Pep Tedavisi Nasıl Yapılır

AIDS, HIV pozitif kişilerin hiçbir tedavi almamaları sonucu, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde vücutta bazı beyaz kan hücreleri kandaki oranının çok düşük seviyelere gelmesiyle birlikte, bağışıklık sisteminin çökmesi ve diğer pek çok hastalık ve enfeksiyona açık hale gelmeleriyle birlikte gelişen bir sendromdur.

Kan milimetreküpünde sağlıklı bir hastada 500-1600 arasında CD4 hücresi bulunmaktadır. AIDS gelişen bireylerde bu sayı 0’a kadar düşmektedir.

AIDS, HIV virüsüne bağlı olarak gelişir. Ancak her HIV pozitif kişi AIDS olmaz. Tedavi edildiği sürece hastalığın bu evreye gelme ihtimali oldukça düşüktür. Kişilerde AIDS geliştiğinde de tedaviye başlanması mümkündür yine de erken tanı ile başlayan tedavideki kadar etkili bir sonuç alınabilmektedir.

HIV NEDİR?

HIV bugüne kadar dünyada en uzun sürmüş epidemidir. Virüsün vücuttan tamamen atılmasını sağlayan kesin bir tedavisi ya da aşısı henüz bulunmamıştır.

HIV, kan yoluyla ya da anne sütü, sperm, boşalma öncesi sıvı, vajinal ve rektal sıvılar yoluyla bulaşmaktadır. Bu sebeple cinsel ilişki yoluyla bulaşma riski fazla olan bir virüstür. Virüs vücuda girdikten sonraki bir ay içerisinde akut bir atak yapar ve sonrasında tedavi edilmezse vücutta çoğalmaya devam eder. Akut dönemden sonra hastalık 10-15 sene sessiz olarak seyredebilir, kişilerde hastalık belirtileri görülmez. Ancak kişiler bu dönemde hastalığı bulaştırmaya devam ederler.

Ancak bu kişilerde hastalığın üçüncü ve en ileri seviyesi olan AIDS henüz gelişmemiştir. Tedavi edilmediği takdirde hastalık üçüncü evreye ilerler ve kişilerin bağışıklık sistemleri zayıflayarak diğer enfeksiyon ve hastalıklara karşı savunmasız hale gelirler.

Bu sebeple, artık hastalar enfeksiyon tespit edildikten hemen sonra ilaç tedavisine başlamakta ve böylelikle hastalık üçüncü evreye ilerlemeden hayatlarını sağlıklı biçimde sürdürebilmekte, evlenip çocuk sahibi olabilmektedirler.

AIDS NASIL BULAŞIR?

AIDS hastalığı HIV virüsü ile enfekte olmuş kişilerin vücut sıvılarının, virüs ile temas etmemiş kişilerin vücuduna girmesi ile yayılım gösterir. Virüsün yayılmasında etkili olan vücut sıvıları kan, sperm, vajina salgısı ve anne sütü şeklinde sıralanır.

Cinsel ilişki yoluyla bulaşma: HIV virüsü bulaşmalarının %80-85'i korunmasız cinsel ilişki ile gerçekleşir. HIV-pozitif erkeğin sperm hücresinde HIV-pozitif kadının ise vajina salgısında yer alan virüs, cinsel ilişki sırasında bütünlüğü bozulmuş vücut mukozalarından içeri girer. AIDS hastalığında cinsel ilişki ile bulaşma yöntemi korunmasız cinsel ilişkiye giren tüm bireyler arasında (kadından erkeğe, erkekten kadına, kadından kadına ve erkekten erkeğe) meydana gelebilir. HIV-pozitif bir bireyle gerçekleşen tek bir korunmasız ilişki dahi AIDS hastalığının gelişmesine neden olabilir.

Kan yoluyla bulaşma: HIV virüsü, enfekte hastaların kanında bulunur ve sağlıklı bireylerin bu kan ile temas etmesi sonucunda yayılım gösterir. Kan yoluyla bulaşma genellikle hasta bireyin kanıyla temas etmiş aletlerle yaralanma ya da enfekte olmuş kanın deri veya mukoza sıvılarıyla teması sonucunda gerçekleşir. Bu tür bulaşma konusunda en çok risk altında olan grup sağlık çalışanlarıdır denilebilir. 

Anneden bebeğe bulaşma: Virüs ile enfekte olmuş bir anne, virüsü bebeğine gebelik döneminde, doğum sırasında veya doğum sonrası emzirme işlemi ile bulaştırabilir.

AIDS TANISI NASIL KONUR?

HIV/AIDS tanısı kanda bulunan antikorları veya virüsün bir parçası olarak sayılabilen antijenleri görüntüleyen HIV testi ile konulur. Bireyin virüs ile temasından yaklaşık 3-8 hafta sonra bağışıklık sistemi ilk tepkiyi verir ve kandaki antikor sayısı hızla artmaya başlar.

Bazı durumlarda antikor sayısı 6 ay kadar uzun bir süre boyunca artık göstermez. Böyle bir durumun meydana gelmesi hastalığın tanılanmasını geciktireceği için genellikle antijen ve antikoru birlikte inceleyen testler tercih edilir. Bu sayede hastanın virüs ile temasından sonraki 3. haftadan itibaren tanı koymak mümkün hale gelir. 

Tanı işlemi için yapılacak ilk test ELISA testidir. Bu test ile yapılan inceleme sonucu HIV enfeksiyonun varlığı kanıtlanamazsa sonuç negatif olarak değerlendirilir. ELISA testinin pozitif sonuçlanması durumunda test yinelenir ve sonuç tekrar pozitif çıkarsa Western blot adı verilen doğrulama testi yapılır. Doğrulama testinin de pozitif sonuçlanması halinde kişiye HIV/AIDS tanısı konulur.

AIDS BELİRTİLERİ NELERDİR?

AIDS’in çok sayıda belirtisi bulunmaktadır. Bu belirti ve bulgular başka hastalıklarda da görüldüğü için mutlaka alanında uzman doktora gidilerek gerekli testler yapıldıktan sonra doğru teşhis konularak tedavi süreci başlatılmalıdır. AIDS’in en önemli belirtileri şunlardır;

-Hızlı kilo kaybı

-Tekrarlayan ateş

-Gece terlemeleri

-Aşırı ve nedeni bilinmeyen yorgunluk

-Koltuk altı, kasık veya boyun lenf bezlerinde büyüme

-Ağız, makat veya genital bölgede oluşan yaralar

-Akciğer infeksiyonları

-Cilt, ağız, burun veya göz kapaklarında lekelenmeler

-Hafıza kaybı

-Depresyon

-Nörolojik bozukluklar

HIV İNFEKSİYONU BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bazı kişilerde infeksiyonun başlangıcından 2-4 hafta sonra grip benzeri belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bu dönem akut HIV infeksiyonu olarak adlandırılmaktadır. Bu belirtiler birkaç gün veya hafta sürmektedir. Bu dönemdeki belirtiler;

-Ateş

-Üşüme

-Titreme

-Döküntü

-Gece terlemesi

-Kas ağrıları

-Boğaz ağrısı

-Halsizlik

-Lenf bezlerinde şişme

-Ağızda yaralar

Ancak bazı kişiler akut HIV infeksiyonu döneminde bir belirtileri hissetmeyebilmektedir. Bu belirtilerin görülmesi de tek başına HIV infeksiyonu olduğu anlamına gelmemelidir. Bu belirtiler başka hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir.

HIV infeksiyonuna neden olabilecek bir temas varsa bir sağlık kuruluşuna başvurarak HIV için test yaptırılmalıdır. Riskli bir temastan sonra bu belirtileri yaşayan kişilerin mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurarak testleri yaptırması gerekmektedir. Çünkü HIV infeksiyonunun teşhisinin tek yolu gerekli testlerin yaptırılmasıdır.

AIDS NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Retrovirüs grubunda bulunan HIV’e karşı etkili olan Anti-Retroviral adı verilen 4 farklı tipte ilaç geliştirilmiştir. Bu ilaçlar vücudun farklı mekanizmalarında işlev görür ve HIV’nin tedavisi, bu ilaçların birkaç tanesinin kombinasyonu ile planlanabilir.

HIV’nin kesin tedavisi yoktur, yani virüs tamamen vücutta yok edilemez ancak ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Tedavinin amacı; virüsün yeniden oluşmasını önlemektir. Böylece, virüsün, tedaviye dirençli olabilen birçok mutasyon geliştirme olasılığı azaltılır. 

Tedavi ile kandaki virüs miktarını gösteren viral yük denilen değer en alt düzeye indirilir, bağışıklık sistemini korunur ve HIV pozitif kişinin yaşam kalitesi ve beklentisi artırılır. Tedavi ayrıca HIV virüsünün miktarını azaltacağından bulaş riskini de azaltır.

Riskli Durum / Davranış Sonrası Korunma

PEP (Post-Exposure Prophylaxis), herhangi bir nedenle HIV’e maruz kalındığında, antiretroviral ilaçlar (ART) kullanılarak kişinin enfekte olma riskini düşüren önleyici bir tedavidir.  PEP sadece acil durumlarda kullanılmalı ve HIV'ye maruz kaldıktan sonraki 72 saat içinde başlatılmalıdır.

Bu ilaçlar 1-3 ay süreyle alınır. İlaçların ciddi yan etkilerinin olmasının yanı sıra 100 etkili değillerdir. Bu nedenle HIV bulaşmasına neden olacağını düşündüğünüz bir olay ile karşılaştıktan sonra en kısa sürede bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmanız gerekir.

HIV’den Korunma Yolları

-Cinsel ilişkide kondom (prezervatif) kullanmak HIV’den korunmanın günümüzde en etkili yoludur. Ancak kondomun temas önce takılması ve üzerinde delik olmaması ve yırtılmaması çok önemlidir. 

-Doğum kontrol hapı, iğneleri ve deri altı bantları, spiraller ve diğer gebelik önleyici yöntemler HIV’ye karşı koruma sağlamaz.

HIV ve Gebelik

HIV-pozitif olmak çocuk yapmaya engel bir durum değildir.  Eğer erkek HIV taşıyıcısı ise, spermi alınarak dış ortamda virüsten temizlenerek anne rahmine yerleştirilir. HIV pozitif kadının gebe kalmasında herhangi bir sakınca yoktur.

İzlem ve tedavisinin uygun koşullarda yapılması ve virüs yükünün ölçülmeyecek düzeyde olması, HIV’in bebeğe geçişini önemli ölçüde azaltmaktadır. Kişinin gebe kalmadan önce, kanındaki HIV RNA düzeyinin en az 6 ay süreyle ölçülemeyecek düzeylerde olması, bulaşmayı azaltmaktadır.

HIV pozitif gebelerin antiretroviral tedavi kullanımı, planlanmış sezaryen uygulamaları ve bebeğin hazır mamayla beslenmesinin sağlanmasıyla özellikle gelişmiş ülkelerdeki bulaşma hızı %1-2’ye kadar inmiştir. Bulaş durumunda doğum sonrası ağız yoluyla verilen şuruplarla bebek tedavi edilmektedir.

ELISA TESTİ NEDİR?

ELISA testi bir antijen (örneğin mikroorganizmanın özel bir proteini) ve bir antikor (antijene karşı üretilen protein yapısındaki molekül) arasındaki reaksiyonu göstererek çeşitli hastalıkların tanısında kullanılmaktadır. Testin sonucunu görülür hale getirmek için bir enzimden yararlanılmaktadır. ELISA testi ile infeksiyon etkenleri veya bunlara karşı vücudun oluşturduğu antikorlar saptanabilmektedir.

NTV’yi sosyal medyadan takip edin

-PrEP (TÖP) nedir?-
(Pre-exposure Prophylaxis - Temas Öncesi Profilaksi)

İlk olarak 2012 yılında, FDA (ABD Gıda ve İlaç Kurumu) tarafından onaylanan PrEP (TÖP) HIV bulaş risklerini azaltmak için

cinsel temas öncesinde alınan bir ilaç rejimidir. PrEP için Türkçe'de kullanılan yaygın

çeviri önerileri ''Temas Öncesi Korunma'' ve/ya da ''Temas Öncesi Profilaksi''dir.

Bugüne kadar yapılan çeşitli klinik çalışmalarda, PrEP’in ciddi yan etkilerle karşılaşmadan HIV ile

enfekte olma riskini önemli ölçüde azalttığına dair önemli bulgular ortaya konulmuştur.

PrEP için genellikle, HIV tedavisinde yaygın olarak kullanılan Tenofovir ve Emtricitabine moleküllerini içeren tabletler

 kullanılmaktadır. Bununla birlikte 2022 yılından itibaren Cabotegravir isimli molekülün enjekte edilebilir uzun salınımlı

(belirli aralıklarla yapılan enjeksiyon) formu da PrEP olarak önerilmeye/kullanılmaya başlanmıştır. Şu anda (Mayıs 2023 itibarıyla)
PrEP kullanımı için FDA tarafından onaylanmış ilaçlar Truvada, Descovy, ve Apretude (enjeksyon) isimli ilaçlardır. Bunlar dışındaki
hiçbir ilaç PrEP amaçlı kullanım için önerilmemektedir.
 
Ulusal sağlık sistemlerinin geri ödemeye (reçete ile ücretsiz tedarik) alıp almaması konusunda geniş katılımlı

tartışmaların yapıldığı PrEP, henüz belirli sayıda ülkede geri ödeme sistemine dahil edilmiş durumda

ve Türkiye bu ülkelerden birisi değil.

PrEP aynı zamanda, HIV bulaş risklerini azaltmak ve korunma araçlarını çoğaltmak konusunda uzun yıllardır

çalışan HIV aktivist gruplarının en tarihi başarılarından biri olarak da anılmaktadır.

-PrEP (TÖP) ile PEP (TSP) aynı şey midir? PEP nedir?-

PrEP ile PEP aynı şey değildir.

Post Exposure Prophylaxis yani Temas Sonrası Profilaksi ise mevcut HIV tedavisi ilaçlarından

bazılarının HIV’e karşı riskli temas sonrası önleme kullanılmasıdır. Özünde bir acil durum uygulaması olan bu yöntem
hakkında detaylı bilgiyi burayatıklayarak edinebilirsiniz.

​

​

​

​

​

-PrEP (TÖP) nasıl işlev görür?-

En basit ifadesiyle; HIV ile karşılaşmadan önce PrEP almak, HIV’in vücutta etkin olabilmesini

engelleyen bir bariyer kurmak olarak açıklanabilir.

​

-Ne sıklıkla ve nasıl kullanılır?-

PrEP kullanımı için belirlenmiş ve önerilen dört alternatif kullanım biçimi vardır.

1- Düzenli ve kesintisiz  olarak günde bir tablet kullanımı.

Kinik araştırmalarda, bu tür kullanımın hem anal hem vajinal seks için koruma sağladığı görülmüştür.

​2. On demand -yani amaca uygun/amaca yönelik/aktivite bazlı- kullanım.

On demand ya da event based denilen bu yöntem sadece planlı bir cinsel aktivite düzeni olanlar için uygundur.

Özetle eğer genel olarak cinsel aktivite gününüzü bilen birisiyseniz, sadece o kapsamda PrEP

kullanarak daha az ilaç kullanmış olursunuz. Ancak bu yöntem Hepatit B'si olanlar için önerilmez.
Çünü PrEP için kullanılan molekül ile Hepatit B tedavisinde kullanılan moleküller benzerlik

gösterebilir ve ilacı bir kullanıp bir bırakmak Hepatit B tedavisi gören kişilerin karaciğer

sağlığı açısından riskler oluşturabilir.

On demand kullanım için önerilen kullanım aşağıdaki gibidir.


(*Cinsel ilişkiden 24 saat önce 2 tablet,
ilk 2 tabletten 24 saat sonra 1 tablet,
ikinci gün alınan 1 tabletten sonra 1 tablet.

Yani eğer cinsel aktivite günü Çarşamba günü ise
Salı 2 tablet, Çarşamba 1 tablet, Perşembe 1 tablet)

​3. SPCP yöntemi 

Her gün yani haftada yedi gün yerine sadece Salı, Perşembe, Cumartesi ve Pazar günleri
PrEP kullanımı öneren bu yöntemin bazı faydaları şunlardır;

Ayda sadece bir veya iki kez seks yapıyorsanız, her gün hap almak istemeyebilirsiniz.

Haftada 4 tablet içeren SPCP yöntemi yine de yeterli miktarda ilaç birikimi sağlar ve cinsel açıdan daha yoğun bir

dönemde olduğunuz herhangi bir zaman haftada 7 tabletlik yönteme kolayca geri dönebilirsiniz.

On demand (yöntem 2) PrEP kullanan bazı insanlar, ayın çoğu haftasında zaten haftada 4 tablet kullanmakta olduklarını fark ederler

ve bunun yerine SPCP yöntemine geçerler. Çünkü SPCP yöntemi her ay aldığınız tablet sayısını neredeyse yarı yarıya azaltır bu da

doğal olarak aylık maliyeti yarı yarıya azaltır. Yani bir kutu ilacı yaklaşık olarak iki ay boyunca kullanıyor olursunuz.
 

​

4. Tatil PrEP'i - Dönemsel PrEP

Hem anal hem vajinal seks için yüksek oranda önleme vaat eden bu yöntem özetle;

tatile gitmeden önceki bir hafta +
tatil süresince +

ve tatilden döndükten sonraki bir hafta 

şeklinde bir kullanımı tavsiye eder.

Yani 7 tablet + tatil süresinde her gün bir tablet + 7 tablet şeklinde kullanılır.

Bu yöntem genellikle aşağıdaki durumlarda tavsiye edilir;

-HIV görülme sıklığının yüksek olduğu bir ülkeye seyahat/tatil planınız varsa,

-Kondomların her zaman kolayca bulunamayacağı ve kullanılamayacağı durumlar ön görülüyorsa,

-Belirli bir süre zarfında artan sayıda ve HIV durumunda emin olmadığınız insanlarla cinsel ilişki planlıyorsanız.

Tatil (ya da belirli bir periyoddan) önce yedi gün, sonra yedi gün kullanımın önerilmesinin sebebi,

yedi günlük PrEP kullanımın hem anal hem de vajinal seks için güvenilir oranda ilaç

depolanmasını sağlayacak oluşu.
 

PrEP yemeklerden önce ya da sonra günün herhangi bir saatinde alınabilinir.

Tavsiye edilen kullanım PrEP'i hep aynı saatte almak ve unutmamak için göz önünde
(diş macunu yanı, başucu vb.) bulundurmaktır.

Bu yöntemlerden hangisinin sizin için uygun olup olmadığına ise mutlaka bir uzman hekimle

birlikte karar vermeniz gerekmektedir

​

​

Konuyla ilgili sıkça sorulan HIV sorularından biri olan ''Arkadaşımın HIV tedavisi

ilaçlarınıPrEP olarak kullanabilir miyim?''in cevabı içinburayatıklayın.

​

​

-Kimler PrEP kullanabilir?-

PrEP kullanımı kendisini HIV'den korumak isteyen herkes için önerilmektedir.

Ancak uzman tarafından -çeşitli standartlara göre- bir risk değerlendirmesi yapılması kesinlikle gereklidir

ve PrEP kullanım kararı tek başına değil, bu riskleri hesaplayacak bir uzman ile birlikte verilmelidir.

HIV bulaş riski oranları, kişilerin çalıştıkları sektörler,

cinsel davranışları ve cinsel partnerlerine bağlı olarak değişebilir.

​

-PrEP ve diğer CYBE'ler-
-PrEP cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlara karşı etkili midir?-

Araştırmalar doğru şekilde PrEP kullanımının HIV bulaş olasılıklarını azaltmada yüksek ölçüde etkili olduğunu göstermektedir.

Ancak, PrEP cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlara veya gebeliğe karşı tedbir olarak kullanılmaz. Cinsel yolla bulaşabilecek

tüm enfeksiyon ve istenmeyen gebeliklere karşı bilinen ve önerilen en güvenli kondomdur. PrEP kullanılırken, cinsel yolla

bulaşabilen diğer enfeksiyonlara karşı önlem almak ve düzenli test yaptırmak her zamankinden daha önemlidir.

Diğer tedbirler olmaksızın ve düzenli testler yapılmaksızın PrEP kullanımının riskleri tamamen bireylerin kendilerine aittir.
PrEP kullanırken belirli bir sıklıkta (genelde 3 ay) CYBE ve HIV testi yaptırmanız mutlaka gereklidir.

​

​

-PrEP işe yarar mı?-

Bir çok önemli PrEP çalışmasında doğru şekilde PrEP kullanımın,

HIV'e karşı %99 oranında önleyici olduğu ifade edilmiştir

Ancak yanlış/eksik kullanılması, önerildiği gibi kullanılamaması durumunda

herhangi bir işlevinin olmayacağının özellikle vurgulamak gereklidir.

İngiltere’de gerçekleştirilen PROUD isimli araştırmada PrEP kullanan eşcinsel erkeklerde HIV enfeksiyon bulaşını
yüzde 86 düzeyinde azalttığı ortaya konmuştur. Bu sayının içinde HIV ile enfekte olan ancak enfekte oldukları
sırada PrEP kullanmayan kişiler de yer almaktadır. PrEP doğru şekilde kullanıldığında koruyuculuğunun
yüksek düzeyde olduğu ispatlanmıştır.

-PrEP güvenli midir?-

PrEP için kullanılan ilaçlar, HIV ile yaşayan yüzbinlerce insanın kullandığı ilaçların aynısıdır. Günümüzün HIV ilaçları (ART) güvenlidir

ve yan etkileri oldukça seyrek görülmektedir. Bu yan etkiler arasında mide bulantısı, baş ağrısı ve yorgunluk gibi hafif

yan etkiler yer almaktadır. HIV ilaçları nadiren de olsa karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilmektedir. Ek bir önlem olarak,

PrEP kullanıcılarının karaciğer fonksiyonlarının düzenli biçimde takip altında tutulması gereklidir.
 

​

-Türkiye'de PrEP var mı?-
 

Bireysel kullanım talepleri her geçen gün artıyor olsa da, henüz ülkemizde uygulanmakta olan bir PrEP programı yoktur.
Ek olarak PrEP amaçlı kullanım için geri ödeme sistemine alınmış ilaç da yoktur.

Ülkemizdeki ilk PrEP kılavuzu ise ancak 2022 yılında Türkiye HIV/AIDS platformu tarafından yayınlanmıştır.
(Detaylar ve kılavuz için aşağıdaki görsele tıklayın)

Herhangi bir enfeksiyon uzmanına gidip istek üzerine PrEP reçetesi yazdırabilirsiniz ancak ilacı ücretsiz temin yani ilaç bedelinin

sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanması gibi seçenekler maalesef -henüz- mümkün -değildir.

Buna karşın, ilaç bedelini kendi bütçelerinden karşılayarak düzenli PrEP kullananlar olduğunu biliyoruz. 

​

Bu karar tamamen kişinin tercihine bağlı olsa da, PrEP uygulaması öncesinde uzman hekim görüşü ve onayı almak ve uygulama

boyunca düzenli hekim ziyaretleri yaparak, gerekli testleri yaptırmak genel sağlığınız açısından şarttır ve
Kırmızı Kurdele İstanbul doktor reçetesi, bilgisi ve düzenli takibi olmadan PrEP kullanımını önermemektedir.

 

www.kirmizikurdele.org

#hivhakkindahersey

#hivindogrusu