Büyük Harfle Başlayan Cümleler

Büyük harflerin yazımı, Türkçede yazım kuralları içinde en önemli olan ve en çok dikkat edilmesi gereken konulardan biridir. Bununla birlikte, kullanım alanı çok geniş olduğu için, büyük harflerin kullanımı konusunda insanlar sıkça yazım yanlışı yapmaktadır.

Alfabemizde (Türk / Latin alfabesi) her harfin bir büyük, bir de küçük şekli vardır. Yazıda yaygın olarak küçük harf kullanılır. Ancak belirli yerlerde büyük harf kullanılmalıdır. Büyük harfle küçük harf arasında okunuş olarak fark olmasa da yazılış olarak büyük farklar vardır.

Aşağıda, büyük harflerin hangi durumlarda kullanılması gerektiği sıralanmıştır:

1. Cümle büyük harfle başlar, dizeler de genellikle büyük harfle başlar. Büyük harfle başlamayan bir kelime dizisi, öncesi yazılmamış ya da silinmiş bir cümle zannedilebilir:
Örnek:Akıl yaşta değil, baştadır.
Affet Kâmuran, aklım başka yerdeydi.
(R. N. Güntekin)

&#;Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin!&#;
M. Kemal ATATÜRK

2. Noktayla, iki noktayla, üç noktayla, soru ve ünlem işaretleriyle biten cümlelerden sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.

Örnek: Üç gündür bütün Siganfu ve yöreleri altüst edildiği, birçokları yargılanıp idam edildiği, birçoğuna işkenceler yapıldığı halde gizlenmiş olan ihtilâlcilerden kimse ele geçirilememişti. Acaba bunları, kendi tahtına göz diken kumandanlarından birisi mi saklıyordu? Öyle ise sarayın içinde fırsat kollamaları da akla gelebilirdi. (Nihal ATSIZ, Bozkurtlar Diriliyor)

Orhun Kitabesi&#;nde Türk hakanı şöyle diyor: Türk Tanrısı, Türk milleti yok olmasın diye atalarımı gönderdi ve beni gönderdi. Ben hakan olunca gündüz oturmadım, gece uyumadım. (Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları)

NOT: Yukarıda sayılan işaretler asıl cümlenin içinde, yani iç cümlede ise sonraki kelime büyük harfle başlamaz:
Örnek:&#;Durun!&#; diye bağırdı annem.
Bu kez çocuk, &#;Bu peri midir, melek mi?&#; diye düşünerek, öğretmene hayranlıkla baktı.

3. Cümle içinde tırnak veya parantez içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru ve ünlem işareti) konur:
Örnek:İstemek, &#;İstiyorum. &#; demek değil, harekete geçmektir. (A. Maurrois)
Montaigne&#;in &#;İnsanlar başaklara benzerler, içleri boşken başları havadadır, doldukça eğilirler. &#; sözünü hep beğenmişimdir.

4. Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen sözcük büyük harfle başlamaz:
Örnek: yılında Türk Dil Kurumunun yılını kutladık.

NOT: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.
Örnek: yılında ortaokulu bitirdim.

5. Kişi adları, kişi adı olarak kullanılan takma adlar, kişi adının bir parçası olmuş lakaplar, takma adlar, kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri,  kişi adının bir parçası olmuş akrabalık adları, unvanlar ve meslek adları, tarihî kişilerin adlarından önce gelen unvan ve lâkaplar büyük harfle başlar:
Örnek:Mustafa Kemal Atatürk, Yunus Emre, Evliya Çelebi, Sait Faik Abasıyanık, Dede Korkut, Nene Hatun, Kirpi (Refik Halit Karay), Fatih Sultam Mehmet, Mimar Sinan, Yavuz Sultan Selim, Genç Osman, Deli İbrahim, Avcı Mehmet, Nişancı Mehmet Paşa, Aslan Yürekli Richard, Deli Petro&#;

NOT: Akrabalık adları bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz. Ancak akrabalık kelimeleri başta gelirse büyük harfle başlar.
Örnek:Fahriye abla, Ayşe teyze, Numan amca&#;
Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal&#;

6. Ülke, şehir, ilçe, köy, kasaba, semt, mahalle, cadde, bulvar, sokak, pasaj, çarşı, park adları her zaman büyük harfle başlar:
Örnek:Türkiye, Tarsus, Eskişehir, Dede Korkut Parkı, Seyit Onbaşı Bulvarı, Kuşadası&#;

7. Kıta, deniz, ova, dağ, göl, tepe, yayla, okyanus, akarsu, boğaz adları her zaman büyük harfle yazılır:
Örnek:Avrasya, Asya, Avrupa, Afrika, Amerika, Antarktika, Arktika, Avustralya, Akdeniz, Karadeniz, Manş Denizi, Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu
Van Gölü, Hazar Denizi, Beyşehir Gölü, Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Seyhan, Fırat, Nil, İstanbul Boğazı,Panama Geçidi, Süveyş Kanalı, Elmadağ, Uludağ, Ağrı Dağı, Erciyes (dağı), Everest Tepesi, Çukurova, Konya Ovası&#;

NOT: Yön bildiren kelimeler bir bölge veya ülke adından önce gelirse büyük, sonra gelirse küçük yazılır. Söz gelimi, &#;Anadolu&#;nun batısı&#; denildiğinde yön adını küçük, &#;Batı Anadolu&#; denildiğinde büyük harfle yazmamız gerekir.
Örnek:Kuzey Kıbrıs&#;a tatile gittik.
KKTC&#;nin kuzeyine tatile gittik.
Doğu Anadolu&#;nun coğrafyası&#;
Anadolu&#;nun doğusundaki dağlar&#;

NOT: Çanakkale Boğazı, Gülek Geçidi, Haymana Ovası, Konya Ovası, Van Gölü, Ağrı Dağı&#; gibi her iki harfi de büyük yazılan özel isimlere dikkat edilirse, birinci kelimenin zaten il olarak mevcut olduğu; ikinci kelime eklenince oluşan ismin o ile ait ama yeni ve özel bir varlığı karşıladığı görülür. Yani iki kelime birden kastedilen varlığa aittir. Meselâ Çanakkale Boğazı sadece Çanakkale kelimesiyle ifade edilemez.

Hâlbuki Hürriyet gazetesi, Marmara denizi, Altay dağları, Nil nehri, Ankara şehri, Fırat nehri, Erciyes dağı gibi örneklerde birinci kelime büyük, ikinci kelime de küçük harfle başlamaktadır. Bunun sebebi bu kelimelere eklenen ikinci kelimelerle yeni bir özel isim oluşturulmuş olmamasıdır. Hürriyet zaten bir gazete adı; Nil zaten bir nehir adı; Ankara zaten bir şehir adı; Erciyes zaten bir dağ adıdır.  Erciyes dağı, Erciyes kelimesi ile de ifade edilir.

8. Millet, boy, dil, din, mezhep vb. gibi özel adlar ve özel adlardan türetilmiş kelimeler büyük harfle başlar:
Örnek: Türk, Türkçe, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Asyalılık, Ankaralı, Alevi, Türkmen, Yörük, Azerbaycanlı, Şamanizm, İngiliz, İslâm, Müslümanlık, Budist, Protestan, Katolik, Tanrı, Cebrail, Zeus, Oğuz, Kazak&#;

NOT: Özel isimlerden türetilen isim, sıfat ve fiiller büyük harfle başlar ve ekleri de kesme işareti ile ayrılmaz. Bu özel isimler türetilen kelimenin içinde kalıyorsa büyük harfle başlamaz:
Örnek:Türkleşmek, İslâmlaşmak, Türkolog, Darvinci, Sivaslı, Ankaralı, Türkçecilik, Avrupalı, Panislâmizm, Panturanizm, Pantürkizm&#;

9. Unvanlar, kurum, kuruluş ve kurul adlan, eser adları, yasa, yönerge adları, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar:
Örnek: Avukat Kerim Bey, Bilge Hanım, Cumhuriyet Başsavcısı Ali Bey, Doktor Selim, Genel Müdür Orkun Kutlu, Teknik Direktör Fatih Terim, Binbaşı Ahmet Uysal&#;

Cümle içerisinde başkasından aktarılan ve tırnak içinde verilen cümleler de büyük harfle başlar:
Örnek: Atatürk gençliğe seslenirken ilk önce &#;Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir.&#; demektedir.

Büyük harflerin kullanımında özel açıklama gerektiren durumlar da vardır.

&#; Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz; ancak başa geldiklerinde lakap olarak kullanıldıklanndan büyük harfle başlarlar:
Örnek:Tülay hala fakat hala Sultan, Kemal dayı fakat Dayı Kemal, Ayşe nine fakat Nene Hatun&#;

&#; Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam, mevki, unvan bildiren sözcükler ve hitaplar:
Örnek:Sayın Bakan, Sevgili Kardeşim, Aziz Dostum&#;

&#; Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar. Bazı dinî kavramlar küçük harfle başlar. Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar: Eski Türklerin tanrıları. Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması gelenekleşmiştir:
Örnek:Uçmak, tamu, peygamber, sırat köprüsü vb.

&#; Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı dı-şında kullanıldığında küçük harfle başlar:
Örnek: O ayda yılda bir gelir. İngiltere &#;ye güneş batmayan ülke derler. Bu olayı görünce dünyam karardı.

Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb. bildiren sözcüklere çekim eklerinden biri getirildiğinde gelen ek, kesme işaretiyle ayrılmaz:
Örnek: Kargalar, sakın anneme söylemeyin! Bugün toplar atılırken evden kaçıp Harbiye Nezaretine gideceğim. (Orhan Veli)
Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığına, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Mamak Anadolu Lisesi, Yeşilay Derneği, Türk Dil Kurumu, Ege Üniversitesi, Kars Valiliği, Mamak İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü, Bakanlar Kurulu, Emek İnşaat, Millî Kütüphane, Türk Ocağı&#;

NOT: Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar:
Örnek: Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın Profesör, Sayın Vali&#;

  Ay ve gün adları, belirli bir tarih belirttiğinde büyük; bunun dışında küçük harfle başlar:
Örnek: Bu yıl 2 Eylül&#;de döneceğiz.
15 Kasım Pazartesi günü konferans yapılacak.
Bu yıl temmuz sıcaklarında kavrulduk.
Bu sokakta salı günleri pazar kurulur.

NOT: &#; Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:
Örnek: 29 Mayıs Salı günü, 29 Ekim , 2 Aralık &#;da doğmuşum.

&#; Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adlan küçük harfle başlar:
Örnek: Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar.

İki noktadan sonra cümle gelmiyorsa, örnekler sıralanıyorsa bunlar büyük harfle başlamaz:
Örnek: Bazı mastarlar kalıcı nesne adı olmuşlardır: yemek, çakmak, dolma, dondurma, kavurma, buluş&#;

Örneklerle başlayan cümleler de büyük harfle başlar:
Örnek: Bilgisayar, sinema, tiyatro, internet, fotoğraf gibi hobiler, pahalılık yüzünden lüks gibi görülmektedir.

16 İki kısa çizgi veya iki virgül arasında verilen ara sözler, , açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.
Örnek: Bu konuda kararlı olduktan sonra -geç karar vermiş olsan da- başarıya ulaşırsın.
Başımın ağrısı yazları -sıcaklardan olmalı- daha da artar.

Şiirde her mısra (birkaç mısra bir cümle oluştursa da) büyük harfle başlar. Küçük harfle başlatılmış bir mısraın ilk kelimesi veya kelimeleri silinmiş veya yazılmamış zannedilebilir. Günümüz şiir kitaplarında bu kurala çoğunlukla uyulmamaktadır:
Örnek: Kahramanlık ne yalnız bir yükseliş demektir,
Ne de yıldızlar gibi parlayıp sönmektir.
Ölmezliği düşünmek boşuna bir emektir;
Kahramanlık; saldırıp bir daha dönmemektir.

Sızlasa da gönüller düşenlerin yasından
Koşar adım gitmeli onların arkasından.
Kahramanlık; içerek acı ölüm tasından
İleriye atılmak ve sonra dönmemektir.

Nihal ATSIZ (Kahramanlık)

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Ancak dünya, güneş ve ay kelimeleri terim olarak (astronomi ve coğrafya terimi) kullanılıyorsa özel isim olduğu için büyük; diğer anlamlarında (gerçek, mecaz, yan, eş, deyim vb.) kullanılıyorsa cins ismi olduğu için küçük harfle başlar:
Örnek:Merih, Mars, Jüpiter, Venüs, Küçükayı, Halley&#;

NOT: Ay, Güneş, Dünya, Mars gibi gezegen ve yıldız adları, özel ad olarak kullanılmadığında kesinlikle küçük harfle yazılmalıdır:
Örnek:Ay&#;ın yakından çekilmiş fotoğrafları insanlığı pek şaşırtmıştı.
Yazın Güneş ışınları Dünya&#;ya dik olarak gelir.
Türkiye&#;nin birçok yerinde insanlar Güneş tutulmasını seyretti.
Sabahtan beri dünya kadar yer dolaştık.

Yer ve millet adlarıyla kurulan birleşik kelimelerdeki özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek: Antep fıstığı, Brüksel lâhanası, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Maraş dondurması, Van kedisi&#;

Yazı başlıkları, konu adları büyük harfle başlar:
Örnek:İmlâ Kuralları, Dil Bilgisinin Bölümleri, Yüzyılda Türk Edebiyatının Seyri&#;

NOT: &#; Gazete ve dergiler konu başlıklarında sadece ilk kelimeyi büyük harfle başlatırlar:
Örnek: Kamyon eve girdi, Büyük seçim yarın&#;

&#; Kitap, gazete, dergi isimleriyle konu başlıklarındaki &#;ile, ve, de, ya da, ki&#; bağlaçlarıyla soru ekinin küçük yazılması gerekir:
Örnek: Başarmak ve Kazanmak, Türk Dili ve Edebiyatı, Karga ile Tilki, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım&#;

&#; Kitap, gazete, dergi isimleri ve konu başlıkları &#;dikkat çekmek için&#; bütünüyle büyük harfle yazılabilir. Bu durumda aralardaki &#;ile, ve, de, ya da, ki&#; bağlaçlarıyla soru ekinin küçük yazılması gerekir:
Örnek: Başarmak ve Kazanmak, Türk dili ve edebiyatı, karga ile tilki&#;

Mektuplarda ve resmî yazılarda hitapların ilk kelimeleri büyük harfle başlar:
Örnek: Aziz kardeşim, Canın anneciğim, Sevgili kardeşim Hakan&#;

Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar. Yazı birkaç kelimeden oluşuyorsa ilk kelime büyük harfle başlar. Yazı rakamla başlamışsa ondan sonraki kelime küçük harfle başlar.
Örnek: Giriş, Çıkış, Müdür, Müdüriyet, Vezne, Başkan, Doktor
Otobüs durağı, Şehirler arsı telefon&#;
III. kat, IV. sınıf, I. blok&#;

Kurultay, sempozyum, panel vb toplantıları bildiren özel adlar büyük harfle başlar:
Örnek: Manas Bilgi Şöleni, Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı&#;

Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günler büyük harfle başlar. Ancak genel nitelik arz edenler küçük harfle başlar:
Örnek: Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Tıp Bayramı, Tiyatro Günü, Kitap Haftası, Film Haftası, Sağlık Haftası, Dil Kurultayı&#;

Çağ, dönem ve tarihî olay adları büyük harfle başlar:
Örnek: Cilâlı Taş Devri, İlk Çağ, Millî Mücadele, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı&#;