Ananas Nerede Olur

Ananas birçok tropik ve sub-tropik iklim koşullarına sahip ülkelerde yetiştirilebilen en popüler tropik meyve türlerinden birisidir. Ananas meyvesinin kökeni Güney Amerika özellikle Paraguay ve Brezilya’nın güneydoğusudur.

Çam kozalağına benzerliğiden dolayı Avrupalı gezginler İngilizce “pineapple”, İspanyolca “pina” olarak isimlendirmişlerdir. Ancak en yaygın kullanılan isimlendirme Hint kökenli bir kelime olan “ananas yada nanas” dır.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün verilerine göre; dünyada toplam ananas üretimi 30 Milyon Ton civarındadır.

‍Ananas üreticiliğinde Milyon Ton ile Kosta Rika birinci sırada, Milyon Ton ile Filipinler ikinci, Brezilya ise Milyon Ton ile üçüncü sıradadır. Çin, Hindistan, Nijerya, Tayland ve Endonezya yine üretimin yüksek olduğu ülkeler arasındadır.

Ananas Nasıl Bir Bitkidir?

Ananas bitkisi genel olarak yaklaşık 90 cm yüksekliğe sahiptir. Her zaman yeşildir. Yaprakları rozet şeklinde, uzun, dar, uçları sivri, yaprak kenarları sarı ve testere biçimindedir.

Çiçekleri kırmızımtırak menekşe renginde ve konik başlıdır. Çiçeklenme süresi 15 – 30 gün arasında değişmektedir. Meyveleri iri, güzel kokulu ve lezzetlidir.

Meyveleri yenebilen bitkilerdir. Meyvenin üst kısmında bir demet yaprak bulunur.

Bir ananas bitkisinin ana morfolojik yapısı;

• Kök,

• Yaprak,

• Çiçek sapı (meyve veren gövde)

• Çoklu meyve - bileşik meyve veya birleşik meyve,

• Taç,

• Sürgünler ve

• Adventif kökler den oluşmaktadır.

Gövde

Gövde bitkinin depo haznesi durumundadır ve %11’in üzerinde nişasta içermektedir. Nişasta rezervleri güneş ışığının az olduğu dönemlerde erken sürgün gelişimi için kullanılmaktadır.

Bitkinin gövde kısmı tüm yapraklar alınmadığı sürece görülmez. Gövde üzerinde her yaprağın koltuğunda yan gözler bulunur. Bu gözler kök sürgünleri ve yeni dikimlerde bitki oluşumunda etkilidir.

Gövdenin iriliği yaprak ve taç boyutundan ziyade büyük ve iyi gelişen bitki açısından önemlidir. Çok sıcak tropik iklim koşullarında çok hızlı büyüyen bir bitki çok sayıda yaprak oluşturur ancak gövde de çok az nişasta depolar ve küçük meyve oluşturur.

Sürgün

Ananas bitkisinde farklı sürgün formları bulunmaktadır. Bu sürgünler vejetatif çoğaltım materyali olarak kullanılmaktadır.

1. Taç (Crown) denilen meyvenin tepe kısmında oluşan kısa gövdeli ve yapraklı sürgünler bulunmaktadır. Yaygın kullanımı bulunmamaktadır. Çünkü bu sürgünler dikimden 24 ay sonra meyve oluşturmaktadır.
2. Bazı sürgünler (slip) meyvenin alt kısmında, çiçek sapı üzerinde grup halinde oluşmaktadır. Vejetatif çoğaltım da yaygın kullanılmaktadır. Bu sürgünler dikimden ay içerisinde meyve oluşturmaktadır.
3. Yan sürgünler (side) ise gövdenin üst kısımlarından çıkmaktadır. Bu sürgünlerde dikimden sonra ay içerisinde meyve oluşturmaktadır.
4. Kök sürgünleri (ratoon) ise gövdenin toprak kısmına yakın yerden çıkan sürgünlerdir. Çoğaltımda kullanıldığı zaman dikimden sonra ay içerisinde meyve oluşturmaktadır.

Yaprak

Olgun bir "Smooth Cayenne" yaprağının enine kesiti 4 mm'ye kadar kalınlıkta olabilir ve hacminin yaklaşık yarısı su depolama dokusuyla kaplanır. Nem seviyeleri iyi olduğunda, olgun bir yaprağın 4 mm'lik enine kesit kalınlığının yarısına kadar özel su depolama dokusundan oluşur.

Bu doku bir rezervuar görevi görür ve yetersiz nem dönemlerinde bitki büyümesini ve hatta meyve gelişimini sürdürmek için çekilir. Uzun süreli kuraklık dönemlerinden sonra bu doku neredeyse sıfıra düşer - bu kuraklık belirtisidir.

Kök

Ananas bitkisi 2 farklı kök tipine sahiptir;

1. Toprak kökleri: Gövdenin dip kısmından başlar ve yeraltı kök sistemini oluşturacak şekilde büyür.
2. Koltuk altı kökleri: Yaprak koltuklarında gelişir. Su ve besin elementi emilimini direk sağlaması nedeniyle bitki için büyük bir uyum kaynağıdır. Köklerin ucundaki odunlaşmamış beyaz doku direk emilim sağlamaktadır.

Ananas bitkisinde ana köklerin miktarı bitki tipi ve ağırlığına göre değişmektedir. Taç kısmının sürgünleri yan ve çiçek sapından çıkan sürgünlere göre daha fazla kök oluşturur. Kök büyümesi dikimden hemen sonra başlar ve çiçeklenmeye yakın döneme kadar devam eder. Kış boyunca kök büyümesi yavaşlar ancak, sıcaklık ve toprak nemine bağlı olarak devam eder.

Uzun ana kökler bitki tabanından yanlara doğru gelişir, toprak yüzeyinden aşağı fazla gelişmez. Kökler m derinliğe kadar ilerleyebilir ancak birçok kök toprak yatağının içerisinde yayılmıştır. Ana kökler ilk 12 ay içerisinde oluşmaya başlar ve kök sürgünlerin ürünü hasat edilene kadar sonlanmalıdır.

Kök sisteminin azaldığı yerlerde, kök sürgünlerden oluşan meyvelerin gelişimi anne bitkiye daha fazla bağlı hale gelecektir. Bu nedenle iyi bir kök sağlığını oluşturmak ve bitkilerin etrafında bulunan toprağı iyi muhafaza etmek önemlidir.

Ana bitki üzerindeki en alttaki yaprakların alınması ve gövdenin etrafının toprakla örtülmesi yeni kök gelişimini teşvik eder ve kökleri gövdeden daha yukarı çeker. Çeşitlere göre kök büyümesinde farklılıklar oluşabilmektedir. Örneğin bazı çeşitler diğerlerinden daha fazla ana kök oluştururken bazılarında yan kökler oluşur.

Çiçek

Ananas çiçeklenmeye başlamak için örneğin gündüz/gece uzunluğu gibi özel uyarıcı isteyen bir bitki değildir. Yalnız gece sıcaklığı çiçeklenme açısından önemlidir. Genellikle çiçeklenme başlangıcı kasım ayındadır ve tüm kış boyunca devam eder. Her gövde bir kere çiçek verir ve hasattan sonra ölür.

Yan gözlerden oluşan gövdeler ile çiçeklenme devam eder. Vejetatif safha tamamlandığında tepe tomurcuğu çiçek sapı üzerinde gelişmeye başlar. Her brakte yaprak arasında çok sayıda morumsu-kırmızı sapsız çiçekler ( çiçek) spiral şeklinde eksen etrafında dizilmeye başlar. Bu aşamaya kırmızı çiçek aşaması denir. Her çiçek 3 çanak, 3 taç, 6 erkek ve 1 dişi organ içermektedir. Çiçeklenme salkım üzerinde aşağıdan başlayarak yukarı doğru devam eder. Her çiçek bir meyve üretir.

Çiçekler erken saatte açmaktadır ( s) ve akşama kadar açık kalmaktadır. Çiçeklenme salkımın aşağı kısmından başlar ve günde çiçek açar. Çiçeklenme hafta sürmektedir.

Anterler çiçeklenmeden hemen sonra çatlar ve çiçek tozu salmaya başlar. Hemen hemen tüm çeşitler yaşayabilir polen oluşturmaktadır ancak, kendine uyuşmazlık nedeni ile tozlanma gerçekleşmez. Bu nedenle kendine tozlamadan sonra tohum oluşmaz. Ancak çeşitler arası yada çeşitler ile yabani formlar arasındaki karşılıklı tozlanma ile bol miktarda tohum oluşumu gerçekleşir.

Çiçeklerin tozlanma ihtiyacı bulunmamaktadır. Genellikle meyveler partenokarpiktir ve çekirdek oluşmaz. Tozlanma gerçekleştiğinde meyvede tohum oluşmaktadır. Bu da pazarda istenen bir durum değildir. Sinek kuşu ile tozlanma gerçekleşmektedir. Özellikle Güney Amerika’da gerektiğinde ana tozlayıcı olarak kullanılır.

Meyve

Ananas teknik olarak bir birleşik meyve olarak adlandırılır. Çoklu meyve yapısı vardır. Her küçük meyve tam bir meyvedir. Çiçeklenme birleşik meyve dibinde başlar ve son göze kadar bir sarmal olarak devam eder. Küçük meyvelerin oluşumu durduğunda, büyüme noktası vejetatif safhaya geçer ve taç denilen üst kısım oluşur.

İyi bir başlangıç ile çok sayıda küçük meyve oluşumunu sağlanır ve özenli bakım koşullarıyla birleşik meyvenin iyi şekillenmesi ve yüksek verimli bir meyve oluşumu elde edilir. Küçük meyveler olgunlaşmada çiçeklenme ile aynı sırayı izlediği için ananas meyvesinin alt kısmı olgun ve tatlıdır. Üst kısımdan daha iyi lezzete sahiptir. Ananas çilek ve turunçgil meyveleri gibi hiçbir nişasta rezervi içermediği için hasattan sonra tatlı olmaz.

Çiçeklerden gelişen bireysel meyveler birleşerek bir kozalak şeklini oluşturmaktadır. Lif kaynağı olan sap ve oldukça etli öz ile birlikte meyveler bileşik, sulu, etli, 30 cm yada daha fazla yüksekliktedir. Sert, mumsu kabuklu, altıgen birimli meyve olgunlaştığı zaman koyu sarı, yeşil veya kırmızımsı olabilir. Meyve eti sarı - beyaz arasında değişmektedir. Eğer çiçekler tozlanırsa küçük, sert tohum oluşabilir ancak, genellikle istenmeyen tohumun gelişim izleri bulunur.

Ananas Çeşitleri Nelerdir?

Güney Afrika, gelişen bir ananas yetiştirme sektörüne sahipken, dünyadaki ananasların neredeyse üçte biri Hawaii ve Güneydoğu Asya'da üretilmektedir.

Uluslararası ticarette, her bir sınıftaki türlerdeki birçok varyasyona rağmen sayısız ananas çeşidi dört ana sınıfa ayrılır: "Smooth Cayenne", "Red Spanish", "Queen" ve "Abacaxi".

1. Smooth Cayenne

İspanyolca'da 'Smooth Cayenne' veya 'Cayenne', 'Cayena Lisa' (genellikle Hindistan, Sri Lanka, Malezya ve Tayland'da 'Sarawak' veya 'Kew' olarak bilinir) Venezuela'daki Kızılderililer tarafından uzun zaman önce seçilerek yetiştirilmiş ve Cayenne (Fransız Guyanası), üzerinden 'de pazarla buluşturulmuştur. Bu grubun en önemli çeşididir. Dünyada hem konserve hem de taze meyve için yetiştirilen ananasın %70'inden fazlası bu çeşittir.

2. Red Spanish

"Kırmızı İspanyol" bitkinin kötü görünümüne rağmen en güveniliri olduğunu uzun zaman önce kanıtladı. Batı Hint Adaları, Venezuela ve Meksika'daki yetiştiriciler arasında en popüler olanı.

"Kırmızı İspanyol", Porto Riko'daki tüm ticari ekimlerin %85'ini ve taze meyve pazarı üretiminin %75'ini oluşturmaktadır. Sadece konserve olarak pazarlanmaya uygundur.

Meyve aşağı yukarı yuvarlak, dışı turuncu-kırmızı, derin gözlü ve kg arasında değişir. Meyve eti açık sarı, lifli, iri çekirdekli, aromatik ve lezzetlidir.

Meyve olgunlaştığında serttir, hasatta tabanda kolay ve temiz bir şekilde kopar ve nakliyeye dayanıklıdır. Gummoza maruz kalmasına rağmen meyve çürümesine karşı oldukça dayanıklıdır.

3. Queen

Bu gruptaki çeşitler, yüksek şeker içeriği ve konserve olarak pazarlanmaya uygun olmayan nitelikleri nedeniyle taze meyveler için yaygın bir şekilde kullanılmaktadır ve oldukça yaygın olarak yetiştirilir.

Malezya Yarımadası'nda, daha yaygın uluslararası isim olan "Mauritius" dan türetilen "Nanas Moris" olarak bilinir ve Sarawak'ta "Sarikei" olarak adlandırılır. Aynı zamanda dünyanın diğer yerlerinde "Phuket", "Rough McGregor", "Ripley Queen", "Alexandra "ve" Victoria "olarak da bilinir.

4. Abacaxi

Abacaxi ananasları çok tatlıdır ve hastalıklara karşı oldukça dirençlidir, bu da onları büyütmek için çok popüler bir ürün haline getirir.

Ağırlıkları 1 ile 5kg arasında değişebilir. Dikenli ve uzundurlar. Etleri neredeyse yarı saydamdır. Lezzetlidirler ancak ticari amaçlar için çok hassastırlar.