4 Halife Dönemi Gelişmeleri

Dört Halife Dönemi Nedir? Hz. Muhammed'in (s.a.v.) vefatından sonra İslam toplumunun ileri gelenleri seçimle kendilerine önderlik edecek kişiyi belirlediler. Hz. Muhammed'in vekili olarak Müslümanların imamlığını ve İslam dininin koruyuculuğunu yapmakla görevli bu kişiye halife unvanı verildi. Hz. Muhammed'in (s.a.v.) vefatından sonra İslam Devleti'nin başına sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali geçmiştir. Bu döneme, dört halife dönemi denir. Halifeler bu dönemde seçimle belirlendiği için Dört Halife Devrine Cumhuriyet Dönemi de denmiştir.

Dört Halife Dönemi: 4 Halife Sırasıyla Kimdir?

1. Hz. Ebubekir,(Ebu Bekir)
2. Hz. Ömer, (Ömer bin Hattab)
3. Hz. Osman, (Osman bin Affan)
4. Hz. Ali (Ali bin Ebû Tâlib)

Hz. Muhammed (SAV) kendisinden sonra yerine kimin geçeceğini belirtmemişti. Vefatından sonra çıkan tartışmalarda Hz. Ebubekir halife seçilmiştir.

1- Hz. Ebubekir Dönemi ()

• İlk halifesidir.
• İslamiyet açısından önemli başarılar elde edildi.
• Kur'an-ı Kerim toplanarak kitap haline getirildi.
• İslamiyet İlk kez Arap Yarımadası dışında yayılmaya başladı.
• Yalancı peygamberlerle mücadele edildi.
• Hz. Ebubekir Halid Bin Velid komutasındaki İslam Ordularını Yemen'e göndererek yalancı peygamberleri ortadan kaldırdı.
• Sarsılan İslam birliğini yeniden sağlamış oldu.
• Zekât vermek istemeyenlerin isyanlarını bastırarak onları cezalandırdı.
• Bizans egemenliğindeki Suriye'ye ordular gönderdi.
• Yermük'te Bizans ile yapılan savaşı Müslümanlar kazandı.
• Suriye'nin kapıları Müslümanlara açılmış oldu.

Hz. Ebubekir yılında hastalandı ve namaz kıldırma görevini Hz. Osman'a verdi. Aynı yıl 63 yaşında vefat etti.

2- Hz. Ömer Dönemi ()

Hz. Ebubekir'in vefatı üzerine Müslümanlar Hz. Ömer'i halife seçtiler.

• Adaletli yönetimiyle ön plana çıkan halifedir.
• Sasani imparatorluğu yılında yıkıldı.
• İslam orduları Hz. Ömer döneminde Azerbaycan, Yukarı Mezopotamya ve Mısır'ı fethederek Trablusgarp'a kadar ulaştı.
• İlk kez İslam devletine ait düzenli bir ordu teşkilatı kuruldu.
• Sınırlarda ordugâhlar kurularak savunma ve fetih hareketleri kolaylaştırıldı.
• Fethedilen bölgelerde yeni şehirler kurularak buralara Müslümanlar yerleştirildi.
• İkta sistemi uygulanmaya başlandı.
• Suriye, Filistin, Irak ve Mısır; Müslümanların eline geçti.
• Toprakların genişlemesi üzerine devlet teşkilatlanması konusunda yenilikler yapıldı.
• Ülke, eyalet adı verilen yönetim birimlerine ayrıldı.
• Eyaletlere vali ve kadılar atandı.
• Divan örgütü kuruldu.
• Beytül Mal adı verilen devlet hazinesi oluşturuldu.
• Hicri takvim yapıldı.

Hz. Ömer İranlı bir köle tarafından şehit edildi.

3- Hz. Osman Dönemi ()

Hz. Ömer'in öldürülmesinden sonra Müslümanlar yılında Hz. Osman'ı halife seçti.

• İlk defa İslam donanması oluşturuldu.
• Müslümanlar arasında iç karışıklıklar başladı.
• İslam ordusu Kuzey Afrika'da Bizans ve yerli halkı yenerek Tunus'u aldı.
• Kıbrıs, Rodos ve Girit fethedildi.
• Azerbaycan fethi tamamlandı.
• Trablusgarp Tunus, Horasan ve harezm ele geçirildi.
• Kur'an-ı Kerim'in çoğaltılarak belli başlı İslam merkezlerine gönderildi.

Hz. Osman yılında böyle bir ayaklanma sırasında Kur'an-ı Kerim okurken öldürüldü.

4- Hz. Ali Dönemi ()

• Hz. Osman'ın şehit edilmesinden sonra halifelik Hz. Ali'ye teklif edildi.
• Başlangıçta bu teklifi reddeden Hz. Ali ısrarlar karşısında görevi kabul etti.
• Devlet otoritesinin zayıfladığı, parçalandığı bir zamanda halife oldu.
• Halifeliğini, Emevi soyundan gelen (Muaviye) ve (Talha, Zübeyr ve Hz. Ayşe taraftarları) tanımadı.
• İç karışıklıkların devam etti.
• Fetihlerin durduğu bir dönemdir.
• Hz. Ali ile Hz. Ayşe arasında Cemel (Deve) olayı yaşandı.
• Hz. Ali ve Suriye valisi Muaviye arasında Sıffin Savaşı yapıldı.
• Bu savaşta yenileneceğini anlayan Muaviye halifelik sorununun Hakemler tarafından çözülmesini istedi.
• Hz. Ali bu isteği kabul etti.
• "Hakem Olayı" adı verilen bu gelişmeden sonra Müslümanlar arasında ayrılıklar başladı.

Karışıklıkların devam etmesi üzerine Hz. Ali şehit edildi.

Dört Halife Dönemi Ne Zaman Sona Erdi?

Hz. Ali'nin şehit edilmesi üzerine Dört Halife Dönemi sona erdi. Bu dönemin sona ermesiyle Müslümanlar Hz. Ali'nin oğlunu Hz. Hasan'ı halife seçtiler. Ancak Halifelikte hak iddiasında bulunan Muaviye Hz. Hasan'ın üzerine yürüdü. Müslüman kanı dökülmesini istemeyen Hz. Hasan bir takım şartlar öne sürerek Muaviye'nin halifeliğini kabul etti.

Halifelik Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar devam etse ilk dört halife Dört Büyük Halife olarak anılmaktadır. Bu dönemde İslam Devleti'nin sınırları genişlemiş, İslamiyet çok daha hızlı bir şekilde yayılmaya başlanmıştır.

DÖRT HALİFE KİMDİR?

Dört Halife Dönemi'nin diğer bir adı da Hulefa-yi Raşidin'dir ve Hz. Muhammed'in ölümü ile başlamıştır. Dört Halife aşağıda sırası ile verilmiştir:

• Hz. Ebubekir
• Hz. Ömer
• Hz. Osman
• Hz. Ali

Dört büyük halife dönemi yılında Hz. Ali'nin öldürülmesi ile birlikte bitmiştir. Halifelerin en önemli görevi İslamiyeti yaymaktı. Kuran-ı Kerim'i ve Kuran-ı Kerim'in değiştirilmesine engellemek de onların görevlerinden birisiydi. Hz. Muhammed'in ölümünden sonra yaşanan iç karışıklara rağmen İslamiyet yayılmaya devam etmiştir.

DÖRT HALİFE DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ

Dört Halife Dönemi'nde genellikle İslamiyet'i yaymaya ve İslam Devleti'nin sınırları genişletilmeye çalışılmıştır. Dört Halife Dönemi'nde fethedilen yerler ve halifelerin özellikleri aşağıda verildiği gibidir:

• Hz. Ebubekir (): Hz. Ebubekir'in halifeliğe seçilmesinin en önemli nedenlerinden birisi Hz. Muhammed'i çok yakından tanımasıdır. Hz. Ebubekir Dönemi'nde yalancı Müslümanlar artış göstermişti. Hz. Muhammed'in ölümünden sonra halife olan Hz. Ebubekir ilk icraat olarak yalancı Müslümanlara karşı Yemame Savaşlarını yapmıştır. Sonrasında zekat vermeyi reddeden kişilere karşı Ridde Savaşı'nı yapıp huzursuzluk ortamını bastırarak otoriteyi yeniden sağlamıştır. Hz. Ebubekir dağınık şekilde olan Kuran'ı Kerim'i birleştirip kitaplaştırarak Kuran'ın ilk halinin korunmasına katkıda bulunmuştur. Arap Yarımadası'nı da fethetmiş ve Arap Yarımadası'nda ilk defa siyasal birlik sağlamıştır. Irak'ta bulunan Sasanilere ait olan Hire Beyliği'ni ele geçirdi. İlk kez fetihler Arap Yarımadası'nın dışına çıktı. yılında Yermük Savaşı ile Bizans'ı yendi.
• Hz.Ömer (): Hz. Ebubekir ölmeden önce vasiyetinde Hz. Ömer'in kendisinden sonraki halife olması konusunda isteğini dile getirmiştir. Müslümanlar bu vasiyeti yerine getirmişlerdir. Hz. Ömer döneminin en belirgin özelliği fetihlere verilen önemdir. Ecnadin Savaşı gerçekleştirilmiş ve Şam fethedilmiştir. Kudüs kuşatılmıştır. Köprü Savaşı ile İslam Devleti ilk yenilgisini almış ancak sonradan Kadisiye Savaşı ile Irak alınmıştır. Nihavend Savaşı ile de İran fetihleri tamamlanmıştır. Sınırlar Hazar Denizi'ne kadar ulaşmış ve Türkler ile Müslümanlar ilk defa karşılaşmıştır. Mısır tamamen alınmış ve yönetim in kolaylaşması için devlet vilayetlere bölünmüştür. Yine Hz. Ömer döneminde ilk düzenli İslam ordusunun kurulması ile ordugâh şehirler oluşmuştur. Beyt'ül Mal adı verilen ilk hazine oluşturulmuştur. İkta denilen bir sistem geliştirilmiştir. Hicri takvim de yine bu dönemde ilk kez kullanılmaya başlanmıştır.
• Hz.Osman (): İslam devletinde ilk iç karışıkların bu dönemde çıkması Hz. Osman Dönemini önemli kılan özelliklerden birisidir. Bu dönemin bir diğer önemli özelliği ise Kuran'ın bu dönemde çoğaltılmaya başlaması olmuştur. Hz. Osman Dönemi'nde Libya ile Tunus'un fethi tamamlanmıştır. Sonrasında sınırlar Kafkaslara kadar ulaşmıştır ancak Hazar Türkleri İslam Devleti'ni yendiği için geri çekilmek zorunda kalınmıştır. İslam Donanması kurulmuş ve ordunun gücü artmıştır. Hz. Osman'ın devlet kadrolarına kendi akrabalarını yerleştirmesi sonucunda ilk karışıklıklar başladı ve Kufe ile Mısır'da ilk isyanlar çıktı. İsyancılar Medine'ye gelerek Hz. Osman'ın şehit olmasına neden olmuşlardır.
• Hz.Ali (): İslam Devleti'nde dört büyük halife adıyla anılan halifelerin sonuncusudur. Hz. Ali İslam dini peygamberi olan Hz. Muhammed'in hem damadı hem de amcasının oğludur. Hz. Ali halifeliğe Medine halkının desteği ile getirilmiştir. Ancak Emeviler Hz. Osman'ın şehit eden kişinin bulunmayışı nedeni ile Hz. Ali'ye biat etmeyi reddetmişlerdir. Müslümanlar arasında birlik ve düzen gittikçe bozulmuştur. Hz. Ayşe de dahil olmak üzere bazı Müslümanların Hz. Ali'ye karşı çıkışından sonra ilk ciddi çatışma olan Cemel Vakası (Deve Olayı) meydana gelmiştir. Sıffin Savaşı gerçekleşirken Şam valisi Muaviye'nin Hz. Ali'ye karşı ordu kurması ile ilk iç savaş da yine Hz. Ali Dönemi'nde yaşanmıştır. Hariciler iç karışıklıkların bitmesi için Hz. Ali, Muaviye ve Amr Bin As'ın öldürülmesi gerektiğini düşünerek üçüne de suikast hazırlamışlardır. Amr Bin As ve Muaviye bu suikastten kurtulmuştur. Ancak Hz. Ali bu suikast ile şehir edilmiş ve Dört Halife Dönemi sona ermiştir.

Dört Halife Dönemi kaç yıl sürmüştür sorusuna verilecek cevap ile arası yani 29 yıldır.

DÖRT HALİFE DÖNEMİ'NDE MEYDANA GELEN GELİŞMELER

• Teşkilatlanma çalışmaları başlamıştır. Özellikle Hz. Ömer döneminde sınırların büyük bir hızla genişlemesi ile idari, sosyal, siyasi ve ekonomik alanlarda yapılan düzenlenmeler ile devletin kurumsallaşması hızlanmıştır.
• Kuran'ı kerim kitaplaştırılmış ve çoğaltılmıştır. Hz. Muhammed'e gelen ayetler, ayetlerin ilk geldiği dönemlerde derilerin, taşların, yaprakların üzerine yazılmaktaydı. Hz. Ebubekir buna bir son vermek için Kuran'ı Kerim'i tek bir kitap haline getirmiştir. Hz. Osman döneminde ise çoğaltılmış ve önemli merkezlere birer kopyasının gönderilmesi sağlanmıştır.
• Ülke yönetim birimlerine ayrılmıştır. Bu yönetim birimlerinin kontrolü için de başına valiler atanmıştır.
• İlk takvim düzenlemesi yapılmıştır. Hicri Takvim başlangıç olarak Hicret'i ele almaktadır.