Siroz Nedir Nasıl Oluşur

Siroz Nedir?

Siroz, karaciğerin sağlıklı dokusunun skar dokusu ile yer değiştirdiği ve geri dönüşümsüz hasar aldığı karaciğer hastalıklarının son evresinde görülen bir hastalıktır. Sağlıklı karaciğer dokusunun yerini skar dokusu aldığından karaciğer fonksiyonları azalır. Görevlerini uygun bir şekilde gerçekleştiremez. Birçok karaciğer hastalığı tipi; sağlıklı karaciğer hücrelerine hasar verir, hücrede inflamasyona ve hücre ölümüne sebebiyet verirler. Kalan karaciğer dokusu hücre onarımı yapmaya çalışır. Onarım sürecinde karaciğer, skar dokusu ve fibröz yapılarla iyileşmeye çalışır. Ancak skar dokusu karaciğere gelen kan akımını kısıtlar. Siroz evreleri ilerledikçe karaciğerdeki skar dokusu oranı artar. Karaciğer; besinleri işleme, hormon üretme, ilaç ve toksinleri vücuttan uzaklaştırma gibi becerilerini kaybeder. Ayrıca karaciğer tarafından salgılanan protein ve enzimlerin üretimi de azalır. Sirozun geri dönüşü yoktur, skar dokular iyileştirilemez. Eğer siroz erken teşhis edilirse karaciğere verilen hasar kısıtlanabilir. Son evre siroz hayatı tehdit edici bir durumdur. Karaciğer nakli gerektirir.

Sirozun Yaygın Nedenleri

Siroz tek bir nedene ve patofizyolojiye sahip bir hastalık değildir. Karaciğer hücrelerine hasar veren her hastalığın son aşaması olarak kabul edilir. Sirozun en yaygın nedenleri sırasıyla şunlardır:

1. Alkol kullanımı: Alkolün uzun dönem aşırı kullanımının sirozla ilişkilendirildiği raporlanmıştır.
2. Karaciğerin kronik viral enfeksiyonları (hepatitler): Hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları kronik viral hepatite yol açan hepatitlerdir.
3. Yağlı karaciğer hastalığı: Obezite ve diyabet hastalığında görülen bu durum sirozun en önemli sebeplerindendir. Non-alkolik steatohepatit olarak da isimlendirilir.

Daha az yaygın olan siroz sebepleri ise:

- Alfaantitripsin eksikliği: Karaciğerde anormal proteinlerin birikmesine sebep olur.

- Hemokromatozis: Karaciğerde aşırı demir birikimi anlamına gelen bir hastalıktır.

- Wilson hastalığı: Karaciğerde aşırı bakır birikimi ile kendini gösteren bir hastalıktır.

- Kistik Fibroz: Yapışkan ve kıvamlı mukusun karaciğerde birikmesidir.

- Glikojen depo hastalıkları: Karaciğerin karbonhidratların depo formu olan glikojeni yıkamadığı veya depolayamadığı hastalıklardır.

- Alagille Sendromu: Normalden daha az miktarda safra kanalı bulunmasıdır. Safranın akımında problem vardır. Sarılığa sebep olur.

• Otoimmün hepatit: Kişinin kendi bağışıklık sisteminin sağlıklı karaciğer dokusuna saldırması ve hasar vermesi sonucu oluşur.
• Karaciğerde safra akımını etkileyen hastalıklar: Primer biliyer kolanjit, primer sklerozan kolanjit ve biliyer atrezi gibi hastalıklar safra akımını engeller ve karaciğer hasar alır.

• Kronik kalp yetmezliği: Karaciğerin sıvı ile yüklenmesine ve yeterli kan dolaşımının sağlanmamasına neden olur.

• Amiloidoz: Nadir görülen bir hastalıktır. Normal karaciğer fonksiyonunu azaltan anormal bir protein olan amiloidin birikmesi ile giden bir hastalıktır.

Karaciğer hastalıklarından siroza hastalığına ilerleme aşama aşama gerçekleşir. Karaciğer hasarı devam ederse hücreler ölmeye başlar. Çok nadir olarak bazı şiddetli vakalarda siroza çok hızlı bir ilerleyiş söz konusu olabilir.

Siroz Nasıl Teşhis Edilir?

Yaygın bir karaciğer hasarı söz konusu olmadığı sürece siroz hastası, hastalığının farkında olmayabilir ve hiç şikayeti olmayabilir. Ancak karaciğer hasarı vücut tarafından kompanse edilemeyecek büyüklükte ise belirti ve bulgular görülür. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:

- Çabuk yorulma

- Kolay morarma ve kanama

- İştah kaybı

- Bulantı

- Bacaklarda, ayak bileğinde ve ayaklarda şişkinlik (ödem)

- Kilo kaybı

- Kaşıntı

- Sarılık

- Karında sıvı birikmesi (assit)

- Ciltte örümceğimsi damar yapıları

- Avuçlarda kızarıklık

- Erkeklerde meme büyümesi (jinekomasti)

- Hepatik ensefalopati geliştiğinde bilinç bozukluğu

Hasta yukarıda sıralanan şikayetlerle doktora başvurduğunda hastadan sirozun sebebine yönelik tıbbi hikaye alınır ve fizik muayenesi tamamlanır. Hastanın öyküsünde özellikle alkol kullanımı, yasa dışı ilaç kullanımı, hepatit ve sarılık sorgulanır. Tıbbi hikayeye yönelik kan testleri istenir. Karaciğer enzim seviyeleri, hepatit markerları, bilirubin seviyesi, otoantikor varlığı ve alfa fetoprotein hormonuna bakılır.

Görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin büyüklüğü, şekli ve dokusu incelenir. Karaciğeri görüntülemek için bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve ultrasonografi istenebileceği gibi safra patolojilerinden şüphe ediliyorsa safra kanallarını daha detaylı görüntülemek için endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi istenebilir. Transient elastografi adı verilen özel ultrasonografi yöntemiyle karaciğer dokusundaki skar oranı ile ilgili bilgi edinebilir.

Karaciğerden biyopsi (örnek parça) alınarak siroz tanısı konfirme edilir. Ayrıca biyopsi, sirozun sebebini ortaya koyabilir ve kansere ilerleyip ilerlemediğini belirtebilir.

Siroz Evreleri Nelerdir?

Siroz semptomlarının varlığına göre kompanse ve dekompanse siroz olmak üzere iki evrede incelenir. Eğer yeteri kadar erken teşhis edilirse dekompanse sirozun kompanse siroza dönüşü mümkündür. Bu iki evre şu şekildedir:

- Kompanse siroz evresi: Siroza dair semptomların görülmediği ve hastanın şikayetinin omadığı evredir. Karaciğerde skar dokusu vardır ancak semptoma yol açacak kadar ilerlememiştir.

- Dekompanse siroz evresi: Sarılık ve karında sıvı birikmesi (assit) gibi semptomlar bu evrede kendini gösterir. Çok ciddi bir evredir. Erken tanı ve teşhiste geri dönüşü mümkündür ancak geç kalınmışsa tek seçenek karaciğer naklidir. Hayatı ciddi oranda tehdit eder.

Siroz Tedavi Yöntemleri

Sirozu tamamen geri döndüren kesin bir tedavi yoktur. Karaciğerin aldığı kalıcı hasarı azaltmak, sirozun ilerlemesini engellemek ve hastayı rahatlatmak amacıyla bazı tedaviler verilebilir. Sirozun sebebine ve evresine göre tedavi doktor tarafından belirlenir.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Alkol tüketimine bağlı sirozda ilk yapılması gereken alkol kullanmayı bırakmaktır. Obezite ve diyabet hastalığında doktor tarafından kilo verilmesi önerilebilir. Siroza bağlı olarak karında sıvı biriktiğinde ve ödem oluştuğunda düşük sodyum diyeti yapılmalıdır.

İlaç tedavisi

Karaciğer kanlanmasında önemli bir yeri olan portal vende basınç artışı (portal hipertansiyon) durumunda basıncı düşüren beta bloker ve nitrat grubu ilaçlar tercih edilirken hepatit gibi enfeksiyon durumlarında antiviral tedaviler tercih edilir.

Karaciğer nakli

Yaşam tarzı değişikliklerinin ve ilaç tedavisinin işe yaramadığı noktada hasta için tek tedavi karaciğer naklidir. Canlı donörden veya kadavradan nakil gerçekleştirilebilir.

Siroz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Hangi miktarda alınan alkol siroz için risk faktörüdür?

yılında yapılan bir meta analiz çalışması; kadınların miktardan bağımsız olarak alkol kullanımının siroz riskini artırdığını, erkeklerin ise günde bir içkiden fazla içmesinin siroz riskini topluma göre artırdığını belirtmektedir. Bunun nedeni erkek vücudunun alkolü kadın vücuduna göre alkolü daha iyi metabolize etmesidir. Alkol için güvenli bir doz yoktur.

Hepatit Nedir, Hepatite Ne Sebep Olur?

Karaciğer hücrelerinin hasar görmesi ve inflame olmasına hepatit denir. Hepatit, karaciğer hücresinin inflamasyonu anlamına gelir ve karaciğer hücresinde inflamasyon başlatan her şey hepatite sebep olabilir. Bu hasar; ilaçlar, toksinler, alkol, kalıtsal hastalıklar, metabolik hastalıklar ve viral enfeksiyonlar tarafından verilebilir. Hepatite yol açan birçok mikroorganizma vardır ancak başlıca sorumlusu hepatit A, B, C, D ve E virüsleridir. Bunlardan sadece hepatit B ve C virüsleri kronik hepatite sebep olur.

Siroz Komplikasyonları Nelerdir?

Sirozun en ciddi komplikasyonu portal hipertansiyondur. Karaciğer kanlanmasında çok önemli rolü olan portal venin basıncının yükselmesidir. Kan dolaşımı engellendiği için özofagusta, midede ve bağırsaklarda varisler oluşur. Özellikle özofagus varislerinin kanama olasılığı çok yüksektir. Hasta kaybedilebilir. Diğer siroz komplikasyonları; malnütrisyon, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği ve hipersplenizmdir.

Siroz Bir Kanser Çeşidi midir?

Siroz bir kanser çeşidi değildir ancak karaciğer kanseri olan hastaların çoğunda siroz da vardır. Siroz, karaciğer kanser riskini 20 kat artırır.

Siroz, hepatit ve kronik alkolizm gibi çok sayıda karaciğer hastalığı ve probleminin neden olabildiği bir karaciğer hastalığıdır. Karaciğer üzerinde nedbe olarak da bilinen skarlaşmanın son evresi olarak da tanımlanabilir.

Siroz Nedir?

Peki, siroz hastalığı nedir? Karaciğer, hastalık, aşırı alkol kullanımı veya farklı bir nedenle her zarar gördüğünde, kendi kendisini iyileştirmeye çalışır. Bu süreçte skar denilen yara dokusu oluşmaktadır. Siroz ilerledikçe, daha fazla skar dokusu oluşur ve karaciğerin görevlerini yerine getirmesi zorlaşmaya başlar. İlerleyen siroz, insan yaşamını tehdit altına almaktadır. Primer biliyer siroz ise, bağışıklık sisteminin karaciğere ve karaciğer içerisindeki safra yollarına saldırmasıyla oluşmaktadır.

Sirozun doğurduğu karaciğer hasarı genellikle geri alınamaz olur. Fakat, karaciğerdeki siroz erken teşhis edilebilirse, siroza neden olan etken tedavi edilip ortadan kaldırılabilir ve sirozun ilerlemesi sınırlandırılabilir.

Semptomlar

Siroza bağlı karaciğer hasarı, belli bir seviyeye gelene kadar herhangi bir siroz belirtisi veya semptom göstermeyebilir. Ortaya çıkmaya başlamasından itibaren görülen sirozun belirtileri şunlardır:

• Halsizlik
• Vücutta kolay kanama ya da morarma
• Mide bulantısı
• İştahsızlık
• Bacak ya da kollarda ödem
• Cilt kaşıntısı
• Kilo kaybı
• Karında sirotik asit birikimi
• Gözlerde ya da deride renk sarılığı
• Ciltte net görülen kan damarları
• Avuç içlerinin kızarması
• Kadınlarda adet olamama durumu
• Erkeklerde cinsel isteksizlik ve göğüs büyümesi
• Konuşma problemleri ve uyuşma

Yukarıda ye alan belirtilerden birisini ya da birden fazlasını görüyorsanız, bir doktora görünmeniz gerekmektedir.

Siroz Neden Olur?

Çok sayıda farklı hastalık ve durum, siroza neden olabilmektedir. Genel olarak siroz nedenleri şunlardır:

• Yoğun alkol kullanımı
• Hepatit B, C ve D
• Karaciğer yağlanması
• Hemokromatoz (Vücutta demir birikmesi)
• Kistik fibrozis
• Karaciğerde bakır birikmesi (Wilson hastalığı)
• Biliyer atrezi (Safra kanalları kötüleşmesi)
• Şeker metabolizması bozuklukları
• Alfa 1 antitripsin eksikliği
• Genetik sindirim problemleri
• Otoimmün hepatit
• Birincil biliyer siroz (Safra kanallarının yok edilmesi)
• Safra kanalı sertleşmesi veya hasar görmesi
• Frengi
• Bruselloz
• Metotreksat ya da izoniazid ilaçların kullanımı

Risk Faktörleri

Siroz hastalığına yakalanmak için belli başlı risk faktörleri vardır. Araştırmalar, bu risk faktörlerinden bir ya da birkaçını taşıyan insanların daha fazla siroz olduğunu ortaya koymaktadır. Bu risk faktörleri şunlardır:

• Yoğun alkol tüketimi, siroz için en büyük risk faktörüdür.
• Obez kabul edilebilecek seviyede aşırı kilolu olmak, karaciğer yağlanması ve alkole bağlı olmayan steatohepatiti gibi problemler siroz için diğer risk faktörleridir.
• Viral bir hepatit hastalığınız bulunuyorsa, siroz olma ihtimaliniz bulunmaktadır.

Siroz Komplikasyonları

Siroz hastalarının başına gelebilecek belli başlı komplikasyonlar vardır. Bu komplikasyonlar şöyle sıralanabilir:

• Karaciğeri besleyen damarlarda yüksek tansiyon: Bu hastalık, karaciğerdeki normal kan akışını yavaşlatır. Bu yüzden bağırsaklardan ve dalaktan karaciğere kan getiren damarlardaki basınç artar.
• Bacaklarda ve karında şişlik: Damarlarda artan basınç, bacaklarda ve kollarda ödeme, karında da şişliğe neden olabilir. Ödem ve şişlik, karaciğerin albümin gibi belirli kan proteinleri yeteri kadar üretememesinden dolayı da olabilir.
• Dalak büyümesi: Siroz, dalağın değişmesine, şişmesine ve beyaz kan hücreleri ile trombositlerin sıkışıp kalmasına neden olabilir. Öte yandan, kanda azalan beyaz kan hücreleri ve trombositler, sirozun ilk ortaya çıkan belirtileri olabilirler.
• Kanama: Bu hastalık, kanın daha küçük damarlara yönlendirilmesine neden olabilmektedir. Yoğun basınca dayanamayan bu küçük damarlar patlayabilir ve ciddi kanamalara neden olabilirler. Öte yandan yemek borusunda ve midede varis oluşumuna da neden olabilen siroz, bu varislerin zamanla patlamasına neden olarak ölümcül sonuçlar doğurabilir. Kanamayla beraber, karaciğerin yeterince pıhtılaşma yapamamasına bağlı olarak kanama durdurulamayabilir.
• Enfeksiyon: Bu hastalık, vücudun enfeksiyonla savaşmasına engel olabilir.
• Halsizlik ve zayıflama: Siroz, vücudun gıdaları sindirmesini zorlaştırarak, halsizliğe ve istemsiz kilo kaybına neden olabilmektedir.
• Sarılık: Bu hastalık, sarılık hastalığına neden olabilir. Sarılık, cildin ve gözlerin beyaz yerlerinin sararmasına ve idrarda koyulaşmaya sebebiyet verir.
• Kemik hastalığı: Siroz, bazı insanlarda kemiklerin güç kaybetmesine neden olarak, kırık oluşumu riskini artırır.
• Karaciğer kanseri riski: Karaciğer kanseri olan insanların büyük bir bölümü, aynı zamanda bu hastalığa sahip olan insanlardır.
• Organ yetmezliği: Çoklu organ yetmezliği yaşayan insanların büyük bir bölümü, aynı zamanda karaciğer siroz hastalığı bulunan hastalardır.

Sirozu Önleme Yöntemleri

Sağlıklı bir karaciğer için aşağıda yer alan adımları uygulayabilirsiniz:

• Alkol tüketimini azaltın: Günlük yaşamınızda alkol tüketimini azaltmanız gerekmektedir. Eğer bu hastalığa sahipseniz, alkolü tamamen bırakmanız gerekir.
• Sağlıklı beslenme: Sebze ve meyvelerle dolu bir beslenme düzenine geçmeniz gerekir. Tam tahıllı gıdalar ve yağsız protein kaynaklarına yönelmek de faydalı olacaktır. Genel olarak, kızartılmış gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Kilo kontrolü: Kilo ve buna bağlı yoğun vücut yağları, karaciğere zarar verir. Aşırı kilolu ya da obez bir bireyseniz, kontrollü biçimde kilo vermek için doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.
• Hepatite karşı korunun: Hepatit B, C ve D, karaciğere zarar verir. Hepatitten korunmak için, iğnelerinizi başkalarıyla paylaşmayın, kanla temas kurmayın ve korunmasız cinsel ilişkiden uzak durun. Hepatit aşılarınızın tam olduğundan emin olun.

Eğer siroz olma korkusu yaşıyorsanız, riskleriniz ve bu riskleri nasıl azaltabileceğiniz konusunda doktorunuza danışın.

Siroz Tanısı Nasıl Koyulur?

Erken evrede olan hastalarda genellikle sendrom görülmez. Genellikle siroz hastalarında ilk teşhis rutin bir kan testi esnasında yapılır. Teşhisi doğrulamak adına bir takım laboratuvar ve görüntüleme testleri istenir.

Doktorunuz, karaciğerinizde bir problem olduğun şüphe duyarsa, aşağıda yer alan testleri isteyecektir:

• Laboratuvar testleri: Doktorlar, bilirubin gibi karaciğer yetmezliği belirtilerini ve diğer karaciğer hasarlarını gösterebilecek enzimlerini incelemek amacıyla kan testleri isteyebilirler. Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi için kandaki kreatin oranları incelenebilir. Hepatit virüsü taraması yapılır. Kanın pıhtılaşma seviyesi incelenir. Kan testlerinin sonuçlarına göre sirozun sebebi bulunabilir. Kan testleri, siroz evreleri açısından da çok önemlidir.
• Görüntüleme teknikleri: Doktorunuz sizden MR çekilmenizi isteyebilir. Görüntüleme teknikleriyle karaciğer sertleşmesi olup olmadığı da tespit edilebilir. Ultrason gibi diğer görüntüleme tekniklerine de başvurulabilir.
• Biyopsi: Teşhis için mutlaka doku örneği (biyopsi) gerekli değildir. Bununla birlikte, doktorunuz bu testi, karaciğer hasarının ciddiyetini, kapsamını ve nedenini belirlemek için kullanabilir.

Sirozunuz varsa, doktorunuz sizden bazı rutin testler yaptırmanızı isteyecektir. Bu testleri belli aralıklarla tekrar tekrar yaptırmanız gerekecektir. Çünkü boğazda ya da midede çıkabilecek varisler ya da karaciğer kanseri açısından risk altındasınızdır ve bunların erkenden teşhis edilmesi çok önemlidir.

Siroz Tedavisi

Siroz tedavisi, sirozun nedenine odaklanır. Bu nedenin ortadan kaldırılması, karaciğerdeki hasarın ilerlemesinin durmasını sağlar. Öte yandan, sirozdan kaynaklı olarak ortaya çıkan semptomlar ve komplikasyonlar da tedavi edilerek önlenmeye çalışılır.

Hastalığın erken evresinde altta yatan sebeplerin tedavi edilmesiyle birlikte, karaciğerin gördüğü hasar en aza indirilebilir. Tedavide uygulanabilecek seçenekler şunlardır:

• Alkol bağımlılığı tedavisi: Yoğun alkol kullanımına bağlı gelişen karaciğer sirozu olan hastalarda alkolü bırakmak çok önemlidir. Eğer hasta alkol kullanımından uzaklaşamıyorsa, doktor kontrolünde bırakması mümkündür. Bu hastalığa sahipken alkol tüketimini sürdürmek, hayati tehlikelere neden olur.
• Kilo verme: Alkol kullanmadığı halde yağlı karaciğere sahip olan ve siroz hastası olan insanlar için kilo vermek önemli bir seçenektir. Bu hastaların kilo vermesi ve kan şekeri seviyesini kontrol altında tutması faydalı olacaktır.
• Hepatit tedavisi: Hepatit hastaları, çeşitli ilaçları kullanarak virüsü ve karaciğere verdiği hasarı kontrol altına alabilir.
• Sirozun diğer nedenlerini ve semptomlarını kontrol altına alma: Bazı ilaçlar, sirozun ilerlemesini yavaşlatabilmektedir. Erken teşhis edilen bir siroz, ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Doktorunuz, vücudunuzda aşırı sıvı birikmesi, yüksek tansiyon, enfeksiyon ve kanda toksin birikimi gibi komplikasyonlara karşı iyileştirici ya da kontrol edici tedaviler uygulayabilir. Öte yandan, artan karaciğer kanseri riskine karşı düzenli testler yaparak, riski en alt seviyede tutar.

Karaciğer Nakli

İlerleyen siroz vakalarında karaciğer nakli bir seçenek haline gelir. Sirozun son evresinde karaciğer çalışmayı bırakır. Böyle durumlarda karaciğer nakli tek çare olur. Karaciğer nakli, genellikle öldükten sonra organ bağışına izin veren kişilerden alınarak yapılır. Karaciğer nakli öncesinde oldukça kapsamlı testler yapılır. Burada amaç, hastanın bedenini yeni karaciğeri kabul edip etmeyeceğini belirlemektir. Avicenna Ataşehir Hastanesi uzman hekimleri, bu hastalığın teşhisi ve tedavisi için hastalarına sağlık hizmeti sunmaktadırlar.