Bilimsel Makale Nasıl Yazılır Nasıl Yayımlanır Robert A Day Pdf

Bir merâm› veya havâdisi bir baflkas›na aktarmak, ilk bak›flta çok basit ve özel bir e¤itim gerektirmeden yap›labilecek bir ifl gibi gözükür. Bu düflüncenin ne kadar yanl›fl oldu¤unu, ben en çarp›c› bir flekilde, befl yafl›ndaki o¤lum babaannesiyle telefonda konuflurken gördüm: Parma¤›yla duvarda birbirinin üstünde duran Bremen m›z›kac›lar›n›n resmini göstererek “Bak, babaanne, onlar var ya, art›k Bremen’e gitmeyecekler, ormanda bulduklar› evde oturacaklar, çünkü h›rs›zlar kaçt›” diyordu. Bunu yaparken, telefon hatt›n›n öbür ucunda olan babaannesinin duvardaki resmi görmesine imkân olmad›¤›n›, kendisinin hangi konudan bahsetti¤ini bu söylediklerinden ç›karmas›n›n zor olaca¤›n›, h›rs›zlarla evin ne iliflkisi oldu¤undan habersiz oldu¤unu düflünemiyordu, Babaannesine bu konuda haz›rlay›c› temel bilgi vermedi¤i gibi, takdim flekli de babaannesinin onun neyi gösterdi¤ini bilmesine engel teflkil ediyordu. Bu merâm ve havâdis tebli¤indeki güçlü¤ün bir baflka tezahürünü üniversitede yapt›¤›m yaz›l› imtihanlarda her y›l görüyorum. ‹mtihan k⤛d› sahibinin yazd›¤› baz› cümle ve kelimelerden, sorunun cevab›n› belki bilebilece¤ini, ancak bunu yazd›klar›ndan ç›karman›n mümkün olmad›¤›n› tesbit ettikten sonra, kendisini ça¤›r›p konufltu¤umda; bazan cevab› bildi¤i halde, ifadede güçlük çekmifl oldu¤unu görüyoru›n. Nihayet, muhtelif düzeylerde jeolog, co¤rafyac› veya jeofizikçi olarak araflt›rma yapan meslektafllar›ma yapt›klar› araflt›rmalar› uluslararas› düzeyde niçin duyurmad›klar›n› sordu¤umda, ald›¤›m en yayg›n cevap, “biz iflte bunu yazam›yoruz” oluyor. “Niçin yazam›yorsunuz?” sorusuna ise hiç tatminkâr bir cevap alabildi¤imi hat›rlam›yorum. Telefonda, ö¤rendi¤i masal› babaannesine anlatamayan befl yafl›ndaki o¤lum, imtihanda, vermek istedi¤i cevab›n› ifadeden âciz ö¤renci ve bulgusunu yay›na dökmekte zorlanan bilimcinin dertleri ortakt›r. Her biri, bir havâdisi nas›l tebli¤ edece¤ini bilememektedir. Bir havâdisi duyurmaya yeltenirken, yap›lmas› gereken ilk ifl bahis konusu havâdis baflkas›na sunulma¤a de¤er mi de¤mez mi, bunu bilme¤e çal›flmakt›r. Gazete habercili¤inin temel ilkesi kabul edilen “bir köpek bir adam› ›s›rm›flsa, bunun haber de¤eri yoktur, ama adam köpe¤i ›s›rm›flsa bu haberdir”, bu basit soruyu dile getirir. Bilimde, yay›n yap›lacak konu gözden geçirilerek, duyurulmas› arzu edilen bulgunun duyurulma¤a de¤er olup olmad›¤› önceden düflünülür. Bunu düflünmek demek, içinde yay›n yap›lacak konunun o günkü uluslararas› düzeyinden detayl› bir flekilde haberdar olmak demektir. Bulgu duyurulma¤a de¤er bulunursa, bunu belli bir düzende sunmal›d›r. Bu düzeni bilebilmek ise tecrübe, belki daha genel bir III * Avrupa Bilimler Akademisi ve TÜBA Asli üyesi terimle “görgü” gerektirir.

Bulgu herfleyden evvel, daha önce bilinenlerin oluflturdu¤u örgünün içine yerlefltirilmelidir. Dolay›s›yla bu örgü uzman okuyucuyu s›kmayacak, ancak konu d›fl›ndaki bir bilimciye de tatminkâr bilgi verebilecek flekilde muhtasar tan›t›lmal›d›r. Bu tan›tma k›sm›n›n önemli ö¤elerinden biri de yay›n yap›lacak konuda çal›flanlar›n son y›llarda gelifltirdikleri kendilerine has terim ve cümleciklerden oluflan, k›smen yeni bir söylemi, k›smen de yeni terimlerden oluflan kelime haznesini içeren “özel dildir”. Bahis konusu dil, yeni kavramlar geliflirken büyümüfl olup, merâm›n çok daha k›sa metinle anlat›lmas›n› sa¤lar ve yazar›n, bu konuda çal›flanlar›n oluflturdu¤u gayr›resmî “kulübün” üyesi olup olmad›¤›n› belirler. Her ne kadar Robert A. Day Ingilizcesi jargon olarak çevrilebilecek bu özel dili kullanmamaya gayret edilmesini öneriyorsa da (Bölüm 28) makaleyi tenkid edecek olan hakem, en yayg›n flekilde kullan›lan dilden hareketle kulüp d›fl› makaleleri genellikle daha ince bir süzgeçten geçirir! Ancak gerçekten “kulübün” üyesi olmadan ve kullan›lan dili anlamadan, gösterifl mahiyetinde, birkaç terimini veya söylem parçac›klar›n› kullanmaya kalkmak, yazar›n cehâleti hakk›nda en sa¤lam ipuçlar›n› oluflturaca¤› için, asl›nda bulgular› iyi olan bir makaleye bafltan kötü gözle bak›lmas›na neden olabilir. Yazar›n ve/veya yay›n yönetmeninin bilime bak›fl› bazan makelenin en ince detaylar›n› dahî etkiler. Örne¤in sürekli üçüncü tekil flahs› kullanan yazar, (“bu makalenin yazar› flunu flunu düflünmektedir” veya “flu flu düflünülmektedir” fleklinde), âdiyattan olan matematik yöntemlerinin veya yayg›n bilinen aksiyomlar›n takdimi gibi haller d›fl›nda, genellikle bilerek veya bilmeden bilimde gözlemciyi tamamen aradan ç›kararak nesnelli¤e ulafl›labilece¤ini zanneden demode Baconvâri bir ampirisizmin etkisindedir. Bu ifâde tarz›n›n kökenini bilmek ve bazan bir makaledeki orjinalli¤i örtebilece¤inin bilincinde olmak, baz› dergilerde genel ve kat› bir yaz›m politikas› haline gelmifl olan “üçüncü flah›s” kullan›m›nda ›srar edecek yay›n yönetmenine direnebilmenin tek yoludur. Bilimsel makale yaz›m›ndaki uluslararas› garipliklerin en yayg›n› olan “üçüncü flah›sta yazman›n” nereden türedi¤i bilinmedi¤i takdirde (ki elinizde tuttu¤unuz eserin yazar› Robert A. Day’in de bunu bilmedi¤i görülüyor), ya yazar yay›n yönetmenine yetki vererek ifâdenin de¤iflmesine ve bu flekilde orjinalli¤inin kayb›na (bilmeden) raz› olur veya yay›n yönetmeni ile d›fltan bak›ld›¤›nda inatlaflma olarak yorumlanabilecek bir tats›zl›k yaflan›r. Bu küçük örnek, bilimsel makale yaz›m›nda kullan›lan ifâde tarzlar›n›n bile yer yer derin tarihsel ve felsefi kökleri oldu¤unu, bunlar› kullanmak istemeyen bir yazar›n bunlar› bilmesi gerekti¤ini gösterir. Makale yazmak, bilimsel bir tebli¤ vermek, bir bilimsel poster haz›rlamak türünden ilk bak›flta tekni¤i pek basit görünen ifller, detayl› bir flekilde düflünüldüklerinde elinizdeki kitapta çok aç›k bir flekilde gösterildi¤i gibi say›s› çok kabar›k ufak detaylardan olufltuklar› görülür. Tecrübesiz bilimci, bu detaylar› genellikle ac› yoldan, pek kolay zannetti¤i ve önemsemedi¤i detaylar taraf›ndan ilk denemesi sabote edilince ö¤renir. Elinizdeki kitab›n belki de en faydal› yan›, makale yazmak, tebli¤ vermek, poster haz›rlamak gibi ifllere kalk›flan bir bilimciye detayl› bir k›lavuz olmas›ndad›r.

Burada bir makale nas›l yaz›l›r›n veya bir tebli¤ nas›l haz›rlan›r›n reçetesini vermek niyetinde de¤ilim. Elinizde tuttu¤unuz eser bu görevi yerine getirmek için yaz›lm›flt›r. Ancak yukar›daki paragraflarda söylediklerim, makale yazman›n belli bir “terbiye” ve “görgü” gerektirdi¤ini; bu terbiyeyi almadan, onun gerektirdi¤i e¤itimden geçmeden, herhangi bir araflt›r›c›n›n bilimsel makale kaleme almas›n›n zor oldu¤unu vurgulamak içindir. Makaleyi IV yazarken bilinmesi gerekenler, genel bir mant›k silsilesi içinde bilgi takdim kal›b›na ilâveten, uluslararas› bilim câmiâs› taraf›ndan oluflturulmufl, pek ço¤u yaz›lmam›fl, al›flkanl›k ve kurallardan oluflur. Bu, Thomas Kuhn’un “disiplinin matrisi1 ” dedi¤i dokunun bir parças›d›r ve genellikle bir bilimsel paradigma (bunu nas›l tan›mlarsan›z tan›mlay›n) çevresinde kümelenmifl olan bilimcileri birbirine ba¤layan ba¤lardan birini teflkil eder. Bu paradigma çevçevesinde yay›n yapmak da, o paradigmay› devirmek için yay›n yapmak da, bahis konusu disiplinin matrisinin elemanlar›n›n bilinmesini, hattâ bunlar›n baz›lar›nda meleke sâhibi olunmas›n› gerektirir. Türkiye bilimcilerinin en büyük s›k›nt›s› herfleyden önce bu disiplin matrisi ve ortak tarihsel / felsefî / bilimsel de¤erler kümesi içine dahil olamamakt›r. Özellikle uluslararas› bilim diline yabanc›l›k, sonra uluslararas› bilim toplulu¤una uzakl›k, yerli geleneklerimizin hiçbirinin nesnel ve elefltirel, ak›lc› bilimsel düflünceye bizi haz›rlamam›fl olmas›, makale yazman›n gerektirdi¤i bilgi ve disipline ulaflmam›z› zorlaflt›rmaktad›r. ‹flin tabiî ki en fecîsi, pek az›m›z›n bu derin cehâletimizin fark›nda olmas›d›r. Hatta doktoras›n› bile yurt d›fl›nda yap›p geri dönmüfl pek çok bilimcimizin uluslararas› dergilere gönderdi¤i makalelerin hakemli¤ini yaparken bilimsel makale yazma becerisinin aram›zda ne derece nâdirattan oldu¤unu görüp halâ ve s›k s›k hayret ve üzüntüye bo¤ulurum. Bunun neden böyle oldu¤unu düflünüp araflt›r›rken, Türkiye’nin flu anda en önde gelen bilimcilerinden biri bana kendisinin hocas›n›n neslinden gözde bir hocan›n yazd›¤› “bilimsel” bir makaleyi gösterdi. O makalede flu cümleyi hiç unutmuyorum “bizim mühendis Metin, böyle bir köprünün detayl› hesaplar›n› yapm›flt›”. Ne “bizim mühendisin” kim oldu¤unun ne de yap›ld›¤› söylenilen hesaplar›n nerede bulunabilece¤inin en küçük bir iflaretini dahî içermeyen bu komik cümle, maalesef çok yak›n›m›zdaki bir dönemin bilimsel yaz› disiplini anlay›fl›n› pek fecî bir flekilde yüzümüze vurmaktad›r. Pek çok iflte oldu¤u gibi, bilimsel makale yazma konusunda da bir e¤itimin gerekli oldu¤unun pek az›m›z fark›nday›z. Bu nedenle ciddî dergilerden makalesi reddedilen baz› Türk bilimcileri, “zaten bizim yaz›lar›m›z› basmazlar”, “can›m d›flar›da da bu ifller dost ahbap iflidir”, “bast›r paray› bak nas›l bas›yorlar” gibi gülünç, gülünç oldu¤u kadar da bunlar› söyleyenin dünyadan ne derece kopuk, ne derece zavall› bir birey oldu¤unu dolay›s›yla Türk bilim câmiâs›n›n kalitesine ne fecî etkiler yapt›¤›n› gösteren z›rval›klar› ifâde edebilmektedir.

Bu kitab›n asl›nda konusu d›fl›nda olan, fakat yaratmak istedi¤i etkiyi derinden etkileyen bir baflka husus da, bilimciler aras›ndaki yayg›n bilgi ve görgü eksikli¤inin, yer yer aynen, yer yer de dozu artm›fl bir flekilde Türkiye’yi idare edenlerin hemen tamam›n› karakterize etmesidir. Türkiye’den s›k s›k yurt d›fl›na bilimsel toplant› izlemeye gönderilmeyen, kütüphaneleri dergi görmeyen bilimciler, TÜB‹TAK’›n verdi¤i teflviklerle yetinmek zorunda kalmaktad›rlar. En üst düzeyi ABD dolar›n› aflmayan bu mütevâz› teflvik zaten paras›zl›ktan beli bükük Türk bilimcisine hafif bir nefes ald›rmaktan çok uzakt›r. Ancak TÜB‹TAK’tan fedakârca yapt›¤› bu yard›mdan fazlas› zaten beklenmez. Genç Türkiye Bilimler Akademisi’nin üyelerine yapt›¤› araflt›rma yard›m› ise sorumsuz ve bilgisiz hükümetlerin marifeti sonucu ayl›k ABD dolar gibi komik bir rakama inmifltir. V 1 Kuhn, T.S., , Second thoughts on paradigms: The Essential Tension’da, s. 3(17, dipnot I6 (the University of Chicago Press, Chicago and London). Demografik bask›y› oy korkusu gözlüklerinden görüp ak›ls›z bir eflitlik olu¤undan ak›tarak çözümü say›lar› artan ancak niteliklerinin b›rak›n uluslararas› düzeyde olmay›, üniversite kavram›na bir hakaret haline gelmifl oldu¤u “üniversiteler” kurmakta arayan politikac›larla; kiflisel ç›karlar›n› ö¤retim üyeli¤i standartlar›n›n art›k tan›namaz düzeye indirilmesinde görmekte olan üniversite mensuplar›n›n ortak çabalar› sonucu kökten iflas etmifl olan Türk yüksek ö¤retimi ve araflt›rma gücü halk›n gözünde de tüm sayg›nl›¤›n› yitirmifltir. Bu durumda Türk araflt›r›c›s›na kim hangi dayana¤a yaslanarak destek verebilecek, onun görgüsünün artmas›na yard›m edebilecektir? ‹flte bu noktada yaln›z ve yaln›z ac›mas›z seçkinci bir yöntem, görgülü, bilgili elinizde tuttu¤unuz bu kitab›n hakk›n› vererek yararlanabilecek bilimcileri ortaya ç›karabilir. Elinizdeki eser, kanaatimce Türk bilimcilerin uluslararas› bilimsel iletiflim tekni¤i konusundaki e¤itimine bugüne kadar yap›lm›fl en önemli katk›d›r. Kitab›n ‹ngilizce, daha do¤rusu Amerikanca bilimsel makale yazmak için bir k›lavuz oldu¤u, elinizdeki eserin de bir uyarlama de¤il, bir tercüme oldu¤unu gözden uzak tutmay›n›z. Yani bu kitab› kullanabilmek için ‹ngilizce bilmek gerekmektedir, öyle mi (kitab›n içine serpifltirilmifl, ‹ngilizce’nin kullan›m›na örnek oluflturan ve dolay›s›yla tercüme edilmemifl cümleler insana bunu düflündürebilir)? Burada okuyucu flu soruyu sorabilir: “‹ngilizce bilsem, ne diye bir tercümeyi okuyay›m? Gider orijinalini al›r›m”. Bu soruya verilecek cevap çok yönlüdür: Herfleyden evvel, ‹ngilizce bilmeyen bir bilimci de, ‹ngilizce bilen fakat bilim âleminin d›fl›nda bir dostun yard›m›yla ‹ngilizce bir makale haz›rlayabilir.

Bu kitap, böyle bir ortakl›kta, ortaklar›n ayn› dili konuflmas›n› sa¤lar ve her ikisine de yol gösterir. Sonra, ‹ngilizce’yi rahat okuyamad›¤› halde büyük bir çabayla ‹ngilizce yazan (ve yay›mlatan ve g›pta edilecek uluslararas› at›flar alan!) sayg›n Türk bilimciler tan›r›m. Bu kiflilere de elinizdeki kitap yard›mc› olacakt›r. Nihayet, ‹ngilizce bilmeyen ö¤renci, günün birinde ‹ngilizce ö¤renece¤ini ve bilimsel makale üretece¤ini düflünerek bu kitab›n temel al›nd›¤› bir lisans dersi görerek, görgüsünü art›racakt›r. Hattâ, fakülte bölümlerinde poster, slayt gibi görsel malzeme yap›m›na yard›mc› olan teknisyenler dahî bu eserin tercümesinden bir taneyi kitapl›klar›nda bulundurmay› faydal› bulacaklard›r. Bilhassa yaz› yazma e¤itimi gelene¤inin orta ö¤retimde Avrupa’dakine nazaran daha zay›f oldu¤u Amerika Birleflik Devletleri’nde buna benzer pek çok eserler yay›nlanm›flt›r. Genelde bir yaz›l› belge oluflturma konusundan (ör. The Chicago Manual of Style, bask›s› ), dar bir disiplinde makale ve rapor yazmaya kadar (ör. y›l›nda Amerikan Jeoloji Enstitüsü taraf›ndan yay›nlanan küçük Geowriting veya Birleflik Devletler Jeoloji Servisi’nin belirli aral›klarla yenibask›lar›n› yay›nlad›¤› Suggestions to Authors of the Reports of the United States Geological Survey) genifl bir yelpazeye yay›lan bu k›lavuzlar, günümüzün en geliflmifl bilimsel iletiflim a¤›n›n göbe¤inde bulunan bir ülkede bile, bilimsel yay›n yapman›n ciddiyetle ö¤renilmesi gereken bir ifl oldu¤unun ne kadar yayg›n olarak bilindi¤inin bir göstergesidir. Bütün bunlara ra¤men Amerika, yaz› yazma becerisinde, genelde okuma al›flkanl›¤›n›n Avrupa’daki kadar yayg›n olmamas›ndan ötürü, Avrupa’n›n gerisindedir. Robert A. Day’in ‹ngilizce kullan›m› hakk›nda verdi¤i ve Amerikanca tahrir kitaplar›nda standartlaflm›fl olan baz› tavsiyeleri gereksiz, hattâ hatâl› bulmama ra¤men, bunlar›n genelde pek faydal› bir eserde gözard› edilebilecek detaylar oldu¤unun da bilincindeyim, zira Avrupa kadar güzel yazamayan Amerika, Avrupa’dan çok daha fazla ve çok daha içerik zengin bilimsel makale üretebilmektedir! Ümid ederim ki, Say›n Prof. Dr. Gülay Aflkar Altay’›n kendi VI bilimsel çal›flma zamanlar›ndan fedakârl›k ederek güzel bir Türkçe ve ak›c› uslûpla dilimize kazand›rd›¤›, asl›nda tercümesi fevkalâde zor olan bu önemli kitap her bilimcimizin kiflisel kitapl›¤›n›n bir köflesinde kendisine bir yer edinsin, üniversitelerimizde bu kitab› temel alan bir ders, seçmeli de olsa bulunsun, üniversitelerimizin, bilimsel yay›n yapma durumunda olan kamu kurulufllar›m›z›n kütüphaneleri bu eserden mümkün oldu¤u kadar bol miktarda bulundurarak bunu baflvuru kitab› olarak okuyucular›n›n kullan›m›na sunsunlar ve her bilimsel disiplin kendi dal›nda uygar âlemde bu konuda yaz›lm›fl olan broflür ve kitaplar› edinerek onlar› da Türkçemize kazand›rman›n yollar›n› bulsun.

Unutmayal›m, yazma yetene¤imiz ve terbiyemiz, yazd›kça geliflecektir. Yaln›z bu önsözü flunu vurgulamadan bitiremeyece¤im: Her bilimsel makale, her tür bilimsel yaz›, bir bilginin düflünce ile yo¤urularak oluflturdu¤u hamurun kal›planm›fl fleklidir. O hamur olmadan, yaln›zca kal›b›n herhangi bir ürün ortaya ç›karmayaca¤› aç›k gerçe¤ini, ayân›n beyân› olsa dahî burada tekrar etme¤i bir görev bilirim.

SORUN BİLDİR Eğer kitabın linki içerisinde kitap çıkmıyor ise lütfen kitabı sorun bildir butonundan ekibimize bildiriniz.

Information! Sign up, make a remarkable comment(Minimum characters), download books without waiting 24 hours a day freely! Your comment will be published after the approval of the administrator, please comment on a book you read earlier.

1 (BİLİMSEL) MAKALE NASIL YAZILIR? Prof. Dr. S. Oktay ARSLAN

2 SUNUMUN İÇERİĞİ Bu sunum, Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır? (ROBERT A. DAY, Çeviren Gülay Aşkar Altay, Tübitak Yayınları) isimli kitaptan hazırlandı. Ayrıca sunum sırasında kendi mesleki deneyimlerimden bahisler ve misaller geçecektir. Bilindiği üzere, üç ana bilimsel camia vardır (Sosyal bilimler, Fen bilimleri ve Sağlık bilimleri) Şimdiki sunumda geçen makale kavramı, daha ziyade sağlık bilimleri alanındaki makaleler içindir.

3 (BİLİMSEL) MAKALE NEDİR? Bir meramı veya havadisi bir başkasına aktarmak, ilk bakışta ç ok basit ve özel bir eğitim gerektirmeden yapılabilecek bir iş gibi gözükür (!?). Bir öğretmen olarak, öğrencinin imtihanda yazdığı bazı cümle ve kelimelerden, sorunun cevabını belki bilebileceğini, ancak bunu yazdıklarından çıkarmanın mümkün olmadığını tesbit edebilirsiniz. Bilimsel makale, özgün araştırma sonu çlarını tanımlayan, belli bir düzende yazılmış ve basılmış rapordur. Meslektaşlara (1) gözlemleri değerlendirme (2) deneyleri tekrarlama (3) entelektüel işlemleri değerlendirme imkanı verecek, yeterli bilgi iç eren ilk açıklama olmalıdır. Dahası, kalıcı, kısıtlama olmaksızın bilimsel topluluğa açık ve tanınmış ikincil servislerin düzenli taraması iç in hazır olmalıdır (Biological Abstracts, Index Medicus, Excerpta Medica, Bibliography of Agriculture). Kongre bildirileri ve özetleri, tezler, vaka raporları, mektuplar vs makale değildir.

4 Türkiyede eğitim düzeni öğrencilerin analitik düşünme yeteneğini kazandırmadığı gibi, bir ilerki basamakta düşündüğünü yazmakta acizliğini de doğurmaktadır. Çoğu bilim adamı adayı doktorasını bitirdiği halde bile makale yazma becerisini kazanamamış olabilmektedir. Her yazar kendi meslektaşlarına hitab eder. İmla kurallarına bağlılık ve dilin akışı edebilikten uzak kalmak kaydıyla son derece önemlidir. Cümleler arasında zaman uyumu olması gerekir. Nasıl edebiyatta (roman, hikaye, siyasi makale, fıkra vb) yazım örnekleri varsa, özel olarak bilimsel makalenin de bir yazım dili vardır. Alışık olduğumuz ve sürekli makalelerde göregeldiğimiz ifade dizileri vardır. Vereceği son mesajdan makalenin hiçbir yerinde ayrılmaz, hep sözü oraya yönlendirir. Konuyu dağıtmamak esastır. Yeni bir söz söylemek durumundadır. Ya da var olan söze farklı yorum ve açılım getirmek zorundadır. Türkiye ve bazen dünyada bilim adamının ölçüsü yazdığı makalelerle değerlendirilir. Bu ne derece doğrudur?

5 Makale (Orijinal Araştırma) Derleme? Vaka takdimi? Editöre mektup? Poster? Kongre bildirisi? Dergi? Editör? Hakem? Düzeltmeler? SCI, AHCI? Atıf? Patent? MD?, PhD?

6 MAKALE DÜZENİ NASILDIR? Başlık Yazarların isimleri ve görev yerleri Özet (Giriş, yöntem, bulgular, sonuçlar) Anahtar kelimeler Kısaltmalar I. Giriş II. Gereç ve Yöntem III. Bulgular IV. Tartışma V. Kaynaklar

7 BİLİMSEL BİR MAKALE NE KADAR SÜREDE VAR OLUR? Araştırmanın projesinin hazırlanması (3 ay-2 yıl) Proje fikrinin ve oluşması Projenin yazımı Projenin parasal ve diğer maddi desteğinin sağlanması Araştırmanın yapılması (3 ay- 1 yıl) Çalışma gereçlerinin sağlanması ve ortamın şekillendirmesi Çalışmanın yapılması ve bulguların kaydedilmesi İstatistiksel analizlerin yapılması ( ay) Kongre bildirisi Makalenin yazımı ( ay) Basımı için dergi seçimi ve gönderme, düzeltmeler ( ay)

8 YAZIM ÖNCESİ ÇALIŞMALAR I-ÇALIŞMA PROTOKOLÜNÜN YAZIMI Çalışma konusu Literatür Araştırmacılar Araştırmanın danışman(lar)ı Esas araştırma konusu okuyucu için önemli ve ilginç mi? Bu soruya cevap vermek için elinizde yeterli literatür var mı? Araştırma ekibinizi kurdunuz mu? Çalışmanın danışmanı var mı?

9 LİTERATÜR TARAMASI Çalışmak istediğiniz konuda sizden daha önce yapılmış çalışmalara erişilmesi oldukça önemlidir. Benzer çalışmaların varlığı araştırmacının hevesini kırmamalıdır. Eskiden yapılmış çalışmaların metodolojik hataları ve konunun gündemden düşmüş olması aksine sizi aynı konuda daha iyi bir çalışma yapmaya yöneltmelidir. Ancak tüm bunların saptanması için geniş bir literatür taraması vazgeçilmez bir unsurdur. Diğer yandan herhangi bir tarama ile elde edilen bilgilerle bir makalenin metodolojik zaaflarının saptanamayacağı unutulmamalı ve makalenin kendisine ulaşmadan sadece internet arama motorlarında tarama ile elde edilen özetlerle o makale hakkında herhangi bir yorum yapılamıyacağı unutulmamalıdır.

10 METODOLOJİ 1 Problemin tanımı: Çalışmanın ana amacının belirlenmesi. Hipotezin tanımı Çalışma düzeni: Çalışmanın amacı ve hipotezine en uygun çalışma düzeni bulunmalıdır. Çalışma örneği (evren, hastalar, v.b.) Araştırmanın amacına cevap verecek büyüklükte, Araştırmanın amacına uygun, Evreni temsil edebilen, Tercihen birçok merkezden seçilmiş olmalıdır. Müdahele Randomize, Plasebo-kontrollü, Doz-cevap ilişkisinin ortaya konabileceği, Kör (hasta, klinisyen ve hatta istatistik analizi yapan kişinin müdahale türünden bilgisinin olmadığı) olmalıdır.

11 METODOLOJİ 2 Ölçüm İyi tanımlanmış, Özgün, Tarafsız, Bağımsız bir gözlemci tarafından ölçülebilen, Tercihen prospektif olarak ölçülmüş, İyi hazırlanmış ve karıştırıcı faktörleri de dikkate alan geniş bir veri tabanı içinde değerlendirilmelidir. Çalışmaların reddedilmesinin en önemli sebebi metodolojik hatalardır.

12 II-VERİLERİN TOPLANMASI VE İSTATİSTİK ANALİZ İyi bir anket/araştırma formu iyi veri toplanmasının garantisidir. Veri toplama Düzenli ve gelişmiş bir veri formu hazırlanması Soruların açık uçlu ve yansız olması Cevap oranlarının arttırılması Gözlemciler arası (inter-observer) ve gözlemci içi (intraobserver) güvenilirlik (reliability) analizi Geçerlilik (validity) analizi Standart referanslar ile teşhis ve prosedürlerin kodlanması Denek büyüklüğü ve güç (sample size ve power) hesaplamaları Randomizasyon/Körleme/Gizlilik

13 Hedef (end point/outcome) ölçümü Analiz birimlerinin seçilmesi Karıştırıcı (confounding) faktörlerin kestirimi, ve buna göre ayarlamalar Değişkenlerin sınıflaması, bağımsız ve bağımlı değişkenlerin tanımı Değişkenlerin mümkün olduğunca ölçülebilir olmasının sağlanması Verinin tipine göre (numerik, nominal, ordinal) uygun istatistik yöntemler Hata Bias: Çalışılan örneğin temsil edilebilirliğini azaltır

14 Seçilme (selection): Çalışmaya alınanlar ile alınmayanların aynı özellikte olmamasına bağlı bias Cevap (response): Çalışma anketine cevap verenler ile vermeyenlerin aynı özellikte olmamasına bağlı bias Bilgi (information): Risk faktörü olanların daha dikkatli takip edilmesine bağlı bias Hatırlama (recall): Maruziyet (exposure) öyküsünün hatırlanmasındaki farka bağlı bias Karıştırıcı (confounding): Karıştırıcı faktörün varlığına bağlı bias Aşınma (attrition): Çalışmadan ayrılanlar ile çalışmayı tamamlayanların aynı özelliklerde olmamasına bağlı bias Berkson&#;s: Hastaneye yatırılanlar ile toplumun geneli arasındaki farklardan kaynaklanan bias

15 Diğer bias tipleri: Örnekleme Çalışmaya alınma Veri toplanması Basım (pozitif sonuçların, negatif sonuçlara göre basıma daha fazla kabul edilmesi) Hakem (tanınmayan yazar ve tanınmayan ülkeden gelen yazıların yayınlanma şansının daha düşük oluşu) Destekleyici (sponsor) Tanınmayan/bilinmeyen

16 III-YAZIM Yazının Şekillenmesi Araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve sonlandırılması aşamalarına katkıda bulunan araştırmacılar, araştırmanın sonunda doğal olarak makalenin yazarı olmaya hak kazanırlar. Araştırma ile doğrudan ilgisi ve/veya sorumluluğu olmayan kişiler makaleye yazar olarak yazılmamalıdır. Bazı yazılarda çalışmaya alınan hasta sayısından daha fazla sayıda yazar olmakta ve bu da yazının güvenilirliğini azaltmaktadır. Araştırmanın bitimini takiben, yazarların makaledeki isim hakkı ve sırası, tüm yazarların görüşünün ve onayının alındığı bir toplantıda belirlenmelidir. Makaleye konulacak yazar isimleri ve sıralarının önceden belirlenmesinin ve kesinleştirilmesinin önemi büyüktür. Yazının kabul edilmesi sonrasında, yazıdan yazar ismi çıkarma, ilk halinde yer almayan bir yazar ismi ekleme ve/veya isim sırası üzerinde değişiklik şansınız yoktur. Bu konudaki ısrarcı tutum, isteğinizin kabul edilmemesinin yanında, editörün etik açıdan sorumluluk altına girmeyerek yazınızı geri iade etme tehlikesini de beraberinde getirebilir. Yazının her bölümü (Başlık sayfası / Özet / Giriş / Materyel-Metod / Sonuçlar / Tartışma /Kaynaklar v.b.) ayrı sayfada başlamalıdır.

17 Yazı kısa yazılmalıdır Giriş/Tartışma bölümleri gerektiğinden uzun yazılmaya, Materyel-Metod, Sonuç bölümleri de gerektiğinden kısa yazılmaya meyillidir. Bundan kaçınılmalıdır. Bunun önlenmesi ve standardizasyon sağlanması amacıyla, belli başlı dergiler yollanan makaleler için kelime sayısını kısıtlamaktadır (ör: NEJM <, BMJ <). Yazıyı gereğinden uzun tutmanın bir tehlikesi de bazı dergilerde basım sınırının üzerindeki her sayfa için alınan fazla sayfa ücretidir.

18 Üst mektup (Cover letter) Telif hakkı devir formu (Copyright transfer form) Başlık sayfası (Title page) Özet-Anahtar kelimeler (Abstract-Key words) Yazı (Text) Giriş (Introduction) Materyel-Metod (Material and Method) Sonuçlar (Results) Tartışma-Çıkarımlar (Discussion-Conclusions) Bilgilendirme (Acknowledgement) Kaynaklar (References) Tablolar (Tables) Şekil başlıkları (Figure legends) Şekiller (Figures)

19 BAŞLIK Basit, kısa, ilginç olmalıdır kelimeyi geçmemelidir. Göz alıcı olmalıdır. Gramer olarak doğru olmalıdır. Hedef derginin okuyucusuna doğru hitap etmelidir. Buyurucu olmamalıdır. Çalışma amacı ile uyumlu olmalıdır. Çalışma düzenine işaret etmelidir. Makalenin konusunu (sonuçlarını değil) yansıtmalıdır. Genelde kabul görmeyen kısaltma içermemelidir.

20 ÖZET Çoğu kişi bir makalenin önce (veya sadece) özetini okur. İyi bir özet, özgün, makaleyi temsil eden ve hedef dergi için uygun bir şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Birinci cümlede problemin tanımı yapılır. Amaçlar yeterince ve basitçe tanımlanır. Sonra çalışmanın nasıl yürütüldüğü ve son olarak da önemli sonuçlar ve en önemli olarak da çıkarımlar tanımlanır. Hedef derginin kurallarına uygun olarak "Structured" (Background / Aim / Methods / Results / Discussion / Conclusion, alt başlıklarından oluşan) veya "Unstructured" (alt başlıksız) olabilir. Kısa olmalıdır: < kelime (Structured), < kelime (Unstructured). Özette makale içinde kullanılan cümleleri aynen kullanmaktan kaçınmalıdır. Özetin içine kısaltma, referans, şekil, tablo ve sitasyon konulmamalıdır. Sonuna İndeks Medikus&#;un Medical Subject Headings (MESH) başlığı altında yer alan adet anahtar kelime (key words) eklenmelidir.

21 GİRİŞ İyi bir araştırma makalesinin giriş bölümü, hakemi uyandırmayı hedefleyen "gökgürültüsü" şiddetinde olmalıdır (çoğu hakemin yazınızı en uygunsuz saatte, bir iş gününün sonunda, canı sıkkın, ön yargılı ve hatta uykulu olarak okuduğunu unutmayın). Tarz olarak hayalperest, duygusal ve heyecanlı olunmalı ancak abartılı ve taklitçi olunmamalıdır. İlk cümle çok önemlidir. Okuyucuyu kavramalıdır. Önce, makalenin işaret edeceği problemin tanımına genel ama kısa bir yaklaşım yapılmalıdır. Sonraki cümlelerde problemi ele almaya yardımcı olacak daha önceki çalışmalar tanımlanmalıdır.

22 MATERYEL VE METOD Materyel ve Metod, yazılması en kolay bölümdür, çünkü araştırma protokolü kapsamında, çalışma süresince ne yapıldıysa o yazılacaktır. Ancak ilginçtir ki, bir yazının reddinin en önemli sebebi de zayıf ve/veya yetersiz bir Material ve Metod bölümüdür.

23 ALT BAŞLIKLAR Çalışma türü: Retrospektif-Prospektif, Değişkenlerin tanımlanması, Veri toplanması, Çalışma yeri ayrıntılı olarak verilmelidir. Çalışmaya alınma kriterleri (Eligibility): Hasta kaynağı, Çalışmaya alınma ve çalışma dışı bırakılma kriterleri (inclusion-exclusion criteria), Çalışmanın başlama ve bitiş tarihi detaylı olarak yazılmalıdır. Randomizasyon ve Körleme (Randomization & Blinding): Randomizasyon ve körleme uygulandıysa detaylı açıklama yapılmalı, bilgilendirilmiş olurun (informed consent) alınıp alınmadığı belirtilmelidir. Müdahele ve Uyum: İlaç-müdahalenin detayları, ilaç üretici firmanın detayları, klinik testlerin detayları verilmelidir. Hedeflerin tanımı ve değerlendirilme yöntemleri açıkça yazılmalıdır. Denek büyüklüğü ve Güç (sample size ve power) hesaplamaları açıkça belirtilmelidir. İstatistik analiz: Uygun analiz kullanılmalı, bias&#;dan kaçınılmalı, tüm istatistik yöntemler açıkça yazılmalı, yeterince detaylı ancak uzun olmadan, tekrarlanabilen (reproducible) ayrıntılar verilmelidir.

24 BULGULAR Birinci cümlede "çalışmaya alınma kriterlerine" uyan ve çalışmaya alınan hasta sayısı hakkında bilgi verilmelidir. Çalışma dışı kalan hastaların sayısı ve nedenleri verilmelidir. Çalışmaya alınan hastaların müdahele öncesi demografik (yaş, cins, v.b.) ve klinik (boy, kilo, BMI v.b.) özellikleri bir tabloda verilmelidir. Bulguların heyecanı olmalı, düz ve sıkıcı olmamalıdır. Okuma kolaylığı açısından Sonuç bölümü alt başlıkları içermelidir. Sonuçların verilme yeri Sonuç bölümüdür. Sonuçlarda bahsedilmeyen bir bulgu kesinlikle Tartışma da veya Özette verilmemelidir. Önemli bulgular yazıya, sıkıcı ve yığın rakamlar, detaylar tabloya konmalıdır. Basit, kolay okunabilen Tablo-Şekil kullanımı önemlidir.

25 BULGULAR 2 Rakam yığınları, tablolarda, ve ustaca düzenlenmiş, şık, anlaşılması kolay grafiklerde verilmelidir. Odds oranı ve rölatif risk oranı ile %95 güven aralığı (95% confidence interval) verilmelidir. Ortalama ile standart deviasyon (SD) veya ortalamanın standart hatası (SEM), ortanca ile range ve/veya çeyrekler arası aralık (IQR) belirtilmelidir. Eğer sadece dağılımı belirtilen sayı verilecekse rakamın yanında yüzde değeri de [ n(%)] verilmelidir. P değerlerinin mutlak değerleri verilmelidir (ör: p=), p< ifadesini kullanmaktan kaçınılmalıdır. Eğer p değeri &#;den küçük ise p< olarak yazılabilir. Kişi tanımlamaları diplomatik olmalıdır (ör: diabetics patients with diabetes). Sayısal ifadelerde virgülden sonra yazılacak anlamlı rakam sayısı belirlenmeli (1, 2 veya 3) ve tüm yazı boyunca aynı olmasına dikkat edilmelidir (ör: , veya ).

26 TABLOLAR Hakemler sıklıkla ilk olarak Tablo ve Şekillere bakarlar. Yüksek kaliteli bir tablo yazının yayınlanma şansını arttırır. Tablolar sayılarla dolu ve karışık olmamalı, basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Yazı içinde ve Tablodaki veriler birbirini tekrarlamamalıdır. Tablo açıklamaları uygun olmalıdır Bağımlı değişkenler sütunlarda, bağımsız değişkenler satırlarda yer almalıdır. Her değişken için birim tanımlanmış olmalıdır. Değerler±SD (veya SEM), range veya %95 güven aralığı ile ifade edilmiş olmalıdır. Değerlerin yuvarlanması (anlamlı rakam) uygun yapılmış olmalıdır. Kesin p değerlerini içermelidir.

27 TABLOLAR 2 Tabloda kısaltma kullanmakdan kaçınılmalı, eğer muhakkak kullanılması gerekiyorsa dipnotta belirtilmelidir. Dipnotlara işaretler belirli sırada konulmalıdır: *,,,,,, **,,,,, Stili, hedef dergi formatına uygun olmalıdır. Çift aralıklı olmalıdır. Vertikal çizgi olmamalıdır.

28 ŞEKİL-GRAFİK Çoğu okuyucu, sayfalarca yazı yerine öncelikle ve sadece Şekillere bakmayı tercih eder. Şekiller de, Tablo&#;da olduğu gibi yazının içinde verilmemiş bilgiyi göstermelidir. Hangi tip veriye hangi grafiğin uygun olacağının seçilmesi kritiktir. Sanatçı titizliği gerektirir. Birçok çeşitli şekil vardır: Grafik, Diagram, Akış şeması, Fotoğraf, Radyolojik görüntü, Mikrografi, Anatomik çizimler, Aile ağacı v.b. Grafik çizimler: Bar, Pie, Çizgi, Scatterplot, Histogram. Multivariate analizler için 2 boyutlu bar grafik, Etkileşim grafiği için 3 boyutlu etkileşim grafiği. Akış şeması (flow-chart) çalışmanın yürütülmesini anlaşılır kılmak için yapılır. Dağılım (scatter) grafiği iki sürekli değişkenin ilişkisini gösterir.

29 ŞEKİL-GRAFİK 2 Histogram tek bir değişkenin dağılımını gösterir X axis&#;de bağımsız, Y axis&#;de bağımlı değişken olmalıdır. Kesin p değerleri verilmelidir. Her alt grubun içindeki denek sayısı gösterilmelidir. Kolay okunabilir olması için çizgiler kalın ve yazılar büyük puntoda olmalıdır. Aks etiketi (axis label) anlaşılması kolay olmalıdır. Şekil başlığı (figure legend) ayrıntılı, kolay anlaşılabilir olmalıdır. Şekillerin arka sayfasına üst tarafı işaret eden "- Top" ifadesi eklenmelidir.

30 TARTIŞMA Giriş/Sonuç/Tartışma&#;da tekrardan kaçınılmalıdır. Çalışmanın ön sonuç mu yoksa kesin sonuç mu olduğu ilk fırsatta belirtilmelidir. Tartışma, yazının yeni bir bulgu sunduğuna dair bir cümle ile başlamalıdır. Kesinlikle sıkıcı tarih dersi ile başlamamalıdır. Tartışma, sonuçların yorumlandığı ve daha önce yayımlanan yayınlar ile karşılaştırıldığı yerdir. Sonuçlarda verilmeyen hiçbir bulgu Tartışmaya konmamalıdır. Hakemin "bu yazıda yeni bir şey yok" demesine izin verilmemelidir. Orijinal olmayan, tahmin edilebilen ve bulgularla desteklenmeyen çıkarımlar, yazının reddedilmesini garanti eder. Daha önceden yayımlanan bulgularla çelişen sonuçlarınız varsa bu çalışmaları aşağılamayın. Unutmayın ki sizin yazınızın hakemi bu çalışmaların yazarları olabilir. Okuyucu ile tartışıyor gibi yazılmalıdır. Hataları ve eksikleri kabul etmeye hazır olunmalı ve mütevazi olmaya özen gösterilmelidir. Bulguların ve yorumların yenilikler içerdiğini ısrarla söylenmelidir. Karıştırıcı (confounding) faktörlerin etkisine dair hakemlerin bu konudaki eleştirileri önceden tahmin edilmeli ve tartışmada bunlar açıklanmalıdır. Bulguların klinik uygulamaya uyarlanabilirliği muhakkak açıklanmalıdır.

31 TARTIŞMA 2 Tartışma gereğinden fazla uzatılmamalıdır. Kelime salatasından kaçılmalıdır. Şüpheli ifadeler içeren bölümler yazıdan çıkarılmalı ve başka bir dosya altında saklanmalıdır. Sonra, bu bölümlerin çıkarılmış olduğu hali bir daha okunurak yazıya son şekli verilmelidir. Spekülasyondan kaçınılmalı, ancak yapılması gerekiyorsa zekice yapılmalıdır. Sonuçlarına alternatif açıklamalar bulunmalıdır (şeytanın avukatlığı yapılmalıdır). Hakemi kandırmaya çalışmamalı, ve gerekirse itirafda bulunulmalı (çalışmanın kısıtlılığı, henüz açık olmayan problemleri işaret eden yorumlar, v.b.) ancak teslim bayrağı da çekilmemelidir. En büyük kozlardan biri daha önce yayınlanmış yazılardaki metodolojik hatalar, eksiklikler ve zaaflardır. Bunlar dikkatle bulunup tartışılmalıdır. İddialı terimlerden kaçılmalıdır. Diplomatik olunmalıdır (ör: "prove" yerine "indicate", "solves the problem" yerine "brings a solution to the problem"). Uzun süreli takip içeren çalışmalarda, takip süresi muhakkak tartışılmalıdır. Kontrol grubu yoksa literatür bilgisi ölçülü ifadelerle kullanılmalıdır. Öngörülmeyen ama bulunan sürpriz sonuçların tartışılması unutulmamalıdır.

32 ÇIKARIMLAR (CONCLUSİONS) İyi bir araştırma makalesi "gökgürültüsü" ile başlayıp "şimşekle" bitmelidir. Böylece, yazının sonunda okuyucunun kafasında ışıklar belirmesi sağlanmalıdır. Çıkarımlar açık, kesin, haddini aşmayan, sonuçlar ile tamamen uyumlu, ve çarpıcı olmalıdır. Ancak unutmayın ki sonuçlar ile desteklenmeyen çıkarımlar, makalenin reddi için en önemli sebeplerinden biridir. Çıkarımların klinik olarak uygulanabilirliği ve kazançları muhakkak vurgulanmalıdır. Hakemin her an "eee nolmuş yani" sorusu ile karşılaşacağınız unutulmamalıdır. Bulduğunuz sonuçların ışığında ileri çalışmaların gerektiği durumlar sebepleri ile anlatılmalıdır. Böylece, hakemin sizin hakkınızda "çalışmanız ile dünyayı kurtardığınızı" düşünmesi engellenmiş olur.

33 KAYNAKLAR Çoğu yazar editörlerin referans bölümüne dikkatle baktığını bilmemektedir. Referansların hedef derginin formatına uygun olarak yazılması gereklidir. Dergiler arası kurallar değişik olabilir. Örneğin bazı dergiler, basılmamış yazıları ve bir dergide yayınlanmamış kongre tebliğ özetlerini kaynak olarak kabul etmemektedir. Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının kesinlikle tutarlı olması gerekir. Aksi durumda hakem ve editör, araştırmanız ve yazınız ile yeteri derece özenli olmadığınızı düşünebilirler. İdeal referans sayısı arasıdır. Çoğu dergi 25&#;in üstünde referansı önermemektedir. Referansların sadece güncel olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin dikkatle yapılması gerekir. Yazının içine referans konulması, derginin stiline göre, (x) veya [ x] veya xxx teklinde olabilir. Çoğu dergi, makale içinde yazar isminden hemen sonra sitasyon konulmasını istemektedir (ör: Johnsonet al (11) have claimed).

34 REFERANS SİSTEMLERİ Üç önemli referans sistemi vardır: Sitasyon sırasına göre (Vancouver): Yazıda geçiş sırasına göre dizilen referans sistemidir. Yazar sırasına göre (Harvard): Kaynakların ilk yazarın soyadına göre alfabetik olarak dizilmesine dayalı sistemdir. Yazının içine yazarın soyadı ve yazının yılı konarak sitasyon yapılır. Alfabe-Numara sistemi: Harvard sistemindeki gibidir, ancak yazının içine yazarın soyadı yerine referans numarası konulur. Dergi isimlerinin İndeks Medikus&#;a uygun şekilde kısaltılması gerekir. Yazı içinde bir yazar ve diğer arkadaşlarının yazılması için ilk yazarın soyadı+et al formatı "et al.", "et al", "et al" gibi yazılabilir. Bazı dergilerde et al. yerine soyadı+"associates/colleagues/coworkers" tercih edilir.

35 REFERANS ÇEŞİTLERİ Dergi makaleleri (Journal articles) Kitap ve Diğer Monograflar (books and other monographs)

36 DERGİ SEÇİMİ Yazınızı, çalışmanızın gücüne uygun, konu ile ilgili ve okuyucuya en uygun dergiye yollamalısınız. Bu alandaki en iyi dergi, yazınızı yollayacağınız en uygun dergi olmayabilir. Okuyucunun ilgisi, Dağıtım sahası ve sayısı, İndeks medikus&#;da yer alıp almadığı, diğer indekslere girip girmediği İmpakt faktör (Dergide çıkan yazılara son 2 sene içinde kaç kez atıfda bulunulduğu/son 2 senede dergide çıkan toplam yazı sayısı), Kabul etme oranı (Dergide basıma kabul edilen yazı sayısı/dergiye gelen tüm yazı sayısı), Basım için geçen süre, Derginin yazarlardan uyulmasını istediği kurallar (Uniform Requirements for Manuscripts submitted to Biomedical Journals), dikkate alınmalıdır.

37 ELEŞTİRİDEN KAÇINMA Tıbbi yazıların tıbbi dergilerde tarafsız hakemler tarafından değerlendirilmesi aşamasına "peer review" adı verilir. Bu bağımsız ve tarafsız eleştiri mekanizması, dergilerde basılmak amacıyla yollanan yazılar arasında rekabet yaratmayı ve kaliteyi arttırmayı hedefleyen bir süreçtir, ve uluslararası tüm dergilerde istisnasız olarak uygulanmaktadır. Hakem olarak, yazının içerdiği araştırma konusunda dünya çapında deneyimli uzman kişiler görevlendirilmekte ve bu kişiler bir yazıyı hem içerik hem de biçim açısından yüksek düzeyde (ve sıklıkla da acımasızca) eleştirebilecek, yetkin ve deneyimli araştırmacılar olmaktadırlar. Bu sebeplerden dolayı, tıbbi araştırma makalesinin yazımı esnasında ve bir dergiye değerlendirmeye gönderme öncesinde belli başlı hakem eleştirilerinin dikkate alınması ve bunlardan kaçınılması yazının kabul edilme olasılığını büyük ölçüde arttıracaktır.

38 HAKEMLERİN YAZILARDA SIKLIKLA EKSİK GÖRDÜKLERİ KONULAR VE ELEŞTİRİLERİ 1 Amaç Orijinal olmaması Bilinenlerin tekrarı olması, yeterli yeni bulgu olmaması Araştırma konusunun önemsiz olması Araştırma konusunun uyumsuz olması Okuyucu için düşük bir ilginin olması Klinik önemi açısından yetersiz olması

39 HAKEM ELEŞTİRİLERİ 2 Düzen Hipotezin olmaması Zayıf çalışma düzeni Yetersiz metodoloji Biaslı veri toplama veya yetersiz örnek sayısı Kontrol grubunun olmaması Karıştırıcı (confounding) faktörlerin gözönüne alınmamış olması İstatistik yöntemlerin yetersiz/hatalı olması Çok yönlü istatistik analiz yerine tek yönlü istatistik analiz yapılmış olması

40 HAKEM ELEŞTİRİLERİ 3 Sonuçların sunumu Yetersiz odaklanma Yetersiz organizasyon Yetersiz yazım Uzun ve kelime salatası tarzında olması Dilbilgisi, yazım ve imla kurallarına uyulmaması

41 HAKEM ELEŞTİRİLERİ 4 Bulguların yorumlanması Desteklenmeyen çıkarımlar Kontrol edilmemiş veri üzerine çıkarımlar Verilerin haddini aşan yorumları Bulguların pratik ile bağdaşmıyor olması Sonuçların alternatif yorumlarının olmaması Yetersiz tartışma Tutarsızlıkların yetersiz tartışılması Önemli bulguların enflasyonu

42 IV-EDİSYON Bir yazının protokol planlaması/istatistik analiz/yazım aşaması bitince apar topar yollanması sıklıkla red ile sonuçlanmaktadır. Edisyon aşaması, yazının makyaj kısmıdır ve yazının kabul edilme şansını büyük ölçüde arttırır. Edisyonun ilk aşaması, yazıyı bir başkasına okutmayı içerir. Bu bir deneme sınavıdır. Yazar kendi kafasındaki gerçeklerle yazdığı yazıyı tekrar okuduğunda yazının içerdiği anlamı değil de kendi fikirlerini algılamaya meyillidir. Unutulmamalıdır ki, bir yazının içindeki çelişkileri ve eksikleri konu ile ilgisi olmayan tarafsız bir kişi daha kolay farkedebilir.

43 EDİSYON 2 Giriş ve Tartışmayı kısaltmaya, Materyel-Metod ve Sonuçları da uzatmayı düşünerek yazı tekrar değerlendirilmelidir. Argo ve jargondan kaçınılmalıdır. Fikirlerinizin en kısa nasıl ifade edilebileceğini bulmak için cümleler üzerinde zaman harcanmalıdır. İngilizce dilbilgisi, yazım ve imla hatalarından kaçınılmalıdır. Bir cümleye tercihen "it" ile başlanılmamalıdır. Bir cümleye rakam ile başlamamaya özen gösterilmelidir. Yazar kendisi sembol yaratmamalı, standard semboller kullanılmalıdır (ör: + (underline "+") yerine ± (Alt ). Kelime sonlarında kesme (hyphenation) kullanılmamalıdır.

44 EDİSYON 2 p değerleri bazen büyük (P), bazen de italik (p)yazılır. Derginin stiline uyulması gerekir. Yazıya en az çift aralık verilmesi gerekir. Sağa yatık yazı biçimi kullanılmamalıdır. Puntosu 10&#;dan küçük yazı karakteri kullanılmamalıdır. Yazıya başlık sayfası hariç sayfa numarası verilmesi unutulmamalıdır. Kaliteli bir baskı ile yazının etkileyiciliği arttırılmalıdır. Üst mektup unutulmamalıdır. Yazının son halinde her nüshada herşeyin eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir (Tablo, Şekil, v.b.). İyi bir yazı stili, yolladığınız derginin editörünü "Bu makaleyi çok uğraşmadan basabilirim" diye düşündürür ve bu da editörün hakem seçiminde ve hakemlerin eleştirilerine karşı size daha iyi niyetli davranacağının garantisidir.

45 V-SON KONTROLLER Yazı yollanmadan önce değişik günlerde ve günün değişik saatlerinde (ör: eşref saatte) birçok kez okunmalıdır. Dilbilgisi, yazım ve imla hataları tekrar gözden geçirilmelidir. Yazar isimleri ve sırası bir kez daha kontrol edilmelidir. Tablo-Şekil sırası, Tablo-Şekil başlık ve altyazıları bir daha gözden geçirilmelidir. Tüm hesaplamalar açık bir zihinle bir daha kontrol edilmelidir. Yazınızda saptanacak bir tek hesap hatası bile hakemlerde güvensizliğe ve yazınızın reddine yol açabilir. Kafalarda soru işareti yaratan cümleleri değiştirmekten korkmamak gerekir. Gerekirse bu bölümleri tamamen çıkartmaktan da çekinilmemelidir. Şüphede olduğunuz fikirler varsa, hakemlere açığınızı yakalatmaktansa bu konulardan hiç bahsetmemeyi tercih etmeniz daha uygun olur. Unutmayın ki "söz gümüşse sükut altındır".