Maden 4 Sınıf
İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Yer Kabuğu ve Dünya’mızın Hareketleri Ünitesi Madenler konu anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.
MADENLER
BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Maden nedir, madenler nasıl çıkartılır?
→ Ülkemizde çıkartılan madenler nelerdir?
→ Madenlerin kullanım alanları nelerdir?
Yer kabuğunda bulunan bazı kayaçların ekonomik değeri çok yüksektir. Örneğin altın ekonomik değeri yüksek bir kayaçtır.
Madenler
Yer kabuğunun derinliklerinde, çeşitli doğal etkenlerle oluşan ve ekonomik değeri olan kayaçlara maden adı verilir.
Bu kayaçları yeryüzüne çıkarabilmek için maden ocakları açılır. Maden ocaklarında taş ve toprakla karışık olarak çıkarılan madenler, ekonomik değeri olmayan taş ve topraktan arındırılır. Daha sonra bu madenler teknoloji ve sanayide ayrıca birçok eşyanın yapımında ham madde olarak kullanılır.
Ülkemizde çıkarılan önemli madenlere bor, altın, bakır, gümüş, mermer, linyit, taş kömürü, krom, demir ve cıva gibi madenler örnek verilebilir. Şimdi bu madenlerin kullanım alanlarını inceleyelim.
Madenlerin Kullanım Alanları
Altın Madeni
Altın, tarih boyunca insanoğlu için değerli bir maden olmuştur. Kuyumculukta, elektrik-elektronikte, diş hekimliğinde, süslemede, madalya yapımında, resmi paralarda kullanılan madendir.
Bor Madeni
Tekstil, tarım, cam, seramik sanayisinde, bazı temizlik ürünlerinin yapımında ve uçak yakıtlarında kullanılan madendir. Ülkemizdeki bor madeni, dünyadaki toplam bor madeninin yaklaşık %72’sini oluşturmaktadır.
Demir Madeni
Otomobil yapımında, inşaatlarda, tren rayı ve köprü yapımında, bilgisayarların önemli bir parçası olan manyetik depolama alanlarının yapımında kullanılan madendir.
Bakır Madeni
Elektrik-elektronikte, inşaatlarda, ulaşımda, kuyumculukta, boya üretiminde, turistik eşya ve mutfak eşyası yapımında kullanılan madendir.
Mermer Madeni
Mutfak tezgâhlarında, süs eşyalarında, inşaat sektöründe, heykelcilik ve mezar taşı yapımında kullanılan madendir.
Linyit Madeni ve Taş Kömürü
Ev ve iş yerlerinde ısınma amaçlı kullanılan linyit, sanayide ve elektrik üretiminde de kullanılır. Taş kömürü yakıldığında linyit kömürüne göre daha yüksek ısı enerjisi verir. Bu nedenle demir çelik fabrikalarında kullanılır. Ayrıca elektrik üretiminde taş kömüründen de faydalanılır.
Gümüş Madeni
Süs eşyası, kaşık, çatal ve takı yapımı, dişçilik ve fotoğrafçılıkta kullanılan madendir.
Çinko Madeni
Otomobil parçalarında, pillerin yapımında, televizyon ekranı üretiminde, floresan lambalarda kullanılan madendir.
Krom Madeni
Paslanmazlık özelliği nedeniyle uçak ve gemi yapımında, boya maddelerinde, seramiklerde, paslanmaz çelik üretiminde kullanılan madendir.
Nikel Madeni
Çekiç, pense, çatal, bıçak gibi aletlerin yapımında, uçak ve gemi yapımında, paslanmaz çelik üretiminde, yüksek ısılarda gösterdiği dayanıklılık nedeniyle jet motorlarında kullanılan madendir.
Kurşun Madeni
Radyasyonu en az geçiren metal olması nedeniyle zararlı ışınlarda korunmada ve akü yapımında kullanılan madendir.
Verilen örneklerden anlaşıldığı gibi madenler teknolojinin pek çok alanında ham madde olarak kullanılmaktadır. Maden varlıkları ülkelerin en önemli ekonomik güçleridir. Ayrıca madenlerin kullanım alanının fazla olması günlük yaşantımızdaki önemlerini bir kat daha artırmaktadır.
4. sınıf Madenler konusunu pekiştirelim.
Mineraller ve Madenler
Canlıların dışında yer kabuğunu oluşturan bütün kimyasal maddelere MİNERAL denir.
Ekonomik değeri olan taş ve minerallere MADEN denir .
Mineraller ;
- Doğada meydana gelen yapay olarak elde edilemeyen element yada bileşiklerdir.
- Belirli bir kimyasal yapıları vardır.
- Cıva ve ham petrol hariç hepsi katıdır.
- Her mineralin belli bir sertliği vardır.
( en yumuşak mineral TALK , en sert mineral ELMAS tır )
- çeşitli mineraller belli oranlarda birleşerek kayaçları oluştururlar
- 15 000 çeşit mineral olduğu bilinmektedir.
BAZI ÖNEMLİ MİNERALLER VE MADENLER
TUNGESTEN Ampullerin içinde ışık veren tel olarak kullanılır
SİLİSYUM VE GÜMÜŞ Ayna yapımında sır olarak
GRANİT ( KARBON ) Kurşun kalem içindeki uçların yapımında
ALÇI TAŞI MİNERALİ Tebeşir yapımında kullanılır.
TALK MİNERALİ Bebekler için pudra yapımında.
MİKA Ateşe dayanıklı elektriği geçirmez , kolayca kırılmaz Otomobillerde cam olarak Elektrikçilikte yalıtkan olarak
MUTFAK TUZU Deniz suyunda ve bazı göl sularından erimiş halde elde edilir
DEMİR FİLİZİ Tabiatta en çok bulunan mineraldir demir elde edilir. Ülkemizde en çok Sivas ın Divriğinde bulunur
BAKIR FİLİZİ Elektrik iletkeni ve değişik araç yapımında Artvin Murgul ve Diyarbakır Ergani de bolca bulunur
KALKER ( KİREÇ TAŞI ) Kireç ve çimento yapımında kullanılır
BORAKS Bor elementinin elde edildiği bor bileşiklerinden biridir Dünyadaki boraksın % 70 ülkemizde bulunmaktadır Mikrop öldürücü dezenfektan olarak Sabun ve seramik yapımında kullanılır
DEMİR Değişik eşya ve araç yapımında kullanılır
BAKIR Isı ve elektrik iletkeni olarak
CİVA Termometre , barometre, manometre ve merhem yapımında
ELMAS Kuyumculukta ve cam kesmede kullanılır
PLATİN Güç eriyen metalleri eritmek için kullanılan pota yapımında, süs eşyası yapımında , tıpta ve elektrik iletkeni olarak kullanılır
4. Sınıf Fen Bilimleri Kayaçlar Madenler Ve Fosiller konu anlatımı
Kayaçlar ve madenler ile beraber fosiller dünyanın yer kabuğunda bulunmaktadır. Yer kabuğu ise değişik katmanlardan oluşur ve bu katmanlar farklı maddeler barındırır. Özellikle yer kabuğu dünyanın değişik bölgelerinde farklı kalınlığa sahiptir. O yüzden fosiller ve madenler ile beraber kayaçlar yer kabuğunun kalınlığına bağlı olarak değişik miktarlarda bulunur.
Kayaçlar, Madenler ve Fosiller
Dünyanın yer kabuğu kayaçlar ve madenler ile fosillerden meydana gelmektedir. Şimdi bunların ne olduğuna bakacağız ve öğrenmeye çalışacağız.
Kayaçlar
Doğada çok büyük bir yer tutan ve farklı mineral yapılardan oluşan taş ve kaya parçalarına kayaç denmektedir. Özellikle kayaçlar dünyamızda birçok farklı taş ve kaya parçalarından oluşmaktadır. Özellikle etrafımızda baktığımız zaman birçok farklı kayaç görebiliriz. Çünkü çevremizde şahit olduğumuz pek çok değişik taş ve kayalar kayaç olarak bilinmektedir.
- Kömür
- Mermer
- Kum
- Kireçtaşı
- Çakıl
- Elmas
- Granit
- Kil
- Altın
Bu kayaçlardan bazıları çok değerlidir. Özellikle takı dünyasında kullanılması ile beraber aynı zamanda yakıt olarak ya da farklı alanlarda kullanılırlar. Bazılarının ise değeri azdır ancak yine de değişik kullanım alanları bulunur. Kayaçlar oluşumu esnasında bazı özellikler kazanmıştır. Bu özellikleri kazandıran yapılar ise mineral olarak bilinir. Bu yüzden doğal yollarla oluşmuş olan kayaçlar mineraller sayesinde, farklı özellikler ile değişik değerlere sahip hale gelmiştir
Madenler
Madenler insanlar adına çok önemlidir. Birçok amaç altında kullanılan ve dünyanın değişik yerlerinden çıkarılan madenler bulunmaktadır. Değerli olan taş, kayaç ve minerallere Madenler denmektedir. Yer kabuğunu oluşturan bu madenler büyük bir öneme sahiptir. Bunlar içerisinde belli başlı bazı madenler dünya çapında yoğun şekilde ve farklı alanlarda kullanılır.
- Taş kömürü
- Altın
- Gümüş
- Bor
- Elmas
- Zümrüt
- Yakıt
- Çinko
- Bakır
Bu gibi daha birçok farklı maden özellikle ülkemizin farklı yerlerinde çıkarılmaktadır. Böylece bu Madenler değişik amaçlar altında kullanılır. Hem yakıt amaçlı değerlendirilir hem de aksesuar ya da bazı maddeleri güçlendirmek amaçlı kullanılmaktadır.
Ekonomik değerlere sahip olması ile beraber madenler işlenmek suretiyle pek çok farklı alanda kullanılmaktadır. Demir madeni özellikle birçok Sanayi alanı için büyük bir öneme sahiptir. Bu konuda inşaat sektöründen mutfak dünyasına, elektrik elektronikten Otomotiv veya uçak sektörüne kadar önemli bir potansiyel teşkil ediyor. Ayrıca mutfak tezgahları ve merdivenler gibi alanlarda mermerler kullanırken, alüminyum uzay ile beraber elektrik-elektronik sektörü ve tıp alanında bir öneme sahiptir.
Fosiller
Fosiller genel olarak milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan kalıntılarının, kayaçlar arasında taşlaşmış yapılardır. Genel olarak bitki ve hayvanların sert kısımlarının günümüze kadar, farklı doğal yollar ile değişim göstererek gelmesine denir. Fosiller özellikle eski dönemlerde yaşamış olan bitki ve hayvanlar hakkında detaylı bilgi verir. Daha çok göl ve deniz ile beraber bataklık gibi alanlarda bulunan kalıntılardır.
Canlı bir varlık yaşamını yitirdikten sonra milyarlarca yıl içerisinde fosil haline gelebilir. Ancak bunun gerçekleşmesi için mutlaka uygun ortamın sağlanması gerekir. Bu ortam fosilleşme için genelde rastlantı ile gerçekleşir. Böylece günümüzde birçok değişik fosil olarak kemikler, dişler ve benzeri sert cisimler çıkarılmıştır. Hatta hala dünyanın birçok değişik yerinde çıkarılmaya devam ediyor.