Deniz Salyası Zararlı Mı

Küresel iklim değişikliğinden dolayı deniz suyunun ısınması ve Marmara Denizi etrafında yaşayan yaklaşık 20 milyonluk nüfusun neden olduğu çevre kirliliği müsilajın (deniz salyası) oluşmasında büyük bir rol oynuyor. Marmara'da hızla yayılan müsilaj deniz canlılarına zararlı mı? Balıkçılık sektörü bu yeni sorundan ne yönde etkilenir?

Uzmanlara göre bu salyaların büyük bir çoğunluğu deniz canlılarına ve denize zararlı değil. Bununla birlikte Marmara Denizi'nde görülen türün çok tehlikeli olabileceğinin de altı çiziliyor.

"Oksijen üretirken oksijensiz kılıyor"

Salyanın hem deniz yüzeyini hem de dibini kaplaması deniz altındaki mercan gibi hareketsiz organizmaların örtülmesine ve ölmesine neden olurken, deniz yüzeyinin kaplanması nedeniyle güneş ışınlarını yeterince alamayan suda oksijen eksikliği deniz canlılarının toplu ölümlerine neden olabilir.

Bu tehlikeye dikkat çeken Hidrobiyolog Levent Artüz, deniz salyasının balıkçılığı hem "doğrudan" hem de "dolaylı" etkileyeceğine dikkat çekiyor. Salyanın öncelikle fiziksel olarak balıklara zararı dokunacağını söyleyen bilim insanı, "(Salya) fiziksel olarak balıklara zarar veriyor çünkü balıkların solungaçlarına giriyor. Dolaylı olarak da etkileyecek. Marmara Denizi'nin yerlileri kalmadı zaten ama göçebe balıklar da var. Onları ne kadar etkilediğini göreceğiz. Şu anda çalışmalar devam ediyor. Kesin olarak göçer balıkları da etkileyecek ama ne oranda etkilediğini göreceğiz. Kesin olarak şu oranda etkileyecek diyemiyoruz." diyor.

Algler (yosun) ve tek hücreli fitaplanktonlardan oluşan müsilaj, aslında denizin oksijenlenmesinde rol oynayan önemli bir yüzen bitki. Güneş sayesinde fotosentez yapan bu canlılar denize oksijen salıyor. Fakat balık azlığı, deniz kirliliği, Karadeniz'den gelen zengin besin değerine sahip sular ya da deniz suyunun ısınması salyaların üreme alanlarının genişlemesini sağlıyor. Yayıldıkça da oksijen yerine deniz yüzeyini kaplayan yapışkan bir madde salgılanmasına neden oluyor.

Çözüm balık avının durdurulması mı?

İlk olarak 'de Türkiye sularında görülen müsilaj aynı zamanda ağ ile balık tutulmasını zorlaştırmasından dolayı mahsul azlığına neden olabiliyor. Müsilajın balıklara zarar verdiği ve tutulan balıkların da "hastalıklı" olabileceği yönünde oluşan kamuoyundaki algı da balık satışlarını düşürebiliyor. CNN Türk'e konuşan Tarım ve Orman Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü Dr. Mustafa Altuğ Atalay, balık ve midyelerin insan sağlığına zararının olmadığını yaptıkları testlerle gördüklerini belirtiyor.

Balıkçılar için deniz salyasının diğer bir olumsuz yanı da kendisi ile mücadele için tek çarenin balık avını durdurmaktan geçmesi. Zira müsilajı oluşturan tek hücreli canlıların balıkların başlıca besin kaynağı olması, balık avının durdurulması ile nüfusu artacak balıkların doğal bir şekilde müsilajı yiyerek yok etmesini sağlayacak.

Gazeteci Nevşin Mengü'nün Youtube kanalına konuşan Hacettepe Üniversitesi'nden Prof. Dr. Utku Perktaş, balık anlamında oldukça fakir olan Marmara Denizi'nde balıkçıların "en az iki sezon" balık avına çıkamaması gerekebileceğini vurguluyor.

Denizlerimizin Güzelliğini Alıp Götüren Deniz Salyası Nedir?

Çevre gündemini sık sık meşgul eden sorulardan biri deniz salyası nedir oluyor. Deniz sümüğü veya müsilaj da denen deniz salyasının, bir tür organik madde topluluğu olduğunu söyleyebiliriz. Denizlerde görülen bu organik maddeler sümüksü, kremsi veya jelatinimsi yapıda olabilir. Aslında deniz kenarında yaşıyorsanız deniz salyasını siz de yakından görmüş olabilirsiniz. Deniz salyasının kalın ve yapışkan bir dokusu vardır ve bu madde çoğunlukla sarı-beyaz renkte olur.  

Çevre ve su kaynakları açısından bir tehdit oluşturduğu için adından sık sık söz ettiren bu organik maddeler, şaşırtıcı olsa da doğrudan zararlı değildir. Yani müsilaj maddesel olarak zararlı organizmalar taşımıyor. Ancak bu madde, yapısı dolayısıyla bazı virüs ve bakterileri kendine çekebilir ve altında kalan deniz ekosistemini boğabilir. Bu durum, deniz canlılarının hayatını tehdit eder, doğanın dengesini bozar ve suların kendini yenilemesine engel olur. 

Zaman zaman ortaya çıkması son derece doğal olan deniz salyasının artması ciddi bir sorun teşkil eder ve doğanın verdiği bir sinyal olarak değerlendirilebilir. Müsilajın gözle görülebilir hâle gelmesi ve çevreyi tehdit edecek seviyelere yükselmesi, su altında bir anormallik olduğu gösterir. Müsilaj, denizin bu anormalliğe verdiği bir tepki, insanlara gönderdiği bir uyarı ve mesajdır. 

Deniz Salyası Neden Oluşur ve Nasıl Çoğalır?

Biyolojik ve kimyasal süreçler sonunda oluşan müsilajın çoğalması ve salgın hâlini alması büyük çevresel sorunlardan biridir. Bu aşamada “Deniz salyası neden olur?” sorusunun birçok cevabı bulunur. Bu cevaplardan en masumu, denizin altındaki faylardan çıkan sülfür gazlarının yoğunluğu olur. Tabii tek nedeni bu değildir. Deniz salyası, dünyadaki oksijen miktarının büyük kısmını üreten fitoplanktonların stres altına girmesi sonucunda da oluşabilir. Çünkü temelde deniz salyasının oluşum sebebi, sudaki oksijen miktarının azalması olur.  

Peki, deniz ve tatlı su ekosisteminin anahtar faktörlerinden biri olan fitoplanktonları strese sokan ve denizdeki oksijen seviyesini azaltan etkenler nelerdir? Sizin de tahmin ettiğiniz gibi bu etkenlerin ilki sanayi atıkları olur. Evsel atıkların müsilaja olan katkısını da unutmamamız gerekir. Kanalizasyonların denizlere dökülmesi, atıkların sulara boşaltılması, müsilajın en büyük önemli arasında yer alır.

Deniz salyasının bir diğer sebebi de küresel ısınma oluyor. Her çevresel sorunda karşımıza çıkan bu iklim değişikliği, hakkında daha fazla bilgi almak ve zararlarını mümkün mertebe önlemek için “Küresel Isınma Neden Oluyor?” başlığını inceleyebilirsiniz. Ayrıca denizlerin yeterli soğukluğa ulaşamaması, su sıcaklığının uzun yıllar ortalamanın üstünde seyretmesi müsilaja sebep olan bir diğer etken sayılıyor. İklim şartlarına bağlı olarak deniz yüzeyi ile dibi arasındaki sirkülasyonun minimum düzeyde gerçekleşmesi de müsilajın sebeplerinden biri.

Deniz Salyası Hangi Denizlerde Olur?

İlk olarak ’da bildirilen, çevreyi ve balıkçılık endüstrisini tehdit eden, kıyı halkına rahatsızlık veren ve ciddi sorunlara yol açabilen deniz salyası nerelerde var, gelin birlikte öğrenelim. Müsilajın en sık görüldüğü yer Akdeniz oluyor. Nispeten yavaş hareket eden ve sıcak olan denizlerde müsilaj oluşumu daha kolay gerçekleşiyor. Bu özelliklere sahip olan sular, deniz salyasının oluşumuna imkân tanır ve deniz salyasının büyük damlalar hâlinde birikmesine izin verir. 

Müsilaj, yavaş hareket eden sıcak denizler dışında, kapalı denizlerde de zaman zaman görülebilir. Örneğin Marmara Denizi, kapalı bir olup diğer bir tabirle iç denizdir. Deniz salyası, tarihte birçok kez görülmüştür. Adriyatik Denizi, İtalya kıyılarındaki Tiran Denizi, İngiltere ile İskandinav ülkeleri arasında kalan Kuzey Denizi, bu noktalara örnek verilebilir. Ayrıca yakın zamanda Meksika Körfezi de petrol sızıntıları sebebiyle deniz salyasına maruz kalır.

Deniz Salyası Oluşmadan Önce Ne Gibi Önlemler Alınabilir?

Birçok sorunda olduğu gibi deniz salyası çözümü de oluşumunu önlemekten geçiyor. Deniz salyası oluşumunu önlemenin en basit yolu da doğayı koruyacak adımlar atmakla başlıyor. Geri dönüşüme ve doğal kaynakların doğru kullanımına gereken önem verilirse deniz salyası birçok çevre sorunu gibi ortadan kalkar. Tabii bu aşamada kişisel tedbirler de büyük önem taşır.

Kişisel olarak yapılması gereken ilk iş, evsel atıkların ayrıştırılması olmalı. Her atık çöp değildir. Evsel atıkların denize ve su ekosistemine karışmasını önlemek için tüm parçalar cam, kâğıt, plastik, metal, organik madde şeklinde ayrılmalı ve geri dönüşüme hazır hâle getirilmeli. Aynı zamanda kullan-at ürünleri ve özellikle doğada yüzlerce yıl kaldığı bilinen plastikleri hayatımızdan çıkarmamız gerekir. Bu sorular için “Plastik Kirliliği Ne Kadar Zarar Veriyor?” içeriğini okuyarak bu konu hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. 

Bilinçli tüketici olmak, deniz salyası dâhil birçok çevre sorununun önlenmesine yardımcı olur. Bilinçli tüketim; geri dönüştürülmüş malzemelerden imal edilen ürünleri kullanmak, çevreye duyarlı koşullarda üretim yapan markaları tercih etmek anlamına gelir. Ayrıca bu konularda çevrenizi bilinçlendirmek ve daha fazla insanın duyarlı olmasını sağlamak son derece önemlidir. 

Deniz Salyası Nasıl Geçer?

Yukarıda sayılan birkaç küçük adımla bile büyük ölçüde önlenebilen deniz salyası nasıl geçer ona bakalım. Öncelikle deniz salyası temizliğine gereken önemin verilmesi ve bu konunun ciddiyetle incelenmesi gerekir. Çünkü bazen deniz salyası yüzeyden çekilir ve temizlenmiş gibi görünür, ancak suyun metre altında var olmaya devam eder. Uygun koşulları bulduğunda tekrar su yüzeyine çıkan deniz salyası, öncekinden de büyük zararlara yol açabilir.

Deniz Salyası Temizliği Nasıl Yapılır?

Müsilaj, pompalı sistemlerle deniz yüzeyinden temizlenir. Bir vakum teknolojisiyle çalışan bu pompalı sistemler, salyayı denizden ayırır. Daha sonra bu kirli madde, arıtma tesislerine gönderilir. Pompalı sistemler, deniz yüzeyindeki veya daha alt katmanlardaki müsilajı toplayabilir. Ancak yüzeydeki deniz salyası için daha organik bir yöntem de bulunur. Yüzeydeki müsilaj, deniz bakteri izolatlarıyla da temizlenebilir.

Deniz salyasının oluşum sebeplerinin temelinde sudaki oksijen miktarının azalması yattığı için bu soruna da eğilmek gerekir. Bu sorunun çözümü için oksijenlendirme cihazları devreye girer. Denizdeki oksijen seviyesini artırarak, ekosistemi koruyan bu cihazların suyun yaklaşık 30 metre altına yerleştirilmesi yeterli olur. 

Deniz Salyasının Zararları Nelerdir?

Deniz salyası zararları, doğayı ve canlıları hem doğrudan hem de dolaylı yoldan etkiler. Müsilaj, elbette önce denizlere zarar verir. Örneğin deniz canlılarının solungaçlarının tıkanmasına yol açan bu madde, suda yaşayan bazı hayvanların oksijensiz kalarak ölmesine sebep olur. Jelimsi kıvamı sebebiyle deniz yüzeyindeki balık yumurtalarına yapışarak yaşamalarına engel olur. 

Müsilaj, zooplankton denen deniz organizmalarına da zarar verir. Yüzeyi tamamen örterek denizin dibinde yaşayan midye, istiridye gibi canlıların güneş ışınlarından faydalanmasına engel olur. Güneş ışığıyla teması kesilen canlılar, yeterli düzeyde beslenemez. Ayrıca bu canlıların solunumları da engellenir. Tüm bu sebepler, denizlerdeki canlı çeşitliliğinin azalması sonucunu doğurur. Bu anormallikler de dolaylı olarak tüm doğanın dengesini bozar. 

Deniz Salyasının İnsana Zararı

Müsilaj konusunda akıllara takılan bir başka konu “Deniz salyası insana zarar verir mi?” olur. Zehirli bir madde olmamakla birlikte deniz salyası, ciltle doğrudan temas ettiğinde tahrişe ve kızarıklığa sebep olabilir. Aynı zamanda E. coli başta olmak üzere deniz salyasının taşıdığı bazı bakteri ve virüsler, insanlarda bazı hastalıklara sebep olabilir. 

monash.pw bakterisi ateşli ishal gibi birçok hastalığa neden olup ölüme varan sonuçlar doğurabilir. Doğrudan müsilaja temas etmese bile insan da doğanın bir parçası olduğu için tüm çevre olaylarından en az hava, su, toprak kadar etkilenir. 

Deniz Salyasının Çevreye Zararı

Deniz salyasının yol açtığı tehlikelerden biri de müsilaj dioksit oluşumu olur. Denizlerde kontrol altına alınsa bile müsilajın yol açtığı hava kirliliği, çevreye zarar vermeye devam eder. Bu konuda “Hava Kirliliği Nedir?” başlığını inceleyerek bunun ne denli büyük bir sorun olduğunu anlayabilirsiniz. Aynı zamanda müsilajdan yayılan kötü koku da çevredeki canlıları etkileyen olumsuz faktörler arasında yer alır. Aynı zamanda havanın kirlenmesi insanların yaşam kalitesini düşürür.