Hakim Ilk Bölüm Izle
kaynağı değiştir]
| Urartu Kralı | Kullandığı Türev İsimler | Babasının adı | Hükümdarlık süresi (MÖ ..) | Açıklamalar | Urartu Kralının Saltanat Dönemine Rastlayan (MÖ ..) Asur Hükümdarlarının İsimleri |
|---|---|---|---|---|---|
| Aram | Arame, Aramu, Arama | MÖ 859 — MÖ 844 | Urartu yazıtlarında bahsedilen ilk Birleşik Urartu Devleti'nin kralı. | II. Ashur-Natsir-Apal (883 — 859) | |
| Lutipri | MÖ 844 | I. Sarduri'nin babası olup, Urartu kraliyet hanedanı başlatan şahıs olmuştur. Kendisinin hükümdar olup olmadığı belirsizdir. | III. Şulmanu-Aşared (III. Salman-Asar, MÖ 858 — MÖ 824) | ||
| III. Salman-Asar, (III. Şulmanu-Aşared, MÖ 858 — MÖ 824) | |||||
| I. Sarduri | Siddur, I. Seduri, I. Sarduri | Lutipri oğlu | MÖ 844 — MÖ 828 | Lutipri'nin oğlu ve Urartu Krallığı hanedanının kurucusu olup, Van Kalesi-Tuşpa'yı Urartu Devleti'nin başkenti yapmış ve böylece Urartu ordusunu güçlendirmiştir. | |
| İşpuhini | İşvuin | I. Sarduri oğlu | MÖ 828 — MÖ 810 | Urartu'da kuvvetli merkezî bir din oluşturabilmek için Asurlular'a karşı direndi. Dinî bir cazibe merkezi konumunda olan Musaşirin (Ar-Di-Ni) Antik Ketini Urartu topraklarına katarak, Urartu'yu bir dinî inanç merkezi haline dönüştürdü. Böylece Urartu baş tanrısı olarak kabul edilen Haldi'ye olan inancın pekiştrilmesini sağladı. Musaşirin'de bulunan Urartu çivi yazısını geliştirdi. Ayrıca, Urartu onun idaresi zamanında daha ma'mur hale gelmeye başladı. | |
| V. Şamşi-Adad (V. Şems-î Adad (Güneş Tanrısı)MÖ 823 — MÖ 811) | |||||
| III. Adad-Nirari (MÖ 810 — MÖ 805) | |||||
| Menua | Mina | İşpuhini oğlu | MÖ 810 — MÖ 786 | MÖ 820 - 810 yılları arasında babası İşpuhini ile Eş-Naiplik görevini yürüttü. Urartu sınırları genişletilerek ekonomisi geliştirildi. Devrinde birçok sulama kanalları ve yollar inşa edildi. Geliştirdiği sulama kanalları projeleri ve inşa ettirdiği yollardan Urartu topraklarının tüm sathına yayılan bir ağ inşa etti. | |
| Şammuramat (Şamiram / Semiramis; Asur Kraliçesi ve Tanrıçası: Aslında bir Med prensesi olan Şammuramat, V. Şamshi-Adad'ın karısı ve III. Adad-Nirari'nin annesi olup oğluna naiplik yaptı ve daha sonra da Asur tanrıçası olarak siyasi yaşamda büyük bir rol oynamağa devam etti; MÖ 805 — MÖ 783) | |||||
| I. Argişti | Menua oğlu | MÖ 786 — MÖ 764 | I. Argişti iktidarı döneminde Urartuların askeri ve ekonomik güçleri doruk noktasına erişti. Batıda ülkenin sınırları genişletilerek Asur ticaret yolları üzerinde kurulmuş yerleşim birimleri ve Transkafkasya'daki Erebuni kalesi Urartu topraklarına dahil edildi. Geliştirdiği sulama kanalları ve yollardan Urartu Krallığı sathında bir ağ inşa etti. | ||
| IV. Şulmanu-Aşared (IV. Salman-Asar; Salman / Patron / Şulman; IV, MÖ 783 — MÖ 772) | |||||
| III. Aššur-Dan (Güçlü Asur Kralı, 772 — MÖ 755) | |||||
| II. Sarduri | II. Siddur, II. Seduri, II. Sarduri | I. Argişti oğlu | M.Ö. 764 — 735 | Batıdaki Urartu sömürgeleri ve III. Tiglat-Pileser'e karşı girdiği savaşı kaybetti ve muhtemelen de savaşta hayatını kaybetti. Bu yenilgi Urartu gücünün bölgede azalmasının başlangıcı oldu. | |
| Aššur-Nirari V (Asur'u Kurtarmak için Gelen Kral M.Ö. 754 — M.Ö. 745) | |||||
| III. Tukultī-Apil-Ešarra (III. Tiglatpalasar , III. Tukulti-Apal-Eşarra Eşarra Varisi M.Ö. 744 — M.Ö. 727) | |||||
| I. Rusa | II. Sarduri oğlu | M.Ö. 735 — M.Ö. 714 | Acemice Asurlulara savaş ilân etti. Neticede Asur kralı II. Sargon başarılı bir seferden sonra Urartuların dinî merkezi olan Musaşirin'i fethederek yağmaladı. Bu yenilgilerden sonra I. Rusa bir hançer ile kendini bıçaklayarak intihar etti. | ||
| V. Şulmanu-Aşared (V. Salman-Asar Salman / Patron / Şulman ; M.Ö. 727 — M.Ö. 722) | |||||
| II. Šarru-Kinu (II. Şarrum-Ken, II. Sargon, Gerçek Kral, M.Ö. 722 — M.Ö. 705) | |||||
| II. Argişti | I. Rusa oğlu | M.Ö. 714 — M.Ö. 685 | Asurlular ile doğrudan çatışmaların önlenebileceğini ispatladı. İnşaatlar, yolllar ve doğuda başarılı askerî harekâtlar yaptı. | ||
| Sin-Ahhe-Eriba (Sinahherib, M.Ö. 705 — M.Ö. 681) | |||||
| II. Rusa | II. Argişti oğlu | M.Ö. 685 — M.Ö.﹖639 | Ağrı Dağı'nın batısına birkaç başarılı sefer düzenledi. Asurlular'ın zayıflamasını fırsat bilerek Urartulara eskisi gibi zaferler yaşattı. Birçok yeni kaleler inşa etti. İktidarı döneminde Urartu başkenti Tuşpa içinden Rusahinili (Toprak-Kale)'ye taşındı. | ||
| Aššur-Aha-İddin (Asarhaddon, M.Ö. 681 — M.Ö. 669) | |||||
| Aššur-Bāni-Apli (Aššurbanapal, Aššurbanipal, Ailein Halefi - Son Büyük Asur Kralı, M.Ö. 669 — M.Ö. 627) | |||||
| III. Sarduri | III. Siddur, III. Sardur | II. Rusa oğlu | M.Ö.﹖639 — M.Ö.﹖625 | Urartu gerileme dönemi hükümdârı olup, Asur kraliyet yıllıklarına bahsedilen son Urartu Kralıdır. III. Sarduri devrinde Kimmerler ve Medler yaptıkları akınlar ile Urartuları zayıflattılar ve neticede Urartular Asurlular'a bağımlı bir devlet haline geldi. | |
| Aššur-Etel-İlani (Tanrıların Gazisi, 627 — 623) | |||||
| IV. Sarduri | IV. Siddur, IV. Sardur | III. Sarduri oğlu | M.Ö.﹖625 — M.Ö.﹖620 | Lutipri tarafından kurulan Urartu İktidar Hanedanı'nın son temsilcisidir. Erimene tarafından iktidardan devrilmiş olma olasılığı yüksektir. Böylece Erimen tarafından yeni bir hanedan başlatılmıştır. | |
| Sin-Şumu-Lişir (Mübarek Müreffeh Kral, M.Ö. 627 — M.Ö. Kasım 626) | |||||
| Sin-Şar-İşkun (Korkunç Kral, M.Ö. 623 — M.Ö. 612) | |||||
| Erimena | Erimen, Ermina | M.Ö.﹖620 — M.Ö.﹖605 | Yeni bir Urartu hanedanının kurucusu olmuştur. | ||
| II. Aššur-Uballit (Aššur-Etel-Şam-irsiti-Ubbalit-su (Göklerin ve Yerin Kahramanı), M.Ö. 612 — M.Ö. 609) | |||||
| Asur Devleti ortadan kalktı. | |||||
| III. Rusa | Erimena oğlu | M.Ö.﹖605 — M.Ö.﹖595 | |||
| IV. Rusa | III. Rusa oğlu | M.Ö.﹖595 — M.Ö.﹖585 | Bilinen son Urartu kralıdır. İktidarı döneminde yönetim merkezi Teişebaini'ye taşındı, merkezi otorite devlet sathında güç kaybetti ve Teişebaini'ye doğru büyük göçler yaşandı. |
Ayrıca bakınız: Urartu kralları listesi
Dil ve yazı[değiştir kaynağı değiştir]
| Urartu Dinî Sanat Eserlerinden Kabartma ve Heykel Örnekleri | ||
|---|---|---|
| Urartu Yüce (Kâinat) Tanrısı Ḫaldi | Ḫaldi'nin Freski | |
| Ḫaldi'nin Kabartması | Kabartmasının Tasviri | |
 |  |  |
| Sol Taraf:Erebuni Kalesi Müzesi'nde bulunan Urartu Tanrısı Ḫaldi'nin Kabartması, Erivan, Ermenistan. Orta: Urartu Tanrıları Ḫaldi ile Teişeba'nın Kabartmaları (Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara). Sağ Taraf: Ḫaldiler tanrısı, Arin-BERD, (Ermenistan Tarihi Müzesi, Erivan). | ||
| Urartu Dinî Sanat Eserlerinden Kabartma ve Heykel Örnekleri | ||
|---|---|---|
| Urartu Fırtına ve Savaş Tanrısı Teişeba | Teişeba'nin Bronz Heykelciği | |
| Teişeba Rölyefi | Teişeba Tasviri | |
 |  |  |
| Sol Taraf:Adilcevaz'da bulunan bir Urartu Kalesinin kalıntıları arasında taş üzerine işlenmiş Urartu Fırtına ve Savaş Tanrısı Teişeba'nın Alçak kabartması ve tasvirî portresi, Van Müzesi. Sağ Taraf:Teişebaini'deki Kazılarda Ele Geçirilen Urartu Fırtına ve Savaş Tanrısı Teişeba'nın Bronz heykelciği, Ermenistan Tarihi Müzesi. | ||
Urartu tanrılarının tasvir ve rölyefleri[değiştir kaynağı değiştir]
Urartu Devletinin kuruluşunu tamamlar tamamlamaz, özellikle Sarduri I, Menua ve Argişti I’in saltanatları süresince, yayıldıkları sahanın (doğu Anadolu, Transkafkasya ve Kuzeybatı İran) nasıl en güçlü siyasi birliği haline geldiğinden ve hakim olunan coğrafi alanın genişlemesinden dolayı giderek artan insan-doğal kaynak ihtiyacını karşılayabilmek için çevresindeki krallık ve prenslere yönelik aralıksız seferler düzenlendiğinden bilinmektedir. Urartu Devletinin kuzey politikasının nedenlerine, ayrıntılarına, bu toprakların nasıl ve ne zaman Urartu’ya katıldığı ve [1] Konfederasyonların birleşik hareket etme arzularının artması merkezi devlet sisteminin kurulması için ilk aşamayı oluşturmuştur. M.Ö. 9. yüzyılda (M.Ö. I. bin yılın başlarında), konfederasyonlar birleşerek Urartu Devleti’ni oluşturmuşlardır. Aslında bu devre bir geçiş sürecidir. Urartu Devleti için merkezi sisteme yönelik ilk organizasyonlar Lutipri döneminde başlamıştır. Lutipri (M.Ö. 880–860) devri olayları hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz. Ancak Asur kralı Asur Nasirpal II (M.Ö. 883–859)’nin 2. saltanat yılı yazıtlarından anlaşıldığına göre, Asur’a vergi vermek zorunda kalmıştır. Söz konusu vergilerin bu ülkeye ulaştırılmasını da Lapturi üstlenmek zorunda kalmıştır. Lutipri’den sonra, Urartu tahtına Aramu (Arame) (yaklaşık M.Ö. 860–840) geçmiştir. Bu kral hakkındaki bilgilerimiz Asur kralı Salmanassar III (M.Ö. 858–824)’ün sefer kayıtlarına dayanmaktadır.[1]