Epifiz Plagi
kaynağı değiştir]
Eskiden, epifizin, büyük bir organın işlevini kaybetmiş kalıntısı olduğu düşünülürdü.1886′da iki mikro anatomi uzmanı,H.W. De Graff ve E. Baldwin Spencer,birbirlerinden bağımsız olarak epifizin,küresel bir lens ile dolu içsel bir odayı çevreleyen pigmentli retina hücreleri olan dışsal gözlerin tüm önemli özelliklerine sahip olan, dumura uğramış bir göz olduğunu keşfetti. Daha sonraki araştırma bezin aslında hem direkt olarak hem de dışsal gözden gelen sinir yolları vasıtasıyla çevresel ışığa tepkiler verdiğini kanıtladı.1917'de inek epifiz ekstrelerinin kurbağa derisinin rengini açtığı bulundu. 1958'de Yale Üniversitesi'nden araştırmacılar deri hastalarında kullanmak üzere epifiz ekstreleri elde ettiler ve melatonin hormonunu izole ettiler. Bu madde belki başta planlanan etkiyi sağlamadı ama pek çok başka gizemin çözülmesine katkı yaptı. Örneğin, farelerde epifizin çıkartılması yumurtalıklarda büyümeye neden oluyordu, düzenli ışık altında tutulan hayvanlarda epifiz ağırlıkları azalıyordu ve aynı zamanda overler büyüyordu.
Melatonin, triptofan isimli amino asitten elde edilir. Üretim karanlıkta artar, aydınlıkta azalır. İnsandaki fonksiyonu tam bilinmemekle birlikte sirkadyen ritim uyku bozukluklarında sıklıkla reçete edilir.
İnsan epifizi 1-2 yaşına kadar büyür, ondan sonra sabit kalır. Çocuklardaki yüksek melatonin düzeylerinin cinsel olgunlaşmayı inhibe ettiği düşünülür. Epifiz tümörleri erken cinsel olgunlaşmaya yol açar. Ergenlik dönemi gelince melatonin üretimi düşer. Erişkinlerde, epifizin kalsifiye olması tipiktir.
Dış bağlantılar[değiştir Femurbaşı epifiz kayması (FBEK) çocuklarda nadir görülen bir hastalıktır. Nedeni net olarak bilinmemektedir. Femur topuzu başındaki büyüme hattının olması gereken pozisyondan kayarak uzaklaşması sonucu oluşur. Bu büyüme plağındaki zayıflıktan kaynaklanmaktadır.
Bu hastalığın teşhisi, dikkatli hastalık hikâyesine, fizik muayene, yürüme paternine ve kalçanın röntgenine bağlıdır.
Risk Faktörleri
FBEK'nın nedeni bilinmemektedir. Erkeklerde bayanlardan 3 kat fazla görülür. Hastaların büyük kısmı yaşıtlarına göre kilolulardır. Birçok vakada yavaş ve kronik olarak gelişir. Fakat nadiren de olsa küçük bir düşme veya travma sonrası da ani olarak gelişebilir.
Teşhis
Fizik muayene sırasında tam bir kalça eklem hareket açıklığı beklenmez. Genellikle kalça iç rotasyonu ve fleksiyonunda bir kayıp söz konusudur. Kalçadaki inflamasyondan dolayı sıklıkla bir ağrı vardır ve ağrı dize doğru yayılım gösterir veya hasta doktora sadece diz ağrısı ile de gelebilir.
Tedavi
Tedavide amaç cerrahidir. Kaymayı engellemek ve kalçayı istikrarlı hale getirmek için, femur başını büyüme plağına en yakın pozisyonda vida ile sabitlemek gerekir. Eğer femur başı fiske edilmezse kalça hareketleri kısıtlanır ve erken yaşta kireçlenme olur. Tedavi 24 ile 48 arasında planlanmalıdır.
Tedavinin başarısında en önemli etken erken teşhistir. Cerrahi planlamada femur başı vidaları ile fiksasyon veya sabitleme yapılır.
Komplikasyonlar
FBEK ile ilişkili birçok ciddi istenmeyen durum mevcuttur. En yaygın olanları avasküler nekroz ve kondrolizdir.
Avasküler nekroz femur başına gelen kan akımının azalması sonucu ortaya çıkar. Tanımlanmış veya bilinen bir risk faktörü yoktur. Ameliyattan 6 ay ile 2 yıl sonra ortaya çıkar.
Kondroliz ise eklem kıkırdağının kaybı ile ortaya çıkar. FBEK'nın majör ve korkulan komplikasyonudur. Kalçada sertlik ve kalıcı eklem hareket kaybına yol açar. Agresif fizik tedavi ve medikal tedaviye nadiren cevap verir.
Ameliyat sonrası hasta bir hafta ile 1 aya kadar kalçaya yük vermez ve koltuk değneği kullanır. Takip süresi 18 ile 24 ay arasında sürer. Her 3 ayda bir kontrol film çekilmelidir.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
kaynağı değiştir]
Femurbaşı epifiz kayması (FBEK) çocuklarda nadir görülen bir hastalıktır. Nedeni net olarak bilinmemektedir. Femur topuzu başındaki büyüme hattının olması gereken pozisyondan kayarak uzaklaşması sonucu oluşur. Bu büyüme plağındaki zayıflıktan kaynaklanmaktadır.
Bu hastalığın teşhisi, dikkatli hastalık hikâyesine, fizik muayene, yürüme paternine ve kalçanın röntgenine bağlıdır.
Risk Faktörleri
FBEK'nın nedeni bilinmemektedir. Erkeklerde bayanlardan 3 kat fazla görülür. Hastaların büyük kısmı yaşıtlarına göre kilolulardır. Birçok vakada yavaş ve kronik olarak gelişir. Fakat nadiren de olsa küçük bir düşme veya travma sonrası da ani olarak gelişebilir.
Teşhis
Fizik muayene sırasında tam bir kalça eklem hareket açıklığı beklenmez. Genellikle kalça iç rotasyonu ve fleksiyonunda bir kayıp söz konusudur. Kalçadaki inflamasyondan dolayı sıklıkla bir ağrı vardır ve ağrı dize doğru yayılım gösterir veya hasta doktora sadece diz ağrısı ile de gelebilir.
Tedavi
Tedavide amaç cerrahidir. Kaymayı engellemek ve kalçayı istikrarlı hale getirmek için, femur başını büyüme plağına en yakın pozisyonda vida ile sabitlemek gerekir. Eğer femur başı fiske edilmezse kalça hareketleri kısıtlanır ve erken yaşta kireçlenme olur. Tedavi 24 ile 48 arasında planlanmalıdır.
Tedavinin başarısında en önemli etken erken teşhistir. Cerrahi planlamada femur başı vidaları ile fiksasyon veya sabitleme yapılır.
Komplikasyonlar
FBEK ile ilişkili birçok ciddi istenmeyen durum mevcuttur. En yaygın olanları avasküler nekroz ve kondrolizdir.
Avasküler nekroz femur başına gelen kan akımının azalması sonucu ortaya çıkar. Tanımlanmış veya bilinen bir risk faktörü yoktur. Ameliyattan 6 ay ile 2 yıl sonra ortaya çıkar.
Kondroliz ise eklem kıkırdağının kaybı ile ortaya çıkar. FBEK'nın majör ve korkulan komplikasyonudur. Kalçada sertlik ve kalıcı eklem hareket kaybına yol açar. Agresif fizik tedavi ve medikal tedaviye nadiren cevap verir.
Ameliyat sonrası hasta bir hafta ile 1 aya kadar kalçaya yük vermez ve koltuk değneği kullanır. Takip süresi 18 ile 24 ay arasında sürer. Her 3 ayda bir kontrol film çekilmelidir.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Epifiz, lobüler yapıdaki pinealosit kümeleri ve bunları çevreleyen bağ dokusundan oluşur. Piameterin uzantısı olan bir kapsülle çevrilidir. Ana hücre tipi pinealosit olmakla birlikte 4 tip hücre daha vardır. Özellikleri:
- Pinealositler: 4-6 adet çıkıntı içerirler. Melatonin salgılarlar.
- İnterstsiyel hücreler: Pinealositlerin arasında yer alırlar.
- Perivasküler makrofajlar: Damarların çevresinde yer alan antijen sunucu hücrelerdir.
- Pineal nöronlar
- Peptiderjik nöron benzeri hücreler: Parakrin fonksiyon görürler.
Epifize, süperior servikal gangliondan sempatik uyaranlar gelir. Sfenopalatin ve otik gangliyonlardan da parasempatik lifler ulaşır. Yaşla birlikte epifizin kalsiyum, fosfor ve flor içeriği artmaktadır.
Pinealositler gözdeki fotoreseptörlerle büyük benzerlik gösterir. Bu durum, epifizle gözün ortak bir embriyolojik kökten geldiğini düşündürmüştür.
Beynin pek çok bölgesinin aksine, epifiz bezi kan-beyin bariyerinin dışında kalmaktadır.
Sirkadyen ritmi oluşturan ışık uyaranları, gözden retinohipotalamik yol ile suprakiyazmatik nükleusa ve epifize ulaşır.
İşlev[değiştir
Femur Başı Epifiz Kayması (FBEK)
Uyluk kemiğinin kalça eklemini oluşturan en uç kısmında, daha çok genç erişkinlik döneminde ortaya çıkan bir sorundur. Erkeklerde daha sık görülmektedir. Femur başı ve uyluk kemiğinin büyüme plağı bölgesinden kayması/kırılmasıyla ortaya çıkar. Aslen büyüme plağının kırılması olsa da çoğu zaman altta yatan ciddi bir travma yoktur. Ortaya çıkan bu kayma sonrası femur başı pelvik yuvanın içinde kalırken, uyluk kemiğinin diğer kısmı yer değiştirir.
FBEK’nın neden ortaya çıktığı net anlaşılamamıştır. Birçok faktörün femur uç kısmındaki büyüme plağında zayıflamaya neden olduğu ve bu bölgenin kırılganlığını arttırdığı düşünülmektedir. Bu faktörlerin başında obezite gelmektedir. Son yıllarda çocukluk çağındaki obezite sıklığı artış göstermektedir. Bu artışa paralel olarak FBEK sayısı da artmaktadır. Bunun yanında bazı endokrinolojik hastalıklar (tiroid bezi hastalıkları, büyüme hormonu tedavisi, renal osteodistrofi) FBEK ile ilişkili olabilir.
Hastalar genelde kalça, uyluk ya da diz önüne yayılan ağrı şikayeti ile doktora başvurur. Birçok hastada sadece diz önüne yayılan ağrının olduğu ve bu hastalarda tanının geciktiği görülmektedir. Bu çocuklar diz ağrısı nedeniyle farklı doktorlar tarafından değerlendirilmekte; dize yönelik röntgen ve manyetik rozanans görüntülemeler( MRG) elde edilmekte ve tüm bu süreç boyunca tanıda gecikmeler yaşanmaktadır. Hastalardaki ağrı şikayeti femur başının kayma miktarı ve bu kaymanın ne kadar süre içinde olduğuna göre değişmektedir. Ani kaymanın görüldüğü hastalar şiddetli ağrıdan ve yürüyememeden şikayet ederken, kronik bir süreç sonucu kayma görülen hastalar aksayarak da olsa yürüyebilir ve ağrı şikayetleri daha az olur. Yürüyebilen hastaların çoğu zaman ayaklarının dışa dönük olarak yürüdüğü gözlenir. Dikkatli bir muayene tanıdan şüphelenmek için yeterlidir.
FBEK tanısı için kalça ekleminin direk grafi ile değerlendirilmesi çoğu zaman yeterlidir. Arada kalınan şüpheli hastalarda kalçayı MRG ile değerlendirmek gerekebilir.
FBEK tanısı alan hastanın ilgili tarafta kalça üstüne yük vermemesi ve bunun için koltuk değneği ya da yürüteç gibi bir yardımcı cihaz kullanması gerekmektedir.
Tedavide amaç femur başının daha fazla kaymasını engellemek, şiddetli kayması olan hastalarda, gerektiğinde femur başını eski yerine yerleştirmektir. Femur başındaki kaymanın engellenmesi kalça eklemine femur başını stabilize eden bir ya da iki adet vida yerleştirilmesi ile mümkün olur. Femur başını eski yerine yerleştirmek daha büyük ve komplikasyonlara açık bir cerrahinin yapılmasını gerektirir. Bu tedavi alternatiflerinin doktor ve hasta ailesi arasında ayrıntılı konuşulması gerekmektedir.
Erken yaşlarda ya da farklı endokrinolojik hastalıklarla birlikte görülen FBEK’larda bilateral (her iki tarafta) hastalık gelişme riski yüksektir. Bu nedenle hastaların bir kısmında femur başında kayma olan taraf ameliyat edilir iken, karşı normal tarafta da olası bir kaymayı engelleyici vidalama işlemi yapılır.
FBEK’nın en önemli iki komplikasyonu femur başı osteonekrozu ve kondrolizisidir. Osteonekroz femur başının kanlanmasının bozulması ve başın bir kısmında ya da tümünde buna bağlı şekil bozukluklarıyla seyreden bir süreçtir. Kondrolizde ise femur başınının kıkırdak kısmının diffüz kaybı söz konusudur. Her iki durum da kalça ekleminde ağrı ve kareket kısıtlılığı ile seyreder ve uzun dönemde kalça ekleminde artrit ile sonuçlanabilir.
FBEK tanı ve tedavisi aciliyet gerektiren, uygun yöntemle hızlı bir şekilde tedavi edilmediğinde kalça ekleminde kalıcı hasarlara neden olabilecek bir hastalıktır.
nest...
Femur Başı Epifiz Kayması (FBEK)
Uyluk kemiğinin kalça eklemini oluşturan en uç kısmında, daha çok genç erişkinlik döneminde ortaya çıkan bir sorundur. Erkeklerde daha sık görülmektedir. Femur başı ve uyluk kemiğinin büyüme plağı bölgesinden kayması/kırılmasıyla ortaya çıkar. Aslen büyüme plağının kırılması olsa da çoğu zaman altta yatan ciddi bir travma yoktur. Ortaya çıkan bu kayma sonrası femur başı pelvik yuvanın içinde kalırken, uyluk kemiğinin diğer kısmı yer değiştirir.
FBEK’nın neden ortaya çıktığı net anlaşılamamıştır. Birçok faktörün femur uç kısmındaki büyüme plağında zayıflamaya neden olduğu ve bu bölgenin kırılganlığını arttırdığı düşünülmektedir. Bu faktörlerin başında obezite gelmektedir. Son yıllarda çocukluk çağındaki obezite sıklığı artış göstermektedir. Bu artışa paralel olarak FBEK sayısı da artmaktadır. Bunun yanında bazı endokrinolojik hastalıklar (tiroid bezi hastalıkları, büyüme hormonu tedavisi, renal osteodistrofi) FBEK ile ilişkili olabilir.
Hastalar genelde kalça, uyluk ya da diz önüne yayılan ağrı şikayeti ile doktora başvurur. Birçok hastada sadece diz önüne yayılan ağrının olduğu ve bu hastalarda tanının geciktiği görülmektedir. Bu çocuklar diz ağrısı nedeniyle farklı doktorlar tarafından değerlendirilmekte; dize yönelik röntgen ve manyetik rozanans görüntülemeler( MRG) elde edilmekte ve tüm bu süreç boyunca tanıda gecikmeler yaşanmaktadır. Hastalardaki ağrı şikayeti femur başının kayma miktarı ve bu kaymanın ne kadar süre içinde olduğuna göre değişmektedir. Ani kaymanın görüldüğü hastalar şiddetli ağrıdan ve yürüyememeden şikayet ederken, kronik bir süreç sonucu kayma görülen hastalar aksayarak da olsa yürüyebilir ve ağrı şikayetleri daha az olur. Yürüyebilen hastaların çoğu zaman ayaklarının dışa dönük olarak yürüdüğü gözlenir. Dikkatli bir muayene tanıdan şüphelenmek için yeterlidir.
FBEK tanısı için kalça ekleminin direk grafi ile değerlendirilmesi çoğu zaman yeterlidir. Arada kalınan şüpheli hastalarda kalçayı MRG ile değerlendirmek gerekebilir.
FBEK tanısı alan hastanın ilgili tarafta kalça üstüne yük vermemesi ve bunun için koltuk değneği ya da yürüteç gibi bir yardımcı cihaz kullanması gerekmektedir.
Tedavide amaç femur başının daha fazla kaymasını engellemek, şiddetli kayması olan hastalarda, gerektiğinde femur başını eski yerine yerleştirmektir. Femur başındaki kaymanın engellenmesi kalça eklemine femur başını stabilize eden bir ya da iki adet vida yerleştirilmesi ile mümkün olur. Femur başını eski yerine yerleştirmek daha büyük ve komplikasyonlara açık bir cerrahinin yapılmasını gerektirir. Bu tedavi alternatiflerinin doktor ve hasta ailesi arasında ayrıntılı konuşulması gerekmektedir.
Erken yaşlarda ya da farklı endokrinolojik hastalıklarla birlikte görülen FBEK’larda bilateral (her iki tarafta) hastalık gelişme riski yüksektir. Bu nedenle hastaların bir kısmında femur başında kayma olan taraf ameliyat edilir iken, karşı normal tarafta da olası bir kaymayı engelleyici vidalama işlemi yapılır.
FBEK’nın en önemli iki komplikasyonu femur başı osteonekrozu ve kondrolizisidir. Osteonekroz femur başının kanlanmasının bozulması ve başın bir kısmında ya da tümünde buna bağlı şekil bozukluklarıyla seyreden bir süreçtir. Kondrolizde ise femur başınının kıkırdak kısmının diffüz kaybı söz konusudur. Her iki durum da kalça ekleminde ağrı ve kareket kısıtlılığı ile seyreder ve uzun dönemde kalça ekleminde artrit ile sonuçlanabilir.
FBEK tanı ve tedavisi aciliyet gerektiren, uygun yöntemle hızlı bir şekilde tedavi edilmediğinde kalça ekleminde kalıcı hasarlara neden olabilecek bir hastalıktır.