Baglamada Perde Ayarları

KARGO BEDAVA

Kurumsal Fatura

Satıcı : LODİ MÜZİK ALETLERİ

Peşin Fiyatına 3 Taksit!

Koleksiyona Ekle

Son 5 ürün

Tahmini Kargoya Teslim: 8 gün içinde

• 15 gün içinde ücretsiz iade. Detaylı bilgi için tıklayın.
• Bu ürün LODİ MÜZİK ALETLERİ tarafından gönderilecektir.
• İMALATHANEDEN ÖZEL YAPIM SAZLAR KALİTE ÜRÜN ÖZELLİKLERİ : TEKNE CEVİZ AĞACINDAN
• ÖN KAPAK LADİN AĞACINDAN
• SAP GÜRGEN
• PERDE SAYISI 23 PERDE
• TEKNE BOYU TEKNE ,
• KARGO İÇERİĞİ : SAZ UZUN SAP
• KILIF
• MIZRAP TEZENE
• TAM SET OLARAK KARGOLANMAKTADIR : GENELDE AYNI GÜN KARGOYA VERİLMEKTEDİR
• Bu üründen en fazla 5 adet sipariş verilebilir. 5 adetin üzerindeki siparişleri Trendyol iptal etme hakkını saklı tutar.
• Kampanya fiyatından satılmak üzere 5 adetten fazla stok sunulmuştur.
• İncelemiş olduğunuz ürünün satış fiyatını satıcı belirlemektedir.
• Bu ürün indirim kampanyasına dahil değildir.
• Bir ürün, birden fazla satıcı tarafından satılabilir. Birden fazla satıcı tarafından satışa sunulan ürünlerin satıcıları ürün için belirledikleri fiyata, satıcı puanlarına, teslimat statülerine, ürünlerdeki promosyonlara, kargonun bedava olup olmamasına ve ürünlerin hızlı teslimat ile teslim edilip edilememesine, ürünlerin stok ve kategorileri bilgilerine göre sıralanmaktadır.

ÜRÜNÜN TÜM ÖZELLİKLERİ

Ürün Değerlendirmeleri

Ürün Bilgileri

İDOL Saz Bağlama Uzun Sap 23 Perde Tam Set Kalite Bağlama Kampanya

• İMALATHANEDEN ÖZEL YAPIM SAZLAR KALİTE ÜRÜN ÖZELLİKLERİ : TEKNE CEVİZ AĞACINDAN
• ÖN KAPAK LADİN AĞACINDAN
• SAP GÜRGEN
• PERDE SAYISI 23 PERDE
• TEKNE BOYU TEKNE ,
• KARGO İÇERİĞİ : SAZ UZUN SAP
• KILIF
• MIZRAP TEZENE
• TAM SET OLARAK KARGOLANMAKTADIR : GENELDE AYNI GÜN KARGOYA VERİLMEKTEDİR
• Bu üründen en fazla 5 adet sipariş verilebilir. 5 adetin üzerindeki siparişleri Trendyol iptal etme hakkını saklı tutar.
• Kampanya fiyatından satılmak üzere 5 adetten fazla stok sunulmuştur.
• İncelemiş olduğunuz ürünün satış fiyatını satıcı belirlemektedir.
• Bu ürün indirim kampanyasına dahil değildir.
• Bir ürün, birden fazla satıcı tarafından satılabilir. Birden fazla satıcı tarafından satışa sunulan ürünlerin satıcıları ürün için belirledikleri fiyata, satıcı puanlarına, teslimat statülerine, ürünlerdeki promosyonlara, kargonun bedava olup olmamasına ve ürünlerin hızlı teslimat ile teslim edilip edilememesine, ürünlerin stok ve kategorileri bilgilerine göre sıralanmaktadır.

 40 cm teknemiz olsun. Bu tekneye takılacak ( uzun ) sap boyunu hesap edelim.

 Formülümüz şu : A /

 Önce "A" yı bulmalıyız. Bunun için önce "D" yi bulup tekne boyu olan 40 cm den çıkaralım. "D" tekne boyunun 1/5 i olduğuna göre ,40 cm'yi 5'e bölelim. Sonra tekne boyundan çıkarttığımızda "A" yı bulmuş oluruz.

 40 / 5 =  8 cm  ( Eşik mesafesi )

 40 - 8 = 32 cm  ( Eşik ile re perdesi arası )

 32 / = cm ( Takılacak sap boyu )

 40 cm'lik bir tekneye takılacak sap boyunu bulmuş olduk. Bu hesap pratikte tekne boyuna 12 - 13 cm ilave edilerek te bulunabilir.

 Kısa sap için de A / formülü kullanılarak sap boyu bulunur. Çıkacak sonucun tekne boyu ile aynı olduğunu göreceksiniz. Yani 40 cm lik bir tekneye 40 cm sap takılır.

Bu hesaplamayı kısaca buradan da yapabilirsiniz. Tekneye takılacak sap ayarı

Yukarıda anlattıklarım imal aşamasında bağlamanın standartlara uygun olarak üretilmesine yarayacak bilgilerdi. Ancak, üretilmiş bağlamaların , ne yazık ki çoğu göz kararı imal edildiğinden perde ayarının ölçülerini elimizde bulunan bağlamaları dikkate alarak veriyorum. Şimdi ,perde ayarının hesap makinesi yardımı ile nasıl yapılacağına bakalım.

    sayısı ile tel boyu ( E ) mesafesi çarpılır. Çıkan rakam bize "si bemol" perdesinin yerini verdi. Bundan sonra sürekli  ( = )  eşittir tuşuna basılır. Her basılışta çıkan rakam, bize sırası ile perde yerlerinin ölçüsünü verecektir. Yani sırası ile şu perdelerin yerlerini bulmuş olacağız :

si bemol ,si , do , do diyez , re , mi bemol , mi , fa , fa diyez , sol , la bemol , la , si bemol , si , do , do diyez ,re.

Bulduğumuz perde yerleri ana sesler ve yarım seslerin yerleridir.

MLL ETM BAKANLII

MZK ALETLER YAPIMI

BALAMA ALES PERDE VE GENEL AYARLARI

Ankara,

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ii GR 1 RENME FAALYET1 3 1. PERDE BALAMA 3 Perde eitleri 4 Gmme Perde 4 Sarg Perde 4 Perde Taksimat 5 Perde Taksimatnn Pratik Yntemi 7 Perdelerin Balanmas 10 UYGULAMA FAALYET 14 LME VE DEERLENDRME 22 RENME FAALYET-2 23 2. TEL TAKMA 23 Tel eitleri 24 Tel Takma 27 UYGULAMA FAALYET 30 LME VE DEERLENDRME 33 RENME FAALYET-3 34 3. GENEL AYARLAR 34 Akort 35 Tel (Eik) Yksekliinin Ayarlanmas 37 Balamann Bakm ve Korunmas 39 UYGULAMA FAALYET 41 LME VE DEERLENDRME 44 MODL DEERLENDRME 45 CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKA 48

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK ESB Mzik Aletleri Yapm Mzrapl Halk Mzii Enstrmanlar Yapm Balama Ailesi Perde ve Genel Ayarlar Balama ailesi perde ve genel ayarlar ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Balama Ailesi st Yzey lemleri modln baarm olmak Balama ailesi perde ve genel ayarlarn yapmak Genel Ama Gerekli atlye ortam ve donanmlar salandnda tekniine uygun olarak balama ailesi perde ve genel ayarlarn yapabileceksiniz Amalar 1. Balama ailesi saza perde balayabileceksiniz. 2. Balama ailesi saza tel takabileceksiniz. 3. Balama ailesi saza genel ayar yapabileceksiniz. Ortam Mzik aletleri yapm atlyesi Donanm Tel keskisi, falata, akort dd, dijital akort cihaz, hesap makinesi Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Balamann genel ayarlar, uygun tel seimi ve tellerin taklmasndan sonra perde ve tel mesafesine gre eik yksekliinin ayarlanmas ile yaplr. Elinizdeki modl genel olarak perde, tel ve eik ksmlarnn tekniine gre hazrlanmas ve birbiri ile uyumlu olmas konularn kapsamaktadr. Her balamann kendine has bir tns vardr. Perde ve genel ayarlarn yapmndaki ama bu tndan baka, balamann dier enstrmanlarla ve kendi iinde uyumlu ve dengeli bir sese kavumasdr. Balamann genel ayarlarnn yaplmasnda, mzik bilgisinin ve iyi bir kulaa sahip olmann byk nemi vardr. Eskiden lutiyerler (enstrman yapm ustalar/ud yapmcs), kulak ve mzik bilgisi ile perde ve genel ayarlar yaparken gnmzde artk bu bilgiler (perde aralklar, sesin frekans vs.) matematiksel bantlarla izah edilebilmektedir. Sizler de perde ve genel ayarlarn yapmnda modl ierisinde verilen tablolardan yararlannz. Unutmaynz ki perde, tel ve eik ksmlar arasnda oluturacanz mkemmel uyum, saznzn sesine ses katacak, biim ve estetik yn ile yaptnz hatalar bir nebze olsun kapatacaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

ARA TIRMA ARA TIRMA

1. PERDE BALAMA
Perdeler, sap zerinde yer alr ve balamann klavyesini oluturur. Notalar bu klavye (tue) zerinde ilgili perde aralndaki tellerin zerine baslarak ve ilgili tele vurularak karlr. Perdelerin balama zerindeki yerinin tam tespiti ve tekniine gre balanmas bunun iin ok nemlidir. Perdeler, sap zerinde iki deiik teknikle balanr.

Resim Balamada perde

 Perde eitleri

Resim Gmme perde

Sarg Perde

Resim Sarg perde

Perdeler, eskiden kat-kt denen barsak ipliinden yaplrken gnmzde misina gibi naylon ipliklerle balanarak yaplmaktadr. Genel olarak 0,40 mm apnda misinalar kullanlmaktadr. algnn boyutu kldke 0,30 mm misinalar, bydke 0,50 mm misinalar kullanlmaldr. Misinalar, piyasada ve metrelik makaralar hlinde satlr.

Resim Misina

Resim Renkli misina

Misinalar balangta beyaz renktedir. Sonradan istenen renge boyanarak kullanlr. Balama yapmnda genellikle siyah, kahverengi ve bordo renkli olanlar kullanlr. Boyama ilemi iplik boyas ile kaynatlarak yaplmaktadr. Eer boyann ierisine sirke, tuz katlrsa, boya daha iyi tutmaktadr. Gnmzde piyasada hazr boyanm renkli misinalar bulmak da mmkndr. Misinaya renk seilirken sap aacnn zerinde rahatlkla fark edilebilecek bir renkte olmasna dikkat edilmelidir. Siyaha yakn veya ok koyu renkli (abanoz, koyu ceviz) saplarda bordo misina, krmz (maun, gl, pelesenk vb.) renkli saplarda koyu kahve veya siyah misina, bunun dndaki ak renkli veya dier sap aalar zerinde her trl (siyah, bordo, koyu yeil) misina kullanlabilir. Resim te piyasada yeni kullanlmaya balanlan renkli misinalar grlmektedir.

Perde Taksimat

Resim Farkl boyda balamalar

Hangi boyda balama iin ne kadar sayda ve hangi aralkta perde balanacan grmek iin Tablo e baknz. Standart Balama Ailesi Sazlarnn Perde Aralklar ve Ba eie Olan Mesafeleri Meydan Divan Balama Tambura Perde Balama Tambura saz Saz Curas Curas Tel boyu: Tel boyu: Tel boyu: Tel boyu: Tel boyu: Tel boyu: cm cm 88 cm 80 cm 56 cm 48 cm 0la 0 0 0 0 0 0 1 6,24 cm 5,79 cm 4,90 cm 4,46 cm 3,12 cm 2,67 cm 2si 12,11 11,23 9,50 8,64 6,07 5,20 3do 17,50 16,25 13,75 12,50 8,75 7,50 4 22,96 21,32 18,04 16,40 11,48 9,84 5re 28,00 26,00 22,00 20,00 14,00 12,00 6 32,59 30,26 25,61 23,28 16,30 13,90 7mi 37,33 34,67 29,33 26,67 18,67 16,00 8fa 41,13 38,19 32,32 29,38 20,57 17,60 9 45,14 41,91 35,46 32,24 22,56 19,30 10sol 49,00 45,50 38,50 35,00 24,50 21,00 11 52,42 48,67 41,18 37,44 26,21 22,40 12la 56,00 52,00 44,00 40,00 28,00 24,00 13 59,12 54,90 46,25 42,23 29,56 25,30 14si 62,06 57,62 48,75 44,32 31,04 26,60 15do 64,75 60,13 50,88 46,25 32,38 27,70 16 67,48 62,66 53,02 48,20 33,74 28,90 17re 70,00 65,00 55,00 50,00 35,00 30,00
Tablo Standart balama ailesinin perde aralklar ve ba eie olan mesafeleri tablosu

ekil Perdelerin sap zerindeki yerleri

Sap zerine perde taksimat yapabilmek iin nceden hesaplanm ve projede belirtilmi olan 1/1 lekli resim zerinden alnan perde lleri, sap zerine bir gnye yardm ile marka edilir. Ancak i resmi ortada yok ise yukardaki tablodan alnan ller kullanlabilir. Tel boyunun tablodakinden farkl olduu durumlarda aadaki pratik yntem izlenir.

Perde Taksimatnn Pratik Yntemi

ekil: Balamada tel boyu ve eik mesafesi says sabit saydr. Sabit say, tel boyu mesafesi ile arplr. kan rakam, eik yerinden itibaren llerek sap zerinde iaretlenir (Metrenin sfr noktas, eik yerine sabitlenmelidir.). Bulunan yer si bemol perdesidir (bk. Resim ). Bundan sonra bu perdenin iaretlendii mesafe ayn sabit say ile tekrar arplarak ikinci perdenin (si perdesi) yeri tespit edilir. Bu ilemler tekrarlanarak sap dibine doru srasyla btn perdelerin yeri tespit edilir.

Resim Si bemol perdesinin (ilk perde) markalanmas

Bu perdeler ba eikten balayarak eie doru srasyla si bemol, si, do, do diyez, re, mi bemol, mi, fa, fa diyez, sol, la bemol, la, si bemol, si, do, do diyez ve re perdeleridir. Bulunan perde yerleri ana sesler ve yarm seslerin yerleridir. Koma seslerin yerlerini yarm sesleri 2ye blerek (yani iki perdenin tam ortasna bir perde balayarak) buluruz. Ayn ilemin daha kolay hesaplanabilmesi iin hesap makinesine sabit say yazlr. Tel boyu ile arplmadan nce arpm tuuna iki kere baslr. Daha sonra eittir tuuna baslarak ilk perde (si bemol) bulunur. Bundan sonraki her eittir tuuna basldnda sradaki perdenin yeri tespit edilecektir. rnek: Ksa sap balamamzn tel boyu 64,8 cm olsun. x 64,8 = 61, cm 1. perde (mi bemol perdesi) 0, x 61, = 57, cm 2. perde (mi bemol 2 perdesi) 0, x 57, = 54, cm 3. perde (mi perdesi) 0, x 54, = 51, cm 4. perde (fa perdesi) 0, x 30, = 28, cm perde (mi perdesi) olarak btn perde aralklarnn alt eie (ses eii, kpr) olan mesafeleri bulunur.

ekil Balamada perde yerleri ve perdelerin nota deerleri

Resim Pratik yntemle perde taksimat

Dikkat: Tablo de yer alan perde aralk llerinin, ba eik (sap eii) ile mesafesine gre, pratik yntemde ise alt eik (ses eii) ile mesafesine gre tespit edildiine dikkat edilmelidir. Resim de pratik yntem ile perde yerlerinin tespiti ve markalanmas grlmektedir. Btn perdelerin taksimat yapldktan sonra perdelerin misina ile marka yerlerinden balanmasna geilir.

Perdelerin Balanmas

Resim Misina boluu iin yardmc ip (0,50 misina)

Perdelerin markalanan yerlerinden balanabilmesi iin balama sap yukar bakacak ve kapa dar gelecek ekilde kucaa alnr (bk. Resim ). lk perde balamasna alttan (sap dibinden) balanr.

Resim Perde balama pozisyonu

10

Resim lk tur sarg (2. perde)

Ele cm uzunluunda misina ipi alnr. pin bir ucu sol elin iaret parmana birka defa sarlarak dier ucu sol elin baparmann altndan bir tur sap etrafnda dolandrlr (bk. Resim ). Sapn arka srtnda sol elin baparma ile sktrlan misina, ilk sargnn aasndan geecek ekilde ikinci tur dndrlr. Tekrar ba parman altndan pres yaplarak gergin vaziyette istenilen sayda sarg iine devam edilir (curada 3, balamada 4, meydan saznda 5 sarg olmaldr.) (bk. Resim ve ).

Resim kinci sarg

Resim Son sarg

Resim Boum

Son sarmdan sonra ipin ucu sa yanda bulunan boluk misinasnn dibindeki boluktan geirilerek (bk. Resim ) sol elin baparmann pres yapt noktaya doru gerdirilerek ekilir ve fazlas aa sarktlr. Bu esnada sol elin baparma her daim misinaya pres yaparak misinay gergin tutar (bk. Resim ). Sapn iki ucu arka ksmda iki elin iaret parmaklarna dolandrlarak gerdirilir (bk. Resim ). Yukardaki u aa, aadaki u yukar gelecek ekilde misina dip noktasndan apraz bklerek bir boum oluturulur (bk. Resim ). Tekrar alttaki u (balangta sol elin iaret parmana sarlan ksm) ayn misina boluundan geirilerek ayn ekilde boum noktasna doru gerdirilerek ekilir. Tekrar ipular aa yukar ynde apraz yer deitirilerek bir boum daha atlr.

11

 Pres

Resim Boum

Resim Boum germe

Resim apraz bkme Resim

Son defa misina boluundan geen ipin ucu, alttan yukar doru boluktan getikten sonra tekrar kendi iinden geirilerek gerdirilir (dm atlr) (bk. Resim ). Bu dm atma ilemi bir defa daha tekrar edilerek misinann sk bir ekilde balanmas salanr. lk perde balandktan sonra misina fazlalklar bir falata ile kesilir (bk. Resim ).

Resim seafoodplus.info Resim Dm Resim Fazlalk kesimi Resim Son perde

Ayn ilem tm perdelere uygulanarak aadan yukarya doru btn perdeler uygun apta misina ile uygun sayda sarlarak perde balama ilemi tamamlanr (bk. Resim ). Perde balama ilemi tamamlandktan sonra misina boluunu salayan sap boyunca tutturulmu olan yardmc misina ipi ekilerek kartlr. Misina ipini ektikten sonra perdelerde kayma olmu ya da perdeler tam markaya gre balanmam olabilir. lem bittikten sonra balama mengeneye balanarak elik cetvel ile perde mesafeleri tekrardan kontrol edilir (bk. Resim ). Gereken yerler kaydrlarak istenilen lye getirilir (bk. Resim ). 12

Perdenin ba eik tarafndaki son sargsnn marka izgisinin tam zerine gelmesine dikkat edilmelidir.

Resim Perde kontrol

Resim Perdelerin kaydrlarak dzeltilmesi

Her ne kadar perdelerin balanmas bir cetvele gre ya da pratik hesaba gre yaplsa da, istenen sesin tam olarak alnabilmesi iin teller takldktan ve bo olarak birbirine akortlandktan sonra perdelerin tekrardan ayarlanmas gerekir (bk. Resim ).

Resim Perde yerlerinin akorda gre kaydrlarak ayarlanmas

13

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Balamay, sap ve kapak yz yukar gelecek ekilde mengeneye balaynz.

Eik yerini tespit ederek iaretleyiniz.

Eik yeri form boyunun 1/5idir. aret iin vernikli yzeyde iz brakabilecek zellikte kalem kullannz.

Balamanzn tel boyunu lnz.

Hassas bir tespit iin yarm milimetrelik fark bile dikkate alnz. rnein, 72,45 cm

Hesap makinesine 0, sabit saysn yazarak iki kere arpm tuuna basnz. Hesap makinesini rahat kullanabileceiniz bir noktaya koyunuz. Btn hesaplamalar bitene kadar baka tulara basmaynz.

14

 Bulduunuz sonu ksa sapl balamada Hesap makinesinde tel boyunu yazarak mi bemol, uzun sapl balamada si eittir tuuna basnz. bemol notasna denk gelen ilk eiin mesafesidir. Bulduunuz sonu ilk perdenin alt eie olan mesafesidir. Cetvelin sfr noktasn alt eie sabitleyerek bu ly sap zerinde iaretleyiniz. elik cetvel lamasn sap yzne kt bant ile sabitleyiniz. elik cetvelin sfr noktasnn eik yeri ile tam akmasna dikkat ediniz.

Tekrar eittir tuuna basarak bu noktay da ayn ekilde iaretleyiniz. Her eittir tuuna bastnzda sonraki perdenin yerini markalayarak ilemi sap dibindeki son noktaya kadar devam ettiriniz.

Bulduunuz deer daha kk bir deerdir ve ikinci perdenin alt eie olan mesafesini gsterir.

Cetveli oynatmamaya dikkat ediniz. Eittir tuuna yanllkla fazladan basarsanz, ilemi makine zerinde ayn adma kadar tekrar ediniz.

Koma seslerin yerlerini bulmak iin ilgili Perdelerin tam yerlerini ve ara perdeleri perdenin ortasn iaretleyerek btn ara grmek iin ekil e baknz. perdelerin yerlerini tespit ediniz. Misinanz beyaz renkte ise toplu hlde boyas zerinde yazan iken kuma boyas ile scak suda uygun Kuma talimatlara uyunuz. renge boyaynz. Varsa renkli misina kullannz, boyamak iin vakit harcamaynz. Sap yzne uygun renkte misina kullannz.

15

 Uygun apta misinay cm uzunluunda keserek perde says kadar misinay hazrlaynz. Kk balamalar iin 0,30 mm, orta byklkte balamalar iin 0,40 mm ve byk balamalar iin 0,50 mm apta misina kullannz.

Ayn apta bir misinay dm boluu oluturmak iin sapn sa yan tarafnn yze yakn ksmna, sap boyu uzunluunda yerletirerek u ksmlarndan kt bant ile sabitleyiniz. Misina sarmlar bu misinann zerinden geeceinden, altnda oluacak boluk, dm esnasnda iinizi kolaylatracaktr.

Perdeleri balamak iin balamay kucanza ya da dizlerinizin arasna alnz. Balamann sap yukar ve srt formu size bakacak ekilde balamay tutunuz. Rahat bir alma pozisyonu alnz.

cm uzunluundaki bir misina parasnn bir ucunu sol elinizin iaret parmana bir iki sarm dolaynz. Solak alanlar bundan sonraki admlar ters eliyle yapmaldr.

16

 Dier ucunu sa elinizle tutarak perde hizasnda ve sap etrafnda, soldan, saa doru bir tur dolaynz. Sargy, sarm boluu misinasnn zerinden geiriniz. Sargy sapn n yzndeki perde iaretinin olduu yerden yapnz.

Sol elin baparma ile ilk sargy srt ksmndan pres ederken ilk sargnn altndan ikinci sargy dolaynz. Sarg iini yaparken misinay her daim gergin tutunuz.

4. ve son sargdan sonra sa elinizdeki ucu sa misina boluunun alt tarafndan geirerek srt noktasna kadar ekiniz. Misinay drt turdan fazla ya da az dolamaynz (drt sarm yapnz.).

Sa elinizdeki ucu aa, sol elinizdeki Boumu dip ksmdan ve gerdirerek ucu yukar gelecek ekilde misina ipini yapnz. apraz boum yapnz. Altta kalan ucu tekrar ayn boluktan geirerek ve ilemi tekrarlayarak bir boum daha atnz. Dm atana kadar boum yaplan srt ksmdaki noktaya srekli bask uygulaynz. Boum ve dm ilemini fazlaca tekrarlarsanz sapn srt ksmnda gereksiz ikinlik oluacaktr.

17

 Alttaki ucu misina boluundan geirdikten sonra kendi ierisinden geirerek ve srt noktasna ekerek dm atnz.

Dm atma ilemini tekrarlaynz. Misina fazlalklarn falata ile dm dibinden kesiniz.

Sarm tam sk deilse dm 3. kere tekrarlayabilirsiniz.

Kesim iin maket ba kullannz Sap aacna zarar vermeyiniz.

Sap ucuna doru srayla btn perdeleri ayn usulle balaynz.

lk sargy marka izgisine denk getiriniz. Sonraki sarmlar aa ynde devam ettiriniz.

Misinay sarg altndan adm adm ekerek karnz. karma esnasnda perde sarglarnn yerinden kaymamasna dikkat ediniz. Cetveli balama yzne kt bant ile Balamay mengeneye balayarak elik tutturunuz. cetvel ile perde mesafelerini kontrol Cetvelin sfr noktasnn alt eik iareti ediniz. ile akmasna dikkat ediniz. Sarg boluu karnz. misinasn ekerek 18

 Gereken perdeleri elinizle kaydrarak dzeltiniz.

Perdelerin mesafe ayar teller takldktan sonra tekrar yaplacaktr. Perdenin son sabitlendii nokta uygun sesi vermelidir.

19

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Balamay mengeneye baladnz m? Eik yerini tespit ederek iaretlediniz mi? Balamanzn tel boyunu ltnz m? Hesap makinesine 0, sabit saysn yazarak iki kere arpm tuuna bastnz m? Hesap makinesinde tel boyunu yazarak eittir tuuna bastnz m? Bulduunuz sonu ilk perdenin alt eie olan mesafesidir. Cetvelin sfr noktasn alt eie sabitleyerek bu ly sap zerinde iaretlediniz mi? Tekrar eittir tuuna basp bu noktay da ayn ekilde iaretlediniz mi? Her eittir tuuna bastnzda sonraki perdenin yerini markalayarak ilemi sap dibindeki son noktaya kadar devam ettirdiniz mi? Koma seslerin yerini bulmak iin ilgili perdenin ortasn iaretleyerek, btn perdelerin yerlerini tespit ettiniz mi? Misinanz beyaz renkte ise toplu hlde iken kuma boyas ile scak suda uygun renge boyadnz m? Uygun apta misinay cm uzunluunda keserek perde says kadar misinay hazrladnz m? Ayn apta bir misinay dm boluu oluturmak iin sapn sa yan tarafnn yze yakn ksmna, sap boyu uzunluunda yerletirerek u ksmlarndan kt bant ile sabitlediniz mi? Perdeleri balamak zere balamay kucanza ya da dizlerinizin arasna aldnz m? cm uzunluundaki bir misina parasnn bir ucunu sol elinizin iaret parmanza bir iki sarm doladnz m? Dier ucunu sa elinizle tutarak perde hizasnda ve sap etrafnda soldan saa doru bir tur doladnz m? Sol elin ba parma ile ilk sargy srt ksmndan pres ederken, ilk sargnn altndan ikinci sargy doladnz m? 4. ve son sargdan sonra sa elinizdeki ucu sa misina boluunun alt tarafndan geirerek srt noktasna kadar ektiniz mi? Sa elinizdeki ucu aa, sol elinizdeki ucu yukar gelecek ekilde misina ipini apraz boum yaptnz m? Altta kalan ucu tekrar ayn boluktan geirerek ve ilemi tekrarlayarak bir boum daha attnz m? Alttaki ucu misina boluundan geirdikten sonra kendi 20 Hayr

Evet

1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8.

9.

ierisinden geirerek ve srt noktasna ekerek dm attnz m? Dm atma ilemini tekrarladnz m? Misina fazlalklarn falata ile dm dibinden kestiniz mi? Sap ucuna doru srayla btn perdeleri ayn usulle baladnz m? Sarg boluu misinasn ekerek kardnz m? Balamay mengeneye balayarak elik cetvel ile perde mesafelerini kontrol ettiniz mi? Gereken perdeleri elinizle kaydrarak dzelttiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

21

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

22

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

ARATIRMA
evrenizde bulunan balamalarn tel balantlarn inceleyiniz. Balama tellerinin deiimini aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam, mzik kitaplar, mzik aletleri yapm atlyeleri, niversitelerin alg yapm blmleri ve mzikle ilgili dier ansiklopedilere bakabilirsiniz. rendiklerinizi arkadalarnzla paylaarak bilgilerinizi pekitiriniz.

2. TEL TAKMA
lk balamalarda at klndan sonra kiri tel olarak da bilinen barsak teller kullanlmtr. Barsak telin yerini sanayi teli olarak imal edilen Avrupa kaynakl teller almtr. Balamaya zg yaplm tele ancak 'li yllarn ortalarna doru geilebilmitir. lk zamanlarda halk arasnda ''sar tel'' olarak bilinen pirin teller kullanlmtr. Duyum olarak olduka yumuak olan bu telin tns ok sevilmi ve yaygnlk kazanmtr. Sar tel, tamburda bugn bile icraclarn tercih ettikleri bir teldir. Ancak bu tel, dayanksz olmas ve tiz seslere ekilememesi nedeniyle oluan yeni bir tel aray sonucu yava yava yerini elik tele brakmtr. elik tele geite ilk zamanlar eliklerin yannda altta, ortada, stte bir oktav aa akortlanarak kullanlmsa da zamanla elik tel zerine bakr sarg yaplarak elde edilen, genelde ''bam teli'' ya da ''srma tel'' denen tellerin gelitirilmesi sonucu ''pirin tel'' de tarihe karmtr. Bugn artk balama iin retilmi, genelde ''elik tel'' olarak bilinen zel alam bir tel kullanlmaktadr.

Resim Balamaya tel taklmas

23

Resim Balamada kullanlan elik tel

Tel eitleri

Balama ailesi iin retilen teller, balama yapmclar iin deiik apta ve zellikte makaralar hlinde sata sunulurken icraclarn tel deitirme ihtiyacn karlamak zere grup teller de paket hlinde piyasada bulunmaktadr. Buna gre piyasada bulunu ekline gre teller iki eittir: Bobin tel (makara tel) Paket tel (grup tel)

Resim Makara (bobin) tel (atlyeler iin)

Resim Grup tel (icraclar iin)

24

Srma tel, normal bir elik telin zerine baka bir telin sarlmasyla elde edilir. Ancak elik telin zerine sarlan telin hi oynamadan kalabilmesi nemlidir. reticiler bunu salamakta zorlandklar iin sarmda ipek katk kullanmaktadr. Bu ekilde sarlan teller ipekli srma olarak adlandrlr. pekli srmalar mat tnladklar iin balamann gevrek ses karakterine uymaz. Buna ramen, uzun mrl olduklarndan byk oranda tercih edilmektedirler. Emaye (bakr) sarml krmz veya sar srma tellerin ses rengi balamaya ok daha uygundur. Bu tr srmalar parlak ve diri tnlar. Bir srma tel, taklmadan nce kontrol edilmeli ve sarmda herhangi bir geveklik olmadndan emin olunmaldr. 0,60 ve daha kaln srma tellerin mr normal elik tellerden daha fazladr. Dolaysyla bunlar iki seferde bir deitirilebilir. Yaygn bir yanl uygulama takm hlinde deil tellerin bir ya da ikisini deitirmektir. Bu, akortta probleme sebep olur.

Resim Gnmzde kullanlan tel eitleri

Kaliteli olup olmadn anlamak iin tel bir ucundan tutularak aa sallandrlr. Eer telde kvrmlar ve bukleler oluuyorsa, elik oran az demektir. Dolaysyla tel kalitesizdir. yi tel, bu pozisyonda tutulduunda geni dalgalar yapmaldr. Takldktan sonra telin diri ve parlak tnlayp tnlamad test edilmelidir. zellikle baz kalitesiz teller gerildike icracya lastiimsi bir his verir. Ayrca tel yzeyinin przsz olmas gerekir.

Resim Mikrometre ile tel apnn llmesi

Balama ailesi sazlarnda 3 telli curadan, 12 telli meydan sazna kadar ok deiik say ve deiik apta tel kullanlr. 25

Bir balamann grup telleri arasnda da ap ve nitelik farkll vardr. Hangi balamaya ne kadar ve hangi apta tel balanmas gerektii hususunda Tablo e baknz. Aadaki tabloda, cura sazlarda bam teli kullanlmadna dikkat ediniz.
SAZ ADI
MEYDAN SAZI

TEL GRUBU st teller Orta teller Alt teller

DVAN SAZI

st teller Orta teller Alt teller

BALAMA

st teller Orta teller Alt teller

TEL API TELN CNS (mm) 0, Bakr sargl tel 0, elik tel 0, Bakr sargl tel 0, elik tel 0, Bakr sargl tel 0, elik tel Genel toplam 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel Genel toplam 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel Genel toplam 0, ki elik tel

GERLMLER kg/kuvvet 6, 23, 4, 20, 6, 29, 91, kg/kuvvet 8, 15, 5, 13, 8, 19, 69, kg/kuvvet 6, 14, 5, 13, 5, 18, 64, kg/kuvvet 14, 17, 6, 17, 55, kg/kuvvet 12, 13, 15, 41, kg/kuvvet 11, 11, 14, 36, kg/kuvvet

BASINLAR kg/m 0, 0, 0, 0, 0, 0, 1, kg/m 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, kg/m 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, kg/m 0, 0, 0, 0, 0, kg/m 0, 0, 0, kg/m 0, 0, 0, 0, kg/m

TAMBURA

st teller Orta teller Alt teller

0, ki elik tel 0, Bakr sargl tel 0, ki elik tel Genel toplam 0, 0, 0, Genel toplam 0, 0, 0, Genel toplam ki elik tel ki elik tel ki elik tel ki elik tel ki elik tel ki elik tel

BALAM A CURASI TAMBURA CURASI

st teller Orta teller Alt teller

st teller Orta teller Alt teller

Tablo Balama ailesi sazlarnda kullanlan tel aplar ile balamaya uyguladklar gerilim ve basnlar

26

Balamada kullanlan tellerin ap ve says balamaya uygulanacak gerilim ve basn ynnden nemlidir. Anormal gerilim, balamann sapnda dnmeye sebep olurken fazla basn, balamann kapak ksmnda kmeye neden olacaktr.

Tel Takma

Resim Balama tezgha balanr.

Tel gerilmeye balamadan hemen nce alt ve st eikteki kertik yerine konur. Burgu yuvasnda dndrlerek tel gerdirilirken dip eikteki ters V eklinde olan ksm eik deliine doru bastrlarak telin skmas salanr. Burgu yerinden kmayacak ve tel orta gerginlikte olacak kadar burgu yuvasnda dndrlr. Srasyla aadan yukarya doru nce alt teller, sonra orta teller ve en son st teller ayn yntemle takldktan sonra tellerin akortlanmasna geilir. 27

Resim Telin dip eie geirilmesi

Resim Telin burguya sarlmas

Yukarda anlatlardan baka tel taklmas esnasnda aadaki hususlara da dikkat edilmelidir: Dip eie tel takarken srma tellerin u ksmndaki sarg teller 1 cm kadar soyulur. Aksi takdirde srma telin ucu ters V eklinde tekrar delik ierisinden geemez. En alt ksmda kullanlan elik teller (0,,,20 ve 0,25 numaral teller) dip eikte iki defa geirildikten sonra ters V yaplarak stteki u geri sokulmaldr. Aksi takdirde bu teller delik apna gre ince kalacandan yerinden kabilir veya akort brakabilir (bk. Resim ).

Resim ift sargl tel takma

Teller taklrken son derece hassas allmal, tel kendi dorultusunda dndrlmeden dzgn taklmaldr. Tel takldktan sonra iki eik arasnda kalan ksmda tel yzeyinde krlma bklme olmamaldr.

28

 Tel taklma aamasnda her zaman sarkma yapmayacak kadar gergin tutulur. Aksi takdirde zellikle paket iinden kan tellerde krlma bklme olabilir (bk. Resim ).

Resim Tel gergin tutulur.

Teller burguya, burgular saat ynnn tersine skma yapacak ekilde sarlrlar (bk. Resim ). Teller burguya en fazla sarm olacak ekilde sarlmaldr. Tel boyu buna gre ayarlanmal fazlas yan keski ile kesilmelidir (bk. Resim ). lk tel, burguluun n yzndeki uca yakn ilk burguya, ikinci tel ayn yzdeki ikinci burguya olacak ekilde burguluun n yzndeki son burgudan balayan tel takma ilemi, burguluun yan yzndeki sapa yakn olan ilk burgulukta biter (bk. Resim ).

Resim Burgu skma yn

Resim Burgu sras

Telin burgudan k yapt yer, burguluk ile burgunun birletii noktadan en az 5 mm yksekte olmaldr (bk. Resim ve ). Dikkat: Tel takmadan nce ellerinizi ykayarak kurulaynz. Terli ellerle tel takmaynz 29

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Telin bir ucunu en alttaki dip eik (tel takaca) deliinin altndan geiriniz ve tel ucunu stten cm tarnz. Takn braktnz stteki ucu, dip eiin altndan tekrar geiriniz ve stten 2 cm tarnz. 2 cmlik takn ucu, ortasndan ters V eklinde bkerek tekrar delie geri sokunuz. Telin uzun ksmnn ucunu ters V Teli kracak, bkecek sert ve ani deliinin iinden geiriniz. hareketlerden kannz. Tel taklacak ksmda, sonradan tel Uzun ucu, burguluun n yzndeki fazlal oluturacak ekilde fazla byk uca yakn ilk burguya kadar uzatnz. apta tel boluu brakmaynz. Sarma ve germe ilemi bittiinde tel burguya tur sarlm olmaldr. Tel boyunu buna gre ayarlaynz. Burgudan cm taacak ekilde telin kalan fazla ksmn yan keski ile kesiniz.

30

 Telin burguya ilk sargsn, burguluk zerinde yapmaynz. Telin ucunu burgu deliinden geirerek 2 Teli sarkmayacak kadar gergin cmlik ksm aa doru kvrnz. tutunuz. Burguyu saat ynnn tersine burguluk Telin burguya sarm yukardan aaya doru yan yana gelecek delii hizasna kadar evirerek telin fazla ekilde olmaldr. ksmn burguya sarnz. Burguyu deliinden karnz.

Burguyu, burguluk delii hizasnda yerine sokunuz.

Telleri alt ve st eik zerindeki kertik yerlerine denk getirerek gerdiriniz. Telleri gerdirerek tel takacandaki fazlal alrken ters V deliinin, dip eik deliine tam girerek skmasna dikkat ediniz.

Tel sarkma yapmamal veya fazla gerilmemelidir. kinci teli dip eik zerindeki 0,25 mm kalnlktaki ikinci teli ayn usulle sradaki delie ve burguluun n taknz. yzndeki uca yakn ikinci burguya gelecek ekilde taknz. U ksmnda ters V yaplan srma telin, tekrar dip eik deliine 0,40 numara srma teli ayn usulle 3. delie sokabilmek iin, telin srma ve sradaki burguya dolayarak taknz. ksmnn yan keski ile soyulmas gerekir. Hangi tellerin taklacana dair, Btn telleri en stteki bam teline kadar Tablo e baknz. srayla yerlerine taknz. Hangi telin hangi burguya taklmas gerektii hususunda bk. Resim Teli orta gerginlikte sknz.

31

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Balamay tezgh zerinde mengeneye sabitlediniz mi? Paket teller ierisinden 0,25 mm apl teli kararak, ember sarm atnz m? Telin bir ucunu en alttaki dip eik (tel takaca) deliinin altndan geirip tel ucunu stten cm tardnz m? Takn braktnz stteki ucu, dip eiin altndan tekrar geirip stten 2 cm tardnz m? 2 cmlik takn ucu, ortasndan ters V eklinde bkerek tekrar delie soktunuz mu? Telin uzun ksmnn ucunu ters V deliinin iinden geirdiniz mi? Uzun ucu, burguluun n yzndeki uca yakn ilk burguya kadar uzattnz m? Burgudan cm taacak ekilde telin kalan fazla ksmn yan keski ile kestiniz mi? Burguyu deliinden kardnz m? Telin ucunu burgu deliinden geirerek 2 cmlik ksm aa doru kvrdnz m? Burguyu saat ynnn tersine burguluk delii hizasna kadar evirerek telin fazla ksmn burguya sardnz m? Burguyu, burguluk delii hizasnda yerine soktunuz mu? Telleri alt ve st eik zerindeki kertik yerlerine denk getirerek gerdirdiniz mi? Teli orta gerginlikte sktnz m? 0,25 mm kalnlktaki ikinci teli ayn usulle taktnz m? 0,40 Numara srma teli ayn usulle 3. delie ve sradaki burguya dolayarak taktnz m? Btn telleri en stteki bam teline kadar srayla yerlerine taktnz m? Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

32

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

2. 3. 4. 5. 6.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

33

RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3

AMA

Bu faaliyet sonunda gerekli ortam ve donanm salandnda tekniine uygun olarak balama ve ailesi saza genel ayar yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Balama ailesinde perde mesafesi, eik ykseklii ve bunlarn sese olan etkilerini aratrnz. Balamaya akort yaplmasn aratrnz. Balamann bakm ve korunmas ile ilgili aratrma yapnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamndan yararlanabilir, mzik kitaplar, mzik aletleri yapm atlyeleri, niversitelerin alg yapm blmleri ve mzikle ilgili dier ansiklopedilere bakabilirsiniz. rendiklerinizi arkadalarnzla paylaarak bilgilerinizi pekitiriniz.

3. GENEL AYARLAR
Balamann perdeleri balandktan ve telleri takldktan sonra reglaj denen genel ayarlarnn yapmna geilir. Genel ayarlarn yapmndaki ama, balamann kendi yapsna uygun en ideal ses uyumunu salayabilmektir. Balamann perde ve tel akortlar yapldktan sonra eik yksekliinin ayarlanmas ile en ideal ses uyumunu ve karakterini salayarak balamann genel ayarlar tamamlanr. Genel ayarlar yaplan balama icra edilmeye hazrdr. Uygun bir koruyucu klfta saklanarak periyodik zamanlarda bakm yaplmaldr.

Resim Balamann tnsnn dinlenmesi

34

Resim Reglaj yaparken

Akort
Akort kelimesi, Franszcada uyum anlamna gelen accord szcnden dilimize gemitir. Akort, bir alg aletinin doru sesi vermesi iin yaplan ayarlara verilen genel addr. Akordu yaplm bir enstrman ahenkli ve armonik ses verebilir. Anadoluda, akort yerine dzen kelimesi eskiden beri kullanlagelmitir. Balamay icra edenler akordu kulak becerileri ile yapar. Ancak bu beceri tecrbe ve iyi bir kulak yetisine sahip olmay gerektirir. Bunun dnda akort ddkleri ve zellikle dijital akort aletleri ile akort yapmak yeni balayanlar iin daha gvenilir bir yntemdir.

(a) Akort dd (La)

(b) Akort dd (6 sesli) Resim Akort aletleri

(c) Dijital akort aleti

Akort ddkleri 1, 4, 6 ve 13 ses gibi deiik biim ve kapasitede olurlar. Akort ddklerinde diye belirtilen saylar alttan yukar tel sralarn; A-B-C-D-E-F-G harfleri ise la-si-do-re-mi-fa-sol notalarn gsterir. Dijital akort aletlerinde balamay her trl sese (notaya) gre akort etmek ve telin kard sesin nota deerini lmek mmkndr. Bunun dnda referans sesleri doru bir ekilde elde edebilmek iin piyano ve benzeri mzik aletlerinden yararlanlabilir. Akort yapmaya alt tellerden balanr. En alt tele, akortlanacak dzene gre bo olarak (perdeye basmadan) vurulur. stenen ses yakalanana kadar telin baland burgu sklr veya gevetilir. Sonra dier alt teller de ayn sese ekilir. Daha sonra orta grup teller ve en son st 35

grup teller aadan yukarya doru srasyla istenen seslere akortlanr. Akort ilemi bittiinde alt, orta ve st grup tellerin ayn sesi veren deiik perdelerine baslarak birlikte alndnda tellerin ayn sesleri vermesi gerekir. Aksi takdirde akort tam yaplamam demektir.

Resim Akort yaparken

Balamada ncelikle perde akordu yaplr. Daha sonra teller akortlanr. Perde akordu bir kere yaplr. Tellerin akortlanmas ise icra edilmeden her defasnda kontrol edilir ve gerekiyorsa yeniden yaplr. Perde akordundaki ama perdelerin, ba eie olan mesafelerini uygun konumda ayarlayarak istenen sesleri tam olarak vermesini salamaktr. Bunun iin ncelikle teller bo olarak (perdelere baslmadan, sadece ilgili tele mzrap vurarak) akortlanr. Daha sonra ilk perdeden balayarak perdeye baslr ve ilgili tele vurulur. kan ses deeri akort aletinde olmas gereken ses ile karlatrlr. Gerekiyorsa perde ne veya arkaya kaydrlarak perdenin tam yeri tespit edilir. Btn perdeler, vermesi gereken sesleri tam verecek uygun konuma srayla ayarlanarak sabitlenir ve perde akordu tamamlanr. Perde akordundan sonra eik yksekliini ayarlamaya balamadan nce tellerin akordu yaplmaldr.

(a) Tel akordu yaplr.

(b) Perdenin ses deeri llr. Resim Perde akordu

(c) Gerekiyorsa perde kaydrlr.

Balama ailesi sazlar imdiye kadar tespit edilmi 19 ayr dzende alnmaktadr. Ancak bunlarn arasnda en ok kullanlan kara dzen de denen bozuk dzen ile balama 36

dzenidir. Her dzen iin alt, orta ve st tellerin ayarland sesler farkldr. Balamada deiik dzenler iin Tablo e baknz.

Tel (Eik) Yksekliinin Ayarlanmas

Balamann boyutlar ve formu, ses tablasnn yaps, kullanlan tellerin ap ve kalitesi ile eik ykseklikleri, balamann tnsn etkileyen temel etkenlerdir. Bu etmenlere gre balamann tns yumuak, davudi ya da sert, metalik olabilmektedir. Eik yksekliinin ve eik aacnn deitirilmesi ile balamann tnsn bir nebze olsun deitirmek mmkndr. Balamann perde ve tel akortlar yapldktan sonra ses eiinin ykseklii ayarlanr. Eik yksekliini belirlemek iin sap ile kapak arasndaki a boluu hesaplanarak zerine ,5 mm tel ykseklii vermek gerekir.

37

Resim Eik yksekliinin hesaplanmas

Tel yksekliinin kontrol edilecei yer sap zerindeki en tiz perdedir. Tellerin gvdeye yaknlamasyla kullanmda ve tezene hareketinde byk kolaylklar saland gibi akort ederken daha ince seslere kmak da olanakl hle gelir. Yani iyi ayarlanm bir eikle bir balama iki ses daha fazla akort kaldrabilir. Orta boy balamalarda yani ksa sapl balamalarda eik ykseklii ,5 mm arasnda deiebilir. Orta eik (ses eii) hem tayc hem de akustik ileve sahiptir. Yumuak (kelebek, porsuk vb) veya sert aalardan (kzlck, imir, al, erik vb) yaplabilir. Yumuak veya sert aa tercihi balamann bas-tiz dengesindeki zaaflara gre yaplmaldr. Ar parlak, tizleri baskn alglarda yumuak aa baslar aar. Dier yandan bouk tonlar sert eik kullanarak az da olsa amak (parlatmak) mmkndr. Orta eiin stte sert, altta yumuak aa kullanlarak (rnein, abanoz ve kelebek) iki katl yaplmas da mmkndr. Bu tip eik de baslar ve tizleri birbirine yaklatrc zelliktedir. Eiin tellerin altna gelmeyen ksmlarn oyarak boaltmann i srtnmeyi azaltmak asndan faydas vardr. Bu tr eikler titreimleri kapaa daha fazla ileterek vibrasyonun uzamasn salar. Ancak tellerin alt kesinlikle bolua denk gelmemelidir.

Resim Eik ayar yaplrken

38

st eik ideal yksekliinin stnde yapld takdirde seste matlamaya ve tellerde sertlemeye sebep olur. st eiin, botaki tellerin perdelere arpmayaca ykseklik esas alnarak yaplmas gerekir. Tel entikleri de nemli olup temiz almadklar takdirde tellerin tutuk tnlamasna sebep olur. st eik sert aalardan tercih edilmelidir. Az da olsa sese etkisi vardr. st eiin ideal ykseklii bota tnlayan tellerin perdelere arpmamasn salayabilecek minimum yksekliktir. Bu eiin gereksiz yksek olmas tellerde sertlemeye ve tnda kslmaya sebep olur.

Resim Eik yksekliinin drlmesi

Balamann Bakm ve Korunmas

Resim Balamann muhafazas

39

Balama gibi ahap alglar klfsz dar karlmamaldr. Her almdan nce ellerin ykanmas tellerin ve perdelerin mrn artrr. Her sefer olmasa bile birka tel deiiminde bir, eski teller skldkten sonra tekne ve gs tahtas pamuk ve polish' ile temizlenebilir. Polish'in zellikle gitar iin retilen sprey trleri de kullanlabilir. Temizleyici olarak cila pastas kullanlmamaldr nk bu malzeme cilay izer.

Resim Balama ve muhafaza klf

Balamay ok sk icra edenler en az ayda bir, daha az kullananlar ise ayda bir balamann tellerini deitirmelidir. Teller tek tek deil grup hlinde deitirilmelidir.

40

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Akort aletini sesleri kolay alglayabilecek mesafede ve rahat grebileceiniz bir yerde tutunuz. Sessiz bir ortamda akortlama yapnz.

Balama dzenine gre alt elik telleri frekansl la sesine, sarg telini ise frekansl la sesine ayarlayana kadar mzrap ile ilgili tele vururken bir yandan da burguyu dndrerek teli sknz ya da Akort yapmaya en alt telden balaynz. Grup telleri tek tek akortlaynz. gevetiniz. Ayarlanan alt grup tellerin hepsine birden mzrap ile vurulduunda ayn sesi vermesine dikkat ediniz. Akortta geveme oluyorsa burguyu stten yuvasna doru biraz bastrnz. Telleri bo olarak akort yaparken herhangi bir perdeye basmaynz. Ya da tel perdeye arparak seste bir atallama oluuyorsa eik yksekliini biraz kaldrarak akort yapmaya devam ediniz. Farkl dzenlerde akort yapmak iin Orta grup telleri ayn ekilde Tablo e baknz. frekansl re sesine gre ayarlaynz. st grup telleri ayn ekilde elik teli frekansl mi sesine, sarg teli ise 82,5 frekansl mi sesine gre ayarlaynz.

41

 Parmanz alt tel zerinde ilk perde Dijital akort aletinde kan sesin nota boluuna basarak ve ilgili tele mzrap ile deeri grlecektir. vurarak perdenin si bemol notasn tam Referans sesleri olarak piyano vb. olarak karp karmadn kontrol mzik aletlerinden de ediniz yararlanabilirsiniz. Gerekiyorsa perdeyi ne veya arkaya kaydrarak tam sesi verene kadar ayarlaynz. Perdeyi klavye (sapn n yz) zerinde parmanzla kaydrnz.

Sradaki perdeleri ayn usulle ayarlayarak perdelerin akordunu tamamlaynz. Balama sesinin tnsn dinleyiniz.

Hangi perdenin, hangi notay vermesi gerektii hususunda ekil veya Tablo e baknz.

Kulanz ses deliine yaklatrrsanz sesleri daha net duyarsnz.

Balamann eik ayarlarn yapnz.

Balamann sesi fazla metalik geliyorsa eik altn zmparalayarak tel yksekliini azaltnz. Balamann telleri perdelere arpyorsa veya seste atallama oluyorsa daha yksek olan yeni bir eik hazrlaynz. Bas tonlar daha fazla tiz tonlar daha az duyuyorsanz ve bu sesi beenmiyorsanz daha sert aatan eik hazrlaynz (kzlck, imir, al, erik vb.). Tiz tonlar daha fazla, bas tonlar daha az duyuyorsanz ve bu sesi beenmiyorsanz, daha yumuak aalardan eii yeniden hazrlaynz (kelebek, porsuk vb.).

42

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Dijital akort aleti ile birlikte balama alma pozisyonunu aldnz m? Balama dzenine gre alt elik telleri frekansl la sesine, sarg telini ise frekansl la sesine ayarlayana kadar mzrap ile ilgili tele vururken bir yandan da burguyu dndrerek teli sktnz ya da gevettiniz mi? Orta grup telleri ayn ekilde frekansl re sesine gre ayarladnz m? st grup telleri ayn ekilde elik teli frekansl mi sesine, sarg teli ise 82,5 frekansl mi sesine gre ayarladnz m? Parmanz alt tel zerinde ilk perde boluuna basarak ve ilgili tele mzrap ile vurarak perdenin si bemol notasn tam olarak karp karmadn kontrol ettiniz mi? Gerekiyorsa perdeyi ne veya arkaya kaydrarak tam sesi verene kadar ayarladnz m? Sradaki perdeleri ayn usulle ayarlayarak perdelerin akordunu tamamladnz m? Balamann sesinin tnsn dinlediniz mi? Balamann eik ayarlarn yaptnz m? Evet Hayr

1. 2.

3. 4. 5.

6. 7. 8. 9.

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

43

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

44

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
Deerlendirme lei PERDE 1. Eik yerini tespit ederek iaretlediniz mi? 2. Balamanzn tel boyunu ltnz m? 3. Koma seslerin yerini bulmak iin ilgili perdenin ortasn iaretleyerek btn perdelerin yerlerini tespit ettiniz mi? 4. Uygun apta misinay cm uzunluunda keserek perde says kadar misinay hazrladnz m? 5. Ayn apta bir misinay dm boluu oluturmak iin sapn sa yan tarafnn yze yakn ksmna, sap boyu uzunluunda yerletirerek u ksmlarndan kt bant ile sabitlediniz mi? 6. Sol elin ba parma ile ilk sargy srt ksmndan pres ederken ilk sargnn altndan ikinci sargy doladnz m? 7. Sa elinizdeki ucu aa, sol elinizdeki ucu yukar gelecek ekilde misina ipini apraz boum yaptnz m? 8. Alttaki ucu misina boluundan geirdikten sonra kendi ierisinden geirerek ve srt noktasna ekerek dm attnz m? 9. Dm atma ilemini tekrarladnz m? Misina fazlalklarn falata ile dm dibinden kestiniz mi? Sap ucuna doru srayla btn perdeleri ayn usulle baladnz m? Balamay mengeneye balayarak elik cetvel ile perde mesafelerini kontrol ettiniz mi? TEL Balamay tezgh zerinde mengeneye sabitlediniz mi? Telin bir ucunu en alttaki dip eik (tel takaca) deliinin altndan geirip tel ucunu stten cm tardnz m? Telin uzun ksmnn ucunu ters v deliinin iinden geirdiniz mi? Burguyu deliinden kardnz m? Burguyu saat ynnn tersine burguluk delii hizasna kadar evirerek telin fazla ksmn burguya sardnz m? Telleri alt ve st eik zerindeki kertik yerlerine denk getirerek gerdirdiniz mi? Btn telleri en stteki bam teline kadar srayla yerlerine taktnz m? GENEL AYARLAR Dijital akort aleti ile birlikte balama alma pozisyonunu aldnz m? 45 Evet Hayr

Balama dzenine gre alt elik telleri frekansl la sesine, sarg telini ise frekansl la sesine ayarlayana kadar mzrap ile ilgili tele vururken bir yandan da burguyu dndrerek teli sktnz ya da gevettiniz mi? Orta grup telleri ayn ekilde frekansl re sesine gre ayarladnz m? st grup telleri ayn ekilde elik teli frekansl mi sesine, sarg teli ise 82,5 frekansl mi sesine gre ayarladnz m? Parmanz alt tel zerinde ilk perde boluuna basarak ve ilgili tele mzrap ile vurarak perdenin si bemol notasn tam olarak karp karmadn kontrol ettiniz mi? Balamann sesinin tnsn dinlediniz mi? Balamann eik ayarlarn yaptnz m?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

46

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

47

KAYNAKA KAYNAKA
AIN Cafer, Balama Yapm Sanat, Emek Basmevi, stanbul, GRTEKN Ali, Mehmet OUZ, Mobilya ve Dekorasyon Gere Bilgisi, Mill Eitim Basmevi, stanbul, ANIVAR Nazm, Aa leri st Yzey lemleri, Mill Eitim Basmevi, stanbul,

48