Doğum Kontrol Hapı Nasıl Çalışır

Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?

Doğum kontrol hapları; dünya çapında, doğum kontrolü amacıyla en çok kullanılan yöntemdir. İlk olarak 1960’lı yıllarda kullanılmaya başlanan doğum kontrol hapları, bugün, yenilenerek ve geliştirilerek daha az yan etkiye sahip hâle getirilmiştir. Bu da doğum kontrol haplarının güvenilirliğini artırmış ve daha çok kadın tarafından tercih edilmesini sağlamıştır. Ancak “Doğum kontrol hapları ne zaman korumaya başlar?”, “Doğum kontrol hapı nasıl kullanılır?”, “Doğum kontrol hapı kanser yapar mı?” gibi sorular hâlâ merak konusudur. Yazımızda, bu sorulara yanıt vermeye çalışacağız.

İstanbul’da doğum kontrol hapları hakkında tüm merak ettikleriniz için Doç. Dr. İlker Kahramanoğlu ile iletişime geçebilirsiniz.

Doğum Kontrol Hapı Nedir? Doğum Kontrol Hapları Ne İşe Yarar?

Tıp dilinde Kombine Oral Kontraseptif Haplar (OKS) olarak bilinen doğum kontrol hapları gebeliği engelleyen ve doğum kontrolü sağlayan haplardır. Bununla birlikte adet düzenleme etkisinden dolayı, kadın hastalıklarının bazılarında da tedavi amacıyla kullanılmaktadır.

Doğum kontrol haplarının temel etkisi; yumurtlamayı engelleyerek, döllenme ihtimalini ortadan kaldırmaktır. Bunu, östrojen ve progesteron hormonlarını yeniden düzenleyerek yapar. Rahim ağzı salgısı olarak da bilinen servikal mukusun yoğunluğunu artırır. Böylece spermlerin rahim içerisine geçmesini engeller.

Doğum Kontrol Hapları Korur Mu?

Doğum kontrol hapları, günümüzdeki en güvenilir doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Ancak tüm doğum kontrol yöntemlerinde gebelik riski olduğunu unutmamak gerekir. Bu risk, doğum kontrol hapları için de geçerlidir. Özellikle hap almayı unutmak, doğum kontrol haplarına yanlış zamanda başlamak hapın koruyuculuk oranını ciddi şekilde düşürebilir. Düzenli ve doğru kullanıldığında ise istenmeyen gebeliği önlemedeki başarısı %97 – 99 arasıdır.

Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?

Doğum kontrol hapları, 21 günlük ve 28 günlük olarak satılır. Her iki hapın da işlevi aynıdır. Her ikisi de gebeliği önler. Ancak kullanım bakımından farkları bulunmaktadır.

21 günlük doğum kontrol hapı; ara verilerek kullanılır. Kutunun içerisinden 21 adet hap çıkar. Bu 21 hap bittikten sonra, 7 günlük ara verilir. Bu 7 günlük sürede genellikle adet kanaması gerçekleşmiş olur. Hapın kullanımına adetin ilk günü başlanır. Haplar bittiğinde 7 gün ara verilir ve diğer adet döngüsünün başlangıcında yeni kutuya başlanır. Ancak birçok kadında adet kanaması bu 7 günlük arada başlamayabilir. Biraz gecikebilir ya da erken olabilir. Bu durumda yine de 21 hapı bitirip, 7 gün ara vermek gerekir. 7. günün sonunda kanama olsa da olmasa da yeni kutuya başlamak gerekir.

Doğum kontrol hapı 7 günlük arada da korumaya devam eder.

28 günlük doğum kontrol hapı ise genellikle 7 günlük ara vermek istemeyen kişiler tarafından tercih edilir. Kutunun içerisinden çıkan 28 hap, eksiksiz olarak alınır. Kutu bittiğinde ise hiç ara vermeden yeni kutuya başlanır. Bu doğum kontrol haplarında bulunan son 7 hap, genellikle demir içeriklidir. Hormon içermez. Demir, adet döneminde takviye sağlarken, 7 günlük bekleme süresinin aşılmasını da engeller. Kullanımı daha kolay olan doğum kontrol haplarıdır.

Eğer kişi, doğum kontrol hapı almayı unutursa, hapın kullanma talimatlarında yazılana göre ilacı kullanmaya devam etmeli ve hap kullanımını, kadın doğum uzmanına danışmadan asla bırakmamalıdır.

Doğum Kontrol Hapının Etkisi Ne Zaman Başlar?

Genel olarak söyleyecek olursak; doğum kontrol haplarının etkisi alındığı günden itibaren başlar (ilacı düzenli kullanmak şartıyla). Ancak her kadının hormonal dengesi farklıdır. Bu nedenle ilacın hormonları düzenlemesi ve gebeliği engelleyici etkisini tam olarak göstermesi 1 ayı bulabilir. Dolayısıyla, risk almak istemeyen çiftlerin, ilacı kullandıkları ilk ay prezervatif gibi ek korunma yöntemlerine devam etmesi tavsiye edilir.

Doğum Kontrol Hapı Kanser Yapar Mı?

Doğum kontrol haplarının yan etkileri ile ilgili birçok tartışma bulunmaktadır. Bunlardan biri de hapların kansere neden olduğudur. Yapılan güncel araştırmalarda, doğum kontrol haplarının kanser ile olan ilişkisi bulunmamaktadır. Aksine, doğum kontrol hapları, yumurtalık kanseri ve rahim kanserine karşı koruyucudur.

Doğum kontrol haplarının yaygın görülen yan etkileri ise:

• Mide bulantısı (Bu yan etki ilk aylarda sık olabilir. Ancak bir süre sonra azalacaktır. Bu nedenle mide bulantısı yüzünden ilacın bırakılması tavsiye edilmez.)
• Kilo artışı
• Cinsel istekte azalma
• Meme hassasiyeti
• Baş ağrısı
• Lekelenme tarzında ara kanamalar
• Stres ve duygu durumu değişimleri

Doğum kontrol haplarının cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamadığı da unutulmamalıdır.

Doğum Kontrol Haplarının Avantajları Nelerdir?

• Etkisi kalıcı değildir. İlaç bırakıldıktan sonra yumurtalıklar yumurta üretmeye devam eder ve yeniden hamile kalınabilir.
• Adet dönemindeki ağrıları azaltır.
• Adet döngüsünü düzene sokar.
• Dış gebelik riskini azaltır.
• Adet öncesi gerginliği ve PMS şikâyetlerini azaltır.

Bu avantajları nedeniyle, haplar farklı kadın hastalıklarının tedavisinde de kullanılabilir. Özellikle polikistik over ve adet düzensizliği olgularında, doğum kontrol hapı kullanılabilir.

Kombine doğum kontrol hapları, diğer adıyla oral kontraseptifler östrojen ve progesteron içeren haplardır. Kombine doğum kontrol hapları yumurtalıklarının yumurtlamasını engeller. Aynı zamanda rahim ağzı mukusunda ve rahim iç tabakasında(endometrium) değişiklikler yaratarak spermin yumurta ile birleşmesini de engeller.

Farklı kombine doğum kontrol hapları farklı dozlarda östrojen ve progesteron içerir. Devamlı-doz veya uzatılmış döngü hapları yılda gördüğünüz adet sayısını azaltır. Kombine doğum kontrol hapı kullanmak istiyorsanız, biz hangi çeşit doğum kontrol hapının size daha uygun olduğunu seçmenize yardımcı olabiliriz.

Doğum Kontrol Hapları Neden Kullanılır?

Kombine doğum kontrol hapları kontrasepsiyonun güvenilir ve kolay geri dönüşümlü biçimidir. İlaç kullanımını bırakmayı takiben doğurganlık hızlıca geri döner.

Doğum kontrolü haricinde faydaları ise ;

• Yumurtalık ve rahim kanseri, dış gebelik, yumurtalık kisti, iyi huylu meme hastalıkları riskinin azalması
• Sivilcelerde iyileşme
• Adet sönemi sancılarında azalma (dismenore)
• Polikistik over sendromu sebebi ile üretilen androjen miktarında azalma
• Rahim miyomlarından ve diğer sebeplerden kaynaklanan aşırı kanamayı azaltma ve demir eksikliği anemisi riskini azaltma
• Adet öncesi sendromunda rahatlama (PMS)
• Daha kısa süren daha az kanamalı ve zamanı daha tahmin edilebilir adet dönemleri ve bazı hap çeşitlerinde yılda görülen adet sayısında azalma
• Adet dönüsünün daha iyi kontrolü ve menopoza yaklaşmış hastalarda sıcak basmalarında azalma

Kombine doğum kontrol hapları farklı miktarlarda aktif ve inaktif haplardan oluşur. Bunlar;

• Klasik paket: En çok kullanılan doğum kontrol hapı türü 21 aktif 7 inaktif haptan oluşan pakettir. 24 aktif 4 inaktif hap (daha kısa hap içermeyen süre olarak bilinir ) içeren paketler de mevcuttur.

Devamlı doz ve uzamış döngü hapları adet kanamasını azaltmak dışında bazı durumlarda ek faydalar da sağlayabilir.

• Myomlara bağlı fazla kanamanın önlenmesi ve tedavisi
• Adet dönemi kramplarında azalma
• Adet dönemi ile ilişkili bazı durumlarda azalma, nöbet geçirmek vb.
• Endometriozis (çikolata kisti) hastalığına bağlı ağrılarda azalma

Kombine doğum kontrol hapları herkese uygun değildir. Aşağıdaki durumlardan birine sahipseniz başka bir doğum kontrol yöntemi önerebiliriz.

• Emzirmenin ilk aylarında
• 35 yaşından büyük ve sigara içenlerde
• Kötü kontrollü yüksek tansiyon hastalığında
• Derin ven trombozu veya pulmoner emboli öyküsü varsa veya aktif olarak geçiriyorsa
• İnme veya kalp hastalığı öyküsü varsa
• Meme kanseri öyküsü varsa
• Auralı migren varsa
• Şeker hastalığı ilişkili komplikasyonu varsa ( nefropati, retinopati, nöropati gibi)
• Karaciğer hastalığı varsa
• Açıklanmamış uterin kanama şikayeti varsa
• Majör cerrahi geçirme ve uzun süre yatak istirahati söz konusu ise

Doğum Kontrol Haplarının Riskleri

Kullanmaya başlamanın ilk yılında 100 kadından yaklaşık 9’u kombine doğum kontrol hapı kullanımında gebe kalmaktadır. Doğru kullanım ile gebe kalma oranı yılda 100 kişide 1’den azdır.

Gebeliğin erken evrelerinde doğum kontrol hapı kullanmak doğum defekti riskini artırmaz ancak gebelikten şüphelendiğiniz anda ilacı bırakmak en iyisidir.

Kombine doğum kontrol haplarının bazı yan etkileri;

• Ara kanama veya lekelenme- devamlı doz veya uzamış siklus haplarında daha sık
• Memelerde hassasiyet
• Kan basıncında artma
• Baş ağrısı
• Bulantı
• Şişkinlik

Bazı yan etkiler – bulantı, baş ağrısı, memede hassasiyet ve ara kanama gibi- devamlı kullanımla azalabilir.

Kombine doğum kontrol hapları bazı hastalıkların riskini artırır. Bunlardan bazıları;

• Bacaklarda pıhtı oluşumu
• Kalp krizi ve inme, özellikle sigara içenlerde
• Karaciğer hastalıkları
• Safra kesesi hastalıkları

Kombine doğum kontrol hapı alırken aşağıdakilerden biri gerçekleşirse mutlaka doktorunuza danışınız.

• Karın ağrısı
• Memede kitle
• Göğüs ağrısı
• Depresyon
• Konuşma güçlüğü
• Göz problemleri, bulanık görme çift görme veya görme kaybı gibi
• Yeni veya kötüleşen baş ağrısı
• Bayılma
• Sarılık
• Nöbet geçirme
• Ağır alerjik döküntü
• Ağır bacak ağrısı veya bacakta şişme
• Ani mod değişimleri
• İki adet gecikmesi veya gebelik bulguları

Nasıl Başlarım?

Doktorunuza doğum kontrol hapı kullanmak istediğinizi belirtmelisiniz. Doktorunuz kan basıncınızı, kilonuzu kontrol edip, tıbbi geçmişinizi ve kullandığınız ilaçları sorgulayacaktır.

Doktorunuz aynı zamanda endişe ve beklentilerinizi sorgulayacak ve size ona göre bir doğum kontrol hapı önerecektir. Doktorunuz genellikle gebeliği önleyen, gebeliği önleme dışında faydaları olan ve yan etkileri en az olan en düşük doz hormonu içeren hapları önerir.

Kombine doğum kontrol haplarında östrojen dozu 10 mikrogram (mcg) etinil estradiol kadar düşük olabilse de çoğunlukla haplar 35 mcg içerir. Düşük doz haplar daha çok ara kanamaya sebep olabilmektedir.

Kombine doğum kontrol hapları hormonun dozunun aynı veya farklı olmasına göre kategorize edilir.

• Her aktif hap aynı miktarda östrojen ve progesteron içerir.
• Aktif haplar östrojen ve progesteronun iki kombinasyonunu içerir.
• Aktif haplar üç östrojen progesteron kombinasyonu içerir. Bazı tiplerinde progesteron miktarı artar; bazılarında progesteron sabit iken östrojen artar.

Ne Bekleyebilirsiniz?

Kombine doğum kontrol hapı kullanmaya başlamak için;

• Doktorunuza başlama tarihi açısından danışın. Hızlı başlama metodunu kullanacaksanız paketteki ilk hapı hemen alabilirsiniz. Pazar günü başlama metodunu kullanacaksanız, adetinizin başlaması sonrası ilk pazar günü ilk hapınızı alınız. Her iki yöntemde de ilk 7 gün ek bir doğum kontrol yöntemi kullanmanız gerekir. İlk gün başlama metodunda ilk hapı adetinizin ilk günü alırsınız. Bu yöntemde ek doğum kontrol yöntemine gerek yoktur.
• Düzenli kullanmak için bir saat belirleyin. Bir rutin oluşturmak hap unutmanızı engeller ve hapı her gün aynı saatte almanızı sağlar. Mesela sabah dişinizi fırçalarken almayı deneyebilirsiniz ya da gece yatağın başına koyabilirsiniz.
• Doktorunuzun talimatlarını takip edin. Doğum kontrol hapları sadece düzgün kullanıldığında işe yarar. Mutlaka doktorunuzun talimatlarını anladığınıza emin olun. Konvensiyonel doğum kontrol hapı kullanıyorsanız ve düzenli adet görmek istiyorsanız tüm haplarınız (aktif ve inaktif) bir pakette olacaktır ve paketiniz bittiği günün ertesi günü yeni pakete başlamanız gerekir.
• Unutulan haplara dikkat edin. Bir aktif hap unutursanız, hatırlar hatırlamaz alın- aynı gün iki aktif hap almanız gerekse bile. Paketin geri kalanına her zamanki gibi devam edin. 12 saatten uzun süre unuttuysanız mutlaka 7 gün boyunca ek korunma yöntemi kullanın. Birden daha fazla aktif hap kullanmayı unuttuysanız, unuttuğunuz son hapı hemen alın. Paketin geri kalanını her zamanki gibi almaya devam edin. 7 gün boyunca ek korunma yöntemi kullanın ve korunmasız ilişkiye girdiyseniz acil kontrasepsiyon için dotorunuza danışın.
• Paketler arasında ara vermeyin. Her zaman bir sonraki paketiniz kullanmakta olduğunuz paket bittiğinde hazır olsun. Piyasada 3 kutuluk paketler satılmaktadır. Doktorunuza sorup, bilgi alabilirsiniz.

Hapınızı aldıktan sonra iki saat içinde kusarsanız veya iki veya daha fazla gün fazla miktarda kusma ve ishal şikayetiniz olursa bir hap içmeyi unutmuşsunuz gibi davranın!

Paylaşın:

Doğum kontrol hapları nasıl etki gösterir?

İçerdikleri hormonlar sayesinde, öncelikle yumurtlama (ovulasyon) sürecinin geçici olarak durdurulmasını sağlayarak etki gösteren doğum kontrol hapları, günümüzde modern kadının kontrasepsiyonda (aile planlamasında) ilk olarak düşündüğü yöntemler arasında gelir.

Doğum kontrol haplarının tıbbi literatürdeki ismi  "oral kontraseptif (Kısaca: OK veya OKS)" yani ağızdan alınan gebelik önleyiciler olarak geçmektedir.

Gebelikten koruma nasıl oluşur?
Doğum kontrol hapları yumurtlamayı önleyici etkileri haricinde, rahim ağzı salgısının kıvamını arttırarak spermlerin içeriye geçişini engeller ve rahim içi dokusunu yani endometriumu incelterek yuvalanma (implantasyon) olayının önüne geçerler. Tüm bu etkiler sonucunda gebelikten koruyucu etki oluşmaktadır.

Doğum kontrol (OKS) hapları ne içerir?
En yaygın kullanılan doğum kontrol hapları östrojen ve progesteron hormonunun ikisini birden içeren kombine haplardır.

Ayrıca "yalnızca progesteron içeren (minipill)" doğum kontrol hapları da mevcuttur. Minipill haplar özellikle doğum sonrası emzirme dönemi için uygun ilaçlardır.

Eskiden kullanılan ve 50 mikrogram estrogen içeren haplar yerine, günümüzde artık 30 mikrogram içeren ve bu nedenle "düşük dozlu doğum kontrol hapları" olarak anılan ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlarda eskiye göre damar içi pıhtılaşma (trombus) ve diğer yan etkiler son derecede azdır.

Maalesef geçmiş zamanlarda kullanılan yüksek dozdu hapların yan etkilerinin yarattığı olumsuz ve haksız ön yargı halen günümüzde de devam etmektedir.

Düzenli olarak kullanıldıklarında doğum kontrol haplarının koruyuculuk oranları çok yüksektir.

Doğum kontrol hapları nasıl kullanılır?
Bu ilaçların kullanım şeması 3 hafta kullan- 1hafta bırak, veya 21 gün kullan-7 gün ara ver; şeklinde özetlenebilir. İlaçların tamamında, hapların üzerinde günler belirtilerek günleri şaşırma engellenmiştir.

İlk kez başlayacak olanların ilk hapı adet başlangıcının tercihen birinci veya ikinci günü almaları gerekir. 5. günden sonra alınmaları sonucunda gebelik oluşabilir.

Gebelikten koruma, daha ilk kutunun alımına başlanması ile başlayacaktır.


Doğum Kontrol Hapı Kullanırken Bilmeniz Gerekenler

• Bir aile planlaması yöntemi düşünüldüğünde, özellikle de doğum kontrol hapları öncesi bir jinekolok tarafından  jinekolojik muayene şarttır.  Pek çok hap çeşidi vardır ve jinekolok doktor tarafından kişiye en uygunu seçilerek reçete edilir.
• Haplar bir tablet tok karnına her gün belli bir saatte alınmalıdır. Tam saat çok önemli değilse de aynı vakitte olması önemlidir.
• Kutularda 21 tablet bulunur. Bazı OKS hapları içinde ise 28 adet tablet vardır ve bunlar hiç ara vermeden kullanılmaktadırlar.
• İçinde bulunan 21 tabletin bitiminden sonraki bir hafta ilaç alınmaz.
• Her kutu bittikten 3-4 gün sonra normal adet görülür.
• İkinci ve daha sonra devam eden kutularda, kutuya adetin kaçıncı günü başlandığı önemli değil; daha önce belirtildiği gibi 7 gün aralar ile başlanması önemlidir.
• İki kutu arasında mutlaka adet görülmelidir. Adet görülmezse yeni kutuya başlanmamalı ve öncelikle bir gebelik testi yapılmalıdır.
• Özellikle penisilin grubu gibi daha pek çok antibiyotik doğum kontrol haplarının etkinliğini azaltıp gebeliklere yol açabilir. Belli bir nedenden ötürü bu tür antibiyotikler kullanılacakça aynı anda ilave bir korunma yöntemi de uygulanmalıdır.
• Bir tane hap alınmayıp unutulursa ve bir gün sonra hatırlanırsa hemen unutulan hap alınır. O gün içinde normal vakitte sıradaki hap da alınarak kutuya devam edilir. İlaç üç günden daha fazla unutulursa kalan tabletler yine düzenli olarak alınmaya devam edilir, ancak o ay prezervatif gibi ek bir korunma yöntemi uygulanmalıdır.
• Doğum kontrol haplarına düşük veya kürtajdan hemen sonra başlanabilir. Ancak kombine doğum kontrol hapları (progesteron ve östrojen içerenler) anne sütünü azaltabileceklerinden doğumdan hemen sonra ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır.
• Emzirme döneminde doğum kontrol hapı olarak "sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları (minipill’ler)" tercih edilebilir. Minipill’ler kullanılacaksa hep aynı saatte almaya dikkat edilmeli, 3 saatten fazla olan gecikme durumlarında korunma için 48 saat boyunca ilave bir yöntemle korunma sağlanmalıdır.
• Emzirmeyi düşünmeyenlerde ise doğumdan 6 hafta sonra kombine haplara başlanabilir. Daha önce başlandığında damar içi pıhtılaşma sorunları oluşabileceğinden lohusalık döneminde kullanılması önerilmemektedir.

Ancak unutulmamalıdır ki doğumdan sonra yeni bir hamilelikten korunmaya başlamaya; düzenli emzirenlerde anneler doğumdan sonra 3 ay, emzirmeyen anneler ise en geç 3 hafta sonra geçmelidirler.

Kimler İçin Doğum Kontrol Hapı Kullanımı Sakıncalıdır?

• Tromboflebit (damar içi iltihabı) öyküsü olanlarda,
• Şüpheli meme kanseri durumunda,
• 35 yaş üzerinde olan ve sigara içen kadınlarda,
• Karaciğer hastalığı olanlarda,
• Gebelik şüphesinde,

Nedeni belirsiz adet kanaması düzensizliklerinde doğum kontrol hapları kesin olarak kullanılmaz !!!

Ayrıca migren, hipertansiyon, şeker hastalığı, depresyon, epilepsi, safra kesesi hastalığı, orak hücreli anemi, gebelikte karaciğerin tıkanma rahatsızlığı olmuş olanlar, SLE (Sistemik lupus eritematosus) hastalığı ile kanda trigliserid yüksekliği olanlarda başka yöntemlerle korunmalarında fayda vardır.

Myomu olanlar düşük dozlu hapları kullanabilirler. Düşük dozlu haplar myomu büyütmez.

Doğum Kontrol hapları Kimler İçin En Uygundur?
Doğum kontrol hapları; daha önce doğum yapmamış, yeni evli olup hemen çocuk istemeyen çiftler için en uygun seçenektir.  Bilinenin aksine bir süre kullanılıp bırakıldıktan sonra (bu süre yıllar da olabilir) asla kısırlık yapmazlar.  

Hatta biz çoğu zaman kısırlık tedavisine başlamadan bir kaç ay öncesinden itibaren hormonal durumu düzenlemek amacı ile doğum kontrol haplarını kullanabilmekteyiz.

Doğum Kontrol Haplarının Diğer Yararlı Etkileri
Doğum kontrol haplarının, etkin doğum kontrolü olmasının dışında diğer bazı avantajları da tespit edilmiştir. Bunlar:

• Adet kanamasının miktarını azaltarak gereksiz kan kaybını önlerler. Fazla ve pıhtılı adet görmeyi (menoraji) tedavi edebilirler. Bu şekilde kansızlığı önler.
• Adet sancısı doğum kontrol hapı kullananlarda daha az sıklıkla görülür. Sancılı adet görme (dismenore) tedavisinde kullanılabilirler.
• Doğum kontrol hapları Premenstrüel Sendrom (PMS)  tedavisinde de kullanılabilmektedir.
• Adet düzensizliklerinde; adet düzenleyici olarak da hekimler tarafından reçete edilebilirler.
• 12 ay boyunca kullanımları ile rahim içi zarı (endometrium) kanserlerini %50 oranında azaltırlar.
• Epiteliyal tip yumurtalık(over) kanserlerini % 40 azaltırlar. Yumurtalıkların en sık görülen kanserleri epiteliyal tiplidir.
• En az 12 ay boyunca kullanıldıklarında cinsel yolla bulaşan hastalıkların rahim, tüp ve yumurtalıkları tutuluşunu % 50-60 oranında azaltırlar. Çok sık partner değiştirenler doğum kontrol hapları ile birlikte kondom(kılıf) kullanabilirler.
• Doğum kontrol hapı kullananlarda yumurtalık(over) kistleri daha nadir olarak görülür. Hatta basit kistlerin tedavisinde de kullanılabilmektedir.
• Kullananlarda veya önceden kullanmış olanlarda; memenin fibrokistik hastalığı ve fibroadenomlar gibi iyi huylu (selim) meme hastalıkları daha az görülür.
• Polikistik Over Sendromu (PKO)  akne(sivilce), sebore ve yumurtalıkların kistik hastalıklarında da tedavi amacıyla kullanılabilirler.
• Kalın barsak kanseri üzerine koruyucu etkisi bulunmaktadır.
• Osteoporoz (kemik erimesi) durumunu bir ölçüde azaltırlar.
• Romatoid Artrit (Eklem romatizması) doğum kontrol hapı kullananlarda daha nadir görülür (%60 oranında azaltır).
• Doğum kontrol hapları sanılanın aksine hormon düzensizliği yapmaz, hatta olan hormonal düzensizlikleri azaltır.

Doğum Kontrol Haplarının İstenmeyen Etkileri

• Doğum kontrol haplarının en istenmeyen etkileri; içerdikleri estrojen hormonu nedeniyle damar içi pıhtılaşmaya (tromboflebit) eğilimi arttırmalarıdır. Bu durum teorik olarak her zaman olabilir, ancak günümüzde kullanılan düşük doz ilaçlar sayesinde çok nadir görülür hale gelmiştir.
• En sık görülen yan etkisi hafif bulantıdır. İlk günlerde olan ve genelde geçici olan bu durumda bulantı giderici ilaç kullanılabilir.
• İlk üç ayda hafif ara kanamaları (kırılma kanamaları) yapabilir. Bu da geçici bir durumdur. Üçüncü aydan sonra da bu durum devam ederse ilacı değiştirmek gerekebilir. Bu durum, vücut ilaca uyum sağladıktan sonra genellikle bir kaç ay içinde kaybolur. Devam eden kanamalarda doktorunuza başvurunuz.
• Genellikle adet kanamasının miktarı ve süresi kısalır. Aslında bu, istenen bir etkidir. Bu şekilde kan kaybı ve dolayısıyla demir eksikliği anemisi riski azalacaktır.
• Ağrı kesicilere cevap vermeyen baş ağrısı, görme bozukluğu, göğüs ağrısı, bacaklarda şişme ve ağrı, karın ağrısı gibi durumlarda ilaç alımı kesilip doktorunuzu arayınız.
• Uzun süre doğum kontrol hapları kullanılırsa, ilaç kullanımı kesildiğinde bir süre adet görmeme problemi (amenore) yaşanabilir. Bu durum ilk üç ayda sıklıkla kendiliğinden ortadan kalkar.
• Doğum kontrol haplarının kadın üreme sisteminde kalıcı bir hasar bırakmaları veya kısırlığa sebep olmaları söz konusu değildir.
• Doğum kontrol hapları rahim ağzı(cerviks) kanserlerini artırabilir. O yüzden yılda bir kez smear (rahim ağzı kanser tarama) testi yaptırılmalıdır. Eğer 5 yıl ve üzerinde bir kullanım veya çok eşlilik söz konusu ise 6 ayda bir smear testi önerilmektedir.
• Doğum kontrol hapları "Hepatocelluler Ca" denilen iyi huylu karaciğer kanserleri arttırabilir veya büyütebilirler. O yüzden kullanılırken karaciğer enzimlerine yılda en az bir kere bakılmalıdır. Bu da çok nadir olarak görülen bir yan etkidir.
• Doğum kontrol haplarının düzenli kullanımı ile pratikte gebelik oluşmaz. Ancak ilacın alınmaması, ilacın son kullanma tarihinin dolmuş olması, beraberlerinde antibiyotiklerin alınması veya barsaktan emilimini azaltan (yumuşatıcı veya ishal yapıcı) bazı ilaçlarla birlikte kullanımı, aşırı ishal gibi durumlarda gebelik oluşabilmektedir.
• Doğum kontrol hapını uzun bir süre kullanıp bırakan kişilerde ikiz gebeliklerin görülme şansı artar.
• Diğer olumsuz etkiler: Safra kesesi hastalıları ve taşlarında artma, kolestatik sarılık, bulantı, memelerde hassasiyet, Chloasma (yüzde maske şeklinde renk koyulaşması), mental depresyon, libido kaybı (cinsel isteksizlik), kilo alma, özellikle B6 ve diğer B vitaminlerinde, C vitamininde ve folik asitte azalma yapabilir.

Tüm bu olumsuz etkiler kişilerin bünyesine bağımlıdır ve her zaman ortaya çıkmaz.

Doğum kontrol hapları yaz aylarında kullanılacaksa yüze güneşten koruyucu kremler sürülmelidir. Aksi halde gebelerde de görülen "Chloasma" olarak tabir edilen yüzde maske şeklinde kahverengi lekeler oluşabilir.

Doğum kontrol hapları kullanımında görülen depresyon yani içe çökkünlük hali genelde B6 vitamini (pridoksin) eksikliğine bağlıdır. Bunun için tedavi amaçlı B6 vitamini verilebilir. Yine de çok nadiren bu şikayet artıp devam edilebilir ve ilacın kesilmesi gerekebilir.

Doğum kontrol hapı içerisindeki estrogenler vücutta su tutucu, progesteron ise iştah açıcı etkiye sahiptir. Bu etkiler kişiden kişiye değişiklik gösterir. Kilo alımı özellikle iştah artmasına bağlı olarak gelişir. İrade ile iştahın baskılanması ile bu problem ortadan kalkar.

Göğüslerdeki hassasiyet (mastalji) de yine vücutta su tutucu etkiye bağlıdır. Fazla tuzlu yemek bu şikayetleri arttırır.

Doğum kontrol hapı alanlarda vücutta C ve B grubu vitaminlerde bir miktar eksiklik oluşabilir. Ancak yeterli ve düzenli beslenenlerde ek olarak vitamine gerek yoktur.

Düşük doz doğum kontrol hapları hipofizdeki mikroadenomları büyütmez ve yine rahimdeki myomların büyümesi üzerine de etkili değildir.

Doğum Kontrol Hapı Kullanırken Gebelik Oluşursa…
Doğum kontrol hapı kullanırken istenmeyen bir gebelik oluşursa ve fark edilmeden ilaç kullanımına devam edilirse bebekte bir sakatlık görülme şansı %2-3 arasındadır. Bu oranda aslında normal bir gebeliğin riskinden çok yüksek sayılmaz.

Daha önceden "VACTERL Komplex" denilen ve pek çok sakatlıklarla seyreden bir durumun oluşabileceği iddia edilmiş olsa bile günümüzde bunun pek pratikte izlenmediği daha sonraki çalışmalarda ifade edilmiştir.

Doğum kontrol hapına  başlamadan (OKS öncesi) önceki tetkikler nelerdir?

• Tansiyon takibi
• Tam idrar testi
• Meme muayenesi
• Karaciğer muayenesi
• Jinekolojik muayene
• Cervicovaginal Smear Testi(CVS, Rahim ağzı kanser tarama testi)
• Karaciğer fonksiyon testleri
• Açlık kan şekeri ve gerekirse glukoz tolerans testi

Tüm bu tetkiklerin doğum kontrol hapına başlamadan önce yapılmasında fayda vardır. Ayrıca rutin olarak yılda bir kez bu testler tekrarlanmalıdır.

Smear testi normalde yılda bir kez tekrarlanması gereken bir tarama testidir. Ancak çok sık cinsel partner değiştirenlerle doğum kontrol hapını 5 yıldan uzun süredir kullananlarda 6 ayda bir tekrarlanmasında fayda vardır.

Smear Testi ile ilgili bilgiler için tıkayınız  >>>


DOĞUM KONTROL HAPLARI HAKKINDA 
Sizden En Sık Gelen Sorular ve Cevapları

Doğum kontrol hapları bilinenin aksine pek çok olumlu etkilere sahip hormonal ilaçlardır.

Pek çok kişi özellikle basında nadiren de olsa çıkan haberler sonrasında hormon içeren ilaçlardan uzak durmaktadır.

Biz bu bölümde sizden gelen ve en çok merak edilen soruların cevaplarını bu bölümde yayınlıyoruz.








Doğum kontrol hapları kısırlık yapar mı?
Hayır.  Doğum kontrol hapları kısırlık yapma etkisi asla olmamaktadır; uzun yıllar kullanımdan sonra dahi kısırlık yapıcı bir etki ortaya çıkmaz. Hatta tüp bebek ve aşılama tedavilerinden önce belli bir süre doğum kontrol hapları kullanımı ile tedavilerdeki gebelik şansı artmaktadır.

Doğum kontrol hapları bırakıldıktan ne zaman sonra gebe kalınabilir?
Hemen.  Doğum kontrol hapları kullanımını bıraktıktan hemen sonra gebe kalabilirsiniz. Diğer bir deyiş ile gebe kalma olasılığı ilacınızı kullanmayı kestikten hemen sonra başlamaktadır. Hatta doğum kontrol haplarını bıraktıktan sonra hamile kalma şansınız da artmaktadır.

Doğum kontrol hapları kilo yapar mı?
Doğum kontrol hapları içinde estrojen ve progesteron hormonları bulunmaktadır. Estrojenin su tutucu, progesteronun bazı kişilerde da iştah açıcı etkileri bulunmaktadır.

Doğum kontrol hapları kullanırken vücudunuzda ödem oluşmaması için fazla tuzlu yememenizi ve iştahınızı kontrol etmenizi öneririz.

Uzun yıllar doğum kontrol hapları kullanan hastalarda dahi kişilerin kendilerine dikkat etmeleri durumunda kilo aldırıcı bir etki izlenmemiştir. Ayrıca son jenerasyon (yeni) bazı doğum kontrol haplarının su tutucu etkisi azaltılmıştır ve bu sorun açısından daha güvenli grupta yer almaktadır.

Doğum kontrol hapları tüylenme yapar mı?
Hayır.  Doğum kontrol hapları tüylenme yapmaz. Hatta tam tersi, tüylenmeyi azaltıcı etkilerinden dolayı tedavi amaçlı kullanılmaktadırlar. Bazı doğum kontrol hapları anti androjenik etkilerinden dolayı tüylenme tedavisinde oldukça etkilidirler.

Doğum kontrol hapları yumurtalık kisti yapar mı?
Hayır. Tam tersi bazı iyi huylu (folikül kistlerinin) tedavisinde doğum kontrol hapları kullanılmaktadır.

Doğum kontrol hapları çikolata kistleri olanlarda tedavi amaçlı kullanılır mı?
Evet.  Hem çikolata kistlerinin baskılanması hem de endometriosis hastalığına bağlı sancılı adet görme (dismenore) tedavilerinde doğum kontrol hapları kullanılmaktadır. Ancak çikolata kistlerindeki etkinlikleri yumurtalığın basit (folikül) kistleri kadar fazla değildir.

Doğum kontrol hapları adet öncesi gerginliği azaltabilir mi?
Evet.  Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) yumurtlama fonksiyonu ve hormonal değişikliklere bağlı gelişen bir durumdur. Doğum kontrol hapları ile yumurtlama işlevinin baskılanması adet öncesi gerginlik sorununda da çare olabilmektedir.

Doğum kontrol hapları kanser yapar mı?
Hayır.  Tam tersi şekilde doğum kontrol hapları iyi huylu meme kanseri, yumurtalık ve rahim kanseri görülme sıklığını belirgin derece azaltmaktadır.

Diğer taraftan HPV (human papilloma virus) taşıyıcısı olanlarda rahim ağzı (serviks) kanseri görülmesini hafif düzeyde arttırabilir. Bu nedenle doğum kontrol hapı kullanan bayanların yılda bir kez smear testlerinin yapılmasını önermekteyiz.

Doğum kontrol hapları hormonal bozukluk yapar mı?
Hayır.  Doğum kontrol hapları hormonal bozukluk oluşturmaz, tam tersi hormonal dengesizlik varsa bunu düzenler. Bu nedenle bazen kısırlık tedavileri öncesinde 1-2 ay süre ile doğum kontrol hapları kullanılabilir.

Doğum kontrol hapları cinsel isteksizlik yapar mı?
Bazen.  Bazı kişilerde SHBG artışına bağlı kanda “testosteron” hormonu azalmasına bağlı libido kaybı (cinsel istek azalması) sorunu ortaya çıkabilir. Bu nadir görülen bir durumdur.

Doğum kontrol hapları melankoli ve depresyon yapar mı?
Bazen.  Bazı kişilerde doğum kontrol hapları kullanımına bağlı kanda B6 vitamin eksikliğine bağlı olarak depresyon ve melankoli durumları ortaya çıkabilir. Bu kişilerde doğum kontrol hapları ile kombine olarak (eş zamanlı şekilde) B1, B6 ve B12 vitaminleri içeren haplar verilebilir.

İleri depresyon (major depresyon) sorunu olan kadınlara doğum kontrol hapları önerilmemektedir.

Tedavi amaçlı doğum kontrol hapları ne için kullanılır?
Yumurtalık kistlerinin tedavisinde, tüylenme (hisutism) tedavisinde, adet sancısını azaltmak için, adet öncesi gerginliğin azaltılması için, adetlerin uzun sürmesi ve pıhtılı gelmesi ile buna bağlı olarak gelişen kansızlığın tedavisinde, adet düzenleyici olarak, bazı hormonal düzensizlikleri dengelemek amacıyla, poliksitk over (PCO) sendromuna, endometriosis hastalığında, yumurtalığın çikolata kistlerinin baskılanması amacıyla doğum kontrol hapları verilebilir.    

Hangi doğum kontrol hapını kullanmamı önerirsiniz?
Kişiye en uygun doğum kontrol hapı ancak bir jinekologun önerisi ile olmalıdır. Değişik hormonlar içeren ve değişik dozlardaki doğum kontrol haplarından kişiye en uygununu seçerek vermek son derece önemldir. Bu nedenle arkadaşınızın kullandığı gebelik önleyici hap sizin için uygun olmayabilir.

Uygun doğum kontrol hapını seçmek, ayrıntılı bir şekilde bilgilenmek için öncelikle bir jinekolojik kontrolden geçmenizi öneririz.

Erkekler için doğum kontrol hapları var mıdır?
Hayır.  Bu konuda bazı bilimsel çalışmalar olmasına rağmen günümüzde erkeklerin kullanabileceği doğum kontrol hapları bulunmamaktadır.

Erkeklerin uygulayabileceği aile planlaması yöntemleri arasında prezervatifler, vazektomi ve geri çekme methodları yer almaktadır.

Gebelik önleyici vajinal halka nedir?
Aynı doğum kontrol hapı gibi etkinlik gösteren, ancak adetin ilk günü vajina içerisine yerleştirilen ve "Nuvaring" adı verilen gebelik önleyici vajinal halka yeni jenerasyon bir aile planlaması yöntemidir.

Adetin 21. günü elle kolay bir şekilde çıkarılmaktadır. Bu şekilde gebelikten korunma sağlar.

Nuvaring hakkında ayrıntılar  >>>

Hormonal acil gebelikten korunma yöntemleri:
Ertesi Gün Hapları (Preven ve Norlevo)  >>>