Sibirya Orman Gelengisi

MAR015-Terkos Havzası-Önemli Doğa Alanları Kitabı

Koruma Önceliği  : Acil

Alanın Değişimi    : Gerileme (-1)

Yüzölçümü : 160351 ha            Yükseklik : 0 m – 490 m

Boylam        : 28,27ºD                İl(ler)        : İstanbul, Tekirdağ, Kırklareli

Enlem          : 41,38ºK                 İlçe(ler)    : Vize, Saray, Çerkezköy, Silivri

Koruma Statüleri   : Muhafaza ormanı, doğal sit alanı, yaban hayatı geliştirme sahası

Alanın Tanımı: Terkos Gölü’nü de içinde barındıran Terkos Havzası, İstanbul’un en eski su kaynaklarından biridir. Havza, büyük bölümü İstanbul ili sınırları içinde yer alan Çatalca Yarımadası’nın kuzeyinde yer alır. ÖDA, batıda Kırklareli sınırları içinde Kıyıköy kıyılarına kadar devam eder. Havzayı batıda Istranca Dağları, doğuda ise Terkos Gölü sınırlar. Alanın büyük kısmı ormanlarla kaplıdır.

Habitatlar: ÖDA; barındırdığı ormanlar, fundalıklar, tatlı su ve kumul ekosistemleriyle zengin bitki örtüsüne sahiptir. Orman bitki örtüsünün yaygın olduğu ÖDA, Türkiye’nin tek parça halinde uzanan en büyük baltalık ormanlarına ev sahipliği yapar. Ormanlık alanlar içindeki kurak tepelerde ve güney yamaçlarda fundalıklar bulunur. Gölün kirlenmemiş doğası, havzadaki iyi korunmuş doğal yaşam ortamları nadir bitki türleri içeren son derece zengin bir sulak alan sisteminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. ÖDA’nın orta bölgesinde yer alan Danamandıra Gölleri, fundalık ve baltalık orman alanı içinde yer alan nadir asidik sulak alanlardan biridir.

Türler: Alanda yaşayan 17 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bu taksonların büyük bir kısmının nesli küresel ölçekte tehlike altındadır.

ÖDA’da üreyen önemli su kuşlarının başında pasbaş pakta (Aythya nyroca), küçük orman kartalı (Aquila pomarina), küçük balaban (Ixobrychus minutus) ve alaca balıkçıl (Ardeola ralloides) gelmektedir. Nesli dünya ölçeğinde tehlike altında bulunan Sibirya kazı (Branta ruficollis), ak kuyruklu kartal (Haliaeetus albicilla) ve büyük orman kartalı (Aquila clanga) bölgede az sayıda kışlamaktadır. Göl kış aylarında aynı anda 10 binden fazla su kuşu barındırır.

Alandaki önemli memeli türlerinin başında uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii), Akdeniz nalburunluyarasası (Rhinolophus euryale), beyaz kesicidişli körfare (Nannospalax leucodon) ve Avrupa gelengisi (Spermophilus citellus) gelmektedir. Ayrıca Motor Deresi çevresinde susamuru (Lutra lutra) görülmektedir.

Terkos Gölü, amfibiler açısından da önemlidir. Bu türler arasında kırmızılı kurbağa (Bombina bombina) ve pürtüklü semender (Triturus karelini) yer alır.

ÖDA, dar yayılışlı Somatochlora borisi adlı kızböceği türü için küresel ölçekte önem taşır.

Alan Kullanımı: Terkos Gölü, İstanbul’un en önemli içme suyu kaynaklarından biridir. Terkos Havzası’ndaki yerleşimlerin temel ekonomik faaliyetleri tarım, hayvancılık ve ormancılıktır. Gölün batı ve güneydoğusunda yer alan tarıma ayrılmış alanlar daha çok yerleşim birimlerinin etrafında ve az eğimli akarsu vadileri boyunca uzanmaktadır. Özellikle baltalık meşe ağaçlarının yoğun olduğu sahalarda odun kömürü üretimi dikkat çekmektedir. ÖDA, yakın tarihe kadar ulaşımın güç olduğu kuzeybatısı dışında büyük ölçüde baltalık orman olarak kullanılmaktaydı. Karaburun ve Ormanlık plajları yaz aylarında turistler tarafından yoğun olarak ziyaret edilir.

Tehditler: Alanda bilinen en ciddi tehdit, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin (İSKİ) Istranca Dağları’ndan su getirmek amacıyla 1990’lı yılların ortalarında başlattığı projedir. Bu kapsamda, Kazandere, Sultanbahçe, Cilingöz, Kuzuludere, Düzdere ve Terkos barajları inşa edilmiş, Büyükkılıçlı ve Yoncalı barajlarının ise master planları tamamlanmıştır. Proje gerek inşaat aşamasında gerekse tamamlanan barajların su rejimini değiştirmesi nedeniyle doğal habitatlar üzerinde büyük bir tahribat meydana getirmiştir. Barajlara erişim amacıyla açılan ve eni 40–100 metre arasında değişen yol, orman alanının büyük bölümüne zarar vermiş, bölgedeki canlıların yaşam alanlarını parçalamış ve ÖDA’nın iç kesimlerine ulaşımı kolaylaştırmıştır.

Barajlardan elde edilen içme suyu önce Terkos Gölü’ne aktarılmakta ve gölün su seviyesinde ve ekolojik yapısında ciddi değişikliklere sebep olmaktadır. Alandaki bir diğer tehdit ise Terkos Gölü yakınlarındaki ikincil konutlardır. Yeni imar taleplerine mevzi imar planları yoluyla çözüm getirmeye çalışılmakta, ancak bu durum plansız yapılaşmayı daha da artırmaktadır. Yasadışı avcılık alandaki diğer bir sorundur.

Koruma Çalışmaları: Alanda bulunan yerel sivil toplum kurumları gölün kirlilikten korunması ve yerleşim taleplerinin önüne geçilmesi amacıyla farklı etkinlikler yürütmektedirler.

Yerel İlgi Sahipleri: İstanbul Büyükşehir Belediyesi; Terkos Belediyesi; İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi; İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu; TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi; TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi, Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK).

Gökmen Yalçın

Sibirya Çizgili Sincabı (Tamias sibiricus), sincapgiller familyasına ait bir çizgili sincap türü. Ağaçlık alanlarda ve çalıların arasında yaşamını sürdürür.

Üçte birini kuyruğunun oluşturduğu boyu, 18 ila 25 cm arasındadır. Ergin bir Sibirya orman gelengisi 50-150 gramdır. Ortalama yaşam süreleri 6 ila 10 yıldır.

Eski sinonimler

• Sciurus sibiricus Laxmann, 1769^[1]
• Tamias albogularis (J. Allen, 1909)^[2]
• Tamias asiaticus (Gmelin, 1788)^[2]
• Tamias intercessor (Thomas, 1908)^[2]
• Tamias jacutensis (Ognev, 1935)^[2]
• Tamias okadae (Kuroda, 1932)^[2]
• Tamias ordinalis (Thomas, 1908)^[2]
• Tamias orientalis Bonhote, 1899^[2]
• Tamias pallasi Baird, 1856^[2]
• Tamias senescens (Miller, 1898)^[2]
• Tamias sibiricus (Laxmann, 1769)
• Tamias striatus (Pallas, 1778)^[2]
• Tamias uthensis (Pallas, 1811)^[2]
• Tamias umbrosus (A. Howell, 1927)^[2]
• Eutamias albogularisJ.Allen, 1909
• Eutamias asiaticus (Gmelin, 1788)
• Eutamias ordinalis
• Eutamias senescensMiller, 1898
• Eutamias sibericus
• Eutamias sibiricus (Laxmann, 1769)

• Sciurus asiaticus Gmelin, 1788
• Sciurus sibiricusLaxmann, 1769
• Sciurus striatus asiaticus
• Sciurus utheesis (Tippfehler?)

• Tamias altaicus (Hollister, 1912)^[2]
• Tamias barberi (Johnson and Jones, 1955)^[2]
• Tamias lineatus (Siebold, 1824)^[2]

Eski alttürler

Tamias sibiricus albogularis (Allen, 1909)
Tamias sibiricus asiaticus (Gmelin, 1788)
Tamias sibiricus barberi (Johnson & Jones, 1955)
Tamias sibiricus jacutensis (Ognev, 1935)
Tamias sibiricus intercessor
Tamias sibiricus lineatus (Siebold, 1824)
Tamias sibiricus ordinalis
Tamias sibiricus orientalis (Bonhote, 1899)
Tamias sibiricus senescens
Tamias sibiricus sibiricus (Laxmann, 1769)
Tamias sibiricus uthensis

Eutamias asiaticus albogularis (Allen, 1909)
Eutamias asiaticus altaicus
Eutamias asiaticus lineatus (Siebold)
Eutamias asiaticus okadaeKuroda
Eutamias asiaticus ordinalisThomas, 1908
Eutamias asiaticus orientalisBonhote, 1899)
Eutamias asiaticus uthenesis
Eutamias senescens intercessorThomas, 1908
Eutamias sibiricus albogularisJ.A.Allen.陈服官等, 1980
Eutamias sibiricus altaicusHollister
Eutamias sibiricus barberiJohnson & Jones, 1955
Eutamias sibiricus jacutensis
Eutamias sibiricus lineatus
Eutamias sibiricus ordinalisHllen G.M., 1940
Eutamias sibiricus ordinalis王延正, 1990
Eutamias sibiricus orientalis
Eutamias sibiricus pallasi
Eutamias sibiricus senescens
Eutamias sibiricus striatus
Eutamias sibiricus sibiricus (Laxmann, 1769)

Galeri

Kaynakça

Dış bağlantılar

Gelengi ya da Geleni (Spermophilus), sincapgiller (Sciuridae) familya sının yer sincapları (Marmotini ) oymağından Kuzey yarıküre de
Kaynak:Gelengi

Kızıl sincap (Sciurus vulgaris), sincapgiller (Sciuridae) familyasından Avrasya 'ya özgü, ağaç larda yaşayan bir kemirici türü.
Kaynak:Kızıl sincap

Sibirya Çizgili Sincabı (Tamias sibiricus), sincapgiller familyasına ait bir çizgili sincap türü. Ağaç lık alanlarda ve çalıların arasında
Kaynak:Sibirya orman gelengisi

Anadolu sincabı (Sciurus anomalus), sincapgiller (Sciuridae) familyasından ağaçlarda yaşayan bir kemirici türü. Yakın akrabası kızıl
Kaynak:Anadolu sincabı

Yer cinsapları ya da toprak sincapları (Marmotini), sincapgiller (Sciuridae) familya sının oymağı. Ağaç sincapları gibi ağaçta değil
Kaynak:Yer sincapları

Çayır köpeği (Cynomys), sincapgiller familya sının yer sincapları oymağına ait Kuzey Amerika 'nın otlaklarında doğal olarak bulunan bir
Kaynak:Çayır köpeği

Amerika kızıl cincabı (Tamiasciurus hudsonicus), sincapgiller familyasından, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri 'ninde daha çok Rocky
Kaynak:Amerika kızıl sincabı

Arktika gelengisi (Spermophilus parryii), sincapgiller (Sciuridae) familya sından Arktika 'da Sibirya , Alaska ve Kanada 'da yayılım
Kaynak:Arktika gelengisi

Boz sincap (Sciurus carolinensis), sincapgiller (Sciuridae) familyasından Amerika Birleşik Devletleri 'nin orta ve doğu kısımlarında
Kaynak:Boz sincap

Anadolu gelengisi (Spermophilus xanthophrymnus), Anadolu yer sincabı ya da Anadolu tarla sincabı olarak da bilinir, sincapgiller
Kaynak:Anadolu gelengisi

Kırçıl marmot (Marmota caligata), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Kuzey Amerika 'da yaşayan marmot türü.
Kaynak:Kırçıl marmot

Toros gelengisi ya da Toros yersincabı (Spermophilus taurensis), sincapgiller (Sciuridae) familya sından Türkiye 'de endemik olan ve
Kaynak:Toros gelengisi

Alaska marmotu (Marmota broweri), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Alaska 'da Brooks Sıradağları nda yaşayan marmot
Kaynak:Alaska marmotu

Navaho sincabı (Sciurus aberti), sincapgiller (Sciuridae) familyasının monotipik Otosciurus alt cins inden bir kemirici türü.
Kaynak:Navaho sincabı

Alp marmotu (Marmota marmota), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Avrupa 'da 800-3.200 m yüksekliklerdeki Alpler ,
Kaynak:Alp marmotu

Boz marmot ya da Altay marmotu (Marmota baibacina), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Asya 'da Çin 'e bağlı Sincan
Kaynak:Boz marmot

Callospermophilus lateralis ya da Spermophilus lateralis, sincapgiller familyasından bir yer sincabı türüdür. Fiziksel özellikler
Kaynak:Callospermophilus lateralis