Ahmedi Xani Kimdir
Ahmed-i Hânî
Ahmed-i Hani | |
|---|---|
Ahmed-i Hani'nin Süleymaniye'deki heykeli | |
| Doğum | Ehmedê Xanî / Hakkâri, Çukurca, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | Ağrı, Doğubeyazıt, Osmanlı İmparatorluğu |
| Milliyet | Kürt |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Eğitim | Kürt Medreseleri, İran Medreseleri, Suriye Medreseleri |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fıkıh, Astronomi, Tarih, Kürt Edebiyatı |
| Çalıştığı kurumlar | İshak Paşa Sarayı |
| Etkilendikleri | Aristoteles, Hipokrat, Şihabeddin Sühreverdî, Firdevsî, Farabi, İbn-i Arabî, Ömer Hayyam, Ali Hariri, Melayê Cizirî, Faki Tayran |
| Etkiledikleri | Mahmud Beyazidi, Hejar, Kanate Kurdo, Haci Kadir Koyi, Mehmed Emin Zeki |
Ahmed-i Hani (Kürtçe:&#;Ehmedê Xanî, ئەهمەدێ خانی, ; d. /, Han köyü, Çukurca, Hakkâri - ö. , Doğubayazıt, Ağrı)[1], yüzyıl'da yaşamış Kürtedebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.[2]
Hayatı[değiştir İşte Sinan Oğan'ın beş şartı
Ahmed-i Hani (K&#;rt&#;e: Ehmed&#; Xan&#;) (d. , Han K&#;y&#;, Y&#;ksekova, Hakkari - &#;. , Doğubayazıt, Ağrı)
yüzyılda yaşamış Kürt edip, şair, tarihçi ve mutasavvıf. Yaşadığı yörede zaman zaman şeyh olarak kabul edilmiş, halk arasında Hani Baba adıyla da anılmıştır. Ayrıca, molla (Molla Ahmed) olarak da tanınmaktadır.
Hânî Aşiretinden olmasından ve Han köyünde doğması ötürü Ahmed Hânî (Ahmed-i Hânî) olarak tanınmaktadır. Doğu Bayazıt medreselerinde müderrislik ve İshak Paşa Sarayında kâtiplik yapmıştır. Dört dil (Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe) bilen Hani, eserlerini, dönemin tercih edilen edebiyat dili olan Farsça yerine Kürtçe yazmıştır.
En bilinen eseri, yüzyılda Kürtçe'nin Kurmanci lehçesiyle yazdığı "Mem û Zîn"dir. Xanî, Mem û Zîn adlı eserinde, Emir Zeynettin'in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.
Hayatının büyük bölümü Doğu Beyazıt'da geçen Hani Baba, kendi medresesinde Müderrislik görevinde bulunmuş, Kuran-ı Kerim, Arapça, Farsça, Fıkıh dersleri vermiştir. O dönemde Doğu Beyazıt ve çevresinde “Reis-ül Ulema” olarak kabul edilen AHMED-İ HANİ başta Kuran-ı Kerim Tefsiri olmak üzere 91 cilt eser yazmıştır. Abdi Paşa ve oğlu İshak Paşa zamanında devlet görevlerinde de bulunmuş olan Hani Baba Sır Kâtipliği ve Devlet Sözcülüğü yanında Kadılık Fetvadarlığı dahi yapmıştır. Türbesi Ağrı'da; Doğubayazıt yakınlarındaki İshak Paşa Sarayının üst kısmındadır.
Eserleri
Mem û Zîn,
Nûbehara Biçûkan (Arapça-Kürtçe sözlük)
Eqîdeya Îmanê (İman Akidesi)
Eqîdeya Îslamê (İslâm Akidesi)
Fî Beyannî Erkanî Îslam (İslam Erkânının Beyanı)
kaynağı değiştir]
İşte Sinan Oğan'ın beş şartı
Ahmed-i Hani (K&#;rt&#;e: Ehmed&#; Xan&#;) (d. , Han K&#;y&#;, Y&#;ksekova, Hakkari - &#;. , Doğubayazıt, Ağrı)
yüzyılda yaşamış Kürt edip, şair, tarihçi ve mutasavvıf. Yaşadığı yörede zaman zaman şeyh olarak kabul edilmiş, halk arasında Hani Baba adıyla da anılmıştır. Ayrıca, molla (Molla Ahmed) olarak da tanınmaktadır.
Hânî Aşiretinden olmasından ve Han köyünde doğması ötürü Ahmed Hânî (Ahmed-i Hânî) olarak tanınmaktadır. Doğu Bayazıt medreselerinde müderrislik ve İshak Paşa Sarayında kâtiplik yapmıştır. Dört dil (Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe) bilen Hani, eserlerini, dönemin tercih edilen edebiyat dili olan Farsça yerine Kürtçe yazmıştır.
En bilinen eseri, yüzyılda Kürtçe'nin Kurmanci lehçesiyle yazdığı "Mem û Zîn"dir. Xanî, Mem û Zîn adlı eserinde, Emir Zeynettin'in güzellikleriyle dillere destan olan Zin ve Sti adlı iki kız kardeşinin Mem ve Tajdin ismindeki iki gençle olan aşklarını şiir şeklinde anlatır. Eser, aynı adla sinemaya da uyarlanmıştır.
Hayatının büyük bölümü Doğu Beyazıt'da geçen Hani Baba, kendi medresesinde Müderrislik görevinde bulunmuş, Kuran-ı Kerim, Arapça, Farsça, Fıkıh dersleri vermiştir. O dönemde Doğu Beyazıt ve çevresinde “Reis-ül Ulema” olarak kabul edilen AHMED-İ HANİ başta Kuran-ı Kerim Tefsiri olmak üzere 91 cilt eser yazmıştır. Abdi Paşa ve oğlu İshak Paşa zamanında devlet görevlerinde de bulunmuş olan Hani Baba Sır Kâtipliği ve Devlet Sözcülüğü yanında Kadılık Fetvadarlığı dahi yapmıştır. Türbesi Ağrı'da; Doğubayazıt yakınlarındaki İshak Paşa Sarayının üst kısmındadır.
Eserleri
Mem û Zîn,
Nûbehara Biçûkan (Arapça-Kürtçe sözlük)
Eqîdeya Îmanê (İman Akidesi)
Eqîdeya Îslamê (İslâm Akidesi)
Fî Beyannî Erkanî Îslam (İslam Erkânının Beyanı)
| Wikimedia Commons'ta Ahmed-i Hânî ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^"Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık &#;
- ^"Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart &#;
- ^"Arşivlenmiş kopya". 6 Kasım tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım &#;
- ^Mehmed Uzun, Kürt Edebiyatına Giriş, s.
- ^Kanate Kurdo, Tarixa Edebiyata Kurdî
- ^"Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos &#;
- ^"Arşivlenmiş kopya". 5 Mart tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos &#;
- ^monash.pw[ölü/kırık bağlantı]
- ^Kadri Yıldırım, ISBN
- ^İzzeddin Mustafa Resûl, Ehmedê Xanî şa'iren we mufekkiren feylesufen we mutasawifen. Bexda
- ^Naci Kutlay, yüzyıla girerken Kürtler, Pêrı̂ Yayınları,
- ^"Arşivlenmiş kopya". 20 Mart tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart &#;
- ^Mehmed Uzun, Kürt edebiyatına giriş
- ^"Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran &#;
- ^Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, Türkçe çevirisi: Mehmet Kaplan, s.
- ^"Arşivlenmiş kopya". 20 Mart tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart &#;
- ^"Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos &#;
Ahmed-i Hani özellikle Kürtler, Kürt edebiyatı ve Kürtçe ile ilgili pek çok çalışması oldu. Bunun yanında astronomi ve coğrafya alanında da çalışmalar yapmıştır.