Debriyaj Teli Nasıl Takılır

Debriyaj, manuel ve otomatik arabaları birbirinden ayıran en temel özellikler arasında yer alır. Çünkü manuel araçlarda debriyaj sistemi yer alırken otomatik vites araçlarda bu sistem bulunmaz. Ayrıca seyir halindeki araçların durabilmesi için fren sistemi yeterli gelmez. Çünkü frene basıldığında motor duruyorken araç durmaz. Tam anlamıyla durmak için debriyaj pedalına basıp tekerlek ve motor bağlantısını kesmeniz, ardından vitesi boşa almanız gerekir. Bu yazımızda debriyaj sisteminin bütün inceliklerine değinerek &#;debriyaj nedir ve ne işe yarar?&#; gibi pek çok sorunun cevabını bulacağız.

Debriyaj Nedir?

Zaman zaman kavrama ismiyle de anılan debriyaj sistemi oldukça önemli bir araç bileşenidir. Çünkü bu sistem sayesinde vites değiştirmek için motorun durması gerekmez. Debriyaj bu noktada arabanın stop etmeden çalışmasına yardımcı olur. Peki, debriyaj ne işe yarar? Aracın problemsiz hareket etmesine yarayan debriyaj, ivmelenmenin kaynağı olmasının yanında vites kutusu ve motor arasındaki bağlantıyı kesip vites değişimini olanaklı kılar. Bu sistemin temelinde motorun ortaya çıkardığı itiş gücünden elde edilen verim yer alır. Debriyaj sayesinde vites geçişlerini sürücü duruma göre gerçekleştirebilir.

Debriyaj Sisteminin Parçaları

Sistem, birbirine entegre pek çok önemli parçadan oluşur. Volan, debriyaj baskısı, debriyaj balatası ve debriyaj rulmanı sistem parçalarından bazılarıdır. Örneğin motora entegre olan volan, motordan aldığı hareketi vites kutusuna iletmekle görevlidir. Debriyaj rulmanıysa debriyaja basılma esnasında hareketi ileten ya da kesen parça olmanın yanında aracı boşa almak için görevlendirilir. Diğer debriyaj parçalarını ise gelin detaylı olarak inceleyelim.

Debriyaj bilyası; ayırma silindiri, baskı plakası, balata, bilya ve debriyaj çatalından oluşur. Görevi ise vites geçişlerinde motor ve şanzımanı birbirinden ayırmaktır. Debriyaja basıldığında parça volana yaklaşarak debriyaj baskısını içeriye doğru itip serbest bırakır. Bu ayrım sayesinde vites geçişleri kolaylaşır. Fakat debriyaj bilyası arızalandığında araç birtakım belirtiler vermeye başlar ve verimli çalışmaz. Bu arızalardan bazıları ise aşağıdaki gibidir:

Debriyaj pedalındaki titreşimler: Vites değişimi esnasında debriyaja basıldığında birtakım titremeler yaşanıyorsa arıza söz konusudur. Bunun sebebi ise bilya ve baskı plakasının düzgün şekilde hizalanmamasıdır. Debriyaj bilyası görevini doğru yapamadığı için aracın performansı düşerek pedalda titreşim yaşanır.

Vites geçişlerinde zorlanma: Vites geçişlerinde zorlanma varsa debriyaj görevini tam olarak yerine getiremez. Bu arızalanma rulmanları da etkileyerek daha büyük bir maddi yük ortaya çıkartır. Fakat vites geçişlerinde yaşanan tek zorlanmanın sebebi bu değildir. Aracın başka bir parçasında da arıza yaşanıyor olabilir. Bu yüzden bütün belirtileri incelemek gerekir.

Debriyaj sistemindeki sesler: En yaygın belirtiler arasında yer alan bu madde, debriyaj pedalına basıldığında rahatsız edici bir sesin ortaya çıkmasıyla kendini belli eder. Fakat bu seslerin nasıl duyulduğu önemlidir. Ses; tıkırtı, uğultu, gıcırtı ya da hırıltı şeklinde mi geliyor? Bu ayrımı yapabilmek ve tamir işlemini gerçekleştirmek için alanında yetkili personele danışın.

Debriyaj balatası, debriyajın en temel elemanlarından biridir. Manuel vitesli araçların yanında otomatikleştirilmiş şanzımanlarda ve çift debriyajlı şanzımanlarda da bulunur. Aracın güç aktarım sistemlerini motora bağlayan parçalarla birlikte çalışarak gücün kullanıcı isteğine göre şanzımana iletilmesini sağlar. Fakat aracın kilometresi arttıkça debriyaj balatasında incelme yaşanır. Bu incelme sonucunda baskı balatanın yenilenmesi gerekir.

Baskı Balata Neden Biter?

Baskı balata daha çok sürüş esnasında yapılan hatalardan dolayı bitse de aracın eskimesi sonucunda da arızalanır. Örnek olarak uygun olmayan vites kalkışları, yokuşlarda yarım debriyaj yapılması, gaz pedalını bırakmadan vites atılması, hatalı montaj yapılması ve uygun balatanın seçilmemesi verilebilir. Bunun yanında sürücülerin merak ettiği soru arasında &#;debriyaj balatasının inceldiğini nasıl anlarım?&#; sorunu yer alır. Fakat sanılanın aksine debriyaj balatasının inceldiğini anlamak oldukça kolaydır. En temel göstergeler arasında ilk kalkış anında hissedilen aşırı titreme yer alır. Peki diğer göstergeler nelerdir? Maddeler halinde sıralayalım:

• Dişlilerden sürtünme sesi gelmesi
• Yakıt tüketiminde artış görülmesi
• Vites geçişlerinde sertleşme olması
• Debriyajın daha yukarıdan kavranmaya başlaması
• Araç performansında ve motor gücünde düşüş olması
• Aracın yüklü olduğu durumlarda zor hareket etmeye başlaması
• Yoğun dur-kalk sırasında ve yokuş yukarı kalkışlarda kötü koku yapması

• Debriyaj Teli 

Genel olarak debriyaj sistemi, hidrolik ve manuel olmak üzere ayrılır. Hidrolik sisteme sahip yapıda pedaldaki kuvvet, hidrolik sıvısı ile iletir. Fakat manuel yapıya sahipse kuvvet, bu tel yoluyla iletilir. Debriyaj teli daha çok eski arabalarda bulunurken koruyucu kılıflı çelik bir örgü olarak karşımıza çıkar. Debriyaj pedalı ve motor bölmesi dahil olmak üzere tel, debriyajdaki çatala değin uzanır. Bu çatala uygulanan basınç sonrasında debriyaj ayrılır ve vites değişikliği sağlanır. Tel sayesinde debriyajın ömrü biraz daha uzar. Fakat pedala bastığınızda debriyaj pedalının daha erken devreye girdiğini görüyorsanız tel deforme olmuş olabilir. Aracın kullanım şartlarına ve yaşına göre debriyaj teli arızalanabilir. Bu arızalar arasında debriyaj telinin kopması, pedalın sertleşmesi ya da tel ayarının bozulması yer alır.  Bu sebeple debriyaj telinin ayarlanması gerekir. Peki, debriyaj teli nasıl ayarlanır? Debriyaj teli ayarlaması bazı teknik detaylar içerdiği için alanında uzman yetkilinin yapmasında fayda vardır. Fakat merak edenler için debriyaj teli ayarının nasıl yapıldığını anlatalım:

• Çatala giden debriyaj teli bağlantısını bulunur ve tel serbest bırakılır.
• Debriyajı kavramak adına debriyaj pedalının (daha yükseğe veya daha aşağıya gelmesine bağlı olarak) bir somununu sıkın ya da gevşetin.

Debriyaj Teli Değişimi 

Debriyaj teli hasar aldığında değiştirilmesi gerekir. Telin değişmesi gerektireni gösteren bazı belirtiler vardır. Bu belirtileri ise sizler için sıralayalım:

• Telin fiziksel görünümünde kırılma ya da aşınma fark edilmesi
• Debriyaj pedalında az veya çok direnç meydana gelmesi
• Vites değişim esnasında zorlanılması
• Vites değişimlerinde ses duyulması
• Hiçbir oynama yapılmamasına rağmen vites değişikliği olması

Bahsettiğimiz belirtileri aracınızda fark ederseniz debriyaj teli değişimi yapmanızda fayda vardır. Debriyaj teli değişimini ise anlatım. Debriyaj teli, klips ya da braketten ayrılarak güvenlik duvarından motor bölmesine çekilir. Ardından yeni tel, güvenlik duvarından itilerek debriyaj pedalına monte edilir. Bu sayede debriyaj tel ayarı yapılır.

Araçların bir kısmında, debriyaj bilyasına iletilen kuvvet için bir bağlantı sistemi yer alır. Fakat yeni nesil araçlarda bu görevi ana silindiri kapsayan debriyaj hidrolik sistemi üstlenir. Bir aracın ömrü boyunca dayanabilecek debriyaj ana silindirinin görevi, debriyaj pedalına basmanın mekanik kuvvetini debriyajı çalıştırmak için kullanan hidrolik kuvvete dönüştürmektir. Eğer debriyaj ana silindiri olması gerektiği gibi çalışmıyorsa araç sürüşü zorlaşır. Bu yüzden değiştirilmesi önemlidir. Debriyaj ana silindirinin değiştirilmesi gerektiğini gösteren bazı belirtiler vardır. Bu belirtiler; vites geçişlerinde zorlanma yaşanması, debriyaj yağının az veya kirli olması ve debriyaj pedalından gıcırtılı bir ses gelmesi olarak karşımıza çıkar.

Debriyaj Ana Silindiri Nasıl Değiştirilir?

Aracın ön takımları arasında yer alan debriyaj ana silindirini değiştirmek için kaputu kaldırıp silindir sıvısının durumuna ve çalışmasına göz atılır. Ana silindir, debriyaj yağından ayrılarak araçtan çıkartılır. Ardından yeni ana silindir monte edilerek sıvı hattı yerleştirilir. Ardından hazne, taze yağ ile doldurularak debriyaj sistemindeki hava boşaltılır. Son olarak yetkili teknisyen, yol testi yaparak işlemi bitirir. Bu bilgilere ek olarak kırık baskı balata da aynı sorunları göstereceği için kontrol edilmelidir.

Uzun Ömürlü Debriyaj Sistemi 

Debriyaj kullanırken bazı hususlara dikkat etmemiz gerekir. Öncelikle kazaların önüne geçebilmek için debriyaj bakımı ihtimal edilmemelidir. Bakımı yapılmış bir debriyaj daha sorunsuz ve sessiz bir sürüş sağladığı için konforlu sürüşün önü açar. Bununla beraber bakıma gitme süresini kısaltmak adına birtakım çalışmalar yapabilirsiniz. Bu duruma birkaç örnek vererek açıklayalım:

• Sert kalkışlardan uzak durun.
• Rampa kalkışlarında dikkatli olun.
• Yokuşlarda yarım debriyaj ile kalkış yapmamaya dikkat edin.
• Aracınızı tamamen durdurmadan geri vites ve ileri vites arasında geçiş yapmayın.

Debriyaj Pedalı Kullanımı ve Sorunları

Debriyaj teli koparsa ne olur? Debriyaj telleri arabalarda ki şanzıman ekipmanı ile bağlantılı malzemelerdir. Şanzımanlar hem otomatik hem de manuel araçlarda bulunmaktadır. Görevleri ise vites değişimi sırasında araçların devirlerini ayarlamaktadır. Araçlarda vites değişimi debriyaj pedalı ile gerçekleşmektedir.

Debriyajları şanzımana bağlayan bölüme ise genel olarak debriyaj teli ya da halatı adı verilmektedir. Eğer debriyaj teli olmazsa araçlarda vites değişimi olmamaktadır. Özellikle manuel vites araçlarda en sık karşılaşılan sorunların başında debriyaj telinin kopması gelmektedir. Bu durumda araç yüksek devirde ise ani olarak devri düşerek yavaşlamaya başlayacaktır. Bu gibi durumlarda şoförlerin panik yapmaması ve yavaş yavaş aracı durdurması oldukça önemlidir.

Öte yandan araç durduğunda tel kopuk olduğu için debriyaj boşa çıkacaktır. Bu durumda da aracın hareketi mümkün olmayacaktır. Özellikle aracın kalkış yaparken debriyaj telinin kopması doğrudan fren sistemini de etkilemektedir. Bazı durumlarda fren pedalının değişimi bile gerekmektedir. Ayrıca pedal yaylarında da gevşeme olabilmektedir.

Otomatik vites araçlarda ise debriyaj telinin kopması durumunda yine aynı şekilde aracın devri giderek yavaşlayacaktır. Ancak otomatik araçlarda tel koptuğunda motordan yüksek bir ses gelmemektedir. Manuel araçların aksine otomatik araçlarda tel koptuğunda debriyaj pedalında ve gaz pedalında titremeler olmaktadır. Ayrıca bazı model araçlarda gaz pedalı boşa çıkmaktadır. Peki, araçlar için can sıkıcı bir sorun olan debriyaj halatı neden kopar? İşte ayrıntılar!

Debriyaj Halatı Neden Kopar?

Debriyaj halatları genellikle manuel vites araçlarda kopmaktadırlar. Genel olarak halatların kopması balataların eski olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ancak debriyaj halatlarının balatalar ile hiçbir alakası yoktur. Balatalar genel olarak fren sistemi ile alakalıdır. Halatlar sadece şanzıman ile vites kutusu arasında ki köprüyü görmektedirler.

Debriyaj halatları genel olarak iki farklı şekilde kopmaktadır. Bunlardan ilki ve en çok karşılaşılan kopma nedeni aşırı sürtünmedir. İkincisi ise halatların ters açıda kalmasıdır. Aşırı sürtünmeler araçların yüksek devirde çalışırken aniden düşük vitese geçişinden kaynaklanmaktadır. Örnek vermek gerekirse 90 km ile sürülen bir araç fren yapılmadan aniden 50 km’lik vites seviyesine geçirilirse halatlar şanzımanı geri çekmek için aşırı derecede gerilir ve sürtünmeye yol açar.

Bu sürtünme ilk seferde kopma ile sonuçlanmaz. Ancak bu hatanın devamlı olması zamanla debriyaj halatlarının kopmasına yol açabilir. Öte yandan halatların ters açıya girmesi de doğrudan vites kutusu ile alakalıdır. Eğer vitesi tam değişmeden debriyaj pedalı kaldırılırsa halatlar şanzımana sıkışabilir. Bu durum da genel olarak halatların kopması ile sonuçlanır.

Debriyaj Teli Koparsa Ne Olur?

Ayrıca halatların ters açıda kalması sadece halatların kopmasına neden olmaz. Aynı zamanda şanzıman misketlerinin bozulmasına da yol açabilmektedir. Bu durumda arıza maliyetini oldukça arttırmaktadır. Burada ürün kalitesi ön plana çıkar. Yani kullanılan yedek parçanın kaliteli olması, üst seviyede bir tamir işlemini de beraberinde getirir. Bu da tamir işleminin çok daha uzun süreli bir sonuç ortaya koymasını mümkün kılar. Bütün bu bilgiler ışığında debriyaj teli ne zaman değişir? İşte ayrıntılar!

Debriyaj Teli Ne Zaman Değiştirilir?

Aslında debriyaj telleri oldukça dayanıklı malzemelerden oluşmaktadır. Arıza belirtileri olmadan değişmesi tavsiye edilmemektedir. Çünkü arıza durumu olmadan tel değişimi debriyaj pedalının gerginliğini değiştirecektir. Bu durumda araç şoförünün alıştığı sürüş konforunu değiştirecektir. Bu malzemelerin değişmesi için genel olarak şu arıza belirtilerinin olması gerekmektedir.

Debriyajın aşırı sertleşmesi, titremesi, sürekli boşa alması ve vites değişiminde ses gelmesi. Eğer aracınız da bu gibi belirtiler var ise en yakın zamanda debriyaj telinin değişmesi gerekmektedir. Aksi halde hem aracın sürüş konforu kötüye gider hem de zamanla daha büyük masraflar ortaya çıkabilir.

Öte yandan eğer telde kopukluk veya gevşeme var ise zaten tel değişimi mecburi bir hale gelmiştir. Aksi halde araç hareket edemeyecektir. Tellerin değişmemesi zamanla şanzıman ve balatalara da zarar vermektedir. Bu nedenle yılda en az bir kere debriyaj ve şanzıman kontrolünün yapılması gerekmektedir. Özellikle 20 yıldan fazla kullanımda olan araçlarda mutlaka devamlı kontrol yapılması oldukça önemlidir.

Debriyaj telinin hasarlı olduğu araçlarda kaza yapma ihtimali oldukça yüksek olduğu da unutulmamalıdır. Tel değişimleri genel olarak 3 ile 6 saat arasında değişmektedir. Eğer şanzıman zarar görüyse bu sefer değişimler 3 iş günü kadar sürebilmektedir. Burada debriyaj telinin ömrü dikkatleri üzerine çeker. Peki, debriyaj telinin ömrü ne kadardır? İşte detaylar!

Debriyaj Telinin Ömrü Ne Kadardır?

Debriyaj tellerinin ömürleri araçların vites yapısına ve araçların kullanımına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Araçlar vites kutusu bakımından ikiye ayrılmaktadır. Manuel vitesli araçlar ve otomatik vitesli araçlardır. Genellikle manuel vitesli araçlarda ki debriyaj tellerinin ömürleri otomatik vitesli araçlara oranla daha kısadır. Ortalama olarak manuel vitesli araçlarda debriyaj teli 1 ile 20 yıl arasında dayanıklılık göstermektedir.

Otomatik vites araçlarda ise bu süre 5 ile 30 yıla kadar çıkabilmektedir. Bunun nedeni otomatik araçlarda vites değişimleri kendiliğinden olmaktadır. Bu durumda tellerin ters açıya düşme veya aşırı sürtünme gibi durumlarla karşılaşılmaz. Öte yandan manuel araçlarda ki tellerin ömürlerin araçların kullanımı ile doğru orantılıdır. Bazı araçlarda hiç değişmeyen debriyaj telleri dahi bulunmaktadır. Eğer aracı devrinde kullanıyorsanız ve ani vites değişiklikleri yapılmıyorsa teller oldukça uzun dayanmaktadır.

Debriyaj Arızası

Öte yandan yüksek devirde araç kullanımı ve vites tam değişmeden debriyaj pedalının çekilmesi gibi durumlar debriyaj tellerinin ömrünü kısaltmaktadır. Ayrıca debriyaj tellerinin ömürleri pedal bakımı ile de doğru orantılıdır. Özellikle debriyaj pedalları belirli zaman aralıklarında yağlanması gereken parçalardır. Bu yağ bakımı genel olarak yılda bir kez yapılmaktadır. Düzenli olarak bu bakımın yapılması debriyaj tellerinin kullanım ömürlerini oldukça uzatacaktır.

Debriyaj Neden Bozulur?

Özellikle manuel vites araçlarda en sık karşılaşılan sorunların başında debriyajın bozulması gelmektedir. Debriyaj arızalarında en sık karşılaşılan sorun ise kavrama noktasının kaymasıdır. Öte yandan debriyajın titremesi ve ses yapması gibi arızalarda olabilmektedir. Bu arızlar ise tamamen kullanıcı hatasından kaynaklanmaktadır.

Araçların tümsek veya çukur gibi yerlerden hızlı bir şekilde geçmesi şanzımana zarar vermektedir. Bu durumda doğrudan vites kutusuna ve debriyajda bozulmalara neden olmaktadır. Öte yandan vites yatağının eskimesi veya kırılmış olması da debriyajda bozulmaya neden olabilmektedir. Manuel araçlarda en sık yapılan kullanım hatalarından bir tanesi özellikle kırmızı ışıklarda araçların dur kalk yapması sırasında debriyaj pedalına tam basmamaktır. Bu durumda araçların vites kutsuna bağlı olan halatlar aşırı sürtünmeden dolayı aşınmaktadır.

Bu durumda zamanla debriyajın bozulmasına neden olmaktadır. Ayrıca araçlarda çok sık bir şekilde vites değişiminin yapılması da bozulma sebepleri arasında yer almaktadır. Her vites değişimi debriyaj halatlarının kullanılmasını sağlamaktadır. Özellikle uzun süreli yolculuklarda sık vites değişimi halatların ısınmasına yol açmaktadır.

Isınan halatlar ise zamanla incelmektedir. Bu durumda debriyajın bozulmasına yol açmaktadır. Yapılan hatalardan bir tanesi de yokuşlarda tam kavrama yapılmadır. Debriyajın kullanım ömrünün uzun olması isteniyorsa yokuşlu yollarda yarım debriyaj yapılmalıdır. Aksi halde araç şanzımanı ve pedallar ciddi şekilde arızalanabilmektedir.