Devri Sabık Nedir

Yeniden gündeme gelen ‘devr-i sabık yaratmamak’ DP iktidarına yolu açan bir Adnan Menderes formülü. Türk siyasetindeki bu kötü alışkanlıktan vazgeçme zamanı.

■ Alişer Delek

“İstifa edemem. Çünkü ben bu memleketi hızlı kalkındırmak için yüreğimdeki bu ateşle her işe birden saldırdım. Her işi de sayılı kanuna (eski Devlet İhale Kanunu) uygun yapmadım. Kötü niyetliler, fena düşünenler beni birçok işlerden sorumlu tutabilirler. Bugün istifa etsem o sağır, o İsmet Paşa yok mu, beni kulağımdan tuttuğu gibi Divan-ı Âli (Yüce Divan) karşısına çıkarır.” 1

MENDERES'TEN CHP'YE MESAJ

Sözlerin sahibi, arası Demokrat Parti döneminde Başbakanlık yapan Adnan Menderes. Artık iktidarının sonuna geldiğinin anlaşıldığı dönemde ‘kendi hayatını yaşaması ve çekilmesi' önerisine bu sözlerle cevap veriyor. ‘İktidarı bırakırsam beni yaptıklarımdan dolayı yargılarlar' diyor. Ne hazindir ki aynı Menderes seçimlerine giden yolda Demokrat Parti'yi iktidara taşımak için Türk siyaset tarihine ‘devr-i sabık yaratmamak' argümanını sokmuştu. Yani CHP ve İnönü'ye ‘iktidarı bize verin, biz de geçmiş dönemin defterlerini açmayacağız' sözünü…

★★★

Devr-i sabık yaratmamak, tek partili dönemden çok partili döneme geçişin önünü açan, bir anlamda parti devlet döneminin üstünü kapatıp yeni döneme temiz sayfayla geçişin ilanı aslında. 2

Oysa Demokrat Parti'yi ve Adnan Menderes'i iktidara taşıyan ve hatta bugün Türk siyasetinde gelenekselleşen bu formül Demokrat Parti içerisinde bile kolay kolay kabul görmedi. Celal Bayar buna karşı çıktı. Derin tartışmalar sonucunda bir oy fark ile kabul edildi ve DP Genel İdare Kurulu ‘Devr-i sabık yaratmamak taahhüdü' yayınladı. Böylece bürokrasi önce tarafsızlaştırıldı ve sonra da kazanıldı.

★★★

DP SÖZÜNÜ TUTMADI

Devr-i sabık yaratmayacağız taahhüdü yayınlayan DP, pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da sözünü tutmadı. İlk resmi adım CHP mallarına el konulması girişimiyle başladı. Adnan Menderes kendisine yöneltilen devri sabık yaratmayacaktınız hatırlatmasına şu yanıtı veriyordu: “Devletin malını geri alıyoruz, yoksa devletin malını kendi çıkarlarına kullanan kişileri cezalandırmıyoruz.”

Bu sadece bir başlangıçtı, 10 yıllık iktidarı boyunca meclis ve sokak DP'nin CHP'ye yönelik ‘intikam' eylemlerine sahne oldu.

★★★

SIRA KILIÇDAROĞLU'NDA

Türkiye'de bugün devr-i sabık meselesi yeniden gündemde. Anketler AK Parti iktidarının sonuna gelindiğini gösteriyor. Muhalefet partileri her fırsatta ilk seçimde iktidara geleceklerini hatırlatarak yapacaklarını açıklıyor. Hal böyle olunca da 19 yıllık iktidarın yanlışlarından hesap sorulup sorulmayacağı da merak konusu.

Kemal Kılıçdaroğlu iktidara geldiklerinde devr-i sabık yaratmayacaklarını açıkça söyledi. Hatta devri sabık meselesini bir intikam aracı olarak gördüğünü de gizlemedi:

“Bir dikta yönetimini belki de dünya siyaset tarihinde ilk kez sandığa giderek yeneceğiz, devr-i sabık da yaratmayacağız. Çünkü demokrasiyi savunanlar ya da demokrasiyi getirme iddiasında olanlar kinle, öfkeyle hareket etmezler.” 3

ERDOĞAN VE SERMAYEYE

Konuyla ilgili iki farklı analiz yapılabilir. Birincisi iktidarı kolay kolay bırakmayacak Erdoğan'a bir formül sunmak: Zaten sandıkta kaybedeceksin, kenara çekilirsen sorun çıkartmayacağız… Aynı şekilde sermayeye de bir mesaj var: AK Parti döneminde “kazandıklarınıza” dokunulmayacak…

DEVRİ MASUMLAŞTIRMAK

Madalyonun diğer yüzü ise zoru başarmak amacında: Pisliğe bulaşmış bir defterde beyaz sayfa açmak yerine defteri temize çekmek. Yani hukukun gücüyle hesap sormak… Devri sabık yaratmamak, devri masumlaştırmak demek oluyor.

★★★

Bir tartışmalarda şunu da unutmamak lazım; toplumların da hafızaları vardır. Ve bizim gibi demokratik kurumlaşmanın sağlanamadığı toplumlarda bu hafıza devletle paralel çalışıyor. Yani, siyasetin hesap sormadığı bir dönem toplum için de hesapsız kapatılıyor. Bu da toplumsal çürümenin ana kaynağı oluyor. 20 yıllık AK parti iktidarın sonunda hayatın, kültür-sanatın, medyanın, toplum psikolojisinin de normalleşmesi için her alanda devr-i sabık yapılması gerekliliği kendini gösteriyor.

1 Politika Galerisi, Cihad Baban
2 Modern Türkiye'nin Oluşumu, Feroz Ahmad
3 Kemal Kılıçdaroğlu, İkinci Yüzyıl Dergisi

AK PartiBaşbakanlıkbeyazCHPDünyaistifaKemal KılıçdaroğluMeclisTürkiye