Yıllara Göre Un Fiyatları

Ertürk DEM&#;REL / Ara&#;t&#;rmac&#; - Yazar

Merkez Bankas&#; senesi için faizlerde yukar&#; do&#;ru bir ç&#;k&#;&#; olabilece&#;i sinyalini verdi, petrol fiyatlar&#; yükselmeye ba&#;lad&#;, emtia piyasas&#;ndaki fiyat ç&#;k&#;&#;lar&#; beklenenden dik bir seyir izliyor. Krizden ç&#;kmay&#; umdu&#;umuz önümüzdeki dönemlerde tüm bunlar üreticiler üzerinde maliyet bask&#;s&#; yapaca&#;a benziyor. Bu nedenlerledir ki baz&#; ekonomistler ikinci bir dalgadan bahsediyor. Emtia piyasas&#;nda, tar&#;msal ürünlerde ya&#;anan geli&#;meler ise hem tüketiciyi hem de ilk elde çiftçimizden perakendeciye bir ço&#;umuzu ilgilendiriyor. Bu geli&#;meler do&#;rultusunda ekonomimizde önemli bir yeri olan tar&#;m ürünlerine göz gezdirmekte fayda var:

Bu&#;day fiyatlar&#; dü&#;erken ekmek fiyat&#; art&#;yor

Tüm dünyada emtia piyasalar&#;nda ve Türkiye'deki yurtiçinde ticaret borsalar&#;nda bu&#;day fiyatlar&#; h&#;zla dü&#;üyor. Bu&#;day&#;n un hali ise ekmek maliyeti içinde yüzde Un maliyeti içinde bu&#;day maliyeti ise yüzde 70 civar&#;ndad&#;r. Ancak bu&#;day fiyatlar&#;ndaki gerilemeye ra&#;men ekmek fiyatlar&#;nda dü&#;ü&#; olmamas&#; aksine zam telaffuz edilmesi dikkat çekici. Elli kilograml&#;k çuval un fiyatlar&#; geçti&#;imiz kas&#;m ay&#;nda liradan liraya kadar dü&#;tü. Bu rakam y&#;l&#;nda TL idi. Yine 50 kilograml&#;k çuval un fiyat&#; y&#;llar&#;nda ortalama 28 lira civar&#;ndayken 'den itibaren yükselmeye ba&#;lad&#;&#;&#; görülüyor.

Yerel ekmek f&#;r&#;nlar&#; ise zamm&#;n nedenini belediyelerin sebep oldu&#;unu savunuyorlar. Biliyorsunuz bir çok belediye halk ekmek ad&#; ile ekmek sat&#;&#;&#;n&#; gerçekle&#;tiriyorlar. Bu da mevcut yerel f&#;r&#;nlar&#;n üretim kapasitelerinin dü&#;mesine ve birim maliyetlerinin yükselmesine neden oluyor. Bu nedenle f&#;r&#;nc&#;lar zam yapmalar&#; gerektiklerini savunuyorlar. Fiyatlardaki art&#;&#;&#;n bir nedeni de son y&#;llarda artan bu&#;day ithalat&#;. Bu y&#;l 22 milyon/ton bu&#;day üretimi beklenirken son be&#; y&#;lda milyon/ton ithalat yap&#;ld&#;&#;&#; görülmekte. TMO verilerine göre son dört y&#;lda bin ton ekmeklik, 95 bin tonda yumu&#;ak bu&#;day ithal edilmi&#;. Elbette bu ithalat rakamlar&#; da bu&#;day fiyatlar&#;n&#;n y&#;l&#;ndan itibaren yükseli&#;e geçmesini aç&#;kl&#;yor.

Kuru üzüm fiyat&#; ihracat&#; engelliyor

Kuru üzüm üretim ve ihracat merkezi bildi&#;iniz gibi Ege Bölgesi'dir. Ege Kuru Meyve &#;hracatç&#;lar&#; Birli&#;i kuru üzüm ihracat fiyat&#;ndaki art&#;&#; nedeni ile 01//12 aras&#;nda kuru üzüm ihracat&#;n&#;n yüzde 20 azald&#;&#;&#;na dikkat çekiyor. Bu da ihracatta yakla&#;&#;k 18 bin tonluk bir dü&#;ü&#; demek.

13 Ocak'ta yap&#;lan Tari&#; Üzüm Birli&#;i Ola&#;an Genel Kurulu'nda yap&#;lan konu&#;malarda üreticilerin yüksek girdi maliyetleri ve yetersiz desteklemelerden dolay&#; dünyayla rekabet edemedi&#;i vurguland&#;. Bu elbette ülkedeki hemen hemen tüm üreticilerin sorunu. Ancak üreticilerin arkas&#;nda özellikle Tari&#; gibi y&#;ll&#;k bin ton kuru üzüm alarak sektöre destek veren bir kurum varken bunun de&#;erini de bilmek gerekiyor. Ba&#;ta Tari&#; olmak üzere tüm üreticilerin ortak talebi ise piyasay&#; al&#;c&#;lar&#;n de&#;il üreticilerin belirlemesi.

süt ve et fiyatlar&#;nda dalgalanma korkusu

Süt üreticilerinin sorunlar&#; konu&#;ulurken en büyük yan&#;lg&#; dünyan&#;n farkl&#; bölgelerindeki süt üreticilerle mukayese yap&#;lmas&#;d&#;r. Özellikle Güney Amerika, Yeni Zellanda ve Bat&#; Avrupa ile yap&#;lan k&#;yaslamalar çok da do&#;ru olmuyor ne yaz&#;k ki. Öncelikle Güney Amerika'daki hayvanc&#;l&#;k meraya dayal&#; oldu&#;u için bizdekinin aksine yem maliyetleri bulunmamakta. Avrupa'da ise çi&#; süt fiyat&#; ortalama 20,,8 avro/ kg iken ülkemizde ise 22,,2 avro/ kg olarak görülmektedir. Yani süt fiyatlar&#; ortalama Avrupa ülkeleri ile ayn&#; seviyelerde. Ancak bizde birim ba&#;&#;na dü&#;en elektrik, mazot, yem gibi maliyetler nispeten daha yüksektir. Bu da üreticide kâr bask&#;s&#; yarat&#;yor. Maliyetlerin dü&#;ürülmesi için öncelikle üreticilerin haz&#;r yemden uzak durmas&#; gerekiyor. Di&#;er yandan çi&#; sütün çiftçiye ne kadar kâr sa&#;lad&#;&#;&#;n&#; ise yem fiyatlar&#; ile kar&#;&#;la&#;t&#;rabiliyoruz. Yem fiyat&#;n&#;n süt fiyat&#;na oran&#;n&#;n bir buçuk olmas&#; gerekirken bu ülkemizde ne yaz&#;kki ba&#;a ba&#; bile de&#;ildir. Di&#;er bir çözüm de üreticilerin Çanakkale Biga'da oldu&#;u gibi organize bir kooperatifçilik anlay&#;&#;&#;na geçmeleri. Bunu ba&#;ar&#; ile gerçekle&#;tiren Biga bugün Türkiye'deki süt fiyat&#;n&#; neredeyse tek ba&#;&#;na belirleyebilen bir organizasyon haline gelmi&#; durumda.

Son dönemlerde hayvanc&#;l&#;kta bekledi&#;i kârlar&#; yapamayan üreticilerde hayanlar&#;n&#; kestirmeleri nedeni ile de zincirleme olarak hem et hem de süt fiyatlar&#;n&#; olumsuz yönde etkilediler.

Pirinç üretimini bozulan ekoloji etkiliyor

Dünyadaki en büyük pirinç ihracatç&#;lar&#; M&#;s&#;r, Vietnam, ABD, Hindistan, Tayland, Çin ve Pakistan'd&#;r. Ancak bunlardan üçü yani M&#;s&#;r, Hindistan ve Vietnam y&#;l&#;ndan bu yana ihracatlar&#;na dönem dönem s&#;n&#;rlama getirmekte ve pirinç talep ve fiyatlar&#;n&#; etkilemekteler. &#;hracatlar&#;na bu &#;ekilde ket vurmalar&#;n&#;n sebebi ise ekolojik bozulman&#;n getirece&#;i k&#;tl&#;k ve sosyal bir patlama korkusu. Yani y&#;l&#;nda Haiti, M&#;s&#;r ve Filipinler'de ekmek fiyatlar&#;nda görülen sokak gösterilerinin tekrarlanmas&#; korkusu.

Filipinler'de ise ya&#;anan büyük kas&#;rgalar nedeni ile pirinç üretiminde son çeyrekte mio ton kay&#;p ya&#;an&#;rken ithalat&#;n da ayn&#; sebeple %68 artmas&#; bekleniyor. Güney yar&#;mkürede kas&#;rgalar nedeni ile pirinç üretiminde görülen dü&#;ü&#;ün, pirinç fiyatlar&#;n&#;n metrik ton fiyat&#;n&#;n dolardan dolara ç&#;karabilece&#;i öngörülüyor.

Haiti, M&#;s&#;r, Senegal ve Filipinler'de insanlar temel g&#;da maddelerine ula&#;amamalar&#; nedeniyle sokaklara dökülürken, Atlantik'in ötesinde, ABD'de pirinç fiyatlar&#; "Uluslararas&#; Meta Endeksi" i&#;lemleri ve tar&#;msal borsa yat&#;r&#;m senetlerinden dolayl&#; yoldan etkileniyor. Bu fiyat dalgalanmalar&#; da BM G&#;da ve Tar&#;m Örgütü'nün yapt&#;&#;&#; g&#;da yard&#;mlar&#;n&#; azalt&#;yor. Bu &#;ekilde kelebek etkisi ile bir fiyat etkile&#;imi olu&#;arak mutfa&#;&#;m&#;z&#;n vazgeçilmezi pilav&#;n al&#;nabilirli&#;i her gün azal&#;yor.

Un fiyatları ne kadar ve unun kilosu kaç TL gibi sorular, son günlerdeki döviz artışının ardından merak ediliyor. Peki TMO un fiyatı daha da yükselecek mi? İşte detaylar

Geçen yıl mayıs hasadında, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), kırmızı ve sert ekmeklik buğdayın kilo fiyatını TL, bu senenin mayıs da ise 2,25 TL olarak açıkladı. Söz konusu fiyatlar üzerinden 50 kg’lık bir çuval un Mayıs'ta TL, Mayıs'ta ise TL’ye satışa çıkarıldı. Fakat stratejik öneme sahip olan ürün Mayıs ile Kasım ayı arasında ortalama yüzde artarak kilo bazında 4 lira 60 kuruşa ulaştı. Un fiyatlarında yaşanan bu aşırı artış, fırıncıları zam yapmaya zorlarken, Sektör temsilcileri 'de ekmeklik buğday üretiminin 13 milyon ton civarında olduğunu, TMO’nun da 2 milyon ton civarında ithalat gerçekleştirdiğini belirterek, stoklarda hala un olmasına rağmen spekülasyon yapılarak fiyatların artırıldığı görüşünde. Sektör temsilcileri ayrıca, un stoku yapan işletmelerin kendi aralarında satış yaparak fiyatları artırdığını da iddia ediyor.

İthal edecek ucuz buğday kalmadı

Türkiye’de buğday fiyatlarında spekülasyon yapan bir gurubun olduğunu ileri süren İstanbul Ekmek Fırıncıları Sanatkârları ve Ekmek Satıcıları Esnaf Odası (İSTFO) Başkanı Erdoğan Çetin şunları söyledi: “Durum çok ciddi. Gerek dövizin yukarı çıkmasından, gerek dünyada mahsul fiyatlarının yükselmesinden dolayı elinde 1,,5 liradan buğday olan fırsatçılar, 5 lira olmasını bekliyor. Buğdayın büyük kısmı Rusya, bir miktarda Ukrayna ve Romanya’dan ithal ediliyor. Ruslar eskiden vergi almamasına rağmen, Türkiye’nin buğday açığını ve ihtiyacını tespit ederek, fiyatı dolar seviyelerinden dolara çıkardı. Artık ithal edecek ucuz buğday da kalmadı” şeklinde konuştu. Gümrük vergilerinin kaldırmasına rağmen fiyatların düşmediğini kaydeden Çetin, “Türkiye’de birçok sanayici ve stokçunun elinde olan buğday, bakanlık tarafından ivedilikle açığa çıkartılmalı. Aksi halde fırıncı ekmek üretemeyecek. Mesleği bırakacak. Yüzde esnaf birikimlerini satarak ayakta kalmaya çalışıyor. Maliyetler çok yüksek” dedi.

Rapor hazırlayıp bakanlığa gönderdiler

İstanbul Ekmek Fırıncıları Sanatkârları ve Ekmek Satıcıları Esnaf Odası, un fi yatlarındaki artışa çözümünün bulunması ve iç piyasanın rahatlatılması amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne rapor göndererek alınması gereken tedbirleri şöyle sıraladı: "Borsa işlemleri denetim altına alınmalı, manipüle işlemlere izin verilmemeli, depo ve stok denetimleri uygulamalı, var olan malın tespiti ve satışların un fabrikalarına yapılmalı, ihracat sınırlandırılmalı veya denetim altına alınmalı."

"Ekmek lira olacak haberleri gerçeği yansıtmıyor"

Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, yazılı bir açıklama yaparak ekmeğin lira olacağına yönelik haberlerin gerçeği yansıtmadığını söyledi. Ekmeğin temel girdilerinde hissedilir bir yükseliş olduğunun altını çizen Balcı, “Un fiyatları, maya fiyatları, elektrik, doğalgaz, su vb. ‘de her gün fiyat değişmektedir… Ancak, bu demek değildir ki, biz “vatandaşlarımızı ekmeksiz bırakacağız”… Tüketicimizin mağdur edilmemesi, esnafımızın daha da büyük sıkıntılarla karşı karşıya kalmaması için “mutlaka ama mutlaka gereken yapılacaktır”… İstişarelerle çözümden yanayız… Bu konuda da kapımız herkese açık… Yaşanmakta olan bu hassas durumdan “vazife çıkarmak isteyenlere karşı dur dememiz gerekiyor” dedi. Balcı, dün olduğu gibi bugün de fiyat artışlarının makul seviyelerde değerlendirilerek güncelleneceğini söyleyerek, zammın sınırlı olacağı mesajını verdi.

UN FİYATLARI YÜKSELECEK Mİ?

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), piyasada un sıkıntısı yaşandığı söylentileri üzerine yazılı açıklama yaptı. Açıklamada hasat başından bu yana kuraklık ilk sırada olmak üzere gerek iç gerekse dış piyasada bulunan gelişmelerin yakından takip edildiği ve gerekli olan önlemlerin uygulanmış olduğu söylendi.

'FIRINCILARA UYGUN FİYATLA UN TEMİN EDİLECEK'

Yükselen ham madde fiyatlarının et, süt ve yem üreticilerinin maliyetleri üzerindeki olumsuz etkisini hafifletmek üzere 'Yem Regülasyon Çalışması' başlatıldığı ifade edilen açıklama şöyle:

"TMO stoklarındaki hububat, uygun fiyatlarla hayvancılıkla uğraşan çiftçilerimize, kanatlı entegre tesislerine ve yem sanayimize yönelik satışa sunulmuştur. Bu süre zarfında satışa açtığımız 2,6 milyon ton hububat ile yem sektörü ile iştigal eden üreticilerimizin üzerinde oluşacak 2 milyar TL ilave yükün önüne geçilmiştir. Eylül ayı itibarıyla uygulamaya koyduğumuz bir diğer önemli politika 'Un Regülasyon Çalışması'dır. Geçtiğimiz yıl da başarı ile uyguladığımız bu çalışma ile TMO stoklarındaki ekmeklik buğdayın, un fiyatlarını makul seviyede tutacak şekilde satışına başlanmış, ekmeğin ham maddesi olan unun uygun fiyatlarla fırıncı esnafımıza ulaşması için çalışmalar devreye alınmıştır."

"Az tüketmeye gidiyoruz yani bayatladığı zaman bile artık onu bayağı bir değerlendirmeye çalışıyoruz. Yani dikkat etmek zorundayız.” Bu sözler İstanbul Üsküdar'daki bir fırından ekmek satın alan 60 yaş üstü emekli bir kadına ait.

Son günlerde artan un fiyatlarına paralel ekmeğe zam söylentileri gündemde. DW Türkçe'ye konuşan vatandaşlar ise mevcut fiyatlarla bile zorlandıklarını ifade ediyor.

Yüksek enflasyon karşısında karınlarını ekmekle doyurabildiklerini ifade eden vatandaşlar, gelecek ay yapılması beklenen asgari ücret zammının temel gıda ürünlerinin fiyatlarındaki artışla zaten eriyeceğini savunuyor.

Tarımsal girdilerin ithalata bağımlı olduğu Türkiye'de, kurlardaki artış temel gıda fiyatlarını olumsuz etkiliyor. Şeker ve ay çiçek yağının ardından bu kez de unun fiyatı katlanarak arttı.

Un fiyatlarındaki hızlı yükseliş son günlerde ekmeğe zam geleceğine dair endişeye yol açtı.

Çuval fiyatı lirayı geçti

DW Türkçe'ye konuşan İstanbul Ticaret Odası (İTO) 12 No'lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Başkanı Hasan Demir, "Şu anda ekmeklik unlar lira civarında. Pasta, açma, poğaçada kullanılan unlar lira bandını aştı" diyor.

Un fiyatlarındaki artışın Temmuz ayından sonra yüzde 'e ulaştığını söyleyen Demir, Temmuz ayında liraya satılan 50 kilogramlık un çuvalının fiyatının beş ayda lirayı geçtiğini ifade ediyor.

11 Kasım’da İstanbul’da ekmeğe yüzde 25 zam yapılmış ve gram ekmeğin fiyatı liraya çıkmıştı. Ancak fırıncılar yapılan zammın, artan maliyetler karşısında eridiğini belirtiyor.

"Ekmeğin 3 lira olması lazım"

Ekmeğe zam talep ettikleri dönemde unu liradan aldıklarını aktaran Hasan Demir, "O zaman Ağustos ayındaydık. Şu anda liranın üzerinde temin etmeye başladık. gram ekmeğin acilen en az 3 lira olması lazım. Fiyatlar artıyor, yılbaşından sonra asgari ücret zamları gelecek. Kiralar arttı, doğalgaza zam geldi. Faturalar daha yeni gelmeye başlıyor” diye konuşuyor.

Peki un fiyatlarındaki yükselişin nedeni ne?

DW Türkçe'ye konuşan Türkiye Ziraatçiler Derneği Başkanı Hüseyin Demirtaş, artışın nedeninin kuraklığın yanı sıra Türkiye'nin ithalata bağımlılıktan kaynaklı kronik sorunları olduğuna dikkat çekiyor.

Demirtaş, sezon başında ekmeklik buğday alım fiyatının ton başına lira, makarnalık buğday alım fiyatının ise lira olarak belirlendiğini hatırlatıyor.

"Yabancı çiftçiye daha fazla ödüyoruz"

Hüseyin Demirtaş, "Biz çiftçiye liradan fiyat belirledik ama artan dolar kuru nedeniyle girdi maliyetleri yükseldi. Diğer yandan Türkiye olarak sürekli uluslararası arenada ithalat kararı alıyoruz. Buğday ithalatı için ihaleler açıyoruz. Kilo başına kuruş kendi üreticimize verirken, kuruş yabancı çiftçiye ödüyoruz. Onu da bulamıyoruz. Çünkü dünyada kuraklık ve salgın nedeniyle ihracatçı ülkeler stoklarını hazırlıyor ve kolay kolay ihraç etmiyor. Fiyatlardaki artış da bu nedenle durduramıyor” diye konuşuyor.

Demirtaş, dört ay içinde un fiyatındaki artışın yüzde 65'i bulduğunu belirtiyor ve nasıl üreticinin desteklenmesi gerekiyorsa fırıncıların da desteğe ihtiyacı olduğunu ifade ediyor.

Türkiye'de yıllık buğday üretimi ortalama milyon ton civarında. Ancak buğday üretiminde bu yıl düşüş bekleniyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yılı Bitkisel Üretim 2. Tahmini'ne göre, buğday üretiminin 17 milyon bin ton olacağı öngörülüyor. Bu rakam, son 14 yılın en düşük üretimini ifade ediyor.

İthalat ihaleleri sürüyor

Üretimdeki sıkıntılar ise ithalatla çözülmeye çalışılıyor. Buğdayda gümrük vergisi yıl sonuna dek sıfırlanmıştı. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) buğday ithalatı için 24 Haziran'dan Ekim ayı sonuna kadar beş kez ihale açtı. İthalatın en fazla yapıldığı Rusya'dan buğdayın Türkiye'ye giriş fiyatı ton başına dolar oldu.

Türkiye Ziraatçılar Derneği’ne göre ise buğday üretimi ,5 milyon ton civarında azalacak ve yaklaşık 16 milyon ton olacak. Bu da fiyatların daha da artacağına işaret ediyor.

Hüseyin Demirtaş, "Görünen o ki biz gıda enflasyonunu ve un fiyatlarındaki artışı yılında da konuşacağız. Çünkü un fiyatlarının düşmesi için arz açığımızın olmaması lazım. Buğday üretimimiz bu yıl daha düşük olacak. Yine biz dış alımcı olacağız. Dolar kuru durdurulamazsa yılında bugünü de arayabiliriz" diyor.

" daha zor geçebilir"

Tarımda en çok kullanılan gübre fiyatının bir yılda yüzde arttığını ve ton başına 10 bin lirayı bulduğunu ifade eden Demirtaş, "Biz gübre üretemiyoruz, özelleştirmeler sonrası dışarıdan almak zorundayız. Üretici gübreye ulaşamıyor. Gübre, mazot, zirai ilaç, elektrik faturaları, doğalgazdaki artışlar yüzde 50'den başlıyor yüzde 'e kadar" diye konuşuyor.

Artan maliyetler nedeniyle üreticinin üretimden koptuğunu, son yıllarda çiftçi kayıt sisteminden çıkan çiftçi sayısının bini aştığını dile getiren Demirtaş, çiftçinin borcunun da milyar lirayı geçtiğini ifade ediyor.

Kuraklığın bitmesinin gelecek yıl da beklenmediğini belirten Demirtaş, tarımsal girdi fiyatlarının düşürülmesi için devletin acilen harekete geçmesi gerektiğini, borçların yeniden yapılandırılması ve özellikle gübre fiyatlarının sübvanse edilmesinin çiftçiyi rahatlatabileceğini, aksi takdirde gelecek yıl hem çiftçiyi hem de tüketici daha zor günlerin beklediğini ifade ediyor.

Pelin Ünker

© Deutsche Welle Türkçe

Bize yazın