Dunning Kruger Effekt

Dunning-Kruger etkisi, bir görevde düşük yeterliliğe sahip kişilerin yeterliliklerini abarttığı bilişsel bir önyargıvarsayımıdır. Varsayım,^[1] birçok insanın adaletli dünya kuramlarıyla uyumludur ancak matematiksel çözümleme ve kültürler arası karşılaştırmalar tarafından itirazlarla karşı karşıya kalır.^[1][2]

Sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlandığı gibi, önyargı, düşük yeterlilikli insanlarda bir iç yanılsamadan ve yüksek yeterlilikli insanlarda dışsal bir yanlış algılamadan kaynaklanır. Yani, yetersizin yanlış ölçümlemesi, kendiyle ilgili bir hatadan kaynaklanırken, yüksek derecede yeterli olanın yanlış ölçümlemesi başkalarıyla ilgili bir hatadan kaynaklanır. Hayalî üstünlüğün bilişsel önyargısı ile ilgilidir ve insanların yetersizlik eksikliğini fark edememesinden kaynaklanır. Üstbilişinöz farkındalığı olmadan, insanlar yeterlilik düzeylerini nesnel olarak değerlendiremezler.

Halk dilinde, bu önyargıyı yaşayan insanların "aptal dağında" olduğu söylenir.^[3][4]

Özgün Çalışma

Hayalî üstünlüğün ruh bilimsel olgusu, Kruger ve Dunning'in tarihli "Niteliksiz ve Farkında Olmama: Kişinin Kendi Yetersizliğini Tanımadaki Zorluklar Nasıl Şişirilmiş Öz Değerlendirmelere Yol Açıyor?" çalışmasında bilişsel önyargının bir biçimi olarak tanımlandı. Tanımlama, McArthur Wheeler'ın 19 Nisan 'te yüzü limon suyuyla kaplıyken iki bankayı soyan ve bunun güvenlik kameralarına görünmez durumuna getireceğine inandığı ceza davasındaki bilişsel önyargıdan kaynaklanıyordu. Bu inanç, limon suyunun görünmez bir mürekkep olarak kimyasal özelliklerini yanlış anlamasına dayanıyordu.^[5]

"İnsanlar Neden Kendi Yetersizliklerini Kabul Etmiyor?" gibi olgunun diğer araştırmaları, yeterliliğin çok yanlış öz değerlendirmesinin, kişinin belirli bir etkinliğin performans ölçünleri konusundaki bilgisizliğinden kaynaklandığını göstermektedir. Dunning ve Kruger'ın araştırması, bir mantık bulmacasını çözmek gibi bir görevdeki eğitimin, insanların o işte ne kadar iyi olduklarını doğru bir şekilde değerlendirme yeteneklerini artırdığını da gösteriyor.^[6]

Dunning, "Öz İçgörü: Kendini Tanımaya Giden Yolda Engeller ve Sapmalar" adlı kitabında,^[7] Dunning Kruger etkisini "günlük yaşamın anozognosisi" olarak tanımladı ve engelli bir kişinin engelliliğini inkâr ettiği ya da farkında olmadığı sinir bilimsel bir duruma atıfta bulunarak şöyle dedi: "Eğer yetersizseniz, yetersiz olduğunuzu bilemezsiniz Doğru bir yanıt üretmek için ihtiyacınız olan yetenekler, doğru cevabın ne olduğunu tam olarak anlamanız için ihtiyacınız olan yeteneklerdir."^[8]

yılında, Dunning, bilgi veya uzmanlıklarında önemli, ölçülebilir eksiklikleri olan kişilerin bu eksiklikleri fark etme yeteneğinden yoksun olduğunu ve bu nedenle, potansiyel olarak hatadan sonra hata yapmalarına rağmen, olmadıklarında yeteneklice performans gösterdiklerini düşünme eğiliminde olduklarını yazdı: "Kısacası, daha iyi bir terim olmadığı için yetersiz olanlar, yetersizlikleri hakkında çok az fikir sahibi olmalıdır, bu, Dunning Kruger etkisi olarak bilinen bir iddia". yılında, Dunning ve Helzer, Dunning Kruger etkisinin nasıl kötü performans gösterenlerin performanslarındaki eksiklikleri fark edecek bir konumda olmadığını gösterdiğini açıkladı.

Daha Sonraki Çalışmalar

Dunning ve Kruger, öğrencilerin tümevarım, tümdengelim ve büsbütün gidimsel mantıksal çıkarım, İngilizce dil bilgisi, kişisel algı ve mizah anlayışı alanlarındaki aydın becerilerinin öz değerlendirmelerini inceleyerek, ruh biliminde giriş derslerinin lisans öğrencilerinde hayalî üstünlüğün bilişsel önyargısının varsayımlarını test etti. Öz değerlendirme puanlarını öğrendikten sonra, öğrencilerden ruh bilimi dersindeki sıralarını tahmin etmeleri istendi. Yeterli öğrenciler sınıf derecelerini küçümsedi ve yetersiz öğrenciler onlarınkini abarttılar ancak yetersiz öğrenciler sınıf sıralarını yeterli grup tarafından tahmin edilen derecelerden daha yüksek olarak tahmin etmediler. Dört çalışmada yapılan araştırma, mizah duygusu, dil bilgisi ve mantıksal çıkarım testlerinde en alt çeyrekte puan alan çalışma katılımcılarının test performanslarını ve yeteneklerini abarttığını gösterdi. Onları yüzdelik dilimde tutan test puanlarına rağmen, katılımcılar yüzdelik dilimde olduklarını tahmin ettiler.^[1]

Dahası, yeterli öğrenciler kendi yeterliliklerini küçümseme eğilimindeydiler çünkü onlar hatalı bir biçimde kendileri için gerçekleştirmesi kolay görevlerin diğer insanlar için de kolay olduğunu varsaydılar. Yetersiz öğrenciler, söz konusu algılama becerilerinde kazanılan herhangi bir nesnel gelişmeye bakılmaksızın, daha önce sahip olmadıkları becerilerde asgari eğitim aldıktan sonra, sınıf sıralarını doğru tahmin etme yeteneklerini geliştirdiler. "Zihin Okuma ve Üstbiliş: Özseverlik, Gerçek Yetkinlik Değil, Kendi Kendine Kestirilen Yeteneği Öngörür" çalışması, deneklerin diğer insanlara karşı duygusal duyarlılığını ve diğer insanlara karşı kendi algılarını test etmek için hayalî üstünlüğün bilişsel önyargı öncülünü genişletti.

"Kronik Öz Görüşler Performans Tahminlerini Nasıl Etkiler ve Potansiyel Olarak Yanlış Yönlendirir?" çalışması, katılımcıların dışsal ipuçlarından etkilendiğinde kendileri hakkındaki görüşlerinde bir değişiklik olduğunu gösterdi. Katılımcıların coğrafya bilgisi test edildi. Bazı testlerin katılımcıların öz görüşlerini olumlu yönde etkilemesi, bazılarının da olumsuz etkilemesi amaçlanmıştır. Daha sonra katılımcılardan performanslarını derecelendirmeleri istendi. Olumlu niyetle testler verilen katılımcılar, olumsuz niyetle yapılan testlere göre daha iyi performans bildirdi.

Dunning ve Kruger'in "tüm performans seviyelerinde insanların göreceli performanslarını tahmin etmede eşit derecede zayıf olduklarını" test etmek için, "Nitelikli veya Niteliksiz Ama Yine de Farkında Olmuyor: Göreceli Karşılaştırmalarda Zorluk Algılamaları Yanlış Kalibrasyona Yol Açıyor" çalışması, görevlerin algılanan zorluklarını ve dolayısıyla katılımcıların göreceli duruşlarıyla ilgili inançlarını manipüle eden üç çalışmayı araştırdı. Araştırma, deneysel deneklere orta derecede zor görevler sunulduğunda, performanslarını doğru bir şekilde tahmin etme yeteneklerinde en iyi performans gösterenler ve en kötü performans gösterenler arasında çok az farklılık olduğunu gösterdi. Daha zor görevlerde, en iyi performans gösterenler, performanslarını tahmin etmede en kötü performans gösterenlere göre daha az doğruydu. Bu nedenle, tüm yetenek düzeylerindeki yargılar, görevlerin yerine getirilmesinde benzer derecelerde hataya bağımlıdır.

Hayalî üstünlüğün bilişsel önyargısına yönelik farklı açıklamaları test ederken, "Neden Niteliksizler Habersizdir: Yetersizler Arasında Kişisel İçgörü" çalışması,^[9] Dunning Kruger etkisinin önceki çalışmalarıyla aynı sonuçlara ulaştı: Yüksek performans gösterenlerin aksine, "Kötü performans gösterenler, geliştirme ihtiyacını öne süren geri bildirimlerden ders almazlar."

Son zamanlarda yapılan bir araştırma,^[10] nispetle yüksek sosyal tabakaya sahip bireylerin, alt sınıf bireylere göre daha fazla kendine güven duyduğunu gösteriyor.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

Dunning-Kruger etkisi, insanların gerçekte olduklarından daha akıllı ve daha yetenekli olduklarına inandıkları bir tür bilişsel önyargı olarak tanımlanıyor uzun süredir. Esasen, çoğumuz kendi yetersizliklerimizi fark etmek için gereken becerilere sahip değiliz ve düşük öz farkındalık ve zayıf bilişsel yetenek kombinasyonu, bazılarımızın kendi yeteneklerini abartmalarına neden olabiliyor.

Günümüzde sosyal medyanın yarattığı algı sayesinde, ne hakkında konuştuklarını bildiklerine inanan insanlara düzenli olarak maruz kalıyoruz. Ve aslında, bu insanlar ne kadar bilgisiz olursa, beyanlarına da o kadar çok güveniyor gibi görünüyorlar.

Amatörler aşırı özgüvenliyken uzmanlar genelde yetersizliklerinden oldukça emin oluyor. Yeni başlayanlar her şeyi çözdüklerine inanırken; taşlara ayaklarını vura vura bir yolda yürüyenler hiçbir şeyin kesin olarak bilinmediğini derinden anlıyor. İşte bu çelişkide yatan psikoloji “Dunning-Kruger Etkisi&#;ne bağlanıyor ve onu ölçen iki araştırmacının adını taşıyan bu psikolojik eğilim birçok sosyal deneye de alan açıyor.

Konu ile ilgili bilimsel araştırmalardan tutun da kişisel gelişim yayınlarına kadar pek çok çalışmada sürekli işlenen Dunning-Kruger etkisi aslında deneyi yapan iki araştırmacının verilerinden çıkan sonuçtan başka bir şeye evrimleşmiş durumda.

Şu anda internette Dunning-Kruger Etkisi yazıp arama yapsanız karşınıza &#;Aptal olduklarını anlamayan aptal insanlar var mı?&#; ana temasını işleyen birçok yazı çıkacaktır. Hepimizin bu duruma hayatımızın bir noktasında düştüğümüz gerçeği bir yana; Dunning-Kruger etkisinin anlamı asla bu değildir. Cehaletlerine çok güvenen ve kibirli insanlar var mı? Kesinlikle var, ama Dunning ve Kruger, &#;da yaptığı deneylerde güven veya kibir temasını ölçmedi.

&#;Dunning-Kruger etkisi&#; kelimeleri, ister akademik ister siyasi isterse de belirli çevrelerin yerel konuşma tarzlarında olsun; yıllardır aptallığı ve beceriksizliği açıklamak için sanki büyülü bir anlamı varmış gibi kullanıldı. Bu büyüyü bozmanın zamanı gelmiş olabilir.

Dr. Dunning&#;e göre, insanların Dunning-Kruger etkisiyle ilgili yaptığı en önemli hata, kimin bu eğilimin kurbanı olduğu ile ilgili. &#;Etkisi onlarla değil, bizimle ilgili&#; diyen Dunning şöyle devam ediyor: “Etkinin dersi her zaman kendimiz hakkında nasıl alçakgönüllü ve dikkatli olmamız gerektiğiyle ilgiliydi.&#; Dunning-Kruger etkisi aptal insanlarla ilgili değil. Çok yetkin olmadığımız şeyler söz konusu olduğunda, çoğunlukla hepimizle ilgili&#;

Yani aslında Dunning-Kruger etkisi bizim kendi düşüncemizdeki bir önyargı olarak tanımlanmış. Örneğin Türkçe dilbilgisi konusunda berbatsam ve bu bilgimi test eden soruları yanıtlamam söylenirse, düşüncelerimdeki bu önyargı (Dunning-Kruger etkisi), gerçekte alabileceğimden daha yüksek bir puan alacağıma inanmamı sağlıyor. Ve eğer Türkçe dilbilgisinde başarılı olursam, aynı etki, ne kadar iyi yapacağımı biraz hafife alabildiğimi de gösteriyor. Gerçek puanım 90 olurken, 70 puan alacağımı tahmin edebilirim. Ama gerçek puanım 15 olsaydı (çünkü dilbilgisi konusunda çok kötüyüm), kendimi daha iyi düşünebilir ve 60 civarında bir puan alacağımı da varsayabilirim. İşte tam olarak Dunning-Kruger etkisi ile kastedilen şey beynimizdeki bu “tutarsızlık.” Onu yaratan şeyin de beynimizin becerilerini değerlendirme yeteneğindeki belirli bir sorundan kaynaklandığı düşünülüyor.

&#;ların sonlarında Dunning ve Kruger’ın araştırma projesi için öğrenci katılımcılara dilbilgisi, mizah ve mantıksal akıl yürütme testleri yapıldı. Sonrasında herkese ne kadar iyi yaptıklarını düşündükleri soruldu ve herkes objektif olarak derecelendirildi ve test sonuçları ile tahminler karşılaştırıldı. Bu çalışmada gerçekleşen şey sadece beyindeki bir işlem hatasını bulmaktı.

O zamandan beri, bu etkiyi diğer bilgi alanlarına yansıtan birçok çalışma yapılageldi. Dr. Dunning, etkinin &#;bilgisiz olmaktan çok, yanlış bilgiye aşırı güvenmekle&#; ilgili olduğuna inandığını söyledi. Cıvanın kaynama noktası sorulursa, beynimin cevabı çoğu zaman bilemeyeceği gayet açıktır. Ama bana İskoçya&#;nın başkenti neresi diye sorulursa, Glasgow diyecek kadar bildiğimi düşünebilirim, oysa ki İskoçya’nın başkenti Edinburgh’tur. Cevabımla beyan ettiğim yanlış bilgi; beynimdeki kendine güven düğmeme basmamla birlikte ondan emin olmamı sağlar. Bu durumda yapabileceğim en doğru şey, bildiğimi sandıklarımı farkındalıkla tekrar düşünmem olacaktır.

Bir kişinin kendi becerileri de dahil olmak üzere herhangi bir şey hakkındaki algısını ölçmek zorluklarla doludur. Bugün bir konuda çok iyi iş çıkardığımı düşünürken, ertesi gün ruh halim değiştiğinde daha olumsuz sonuçlara varabilirim aynı iş ile ilgili. O yüzden bu öz değerlendirme ölçümüm, bir dereceye kadar güvenilmezdir. Bu güvenilmezlik alanının deney bağlamında değerlendirilmesi de sonuçları dayanak olmaktan çıkartabilir. Kavram olarak bu olguya Dunning-Kruger Etkisi denmesi ve tüm verileriyle bu deneyin akademik çevrelerce kesin bilgi olarak kullanılması her açıdan sıkıntı doğuracaktır, çünkü deney esnasındaki bireyin günden güne duygu durumu, yaşamı değişkenlik gösterir ve her seferinde sonuç değişir.

Öyleyse gelin artık kendimiz hakkında kavramların içeriğini oluşturan konulardan bağımsız etiketler oluşturmayalım. Düşüncelerimizdeki ön yargıları fark edip yola devam edelim. O halde yapabileceklerimiz nedir?

1. Meta-biliş yeteneğimizi geliştirmek

Meta-biliş psikologların &#;kendi düşünce süreçleriniz hakkındaki bilgi ve kendi bilişinizi anlama yeteneği&#; dediği şeydir. Bu, kendi düşünceniz hakkındaki düşünme yeteneğini ifade eder. Düşünceler üzerinde derinlemesine düşünebildiğimiz ve dolayısıyla onları değiştirebildiğimiz için, insanı baskın bir ırk yapan becerilerden biridir.

Belirli bir görevi yerine getirme kabiliyetimiz arttığında üst biliş miktarı da artar. Daha sonra, kendimize aşırı güvenimiz üzerinde düşünebilir ve bunu daha gerçekçi bir algıya göre ayarlayabiliriz.

2. Geribildirim istemek

Geri bildirim, kişinin kendi yeteneğini tahmin etmede de önemli bir rol oynar. Dürüst ve doğru geribildirim, kendi yeterliliğinizin sınırlarının nerede olduğunu bulmak için değerlidir. Sadece neyin iyileştirilmesi gerektiğini göstermekle kalmaz, aynı zamanda iyi geribildirim nasıl iyileştirilebileceğine dair tavsiyeler de verir. Geri bildirim, ciddiye alınırsa, zihnimizdeki bilgi boşluğunu kapatmaya yardımcı olabilir.

3. Kendimizi sorgulamak

Kendi düşüncelerinizi hafife almayın. Karar verirken rasyonel ve objektif olmadığımızı ve çeşitli bilinçaltı faktörlerden etkilendiğimizi öğrendik. Örneğin sizi seçimlerinize götüren uyaranları fark etmeye yönlenin.

Kendimizi sorgulamak, bize konulara farklı bir açıdan bakma fırsatı verir.

Hiçbir şey bilmiyorsam, kendime ne kadar güvenmeliyim? Ve kendimden ne kadar emin olmalıyım?

4. Pratik yapmak

Bilişsel önyargılar, arada bir onların çukuruna düşmeseydik önyargı olmazlardı. Onları hayatınızdan tamamen dışlamak çok zor bir iştir ve muhtemelen çabaya değmez. Bununla birlikte, bazı durumlarda, nasıl ve ne zaman düşüneceğinizi bilmekle önlenebilir. Önyargıyı deneyimlemek ve sonrasında bunu fark etmek bir daha ne zaman olabileceğini anlamanıza yardımcı olur. Benzer bir durum ortaya çıktığında, tepkinizi sakin bir şekilde düşünün ve her zaman önyargıların söz konusu olabileceğini göz önünde bulundurun.

Kaynaklar

Jonathan Jarry M.S-The Dunning Kruger Effect Is Probably Not Real
Kendra Cherry- An overview of Dunning-Kruger Effect
Mark Manson- Dunning/Kruger Effect
Taylor Koni- What the Dunning-Kruger Effect is and isn’t.

İlginizi çekebilir: Uzun gelincik sendromu: Başarınızı doyasıya yaşamanıza engel olan nedir ve bunu nasıl aşabilirsiniz?

yılının Nisan ayında, McArthur Wheeler yüzünü limon suyuyla kapladı ve Pittsburgh bölgesindeki iki bankayı soydu. Limon suyunun görünmez mürekkep olarak kullanılması gibi, yüzünü de güvenlik kameraları tarafından görünmez hale getireceğini düşündü. Hatta soygunlardan önce bu fikri kendi Polaroid kamerasıyla başarılı bir şekilde test ettiğini iddia etti. Bu düşüncesi elbette saçmalıktı. Bankanın güvenlik görüntüleri sayesinde McArthur Wheeler kısa sürede polisler tarafından yakalandı ve dünya üzerindeki en aptal suçlulardan birisi olduğu için yılının Dünya Almanak&#;ında da kendine yer buldu. Bu soygun, Cornell&#;de psikoloji profesörü olan David Dunning ve öğrencisi Justin Kruger tarafından oluşturulan Dunning-Kruger Etkisi için mükemmel bir örnekti.

Cehalet, genellikle bilgi sahibi olmaktan daha çok öz güvene sebep olur.

&#; Charles Darwin

Dunning-Kruger Etkisi Nedir?

Basitçe ifade etmek gerekirse, Dunning-Kruger Etkisi, insanların yeteneklerini yanlış değerlendirme eğilimidir. Ortalamanın altında yeteneklere sahip insanlar gerçek yeteneklerini abartma eğilimindeyken, ortalamanın üzerinde yeteneklere sahip olanlar ise ne kadar iyi olduklarını anlamama eğilimindedir. Yani, bazı insanlar ne kadar aptal olduklarını bilemeyecek kadar aptaldır ve zeki insanlar, birçok insanın elinden gelen şeyleri yapabildiklerini düşünmektedirler.

Dunning ve Kruger, ilk deneylerinde katılımcıları kendi öz değerlendirmeleri için mantık, mizah ve gramer alanlarındaki anlama yetenekleriyle karşılaştırmak için dört gruba ayırdı. Elde edilen sonuçlar neticesinde de aşağıdaki grafik ortaya çıktı.

Tabloya göre, hiçbir şey bilmeyen birinin kendine güveni de yoktur. Bununla birlikte, kişi konuyu öğrendikçe kendine güven de önemli ölçüde artar. Kişi temelleri kavramaya ve konu hakkında daha çok bilgi edinmeye devam ettikçe, kendisinin konuyu anlayan az sayıdaki kişi arasında olduğuna inandığı için güveni de maksimuma ulaşır. Bu noktada ulaşılan zirveye ise &#;Aptallık Dağı&#; adı verilir. Yazının başında vermiş olduğumuz hırsızlık olayında yüzüne limon suyu sürerek görünmeyeceğini düşünen McArthur Wheeler, Aptallık Dağı&#;nın zirvesinde oturanların en somut örneği.

Bir kişi bir konu hakkında ne kadar çok şey öğrenirse, konunun gerçekte ne kadar karmaşık olduğunu görme şansı da artar. Grafikte de görüldüğü gibi, bu noktada öz güven düşmeye başlıyor. Konu ile alakalı yetkinlik arttıkça, &#;Umutsuzluk Vadisi&#; adı verilen bölgeye doğru yolculuk başlar.

Grafiğin son aşamasında ise konu ile alakalı yetkinlik artmaya devam ettikçe &#;Aydınlanma Eğimi&#; adı verilen bölgeye tırmanış başlar ve öz güven yeniden artar.

Sesi En Çok Çıkanlar, Genellikle Aptallık Dağı&#;nda Yaşarlar

Maalesef, sesi en çok çıkanlar, çoğu zaman en çok öz güvene sahip fakat yeterliliği de en az olanlardır.Örneğin, televizyonda herhangi bir tartışma programını açtığımızda hep benzer yüzleri farklı konular tartışırken görürüz. Bu kişiler Türkiye&#;nin dış politikasından, terör sorununa, İstanbul Sözleşmesi&#;nden ekonomik krize, depremden Kanal İstanbul&#;a veya Covid&#;a kadar çok geniş bir yelpazede saatlerce konuşurlar. Peki bir kişinin tüm bu farklı alanlarda uzman olma ihtimali nedir? Böylesine bir öz güveni nereden alıyorlar?

Evet, bildiniz. Tüm hepsi Dunning-Kruger Etkisi altındalar.

&#;Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.&#;

-Bertrand Russell

Kaynak

The Happy Neuron, &#;The Dunning-Kruger Effect Explains Why Society Is So Screwed-Up&#;