1 ışık yılının kaç kilometreye denk geldiği, astronomi tutkunlarının zaman zaman gündeminde yer alıyor. Dünya ile diğer gezegenler ya da dünya ile evrende tespit edilen diğer cisimler arasındaki mesafeyi gözlemlemek için ışık yılı ve kilometre mesafeleri kullanılıyor.
1 IŞIK YILI KAÇ KİLOMETRE?
Gökbilimde en yaygın kullanılan uzunluk birimi, ışığın bir yılda (Dünya’nın Güneş’in etrafında bir kez dönmesi sırasında geçen süre olan gün 6 saat) katettiği mesafeyi belirten “ışık yılı”dır. Bir ışık yılı yaklaşık 9 trilyon kilometredir. Gökbilimcilerin tercih ettiği bir başka uzunluk birimi ise Star Wars hayranlarının aşina olabileceği “parsek”tir.
Yaklaşık olarak 3,26 ışık yılına karşılık gelen bu birimin ne anlama geldiğini şu şekilde ifade edebiliriz: En dar açısı bir arksaniye olan bir dik üçgen çizelim (matematik derslerimizden hatırlayacağımız gibi arksaniye ya da açısal saniye, 1 derecenin 1/’üne eşittir, yani yaklaşık 0, derecedir). Bu üçgenin en küçük kenarının (1 arksaniyelik açının karşısındaki kenarın) uzunluğu, 1 AB’ye eşit olsun. Bu üçgenin dik açısını oluşturan diğer kenarının uzunluğu 1 parsektir.
Haberin Devamı
Işığın Hızı Saniyede km
Bir dakikada ne kadar yol alır? 1 Dakikada * 60 = 18 km
Bir saatde ne kadar yol alır? 1 Saatde 18 * 60 = 1 km
Bir günde ne kadar yol alır? 1 Günde 1 * 24 = 25 km
Bir yılda ne kadar yol alır? 1 Yılda 25 * = 9 km
Bu sonuçlar, bir ışık yılının trilyon km'ye tekabül ettiğini göstermektedir.
EN YAKIN YILDIZA ULAŞMAK 4 IŞIK YILI SÜRÜYOR
Dünya’ya en yakın yıldız sistemi Alpha Centauri'yi oluşturan üç yıldızdan biri olan Alpha Centauri A (Rigel Kent ya da Rigel Kentaurus olarak da bilinir), bizden yaklaşık 4 ışık yılı uzakta. Işık yılı ile ifade edildiğinde mesafeler kısa gibi görünse de insan yapımı en hızlı araç olan ve saatte yaklaşık kilometre hıza ulaşabilen Helios-2 ile Alpha Centauri A’ya gitmemiz yaklaşık yıl sürer. Ayrıca Einstein’ın özel görelilik kuramına göre, ışık hızının aşılamaması daha hızlı yolculukların gerçekleşmesinin önündeki en büyük engel.
Işık Yılı Nedir, Astronomik Ölçü Birimleri Nelerdir?
Bizler evrende son derece küçük ve önemsiz bir yer işgal eden Dünya üzerinde yaşıyoruz. Bu nedenle kullandığımız ve aşina olduğumuz ölçü birimleri günlük yaşantımızda karşımıza çıkabilecek cisimlerin boyutlarını saptayabilmek için özelleşmiş durumda.
Boyumuzu ölçmek için metre ve onun küçük/büyük oranlarını kullanıyoruz. Boyumuzu santimetre ile ölçüyor, mesafeleri kilometre ile saptıyoruz.
Yine, bu ölçü birimlerini mesafeler söz konusu olduğunda zaman birimi olarak da kullanıyoruz; &#;Antalya &#; İstanbul arası km, otobüsle 12 saat sürer&#; veya &#;Eskişehir buradan 5 saat uzaklıkta&#; gibi kalıplar dilimize yerleşmiş. Burada saat tanımlamasını kullanırken aslında mesafenin uzunluğunu belirtiyoruz.
Dünyamızın çevresinin uzunluğu yaklaşık 40 bin km&#;dir. Bu da şu anlama gelir; Dünya&#;da bir yerden bir yere olan en uzak mesafe (küre şeklinde olduğu için) yaklaşık 20 bin km&#;dir. Yani, saatte km hızla uçan normal bir yolcu uçağı ile 25 saatlik uzaklıktadır. Aynı mesafeyi saatte km hızla yol alan bir savaş jeti ile sadece saatte katedebiliriz.
Ancak, tüm bu mesafe/zaman hesapları sadece Dünya üzerinde geçerlidir. Gerek galaksimiz Samanyolu içinde, gerekse evrenin genelinde gökcisimleri arasındaki mesafeler çoğu zaman insan algı sınırlarını zorlayacak boyutlarda olabiliyor. Bu da uzaklıkların ne kadar büyük olduğunu anlamamızı zorlaştırıyor.
Bize en yakın gökcismi, bildiğiniz gibi Ay&#;dır ve Dünya ile Ay gökbilim ölçeklerine göre &#;yan yana&#; diye tabir edilir. Ortalama bin km uzaklıkta olan Ay bile aslında Dünya&#;mıza burada alışık olduğumuz ölçülere göre o kadar uzaktadır ki, ulaşım için bildiğimiz en hızlı araçlarla bile günler, hatta haftalar süren yolculuklar yapmamız gerekir.
Örneğin sesten hızlı yol alabilen bir F uçağı ile (eğer uzayda uçabilseydi) maksimum hızda (saatte km) Ay&#;a doğru yol alsanız, yolculuğunuz 7 günden fazla sürecektir. Bir F ne kadar mı hızlıdır? İzleyin:
Aynı maksimum hızla yol alan F ile; bize en yakın olduğu zamanda Mars&#;a yaklaşık yılda, Güneş&#;e 8 yılda, Jüpiter&#;e 34 yılda, Neptün&#;e yılda ancak ulaşabilirsiniz.
Tüm bu verdiğimiz mesafeler aslında &#;burnumuzun dibi&#; sayılabilecek yerler için. &#;Komşumuz&#; diyebileceğimiz yıldızlar bizden öylesine uzaktır ki, &#;uçakla şu kadar yılda gidilir&#;demek bile anlamsızlaşır. Çünkü maksimum hızda yol alan F&#;mız, bize en yakın yıldız Alpha Centauri&#;ye tam milyon yılda ulaşabilir. Kuzey yarımküre göklerindeki en parlak yıldız olan Sirius&#;a ise bu hızla ancak milyon yılda varabiliriz.
Gördüğünüz gibi evrensel mesafeler &#;çok yakınımız&#; diye nitelediğimiz yerlerde bile olağanüstü büyük boyutlarda. Böyle olunca, gökbilimciler mesafeleri tanımlayabilmek için kilometre veya mil gibi Dünya üzerinde kullanılmak için tasarlanmış olan ölçü birimlerini kullanamaz oluyorlar.
İşte ışık yılı terimi burada devreye giriyor.
Işık Yılı
Işık yılı, bir zaman değil, yukarıda anlattığımız gibi mesafe ölçüsüdür. Işığın &#;bir yılda&#; aldığı yolu; yaklaşık trilyon kilometrelik mesafeyi ifade eder. Yani, gökbilimciler bir yıldız için 10 ışık yılı uzakta diyorsa, aslında kastettikleri yıldızın ( x 10) 95 trilyon kilometre ötede olduğudur. Bir hesaplama yaparken kilometre yazmak yerine, 10 ışık yılı yazmak, hem sizin hesabınızı kolaylaştırır, hem de karşınızdakinin ne söylediğinizi daha iyi anlamasını sağlar.
Fotoğraftaki M13 yıldız kümesi bizden ışık yılı uzakta yer alır. Bu da yaklaşık kentrilyon kilometreye denk gelir ki, M13 aslında evrenin büyüklüğü düşünüldüğünde &#;arka sokağımızda&#; sayılır. Böylesi büyük ve bol sıfırlı rakamları hem yazmak, hem de dile getirmek biraz zor olduğundan, bilim insanları &#;halk içinde&#; ışık yılı ölçütünü kullanmayı tercih ederler. Çünkü tanımlaması ve anlatması kolaydır, &#;ışık bile o yolu şu kadar yılda ancak gidebiliyor&#; şeklinde basitçe izah edilebilir.
Burada yine birşey farketmiş olmalısınız:
Mesafeler büyükdükçe, &#;ışık yılı&#; ölçü birimi de kullanışsız olmaya başlar. Burada M13 için ışık yılı yazıyoruz. Ama, en yakın büyük galaksi olan Andromeda için ışık yılı yazmamız gerekecekti. Daha uzak bir galaksi için , çok daha uzakta olan için ise ışık yılı gibi rakamlar yazmak zorunda kalıyoruz. Dolayısıyla, mesafe uzadıkça ışık yılı yine hesap kitap yapmak için kısa ve hantal bir ölçü birimine dönüşüyor.
Bu durumda astronomlar, halkın kolay anlayabileceği ışık yılı ölçü birimini kullanmayı bırakıyorlar ve çok daha kullanışlı olan &#;parsek&#; ölçü birimini kullanmaya başlıyorlar.
Parsek
Bir parsek, 3,26 ışık yılına denk gelir. Tanımlaması biraz karışıktır ama şöyle diyebiliriz; &#;paralaksı 1 olan bir yıldızın bize olan uzaklığı 1 parsektir&#;. Bunu daha iyi anlamak için yıldızların uzaklığını ölçmekte kullandığımız şu yöntemle ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.
Yani M13 kümesi /3,26 = parsek uzaklıktadır. Şimdi elimizde daha kullanışlı bir ölçü birimi olduğu için bunun katlarını da kullanmaya başlayabiliriz: Tıpkı metre&#;yi &#;kilometre&#; ve &#;hektometre&#; şeklinde kullanmamız gibi, parsek&#;i de &#;kiloparsek (bin parsek)&#; ve &#;megaparsek (milyon parsek)&#; olarak katları şeklinde tanımlayabiliyoruz.
Böyle bir sistem kurduğumuzda, M13 yıldız kümesi 7,6 kiloparsek (kısaca; kpc) uzaklıktadır. Bakın, gördüğünüz gibi bu yıldız kümesi burnumuzun dibinde demiştim; sadece 7,6 kiloparsek. Galaksimizin dışına doğru çıktıkça rakam da büyüyor. Örneğin en yakınımızdaki cüce galaksi Büyük Magellan Bulutu58 kiloparsek uzaklıktadır. Andromeda Gökadası kpc, Messier Galaksisi megaparsek (kısaca; mpc) uzaklıkta yer alır.
Parsek ölçü biriminin hesapları nasıl kolaylaştırdığını farketmiş olmalısınız. Ama çoğunuz astronom olmadığınız için parsek bizim için bir anlam ifade etmeyecek ve ışık yılı terimini kullanmaya devam edeceğiz.
Astronomik Birim
Işık yılı ve parsek birimleri haricinde, gökbilimciler &#;Güneş Sistemi içinde&#; rakamları azaltmak adına başka bir mesafe birimi daha kullanırlar. &#;Astronomik Birim&#; denilen bu ölçü birimi, Dünya ile Güneş arasındaki ortalama uzaklık olan milyon km&#;yi (8 ışık dakikası) baz alır. 1 Astronomik Birim (AB veya AU olarak yazılır), milyon km&#;dir.
Buna göre, yaklaşık milyon km uzaklıktaki Jüpiter AB uzaklıktadır. Güneş&#;ten ortalama milyar km uzakta yer alan Neptün&#;ün uzaklığı ise 30 AB olur. Belirttiğimiz gibi, Astronomik Birim, sadece Güneş Sistemi içindeki &#;görece kısa&#; mesafeleri tanımlamak için kullanılır, daha uzak mesafeler için ışık yılı ve parsek birimleri kullanılmaya devam eder.
O halde tekrarlayalım; ışık yılı bir zaman birimi değil, ölçü birimidir. Mesafeyi anlatır; tıpkı İstanbul&#;dan Eskişehir&#;in otobüsle 5 saat uzaklıkta olması gibi. Yolun km olması sizi ilgilendirmez, siz otobüse bindiğinizde 5 saat sonra orada olacağınızı bilirsiniz.
Zafer Emecan
Zaten Destekçiyim
Işık yılı, bir zaman değil, mesafe ölçüsüdür. Işığın “bir yılda” aldığı yolu; yani yaklaşık trilyon kilometrelik mesafeyi ifade eder. Yani gökbilimciler bir yıldız için "10 ışık yılı uzakta" diyorlarsa, yıldızın 95 trilyon kilometre ötede olduğunu kastederler.
Güneş bizden kilometre uzaktadır. Dolayısıyla Güneş'ten çıkan ışığın Dünya'ya ulaşması yaklaşık olarak saniye, yani 8 dakika 20 saniye kadar sürer. Ancak daha uzak bir cisme bakacak olursak, M13 yıldız kümesi bizden ışık yılı uzakta yer alır. Bu da yaklaşık ( katrilyon) kilometreye denk gelir ki, M13 aslında evrenin büyüklüğü düşünüldüğünde burnumuzun dibinde sayılır. Bir diğer deyişle, M13'ten çıkan bir ışık Dünya'ya yıl sonra ulaşır. Şu anda yılı içerisinde olduğumuz ve Homo sapiens türünün ortalama yıldır ortada olduğu düşünülürse, ne demek istediğimiz daha iyi anlaşılacaktır.
Böylesi büyük ve bol sıfırlı rakamları hem yazmak, hem de dile getirmek biraz zor olduğundan, bilim insanları “halk içinde” ışık yılı ölçütünü kullanmayı tercih ederler. Çünkü tanımlaması ve anlatması kolaydır, “Işık bile o yolu şu kadar yılda ancak gidebiliyor.” şeklinde basitçe izah edilebilir.
Kendi aralarında ise “parsek” denilen bir ölçü birimini kullanırlar. Bir parsek, 3,26 ışık yılına denk gelir. Yani M13 kümesi /3,26 = parsek, ya da başka bir deyişle 7,6 kiloparsek uzaklıktadır. Bakın, gördüğünüz gibi bu yıldız kümesi burnumuzun dibinde demiştim; sadece 7,6 parsek. Oysa en yakınımızdaki galaksi Büyük Magellan Bulutu 58 kiloparsek uzaklıktadır
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
seafoodplus.info Son Güncellenme:
Dünya ile diğer gezegenler, yıldızlar ya da dünyayla evrende saptanan diğer cisimler arasındaki uzaklığı gözlemlemek için ışık yılı ve km mesafeleri kullanılmaktadır. Bu durumda 1 ışık yılı takribi olarak 9 trilyon kilometre etmektedir.
1 Işık Yılı Kaç Km Eder?
Astronomide en yaygın olarak kullanılan uzunluk birimi, ışığın bir senede (Dünya’nın Güneş’in çevresinde bir kez dönmesi sırasında geçen zaman olan gün 6 saat) aldığı yolun uzaklığını belirten “ışık yılı”dır. 1 ışık yılı takribi 9 trilyon kilometredir. Astronomiyle ilgilenenlerin tercih ettiği bir diğer uzunluk birimi ise ‘parsek’tir.
Takribi olarak 3,26 ışık yılına karşılık gelen bu birimin ne manaya geldiği şu şekilde ifade edebilir; En dar açısı bir arksaniye olan bir dik üçgen çizilsin. (Matematik derslerimizden anımsanacağı gibi arksaniye veya açısal saniye, 1 derecenin 1/’üne eşittir. Yani takribi 0, derecedir). Bu üçgenin en küçük kenarının uzunluğu (1 arksaniyelik açının karşısında bulunan kenar),1 AB’ye eşit olsun. Üçgenin dik açısını meydana getiren diğer kenarının uzunluğu 1 parsek olur.
Hesaplama Yöntemi ve Birim Bilgileri
Işığın saniyede hızı km’dir.
Bir dakikada ne kadar yol alır? Işık 1 dakikada ( km) X (60) = 18 km
Bir saatte ne kadar yol alır? Işık 1 saatte (18 km) X (60) = 1 km
Bir günde ne kadar yol alır? Işık 1 günde (1 km) X (24) = 25 km
Bir yılda ne kadar yol alır? Işık 1 yılda (25 km) X () = 9 km yol almaktadır.
Yapılan hesaplama bir ışık yılının trilyon km'ye karşılık geldiğinin göstermektedir.