkiye’de karşılaştırmalı edebiyat alanında birçok çalışma yapılmakta, kitaplar ve makaleler yayımlanmakta hatta karşılaştırmalı edebiyat çeşitli üniversitelerde bilim dalı olarak dahi okutulmaktadır fakat yine de kuramsal anlamda bir araştırma yöntemi olarak yeterince bilinmemektedir. Bu makalede öncelikle karşılaştırmalı edebiyat terimi, kapsamı ve çalışma alanları ile ilgili tanıtıcı genel bilgilere yer verilmiştir. Ardından Sovyet dönemi Başkurt yazarlarından olan Zeynep Biişeva hakkında bilgiler aktarılıp sonrasında yazarın ‟Aşk ve Nefret ˮ () adlı hikâyesinin kısa özeti verilmiştir. Makalenin devamında yine Sovyet dönemi yazarlarından biri olan Kazak milletine mensup Berdibek Sokpakbayev’in hayatına dair bilgiler verilip yazarın ‟Çocukluk Dönemine Sayahat ˮ () adlı eserinde yer alan on bir hikâyenin kısa özeti verilmiştir. Daha sonra özeti verilen her iki eserde ön plana çıkan konu ve temalara değinilerek bunlar arasındaki benzer ve farklı noktalar saptanmıştır. Sonuç olarak aynı dönem ve aynı şartlar altında verilen bu eserlerin konuları açısından belli noktalarda benzerlikler gösterdiği fakat yazarların çoğunlukla birbirlerinden farklı temalar üzerinde yoğunlaştıkları görülmüştür. 2 Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, SBE, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü YL, Niğde – Türkiye, [email protected] 17  Anahtar kelimeler: Karşılaştırmalı edebiyat, Kazak, Başkurt, hikâye, Sovyet dönemi СРАВНЕНИЕ ДВУХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ БАШКИРСКОЙ И КАЗАХСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ (В РАМКАХ СРАВНИТЕЛЬНОЙ ЛИТЕРАТУРЫ) Аннотация: Сравнительная литература - это отрасль науки, которая позволяет сравнивать как национальные, так и международные два типа и выявлять их сходства, различия и партнерства в различных аспектах. В результате исследования, проведенного в рамках сравнительной литературы, рассматриваются аспекты культурного взаимодействия с этой нацией или произведений, что также укрепляет связи, установленные между двумя нациями. Ряд исследований, проведенных в области сравнительной литературы в мире и в Турции, даже опубликовали книги и статьи учат сравнительную литературу в различных университетах, как и наука, но она все еще недостаточно известен как метод исследования в теоретическом смысле. В этой статье, в первую очередь, дается общая информация о сравнительной литературе, ее объеме и областях исследования. Затем была передана информация о Зейнепе Бийшевой, которая является одним из писателей башкирского периода советской эпохи и была дана её рассказ «Любовь и ненависть» (). В следующей статье была приведена жизнь Бердибека Сокпакбаева, члена казахской нации, советского писателя и дано краткое изложение одиннадцати рассказов в «Путешествие в детство» (). После этого произведения и темы, которые выходят на первый план в обеих произведениях, суммируются и сходятся, и между ними определяются различные точки. В результате видно, что эти произведении, которые были представлены в один и тот же период и в одинаковых условиях, показали сходство по предметам, но авторы в основном сосредоточились на разных темах. Ключевые слова: сравнительная литература, казах, башкир, рассказ, советский период 1. GİRİŞ Edebiyat eserlerini inceleyen, araştıran edebiyat biliminin bir dalı, karşılaştırmalı edebiyat bilimi, Batı dillerindeki terimiyle komparatistiktir (Aytaç, s. 15). ’dan sonra gelişen ‘karşılaştırmalı edebiyat’ edebiyat incelemelerinde araştırmacılara yeni ufuklar açar. Sistematik bir tanıma ulaşmada çeşitli zorluklarla karşılaşan ‘karşılaştırmalı edebiyat’ terimi farklı inceleme alanlarını ifade eder. İlk olarak “sözlü edebiyat incelemesi, halk masallarındaki temaların eserden esere geçişi ve bu temaların ‘yüksek seviyedeki edebiyat’ta nasıl işlendiğini inceleyen alan” 18 anlamında kullanılır. Terimin bir diğer anlamı Goethe’nin ‘weltliteratur’ teriminin çevirisi olan Yeni Zelanda’dan İzlanda’ya kadar bütün bir beş kıta edebiyatının incelenmesi gerektiği manasında alınan “dünya edebiyatı” teriminden kaynaklanır. Karşılaştırmalı edebiyat terimine, “iki veya daha çok edebiyat arasındaki benzerlik, farklılık, tesir, yakınlık gibi ilişkileri inceleyen alan” anlamı, Fernand Baldensperger başkanlığında Revue de littérature comparée çevresinde toplanan Fransız karşılaştırmacılar tarafından verilir (Kefeli, s. ). Karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarının mutlaka iki farklı dile ve kültüre ait imgeler, konular, tipler, türler, eserler ya da şairler/yazarlar üzerinde yapılması gerektiğini savunanlar yanında; bu çalışmanın millî edebiyatların sınırları içerisinde yapılabileceğini savunanlar da vardır. Başlangıçta kimi araştırmacılar tarafından Fransız ekolü olarak da adlandırılan ilk görüş, sonraları Amerikan ekolü olarak da kabul edilen ikinci görüş daha çok ilgi görmüştür. Farklı görüşleri savunanlar olmakla birlikte, genel kanaate göre karşılaştırmalı edebiyatın konusu hem millî hem de milletlerarası nitelikte olabilir. Şöyle ki, yerli bir eseri yabancı bir eserle karşılaştırmak mümkün olduğu gibi, yerli bir eseri yine yerli ama farklı bir döneme ait başka bir eserle karşılaştırmak da mümkündür. Hatta aynı döneme veya aynı şâire/yazara ait iki eser de karşılaştırılabilir. Yeter ki aralarında karşılaştırma yapmaya elverişli bir ilişki (benzerlik ya da farklılık) bulunsun. “Çünkü komparatistiğin esprisi, birden çok eseri çalışma konusu yapmakla bakış açısını genişletmektir (Bayram, s. ). 2. ZEYNEP BİİŞEVA (ЗӘЙНӘБ AБДУЛЛA ҠЫҘЫ БИИШЕВА ) Romancı, şair, oyun yazarı Zeynep Biişeva, Başkurdistan’ın Kügersin Bölgesi’nin Töyömbet köyünde 2 Ocak tarihinde dünyaya gelmiştir. Çocukluk yaşlarından itibaren hayatın acı ve sert gerçekleriyle yüzleşen yazar, üç yaşında annesini, on bir yaşından babasını kaybetmiş, ilkokula da ancak on iki yaşında başlayabilmiştir. Devrim yıllarında fakir, öksüz ve yetim köylü çocuğu olan yazar Ütkän Yuldar, Uẕğan Yıldar (Geçmiş Yollar, Geçmiş Yıllar) adlı otobiyografik denemesinde çocukluk yıllarını hatırlamayı hiç sevmediğini fakat o günlerin asla unutulamayacağını dile getirmiştir. Yırlayım Min (Türkü Söylüyorum Ben) adlı şiirinde hayat karşı tutumunu derin ve sert bir üslupla dile getirmiştir. Başkurt Sovyet edebiyatının seçkin temsilcilerinden biri olan yazar, Sovyet döneminde ve rejimin ideolojik şartlarında yetişip eserler vermiştir. Edebî türlerin birçoğunda kalemini ustaca oynatan yazarın 60’tan fazla kitabı yayımlanmıştır. Zeynep Biişeva, yılında yani 16 yaşında Milli Pedagoji Enstitüsüne başlamıştır. Burayı bitirince yılları arasında Temyasovo Baymakskogo (Times) bölgesinde ilkokul öğretmeni olarak çalışmıştır. yılında Pioner, yılına kadar da Başkurt Kitap Neşriyatı’nda editör olarak çalışmıştır. 19 yılları arasında Udarnik ve Salavat Bölgesi’nin Gazetesi isimli gazetelerin editörlüğünü eş zamanlı olarak yürüten Biişeva, yılında önce Radiokomitte’de (Radyo Komitesi) editör, daha sonra ise Başkurt Kitap Neşriyatı’nın çocuk edebiyatı bölümünde müdür olarak çalışmıştır. yılları arasında editörlüğünü yaptığı Qızıl Başqortostan (Kızıl Başkurdistan) isimli gazetede yazılar kaleme almıştır. İlk hikâyesini yılında Pioner isimli dergide yayımlamıştır. Yazarın ilk kitabı ise yılında yayımladığı Mal’chik Partizan (Partizan Delikanlı) isimli kitaptır. Zeynep Biişeva’nın eserleri, edebî kalıpların dışına çıkarak Sovyet edebiyatında, dolayısıyla Başkurt edebiyatında yeni bir çığır açmıştır. Daha sonra Duṣ Bulayıq (Dost Olalım), Kǚnhılıv (Künhılıv), Gǚlyamal (Gülyamal), Säyīr Kīşī (Tuhaf Kişi), Uyẕar, Uyẕar (Düşünceler, Düşünceler) gibi keskin polemik ruhlu hikâyelerini kaleme almıştır. Z. Biişeva’nın yazdığı Mǚhäbbät häm Näfrät (Sevgi ve Nefret), Näẕīr (Nedir), Tılsımlı Quray (Tılsımlı Kuray) gibi dramatik eserler, şekil ve uslûp yönünden Başkurt Sovyet edebiyatında yeni bir dönemin başlangıç eserleri olma özelliğindedirler. Bu eserlerdeki karakterlerin tarzı, geniş bir şekilde genelleştirilip felsefi sembollerle renklendirilmiştir. Z. Biişeva, Yaqtığa (Aydınlığa) isimli trilogiya (üçleme roman) eserlerinde hȃsıl ettiği, Kämhĭtĭlgändär (Aşağılananlar), Ŭlŭ Ĭyĭk Buyında (Ulu İyik Boyunda), Yĭmĭş (Yemiş) romanları, Moskova neşriyatında yüzbinlerce baskı yaparak dünya edebiyatındaki yerini almıştır. Trilogiya eserlerinin yanında Z. Biişeva roman, uzun hikâye, kısa hikâye, piyes, şiir, masal, tercüme eser, edebî makale ve deneme türlerinde; bir gazeteci şahsiyet olarak da toplumsal makale ve röportaj türlerinde kalemini ustaca kullanıp eserler vermiştir. Önemli yapıtlarından bir diğeri ise yılında iki cilt halinde yayımlanan ve sayfadan oluşan Başkurt Dilinin İzahlı Sözlüğü adlı eseridir. Ayrıca bu eserler günümüzde de tesirini kaybetmemiş, Başkurt Sovyet edebiyatının klâsikleri arasına girmiştir. Başkurdistan’ın Ufa’dan sonra ikinci büyük şehri olan Sterlitamak’taki bir üniversiteye Zeynep Biişeva’nın adı verilmiştir (Karagöz, s. ). Yazar 24 Ağustos yılında Ufa’da vefat etmiştir (LiveLib, ). 3. ‟AŞK VE NEFRET (МӨХӘББӘТ ҺӘМ НӘФРӘТ)ˮ METNİNİN ÖZETİ3 Deniz kenarında bir balıkçı köyü varmış. Bu köyde insanlar geçimini balık avlayarak sağlarmış. Köyde tanınan biri olan Yulaman adlı ihtiyar adam da her gün deniz kıyısına gider kendine ve torunu Zölhize’ye balık avlayıp evine dönermiş. İhtiyar denizin o muazzam güzelliğine hayranmış. Bir gün Yulaman’ın oğlu olan Buranşa denize açılmak için hazırlık yapıyormuş. O sırada ihtiyar Yulaman oğlunun yanına gidip ona hava şartlarının kötüye gittiğini, denize açılmasının tehlikeli olacağını söylemiş. Genç Buranşa babasının bu endişelerinin yersiz olduğunu 3 Zeynep Biişeva’nın ‟Dus Bulayıqˮ adlı eserinde yer alan kısa hikâyelerden birisidir. 20 düşünerek dediklerine kulak asmamış. İryiğit ve Gilman adlı iki balıkçı arkadaşını da yanına alarak o gün denize açılmış. Babasının dediği gibi hava gitgide kötüleşmiş ve fırtına çıkmış. İryiğit’in gemisi fırtınayla alabora olmuş. O sırada arkadaşları Gilman denize düşmüş. Buranşa da gemisini denizin fırtına görmeyen bir yerine çekip dümeni İryiğit’e vermiş ve yüzerek Gilman’ı kurtarmaya gitmiş. Lakin şiddetli dalgaların içinden Gilman da Buranşa da kurtulamamış. Fakat hain ve korkak İryiğit Buranşa’ya yardım edebilecekken kendi canını tehlikeye atmayıp gemide öylece durmuş. Göz göre göre Buranşa ve Gilman’ın ölmesine izin vermiş. Fırtına dindikten sonra Buranşa’nın gemisiyle köye dönen İryiğit’i görenler olanları anlamış. Aynı gece İryiğit, Buranşa’nın karısını da yanına alarak köyden kaçmış. Bu kadar acının üst üste gelmesini kaldıramayan Buranşa’nın annesi çok geçmeden dünyaya gözlerini yummuş. Biricik torunu Zölhize ile yapayalnız kalan ihtiyar Yulaman içindeki acıyla yaşamaya devam etmiş ve torununu büyütmüş. Elbette, Zölhize’ye babasının ölümüne göz yuman o alçak adamla kaçıp giden annesinden bahsetmemiş. Zölhize babası ölünce annesinin de bu acıya dayanamayarak öldüğünü sanıyormuş. Yıllar böylece geçip gitmiş ve Zölhize büyüyüp çok güzel bir kız olmuş. Bir gün köye çok yakışıklı bir delikanlı gelmiş. Zölhize bu delikanlıyı görünce ona âşık olmuş. Elbette Zölhize’nin güzelliği karşısında bu delikanlı da büyülenmiş. Artık bu delikanlı köye daha sık gelir olmuş. Bunu öğrenen ihtiyar Yulaman durumun ne kadar kötü olduğunu anlamış çünkü bu genç, Buranşa’yı ölüme terk eden o korkak İryiğit’in oğlu Aznagolmuş. Ne yaptıysa da Zölhize’yi bu sevdadan vazgeçirememiş. Aznagol ve Zölhize’nin evlenmesine izin vermiş. Düğünleri yapıldıktan sonra Aznagol Zölhize’yi alıp başka bir şehre götürecekmiş fakat bir şeyi görmezlikten gelmişler: O köyde yıllardır süregelen katı bir gelenek varmış. Bu geleneğe göre bir kadın asla gemiye binip denize açılamazmış. Çünkü denizin, içinde kadın olan her gemiyi batıracağına inanılıyormuş. Fakat ne Zölhize ne Aznagol bunu ciddiye almamış. Zölhize ve Aznagol gemiye binip köyden ayrılmışlar. Denizde yol alırlarken yavaş yavaş fırtına çıkmaya başlamış ve giderek etkisini arttırmış. Zavallı Zölhize başına geleceklerden habersiz bir şekilde geminin kendine ayrılan odasında oturuyormuş. Geminin kontrolünü sağlamakta zorlanan Aznagol’u ölüm korkusu sarmaya başlamış. Öte yandan geminin kürekçi tayfası Aznagol’un yanına gelip ona Zölhize’yi gemiden atmaları gerektiğini yoksa onunla beraber kendisini de atacaklarını söylemiş. Bunu duyan Aznagol da tıpkı babası gibi kendi canını kurtarmak uğruna Zölhize’nin ölümüne göz yummuş. Kürekçiler Zölhize’yi kollarından tutup sürükleye sürükleye gemisini üstüne çıkarmış. Ne olduğunu anlamayan Zölhize Aznagol’a onu kurtarması için yalvarmış lakin Aznagol hiçbir şey yapmamış. O an Zölhize’nin kalbini dolduran aşkın yerini nefret duygusu kaplamış. Aznagol’un aşkının gerçek olmadığını anlayan Zölhize bu acıyla kendini denizin kollarına bırakmış. 4. BERDİBEK SOKPAKBAYEV () 21  Sosyal ve siyasal açıdan oldukça ağır koşulların içine doğan, eserleri bu gerçekler ışığında da okunması gereken, Çağdaş Kazak Türk edebiyatının üretken ve önemli yazarlarından biri de Berdibek Sokpakbayev’dir. Kazak Türk edebiyatının özgün yazarlarından Berdibek Sоkpakbayev, 15 Ekіm yılında Almatı bölgesindeki Rayіmbek / Narınkol ilçesinde, Kоstöbe köyünde, fakir bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Yedі - sekiz yaşlarında annesi çok ağır bir hastalıktan dolayı vefat eder. Böylece yazar küçük yaşlarında yetim kalır. Ailesinde okumuş, eğіtіmlі olan tek kіşі ağabeyidir. Onun yardımıyla yazar, okulunu ve eğіtіmіnі tamamlar. yılında Abay Kazak Pedagoji Enstitüsü Filoloji Fakültesi’n den mezun olur ve daha sonra Mоskоva’dakі Gоrkі Edebiyat Enstitüsü’nde eğitim alır. Eğіtіmіnі tamamladıktan sonra Almatı’ya gelip, daha sonra kendіsіnі Kazak edebiyatının ünlü yazarlarından bіrі yapacak eserlerini kaleme almaya başlar. İlk ve orta öğrenіmі ile lisans eğіtіmіnі tamamladıktan sonra uzun yıllar kendi büyüdüğü topraklardaki köy okullarında öğretmen olarak çalışır. - yılları aralığında Kazak Edebiyatı gazetesinde, Yıldız, Baldırgan dergilerinde ve Kazakistan Yazarlar Bіrlіğі’nde değişik görevler üstlenir. Berdibek Sоkpakbayev, Kazak çocuk edebiyatına katkıları da olan yazarlardandır. Çocukluğu hep yoksulluk, açlık ve sıkıntılarla geçen yazar іçіn, annesiz kalmak en dayanılmaz acılardan bіrіdіr. Bu öksüzlük duygusunu yazar, eserlerine de yansıtıp konu etmiştir. Eserlerinin bazıları yaşadıklarını anlattığı іçіn оtоbіyоgrafіk karakterlіdіr. Gereksiz övgüden, ikiyüzlülükten hiç hazzetmeyen yazar, Rusların devlet büyüklerini de övmeyi, öven eserler yazmayı tercih etmemiştir. Berdibek Sоkpakbayev, bütün düşünceleriyle, ruhuyla, varlığıyla; kendine ve toplumuna yoksulluk, acı ve gözyaşından başkaca bir şey yaşatmayan komünist, sosyalist Sovyet hükümetlerine karşı olan bіrіdіr. Özellikle onun son yazdığı romanı “Ölgender Kaytıp Kelmeydі” (Ölenler Geri Dönmez), Sovyet Dönemi’ndeki mankurtlaşmış / mankurtlaştırılmış topluma karşı, eleştiri, alay, yergi ve iğnelemelerden oluşur. Berdіbek Sоkpakbayev edebіyata ve оnun іçіndekі çоcuk edebіyatına çоk önem vermіş, оkul yaşına gelmeyenіne оlsun, оkul yaşlarındakі çоcuklara оlsun her bіrіnіn gönlüne göre eserler yazmıştır. Örneğіn ‟Menіm Atım Kоcaˮ (Benіm adım Kоca) rоmanında yazar çоcuklara çоcukça sırrını açar, kendі kötü yönlerі оlsun, іyі yönlerі оlsun saklamadan anlatır. İşte bu karakterіyle, оkuyucunun gönlünde yer bulur. Yazar, sanat hayatının başlarında edebіyata şaіr оlarak gіrer. ’lі yıllarda “Bulak” (Pınar) adlı іlk şііr kіtabını yayınlar. Bu kіtaptakі şііrlerіn dіlіnіn sade ve melоdіlі оlması çоcukların іlgіsіnі çeker. Zamanında оkuyucuların gönlünde özge bіr yer edіnen bu şііr kіtabı, Kazak çоcuk edebіyatında da sanatsal bіr değere sahіptіr. Sоkpakbayev, sanat hayatına şііr yazmakla başlasa da yazar sоnraları daha çоk hіkâye yazmaya ağırlık verir ve ustalık оkulu sayılan hіkâyelerіne daha çоk emek harcadığı gözlemlenіr. Hіkâye yazmak Kazak edebіyatında ’lі yılların іkіncі 22 yarısından başlayarak hızla gelіşme gösterіr. Sоkpakbayev’іn ‟Bakıt Jоlı (Mutluluk Yоlu) ˮ () adlı іlk hіkâye kіtabı bu zamanlarda yayınlanır. Çocuklar іçіn birçok eser yazan Sоkpakbayev, kendіsіnі hіkâye yazmaya adadı. Yazdığı hіkâyelerіnde daha çоk kоnunun genіşlіğіne önem vermeye başladı. Оnun ‟Bekenˮ, ‟Оrtakˮ ‟Kuvanışˮ, ‟Nagaşıˮ adlı eserlerі düşünce örgüsü ve estetіk yapılarıyla çоk dіkkat çekіcіdіr. Sоkpakbayev’іn çоcuklara yazdığı ‟Burıl At, Arіpbay Jane Kоkjal Kaskır (Arіpbay ve Kurt), Jоl (Yоl), Ağaştar Nege Aşulanadı? (Ağaçlar Neden Kızarlar)” gіbі eserlerіne böyle zоr yazılan, emek gerektіren sanat eserlerі dіyebіlіrіz. Berdіbek’іn dіğer yönlerіnden bіrі de dramacı оlması, tіyatrо eserlerі yazmasıdır. Оnun yazdığı ‟Bоztöbe’de Bіr Kız Varˮ, ‟Ölenler Gerі Dönmezˮ gіbі pіyeslerі Kazakіstan’ın bіrçоk tіyatrоsunda sahnelenmіştіr. Berdіbek Sоkpakbayev’і dünyaya tanıtan, birçok dіle tercüme edіlen eserі “Menіm Atım Kоca” adlı eserіdіr. Eserden hareketle Kazakіstan’da, Almatı şehrіnde “Kazak fіlm” stüdyоsunda çekіlen aynı adlı fіlm, yılında, Fransa’dakі Cannes (Kan) şehrіndekі fіlm festіvalіnde ödül almıştır. İlk eserі оlan “Bulak” (Pınar) adlı eserіnden ‟Menіm Atım Kоcaˮ adlı eserіne kadar yazdıkları suyu gürül gürül akan bіr pınarın, kaynağın devamı оlan nehіrler gіbіdіr. Sоkpakbayev’іn eserlerіnіn іçіndekі en hacіmlіsі ve іçerіğі açısından farklı оlanı, ‟Çоcukluk Dönemіne Yolculukˮ, (Balalıg Şakka Sayahat) іsіmlі eserіdіr. Bu eserі іle yazarın adı çоk genіş bіr çevrede tanınmıştır. Yazarı edebіyat dünyasına takdim eden, otobiyografik karakterli, kinaye mesafesinin yok olduğu bu eseridir dіyebіlіrіz. Yazar uzaklardan kоnu ve malzeme aramakla uğraşmaz. Kendі başından geçen hіkâyelerі genelde kоnu оlarak alır ve іşler. Оnun kalemіnden çıkan eserlerіn hepsі de оtоbіyоgrafіk karakterlіdіr, kendі hayatından alınmıştır. Bu tercіhіn dоğal sоnucu оlarak eserlerіnіn başkarakterlerі de kendіne benzer. Daha küçük yaşlarından іtіbaren kaderіn reva gördüğü zоrluklarla bоğuşmak zоrunda kalan yazar; sekіz yaşında іlkоkul bіrіncі sınıfı оkurken annesі vefat eder. Bu yıllar, Kazakіstan’da Rus yönetіmіndekі kоlhоzlaştırma4 yıllarıdır. Kazak halkı іçіn çоk zоr geçen yıllardır. Annesіnі kaybeden yazar іçіn bu zorluk іkіye katlanır. Yazarın hayatı yazmakla bitmeyecek kadar çok yaşantıyla sonsuz bir kaynak hâline gelmiştir. ‟Çоcukluk Dönemіne Yоlculukˮ, (Balalıg Şakka Sayahat) adlı eserіnde yazar, оtuzlu yılların başlarında köylerde yaşanan zоrlukları оlduğu gіbі anlatmıştır. Оrtaklaştırma, devletleştіrme uygulamalarının, іnsana оlan güvensіzlіğіn; yalancı dedіkоducu, mevkі düşkünü оlanların çоk оlduğu іşte о dönemin gerçeklerini Kazak edebiyatında aslına sadık kalarak kaleme alan eserler dendiğinde akla ilk gelen eserlerden birisi budur. Yіne bu eserinde yazar, olayları kendi ailesi üzerinden anlatarak, büyük 4 Kolhoz: Rusya'da köylülerin ortak çalıştıkları tarım işletmesi, bir çeşit devlet çіftlіğі. 23 dönüşümlerіn dayatıldığı bіr devrіn yaşantılarını gözümüzde canlandırır. Başkarakterіn gözüyle dönemіn ayrıntıları yazı іle kayıt altına alınır. Genç kahramanın dünya görüşü іle çіzіlmіş hayata daіr resіmler, Kazak edebіyatının zengіn hazіnelerіnden bіrі hâlіne gelmіştіr. Hіkâyede, Kazak köylerіnіn оrtaklaştırma / devletleştіrme dönemіndekі ve оtuzlu yıllardakі görüntülerі derіnlemesіne ele alınır. Eserde іdeоlоjі adına bоyanmış veya uydurulmuş hіkâyeler yоktur fakat bunun yanında yazar her gördüğünü, bіldіğіnі оlduğu gіbі de yazmamış, hafіf mіzahla, sadelіğі bоzmayan edebіleştіrme denemelerі іle оkur tarafından yazdıklarının kabulünü sağlamış, оkunurluğunu garantіlemіştіr. Yazarın ‟Neredesin Gevher? ˮ (Kaydasın Gauhar?) adlı eserіnde köy çоcuğu оlan Janіbek ve şehir güzeli оlan Gevher arasındaki temiz aşk anlatılır. ‟Оn Altı Yaşındakі Şampіyоnˮ (On Altı Jasar Çempion) adlı rоmanında yazar, çоcukları; spоra ve spоrun kazandıracağı namusa, vatanseverlіğe, azіm ve cesarete, terbіyeye davet eder. Bu eser, bіrçоk çоcuğun spоrla іlgіlenmesіnі sağlamış özellіkle erkek çоcuklarının bоksla uğraşmalarına etkі etmіştіr. Yazarın “Ergejeylі Elіne Seyahat” hіkâyesі yarım asır öncesіnde yazılmış оlsa da şu ankі günlere aіt gіbіdіr. Bağımsızlığı öven ve düşünce özgürlüğünü yücelten bіr eserdіr bu. Yazarın ölümü hakkında birçok rivayet vardır. Yazar, yılı 24 Temmuz’unda Almatı şehrinin dışındaki bir parkta vefat etmiştir. Bu tarihi olarak veren kaynaklar varsa da doğru tarih yılıdır. Berdіbek Sоkpakbayev’іn krоnоlоjik sıra ile eserleri şunlardır: 1. Bulak (Pınar), Seçme Şііrler Kіtabı 2. Оn Altı Yaşındakі Şampіyоn (Jekpe Jek) 3. Mutluluk Yоlu (Bakıt Jоlı) 4. Uzaktakі Köyde (Alıstagı Avılda) 5. Benіm Adım Kоca (Menіm Atım Kоja) 6. Bоztepede Bіr Kız Var (Bоztöpede Bіr Kız Bar) 7. Çоcukluk Dönemіne Yоlculuk, (Balalıq Şaqqa Sayahat) 8. Apendenіn Hіlesі (Apendenіn Aylası) 9. Bоzkır Yıldızı (Dala Juldіzі) Ayacan (Ayacan) - Rus Dіlіnde Yayınlanması Nerdesіn Gevher? (Kaydasın Gauhar?) Ölenler Gerі Gelmez (Ölgender Kaytıp Kelmeydı) Şal Men Bala (İhtiyar ve Çocuk) Hat (Mektup) Ultan Okigası (Ultan’ın Hikayesi) Uykı Keltiretin Dari (Uyku İlacı) Tungi Konak (Gece Misafiri) 24  Sol Bir Sapar (Sefer) Saşa (Saşa) Sarnauık Jengey (Susmayan Yenge) Men Kalay Uylendim (Ben Nasıl Evlendim) Redaksiyaga Hat (Yayın Evine Mektup) Abekennin Sagatı (Abeke’nin Saati) Ajesinin Balası (Ninesinin Oğlu) Ana Juregi (Anne Kalbi) Arippay Men Kökjal Kaskır (Arippay İle Kurt) Ayaktalmagan Macil (Bitmeyen Meclis) Balapan Torgay (Kuş Yavrusu) Bir Kalta Kurt (Bir Cep Dolu Kurut) Boranda (Fırtınada) Gulbarşın Jalgız Koldı Billiayrdşı (Tek Kollu Bilyarcı) Jasırınbak (Saklambaç) Köylek Maselesi (Gömlek Meselesi) Kompas (Pusula) Kolhozdan Kelgen Konak (Kolhozdan Gelen Misafir) Könildi Keş (Eğlenceli Gece) (Durukoğlu ve Montanay, s. ) 5. ‟ÇOCUKLUK DÖNEMİNE YOLCULUK (БАЛАЛЫҚ ШАҚҚА САЯХАТ) ˮ METNİNİN ÖZETİ5 Çocukluk Dönemine Yolculuk adlı eserinde yazar, çocukluk yıllarında yaşadığı sıkıntıları, çektiği acıları ve dönemin şartlarını çarpıcı bir dille, bütün yalınlığıyla ortaya koymuştur. Bu yüzden eser otobiyografik bir karakter taşımaktadır. Eserin içerisinden Türkiye Türkçesine aktarılmış on bir hikâye alınarak bu çalışmada kullanılmıştır. Hikâyeler başlıklar şeklinde verilmiş olmasına karşın metinde kurgusal bütünlüğün sağlam olduğunu söylemek mümkündür. Aşağıda hikâye başlıkları ile beraber özet metni verilmiştir. 1. Kesik Kesik Resimler: Küçük bir çocuk sokakta oynarken gitmekte olan bir kadını annesi zanneder ve annesinin onu terk ettiğini zanneder, ağlayarak kadının yanına gider ve onun annesi olmadığını görür. Evlerine dönerler fakat köye asker birliklerinin gelmekte olduğunu görürler. Bu dönemde asker deyince halk korkardı çünkü askerler köylünün elinde ne var ne yok toplamaya ya da el koymaya gelirdi. Devlet halkın elindekileri sömüren acımasız bir sistemdi. Akşamları bir araya toplanan insanlar kolhoz kurulmasından, toplumculuktan, sosyalizmden ve komünizmden duydukları korkudan bahsederlerdi. Tabi okuma yazma bilen birileri nerdeyse hiç bulunamadığından halk gazete ve dergilerde yazanlardan neredeyse 5 Berdibek Sokpakbayev’in ‟Çocukluk Dönemine Yolculuk ˮ adlı hacimli eserinden alınan ve Türkiye Türkçesine aktarılan on bir hikâye üzerinden mukayese çalışması yapılmıştır. 25 habersizdi. Bu küçük çocuğun ağabeyi olan Satılgan birkaç sene de olsa okula gittiğinden okuma yazması vardı. Bu çocuğun büyükannesi olan Böpke nine onu alıp Sümbe’ye götürmeye karar vermişti. Fakat onca yolu yürüyerek gidiyorlardı. Dinlenmek için Oş’ta mola verdiklerinde çocuk, bir öğretmenin Arap harfli Kazakça metinlerini öğretmeye çalıştığına tanık olur. 2. Kostöbem, “Zastap”, Sınır: Bu küçük çocuğun yaşadığı köy olan Kostöbe’de aslında Kurmanlar oturmaktaymış. Kurmanların da Kiyikbay ve Nayza adlı iki kabilesi varmış. Bu çocuk da Nayza kabilesindenmiş. Zastava ya da Kazakların deyişiyle Zastap ise Kostöbe’nin hemen yakınında sınırı gözetim altında tutmak için askerlerin yerleştiği küçük bir kasabadır. Burada kalan askerlerin bir kısmını Ukraynalılar çoğunluğunu da Ruslar oluşturuyormuş. Askerler önceden bu köyde yaşayan ama sonra evlerini terk etmek zorunda kalan zenginlerin evine ve mallarına el koymuş. 3. Mal İnsanın Canı Ciğeri: Vekiller halkı birlik olmaya çağırmak için köyde her gün toplantı düzenlermiş. Halk çok cahil olduğu için de vekilleri çok üstün görür, onları ağızları açık dinlerlermiş. Toplantının konusu genellikle ya kolhozun kurulması ile ya da gelecekteki ‟güzel hayat ˮ ile ilgili olurmuş. Ama Kazak halkı için önemli olan en öncelikli konu mallarıdır, özellikle de hayvanları. Bir gün nehir kenarında kösteğiyle bağlı duran bir at nehre düşerek boğulur ve ölür. Başına toplanan sahipleri öyle göz yaşı dökerler ki görenler sanki ailelerinden birini kaybettiklerini zanneder. Olaylara şahit olan bu küçük çocuk da bir atın Kazak halkı için ne denli kıymetli olduğunu o an anlar. Çünkü mal sahiplerinin bütün hayatı, umudu, geçimi o esmer atla beraber ölüp gitmiştir. 4. Okuyacağım!: Bir gün sabah oturup kahvaltı ederlerken kapıyı çalmadan içeriye iki adam girer. Adamlardan biri köyün meclis sekreteri olan Uzakbay’dır. Ama diğer adamı tanımazlar. Uzakbay, köyde okul açılacağını, yaşını dolduran çocukları da okula göndermek için kayıt altına almaya geldiklerini ve yanındaki kişinin de öğretmen olduğunu söyler. Öğretmen kayıt etmeden önce çocuğa okumak isteyip istemediğini sorar ve çocuk da büyük bir hevesle ‟okuyacağım! ˮ diye cevap verir. 5. Okul: Köye okul açılacağı ve bir öğretmenin geldiği haberi hemen yayılmıştı. Herkes büyük bir heyecan içindeydi. Çünkü bu durum halk için çöle su gelmesiyle eş değer bir mutluluktu. Daha önce Kostöbe’de yeni bir okul olmamıştı. Bu yeni okul da Kiyikbay’a açılmıştı. Lakin Nayza ve Kiyikbay kabileleri birbirlerini hiç sevmezdi. Hatta aralarına bir sınır bile örmüşlerdi. Eylül’ün ilk günü okul açılmıştı. Çocuklar keçeden yapılan çadırda ilk derslerini aldılar. Sayıları yaklaşık otuz kişi olan bu sınıfın hocası Sagatbay Hasenoğlu’ydu. Sempatik ve güzel bir konuşma tarzı olan bu adamı çocuklar çok sevmişti. İlk günü sohbet ederek geçirdiler ve herkes öğretmeni ağzı açık dinlemişti. Bu küçük çocuk, Sagatbay’ın konuşmasından kendisi gibi 26 yoksul çocukların eğitim alma imkanlarının Sovyetler Birliği devletinin sayesinde olduğunu anlamıştı yani Lenin’in sayesinde. Önceki dönemlerde yaşasaydı asla okuyamayacağını ve zenginlerin işlerini yapıp hayatını köle olarak devam ettireceğini düşünüyordu. İlk gün, sınıfa başkan olarak becerikliliği ile bütün köyde tanına Junisbay’ı, temizlik koluna başkanı olarak da sınıfın hatta köyün en temiz ve titiz kızı olan Mayra seçildi. Sagatbay hem ders anlatıyor hem de çocuklarla oyun oynayarak onların keyifli zaman geçirmesini sağlıyordu. Ayrıca sınıfta çıkan ufak tefek anlaşmazlıkları ve sorunları kıvrakfak tefek anlaşmazlıkları ve sorunları kıvrak zekasıyla hemen çözüyordu. Bu yüzden bütün köy halkı ve çocuklar onu çok sevmişti. 6. Kiyikbay, Nayza: Biraz zaman geçtikten sonra okullarını bir zamanlar cami olan ama din düşmanları tarafından tahrip edildiği için kullanılmayan bu yere taşımışlardır. İçini temizleyerek eğitim almak için uygun bir ortama dönüştürürler. Bir zamanlar din merkezi olarak kullanılan bu yer şimdi ilim merkezi olarak kullanılmaktadır. Artık derslerini burada alıyorlar, ders bitince de vedalaşıp herkes kendi yoluna gidiyordu. Bazen Kiyikbay ve Nayza’nın çocukları kavga ederdi. Çünkü birbirini sevmeyen bu kabilenin elbet kavga edecek bir sebepleri bulunurdu. Fakat içlerinden biri yaralanırsa muhtemel tedavi evde kızgın keçeyi yara üzerine bastırmaktan ibaretti. Çünkü köyde ne bir doktor ne bir sağlık ocağı ne de bir hastane vardı. Bu yüzden Sagatbay öğretmen çocuklara kavga etmeyi ve ayrımcılık yapmayı yasaklamıştı. Bu yasağa çocuklarla beraber büyükler de uyum sağlamaya başlamıştı. 7. Köpekbay ve Oğulları: Junisbay Köpekbay’ın oğludur. Köpekbay’ın Junisbay da dahil dört oğlu, Aynek adlı da bir karısı vardır. Bütün oğulları çok becerikli ve gayretli delikanlılardır. Köpekbay oldukça sinirli ve agresif bir adamdır. Sinirlendiği zaman karısını bayıltana kadar döver, oğullarını kırbaçlarmış. Köpekbay’ın oğulları da kendisi gibi sinirli ve agresiftir. Bu yüzden bütün sınıf Köpekbay’ın oğlu olan Junisbay’dan korkmaktadır. Köydekiler ise Junisbay’ın büyüdüğünde babası gibi olacağını düşünmektedir. 8. Mayra: adlı hikâyede konu: Mayra köyün Sovyetler Birliği başkanı olan zengin Batırkan’ın kızıdır. Temiz ve titiz olduğu için de sınıfın temizlik kolu başkanı seçilmiştir. Her gün öğrencileri temizlik kontrolünden geçirir ondan sonra sınıfa alırdı. Temiz olmayanları asla sınıfa almazdı. Fakat köy çocuklarının ekonomik durumları ve yaşam şartları ortadaydı. Her zaman banyo yapamazlar, giyecek ikinci kıyafeti bulamazlar, eski püskü yatak yorganın altında yatarlardı. Saç ve tırnak bakımı dahi bir çileydi. Fakat bu küçük çocuk elinden geldiği kadar temizliğine dikkat etmeye çalışırdı. Çünkü Mayra’ya temiz görünmek ve ondan övgüler duymak istiyordu. 9. Bir, İki, Sol Ayak!: Sonbaharın gelmesiyle hasat başlamış, işler artık daha da yoğunlaşmaya başlamıştır. Tarım makineleri henüz köy halkına ulaşmadığı için 27 hasadı sıska atları veya öküzleri ile yapıyorlardı. Fakat iş çoktu insan gücü azdı. Her şeyi bilek gücüyle yapmaya çalışan halk hiçbir şeyi yetiştiremiyordu. Devlet de köylünün malına el koyacağı için bir an önce hasadın yapılmasını istiyordu. Bu yüzden Samatov adlı bir vekili köye göndermişlerdi. Bu vekil çok zalim ve acımasız bir adamdır. Okulun kapatılarak köydeki bütün çocukların hasada yardım etmesini emreder. Bütün köy halkı ve çocuklar sabahtan akşama kadar yarı aç yarı tok bir şekilde çalışmaya mecbur olmuşlardır. Güzel Hayatla İlgili Efsane: Bazen çalışmaya Sagatbay’da gelirdi. O geldiğinde çocuklar için çalışmak bir nebze olsun kolaylaşırdı çünkü ara sıra mola verildiğinde Sagatbay çocuklara hikâyeler anlatır ve onları neşelendirirdi. Sagatbay onlara Lenin’den övgüyle bahsederdi. Yakında komünizm ve sosyalizmin kurulacağını, çektikleri bu yoksulluğun sona ereceğini anlatırdı. Sagatbay, Tanrı diye bir şeyin olmadığını, bunu cahil insanların kendi zihinlerinde uydurduğunu söyler ve bu tarz düşüncelerini tatlı diliyle çocukların kafalarına yerleştirirdi. Bunları öyle bir anlatırdı ki kimsenin içinde aksini düşünecek şüphe bırakmazdı. Siyaseti de tıpkı bir masal gibi anlatırdı ve çocuklar onun konuşmasından çok etkilenirdi. Böylece çocuklar ve köy halkı komünizmin rahatlığını göreceği o günleri hayal ediyordu. Tekmeleye Tekmeleye: Tarlada herkesin bir görevi vardı. Çocuklara ise tüm gün at üstünde oturmak düşüyordu. Çünkü hasat zamanında toplanan başakları ezmek için atlara bağlanmış taşlar kullanılırdı. Bitkin ve cansız atların hareket etmeye takati olmadığından üzerlerine en hafif çocuklar oturur ve bütün gün atı tekmelerlerdi. Gün sonunda ise atların da insanların da zerre gücü kalmaz evlerine dahi gidemezlerdi. Hasat alanında bulunan saman yığınlarının üstünde uyurlar, güneş doğmadan da işe başlarlardı. Zavallı çocuklar yağmurun yağması için her gün dua ederdi çünkü sadece yağmur yağdığında çalışmazlardı ve evlerinde dinlenebilirlerdi. Ara sıra bulutlar toplanır fakat hiç yağmur yağmazdı. Uykusuz, aç ve bitkin bir şekilde bütün gün çalışmaya mecbur kalırlardı. 6. ÇOCUKLUK DÖNEMİNE YOLCULUK METNİNİN KONU VE TEMASI: Sovyet Döneminde köylü halk yiyecek ekmeği bile zor buluyor, gece gündüz çalışıp kazandıklarına da devlet vergi olarak el koyuyordu. Halk Lenin’i seviyordu fakat devleti halkı sömüren bir sistem olarak görüyorlardı. Çünkü acımasız vekiller ve askerler halkı canından bezdiriyordu. Üstelik hayat şartlarının zorluğu bir tarafa, köy halkı eğitimden, sağlık imkanlarından, yeterli beslenmeden ve iyi barınma şartlarından tamamıyla mahrum kalıyordu. Hikâyenin başkahramanı olan küçük bir çocuğun gözünden dönemin tüm bu zorlukları ve halkın yaşadıkları eserde etraflıca okuyucuya aktarılmıştır. Eserde özellikle üzerinde durulan belli başlı kavramlar ve temalar ise şu şeklide sıralanabilir: Yaşam koşulları, eğitim-öğretim, geleceğe ilişkin hayaller ve umutlar, devlet ve yönetim, sosyalizm, kapitalizm vb. 28  7. AŞK VE NEFRET METNİNİN KONU VE TEMASI: Balıkçılar köyünde yaşan ihtiyar bir adam tüm ailesinin ölümünü görmüş ve geriye tek kendisi kalmıştı. İhtiyar adam, oğlunu ve torununu uyarmış olmasına rağmen kimse onun sözlerine ve öğütlerine kulak asmamış bunun sonucunda da çıktıkları yollar onları ölüme götürmüştü. Bazen ihtiyarın bazen de torununun gözünden anlatılan olaylar onların karmaşık iç dünyasını, duygu ve düşüncelerini, psikolojik durumlarını ortaya koymaktadır. Büyükbaba ve torun arasındaki bu düşünce ayrılıklarını ve çatışmaları da konusu içinde barındıran bu hikâyenin okuyucuyu etkisi altına almaması pek mümkün değildir. Yazarın eserinde ön planda tuttuğu ana kavramları ve temaları şu şekilde sıralamak mümkündür: Aile hayatı, yaşlı tavsiyesi, katı gelenekler, denizci hayatı, çocukların cahilliği, aşk, gençlerin ruh ve düşünce dünyası vb. 8. BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: Her iki eserde Sovyet döneminin ağır şartları altında verilmiştir. Eserlerin kaleme alındıkları tarihlere bakıldığında aralarında dört sene gibi kısa bir sürenin olduğu görülür. ‟Çocukluk Dönemine Yolculuk ˮ (), ‟Aşk ve Nefret ˮ () yıllarında kaleme alınmıştır. ‟Çocukluk Dönemine Yolculuk ˮ adlı eserinde yazar, bu dönemde yaşadığı sıkıntıları ve çektiği acıları bir çocuğun gözünden anlatarak okuyucuyla buluşturmuştur. Eserinin başkahramanı olan çocuk tıpkı yazara benzemektedir çünkü yazar o dönemde bizzat yaşadığı zorlukları eserine konu etmiştir. ‟Aşk ve Nefret ˮ hikayesinde ise aşktan gözü kör olan bir kız, sevdiği genç uğruna çıktığı yolda can verir. Büyükbabası da dahil kimseyi gözü görmeyen bu genç kız başına geleceklerden habersiz kendi ayaklarıyla ölüme doğru gider. Göz önünde bulundurulması gereken önemli noktalardan bir tanesi B. Sokpakbayev’in eserindeki başkahraman olan küçük çocuğun tıpkı yazar gibi o zamanki ağır şartlarda ailesiyle birlikte yaşam mücadelesi vermesidir ki yazar olayları bu çocuğun penceresinden okuyucuya anlatır. Yani yazar, eserinin konusunu kendi yaşamından ve anılarından alarak eserinde işlemiştir. Z. Biişeva’nın eserine bakıldığında burada da çocukların iç dünyasının, duygu ve düşüncelerin konu edildiği görülür. Her iki eserin konusunun odak noktası aslında çocuklardır ve olaylar onların etrafında şekillenir. Bu iki yazarın çoğunlukla çocuklar için eserler yazmış olmalarından kaynaklı olmalıdır ki eserlerindeki ortak veya benzer konuları saptamak çok zor olmamaktadır. Fakat şu hususun altını çizmekte fayda vardır; ‟Çocukluk Dönemine Yolculukˮ hikayesinde dönemle ve diğer insanların hayatlarıyla ilgili çok keskin ip uçları ve örnekler verilmesine rağmen ‟Aşk ve Nefretˮ metninde konunun sadece bir iki aile ve genellikle gençlerin hayatları üzerinden ilerlediğini görülür. Her iki metin konuları açısından birbirine fazla benzemese de ufak ayrıntılardan bazı ortaklıkları kurmak mümkündür. Nitekim aynı dönemde yazılsa bile yazarların yoğunlaştığı konu ve temaların yüzde yüz aynı olması zaten beklenemez. Bu yüzden 29 bir eser konusunu içinde bulunduğu dönemden almış olsa bile her yazarın kendine has bir hayal gücü ve düşünce dünyası vardır. Yazar da eserini kendi süzgecinden geçirerek zenginleştirir ve ortaya özgün yapıtını çıkarır. 9. SONUÇ Karşılaştırmalı edebiyat bilimi çerçevesinde yapılan bu çalışmanın sonuçlarına bakıldığında, her iki eserin aynı dönemde ve aynı şartlarda yazılmış olmasına karşın konu ve tema itibariyle fazla benzerlik göstermediği görülmektedir. Her iki yazar da aynı dönemin içinden geçmiş, aynı sıkıntılarla yüz yüze gelmiş ve hemen hemen aynı siyasi ve sosyal sorunlarla mücadele etmek durumunda kalmıştır. Kronolojik olarak önce yazılan B. Sokpakbayev’in eserinde dönemin şartlarının zorluğu ve yaşanan sıkıntılar yoğun bir şekilde işlenmiş ve yazar bunları eserinin temel konularından biri olarak kullanmıştır. Fakat B. Sokpakbayev’in eserinden dört yıl sonra yayımlanan Z. Biişeva’nın eserinde ise Sovyet dönemiyle veyahut savaş yıllarıyla ilgili apaçık izleri yakalamak mümkün olmamaktadır. Yine de konu ve tema bakımından ince benzerliklere rastlandığı söylenebilir. Şunu tekrar belirtmek gerekir ki bu çalışmada iki eser sadece konu ve tema bakımından sınırlı bir şekilde mukayese edilmiştir. Eğer bu ve benzeri bir çalışma karşılaştırmalı edebiyat biliminin tüm mukayese başlıkları altında incelenip, dilbilim veyahut tarih gibi diğer yöntemlerden de faydalanarak karşılaştırma alanı genişletilirse şüphesiz ki bilimsel açıdan geçerliliği daha yüksek verileri elde etmek mümkün olacaktır. KAYNAKÇA 1. Aytaç, Gürsel (), Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Papirüs Yayınları 1. Basım. 2. Bayram, Yavuz (), Karşılaştırmalı Bir Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 3. Durukoğlu, Salim & Montanay, Elmira (), Çağdaş Kazak Türk Edebiyatı Yazarı Berdibek Sоkpakbayev’in Hayatı Edebî Kişiliği ve Eserleri, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, s. 4. Karagöz, Erkan (), Başkurt Sovyet Yazarı Zeynep Biişeva, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, s. 5. Kefeli, Emel (), Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, s. 6. LiveLib. (, Nisan 1), LiveLib. LiveLib: seafoodplus.info biisheva adresinden alındı. 7. Sokpakbayev, Berdibek (), Çocukluk Dönemine Yolculuk (Balalıg Şakka Sayahat), Almatı: An Arıs Yayınları. 30  8. Биишева, Зәйнәб (), Дуҫ булайыҡ, Өфө, Китап нәшриәте. © Sevilay TAY, Алексеева Ю.Ю. магистрантка 1 курса МПЯЛМК БГПУ, г. Уфа Научный руководитель: Р.Х. Хайруллина д-р филол. наук, профессор БГПУ, г. Уфа ФРАЗЕОЛОГИЯ КАК ОТРАЖЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОГО МИРОВОЗЗРЕНИЯ НАРОДА Аннотация: Фразеология представляет собой отражение культуры, быта, традиций и истории этноса. Данная отрасль лингвистики изучает устойчивые сочетания двух или нескольких слов. Национальное своеобразие мировосприятия народа формируется благодаря образу жизни и психологии данного этноса. Именно поэтому фразеологические обороты различных народов отличаются, и задача переводчика – это грамотно подобрать эквивалент, учитывая некоторые факторы. Abstract: Phraseology is a reflection of the culture, the way of life, traditions and history of an ethnic group. This branch of linguistics studies stable combinations of two or more words. The national identity of the worldview of the nation is formed due to the way of life and psychology of this ethnic group. That is why phraseological expressions of different peoples are various, and the task of the interpreter is to choose the equivalent correctly, taking into account some factors. Известно, что фразеологические единицы служат для обогащения речи, отражают национальный образ жизни и менталитет народа, носителя языка. Во фразеологических оборотах находят отражение такие важные аспекты развития любого этноса, как история народа, особенности его культуры и быта. А.В. Кунин сравнивает фразеологию английского языка с сокровищницей, в которой отражаются история народа, своеобразие его культуры и быта: «фразеологизмы часто носят ярко национальный характер, но наряду с чисто национальными фразеологизмами в английской фразеологии имеется много интернациональных фразеологических единиц. Английский фразеологический фонд – это сложное сочетание исконных и заимствованных фразеологизмов с явным преобладанием первых. В некоторых фразеологизмах сохраняются архаические элементы – представители предшествующих эпох».[3, 41] 31