Panslavist Politikası Nedir
) floOpoßCKHÜ KaK pOßOHanajibHHK KpHTHHecKoro H3yneHH5i hctohhhkob ueuiCKofi HCTopmi”, neTepöyprcKHe cjiaßaHCKue h 6ajiKaHCKHe HCcaeaoBaHH», Ko 1/2 , cno. (ss. ). 28 Hasan Demiroglu, s. 29 Hans Kohn, Panslavizm ve Rus Milliyetqiligi (Istanbul: Ilgi Yayinlan, ), s. 30 Hans Kohn, s. International Crimes and History, , Issue: 17 Ali ASKF.R - Mene Sun» (Y/.V.l. ÖiCAN kimlik kazantmmda annc ile ba$layan aktanmlar brreyin denkt ya$amtnda biz ve onlar ayrunt üzerinden, kendmi psikolojik muadai üzerindcn okumasmi saglar. Psikolojik miraslar ötckmin bue yaptiklaridrr. Se»;ümi§ zaferler. travmalar ve magdunyetler de harmanlanan tanh anlatrsr, Balkan cografyast rytn. IM. yüzydda Ruslann kullandtgt Panslavist söylendcr ilc daha da dcnnle$nu$tu. Ba>ka akimlar gibi Panslavizmi de münfcril bir dü^ünce vcya cylem olarak eie alnuk imkänsizdir. Zira belli tarihi dönemler i^igmda gelten sryasi olaylar vc bu olaylarin harekete gcyvncsindc etkdr olan dü^ünceler. farkli mecralarda geli^erek birbirini ctkilcmcklc \c tcpkisel bir biyündc tezahür ederek gcli§mcktcdir. Önceleri dil. küllür ve dü^ünee akunt ijeklindc ortaya yikmi$ Slaxedik özelliklc IM. yüzydm orlalanndan itibaren Rusya’nm Balkan politikasun ctkdcyen öncndi araylardan biri haline gelingt ir. Rusva, Slav merkezli dü>üncc üzerinden harckel ederek Balkanlarda, hem Osmanhlara hem de Avustuvya-Macaristan'Pan- Cermeni/me karsji etkih bir politika yüninnü^Uir.'' Panslavizm'in, Rus di^ politikasinda zaman zaman elkin bir aray olarak kullamldigmi yüzyil boyunca da gürebilmekteyiz. Özelliklc Soguk Sava$ sonrasi Balkanlarda mcydana gelen köklii degi$ikliklerde söz sahibi olmak isteyen Rusya. gerek kamuoyu gerekse siyasi söylem ve davramijlarda hu ideolojiyi belirgm bir $ekilde kullanmaya yali§mi§tir. Panshivi/m ideolojisinin Ortaya C,'ik»>i ve Rusya'da Panslavizm Bulkuitlar ve Slav Kimlii’i Balkan adi yihnda Martin Grünberg tarafindan Rodop Daglarim ifade etmek iizere kullamlmt^ ve akabinde giderek yayginla^maya ba^lami^tir. Todorova. Balkan kavraminin yüzyildan itibaren “engebeli daglar anlamtnda” kullanilmasma kanpn, gezginlerin bu kavratni kullanmadiklarim belirtir. Nitekim yihnda Ahnan cografyact August Zeune Balkan Yanmadasi (Balkanhalbeiland) terimini ilk kez kullanan ki$i olmu^tur Balkan cografyasina häkim gruplara baktigimizda özellikle Slavlar dikkat yekmektedir. Slavlarin ismi ilk kez 6. yiizyila ait Yunanca ve Latince yazilmi$ cografya ve tarih eserlerinde geymektedir. Slavlar, Yunancada Sciabeni, Latinee’de ise Sdaveni 3 Hakki Biiyükba$, “Kimlik. Guy ve Di$ Politika: Yillarinda Rusya’nm Balkan Politikasi Üzerine Bir Analiz,” Akudemik incelemeler Dergisi C'ilt 8(1) (): s. 4 Maria Todorova, Imagining The Balkans (New York: Oxford University Press, ), s, U lu sla r a r a si Su ylar ve T arih, , Sayi: 17 PansUs i/m in C arltW KutyaM'mn vc Sovyetlcr ßirli&i'nin Balkan Politikatari Üzcrindeki ktkisi seafoodplus.info adlandudim^tir.* Slavlarm Hint-Avrupai (ari) inen$eli kavimlerle aym trk men$eine dfdiil oldukhm antropolojik ve dil ara$tinrialan ile ortaya konuhnaktadir Karat. Slavlarm, dil, arkeoloji ve bitki adlarintn anvjttmutsindan v'iknn ncticclerc göre ise vatanlannin "V islül n eh rin den NjjU ivarak P r i p e t h u v z a .u m v e O r ta D n e p r s a h a s im i$gal etm i$ olJtiklarm i“ 78belirtmi$tir. liu noktada Ruslann etnik kökeni de önemlidir. (^ünkii yüzyilda kullamlan Panslavi/m söyleminin tcmeli burada gizlidir. Leon Poliakov, Ruslann kükenlcrinin kutsalligi vc özgünlügü konusundaki iddialannin aslinda Cermenleri taklit ctmekten ötcye gitmeyen bir durum oldugunu one sürmüijtiir.* Ancak Ruslarin kökcniyle ilgili ihtilaf ve tarti$malar bugün de devani ctincktcdir Slavcilik/Panslavizm kavramini eie almadan önce, Ruslar a<;ismdan Ortodoksluk mezhebi ve söylemine göz atmak gerekmektedir. ^ünkü bu iki olgu birbirini beslcmekte ve Rus di$ politikasmin önemli bir araci haline gelmcktedir. Ba$ta dabelirttigim iz gibi kimlik yaratim süreijleri, "biz ve öteki “ arasindaki bagi ve farkhliklan ortaya koyarak di§ politika alaninda devletlerin konumlanm ve etki alanlarim gü^lendirebilmektedir. Bu baglamda yüzyilm sonlannda, Kiev Knezi Vladimir, Rus kimliginin yapi ta^lanmn en önemli unsurlanndan birini olu$turan Ortodoksluk mezhebine resmiyet kazandirmi^tir. Ruslann Hristiyanligi B izans’tan aldiklari 19 m Ortodoks mezhebine mensup olduklan ve Katolik Dünyasi kar^isinda Dogu Hristiyanhgmi temsil ettikleri söylenebilir. Bu baglamda Ortodoksluk, zamanla d ü n y a häkim iyeti fikrinin Rus di§ politikasmda benimsenmesine yol a9 arken, Rus milli kimliginin geli§mesinde de önemli bir role sahip olmu$tur.'° Moskova knezleri, Rus birliginin saglanmasinda Ortodoks Hristiyanhk ekseninde a y m d in , a y m c o g r a f y a v e a y m ta r ih vurgusu yapsalar da, Ruslann milli birliklerini peki§tiren asil dönüm noktasi yilinda Istanbul’un fethi sonrasinda ya$anmi§tir. istanbul’un Osmanlt Devleti 5 Kczban Acar, Rusya: Orta Gag ’dan Sovyet Devrimine (seafoodplus.info§im, ). 6 seafoodplus.info, /Ipoucxoatcdenue u pauwut uemopun ettaean (MocKBa: Hayna, ), s. 4- 5. 7 Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Ba^langi^tan ’y e Kadar (Ankara: Türk Tarih Kurumu, ), s. 3. 8 Leon Poliakov, Ari Miti: Avrupa'da lrk<;i ve Milliyetqi Fikirlerin Tarihi, (Istanbul: Epos Yayinlan, ), s. 9 Bkz: Türkaya Ataöv, “Rus Devleti’nin Kurulu?u,” AÜSBF Dergisi, Gilt XXlll (4) (): ss. 10 Mesut Hakki Ca$in, Rus imparatorluk Stratejisi (Ankara: ASAM Yayinlan, ), s. International Crimes and History, , lssue: 17 Ali ASKER - Merve Suna ÖZEL ÖZCAN C o c u k lu k ya§larmdan Slav kültürü ve Ortodoks inanciyla beslenmi§ Homyakov’un yeti§tigi muhit onun dü§üncelerinin gok geng ya§tan jekilJenmesinde önemli ro l oynami§tir. Ondan önce alayci bir ima ile kullamlan “Slafofü” (Slavseverlik) kavramina c i d d i y e t kazandiran diijünür de Homyakov’un kendisidir Homyakov’a göre Batililar (K a to lik le r ) saf din Hiristiyanhga kendi batil görü§lerini katarak yanli§ yorumlarin ortaya gikmasma neden olmu§lar. Ortodoksluk, ise “sobomost” (toplanma) sayesinde kendi saflignn kommayi ba§armi§tir. Homyakov’a göre Katolik kilisesinin maddecilige kaymi§, Protestan k ilis e sin in is e d in i baglan birbirinden koparmak igin gah§maktadir. Oysa Ortodoks kiiisesi iy ilig in ve dogrulugun yegäne degeridir yÜ2yiI Slavci dü§ünce tarihi Aksakovlar ailesiyle dogrudan ilgilidir. I. Aksakov’un bu aniamda dile getirdigi, “Aksakovlar ailesinin hayatim ögrenmeden Rusya tarihini tarn §ekilde anlamak 9 0 k zor olsa gerek” §eklindeki abartili bir tespit de buna i$aret etmektedir. Her ne kadar soylu unvana sah ip olmasalar da Aksakovlar ailesinin R usya’nin en eski aristokrasi soyundan geldikleri iddia edilmektedir Yazar, tenkitgi, tarihgi, d il b il im c i olarak bilinen Konstantin Aksakov Slavseverler a k im m in önde gelen dü§ünürlerindendir. Bir 9 ok dü§ünür gibi K.A. j Aksakov’un da yeti?tigi aile ortami onun dü§ünce yapisinm, siyasi ve igtimai görü§Ierinin §ekillenmesinde önemli rol oynami§tir. Onun A.S. H o m y akov, i.V. Kireyevski, Y.F. Samarin’Ie devamh mükäleme iginde olmasi kendine özgü dii§ünce yapismi olu§turmu§tur. Vurgulamak gerekir ki, bu e t k i l e $im Slavseverlerin ilk program yazilarm in ortaya gikmasindan 90 k daha önce ya$anmi$tir. Bu baglam da K.S. A ksakov Slavcilik dii§üncesinin fikir babalarindan biri olarak bu akimin dü§ünsel temellerinin i§lenip hazirlanmasinda aktif rol almi§tir K. A ksakov’a göre Ruslar, Bati medeniyetine nazaran daha sa f ve temizdir. Bunun n e d e n i Ruslann väkif o ld u k la n üstün vasiflardir. Nitekim Ruslar, sadece kanunlarla d e g i l , aym zamanda gelenegin vermiß oldugu baglilikla birbirilerini sevip sayarlar. Bazi yöneticilerin § id d e t ve zulm üne kar$i halkin ba$kaldirmamasi da Slavlarin kendi yöneticilerine olan güven ve tahammiilü ile ilintilidir. Bu ö z e l l i k l e r Ruslari B ati’dan üstündiir. K. 41 Bkz. A. M. JIOBarHH,“XoM»KOB, AneKCeH CrenaHOBiw”, P yccm ü öuoepatfimecKuü cjioeapb, T. 21, 42 Hasan Dexniroglu, s. 43 Cepreit JleöeaeB, “U yn cjiaBXHOtpHm”, Pyccicafl Hapo^naa jihhhs, , seafoodplus.info, 44 Bkz: IOjihh AnaTOJiBeBHa. CrenaHOBa, nojuroinecKas KOHuemjurj K.C. ÄKcaKOBa, (MocKBa seafoodplus.info cohck. Kana. non. Hayn., Mockobckhh rocyaapcTBehhi>ih yHHBepcHTeT hm. M.B. JIoMOHOcoßa), Uluslararasi Suclar vp T o»-;k - Panslavizmin (^arlik Rusyasi’mn ve Sovyetler Birligi’nin Balkan Politikalari Üzerindeki Etkisi Aksakov aynca, Rus halkinm siyasi degil, dini özgürlük istedigini, bunu I da Ortodokslugun ahlaki kurallari gergevesinde yapilmasi gerektigini i belirtmijtir i ikinci ku$ak Slavcilar döneminde bu dii§ünce akimi bir ütopya olmaktan
Panslavizm Politikası Nedir, Hangi Devletleri Olumsuz Etkilemiştir?
EğitimPanslavizm Politikası Nedir, Hangi Devletleri Olumsuz Etkilemiştir?
-
YÜZYILIN BAŞINDA RUSYA&#;NIN OSMANLI POLİTİKASI
Yazar: SEVILYA ASLANOVA
Danışman: YRD. DOÇ. DR. BİLGİN ÇELİK
Yer Bilgisi: Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü / Tarih Anabilim Dalı / Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı
Konu: Tarih
Yüksek Lisans Tezi ()
“Osmanlı Devleti ile Rusya&#;nın ortak tarihine bakıldığında Rusya&#;nın Boğazlar üzerinde hâkimiyet kurma mücadelesinden dolayı bunun büyük bir bölümünde rekabetçi ilişkilerin egemen olduğunu görebiliriz. Fakat Berlin Kongresi&#;nden sonra Osmanlı Devleti ile ilgili politikalarında bağımsız bir güç olarak hareket edemeyeceğinin farkına varan Rusya sürekli müttefik arayışı içerisinde olmuştu. yüzyıla gelindiğinde Rusya&#;nın Osmanlı İmparatorluğu&#;nda yürüttüğü bütün politikalar onun Boğazlar politikasının birer parçalarıydı denilebilir. Diğer yandan Boğazlar üzerindeki tasarıları hep engellerle karşılaşıyordu. Bunları bertaraf etmek için Rusya bölgede meydana gelen krizlerin yarattığı fırsatlardan faydalanarak Boğazları ele geçirmeyi denemişti. Fakat bu dönemde Boğazlar&#;ı ele geçirmek için gerekli olanaklara sahip olmadığından bölgede statükonun korunması politikasını izleyecekti. Böylece Rusya&#;nın temel amacı Osmanlı Devleti&#;nin dağılmasını ve Boğazlar&#;ın kontrolünün üçüncü bir devletin eline geçmesini önlemek olmuştu. Bu nedenle Rusya Balkanlar&#;da Slavların Doğu Anadolu&#;da ise Ermenilerin durumunun düzeltilmesi için ıslahat yapılması talebinde bulunacaktı. Fakat bunu yaparken ne Slavların ne de Ermenilerin bağımsızlıklarını arzulamıyordu. Rusya&#;nın kendi nüfuz bölgelerindeki devrimci faaliyetleri korkusu Slav ve Ermeni devrimci hareketlerine karşı olumsuz tavır sergilemesine neden olmuştu. Bunun için hem Balkanlarda hem de Doğu Anadolu&#;da kendi denetiminde tampon devletler yaratmak istiyordu. Görüldüğü üzere Rusya&#;nın hem Balkan hem de Doğu Anadolu politikası kendi içerisinde tutarsızdı. Balkanlarda Rusya, Boğazlar ile ilgili çıkarlarına yardımcı olacak biçimde Slavları desteklemişti. Bu konuda Rusya&#;nın en büyük silahı ise Panslavizm ideali olmuştu. Fakat Balkan Savaşları&#;ndan önce kurduğu Balkan İttifakı kısa sürede Rusya&#;nın kontrolünden çıkmıştı. Birinci Dünya Savaşı&#;nda ise Rusya Bulgaristan&#;ın Mihver Devletleri&#;ne katılmasına engel olamamıştı. Bütün bunlar Rusya&#;nın Balkan politikasının iflasını da beraberinde getirecekti. Diğer yandan Boğazları diplomasi yoluyla açma çabaları da sonuçsuz kalmıştı.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya&#;da meydana gelen devrim ve bunun sonucunda imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ise Rus-Türk ilişkilerinde bir dönüm noktası olmuştur.
Anahtar Kelimeler: 1) Rusya, 2) Panslavizm, 3) Islahat, 4) Boğazlar Meselesi, 5) Ermeni Politikası”