En Uzun Süre Yürürlükte Kalan Anayasa
kaynağı değiştir]
29 Haziran tarih ve sayılı “Kurucu Meclis Hakkında Kanun”[4] ile yeni bir anayasa hazırlamakla görevli bir Kurucu Meclis kurulmuştur.
Kurucu Meclis'in görevleri, 29 Haziran tarihli ve sayılı Kurucu Meclis Hakkında Kanun'un 2. maddesinde belirtilmiştir. En önemli görevi yeni anayasa taslağını hazırlamaktır. Ayrıca, Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu gibi yasaların hazırlanması da Kurucu Meclis'in sorumluluğundadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulana kadar yasa yapma, değiştirme ve kaldırma yetkilerini kullanmak da Kurucu Meclis'in görevidir.
Kurucu Meclis, Milli Güvenlik Konseyi ve Danışma Meclisi olmak üzere iki bölümden oluşur (madde 1). Milli Güvenlik Konseyi'nin kimlerden oluştuğu yukarıda belirtilmiştir.
Danışma Meclisi, üyeden oluşmaktadır. Bu üyelerin 40'ı doğrudan Milli Güvenlik Konseyi tarafından seçilirken, 'si ise her ilin valisi tarafından belirlenen adaylar arasından Milli Güvenlik Konseyi tarafından seçilir (madde 3). Danışma Meclisi üyeleri halk tarafından seçilmez, doğrudan veya dolaylı olarak Milli Güvenlik Konseyi tarafından "atanmış" kişilerdir. Danışma Meclisine üye olabilmek için 30 yaşını doldurmuş olmak, yükseköğrenim yapmış olmak ve 11 Eylül tarihinde herhangi bir siyasi partiye üye olmamış olmak gibi şartlar aranmıştır (madde 4).
Bu iki bölüm arasında asıl yetkiye sahip olan Milli Güvenlik Konseyi'dir. Kurucu Meclis Hakkında Kanun'un maddesine göre, Milli Güvenlik Konseyi, Danışma Meclisi'nden gelen kanun tasarılarını aynen veya değiştirerek kabul veya reddedebilir. Milli Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilen metin, Resmi Gazete'de yayımlanarak yasalaşır. Anayasa metninin hazırlanması sürecinde de son söz Milli Güvenlik Konseyi'ne aittir. Kanunun maddesine göre, Danışma Meclisi tarafından kabul edilen Anayasa metni, Milli Güvenlik Konseyi tarafından aynen veya değiştirilerek kabul edilebilir.
Anayasa'nın hazırlanması ve kabul edilmesi süreci[değiştir kaynağı değiştir]
Anayasası, diğer kanunlara göre daha zor değiştirilebilen, "katı" veya "sert" bir anayasadır. Anayasanın değiştirilmesi sürecini ayrıntılı bir şekilde ele alacağız. Ancak, hemen belirtmek gerekir ki, Anayasası, Anayasası'na kıyasla daha katı bir yapıya sahiptir. İlk olarak, Anayasasında değiştirilmesi yasak olan hükümlerin sayısı artırılmıştır. İkinci olarak, anayasa değişikliği sürecine Anayasası'nda olmayan bir "onay" aşaması eklenmiştir. Cumhurbaşkanı, onaylamadığı Anayasa değişikliklerini halkoylamasına sunabilme yetkisine sahiptir.[12]
Geçiş dönemi[değiştir Anayasası Özellikleri- Anayasası Maddeleri, Değişiklikleri ve Yenilikleri Neler, En Önemli Özelliği Ne?
Anayasası özellikleri arasında oldukça önemli noktalar bulunur. Son derece önemli bir anayasadır. Bazı maddeleri özellikle detaylı olarak incelenmelidir. Anayasası başkent maddesi özellikle birçok tarihçinin ve anayasa tarihine ilgi duyanların ilgi alanındadır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk anayasası olması Anayasasını oldukça önemli hale getirir. Bu nedenle Anayasası maddeleri, değişiklikleri ve yenilikleri neler, en önemli özelliği ne sorularının tüm yanıtlarını paylaştık.
ANAYASASI NEDİR, ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Anayasası Türkiye'de Cumhuriyet ilan edildikten sonra hazırlanan ilk anayasadır. Bu nedenle de son derece önemlidir. 10 Nisan tarihinde kabul edilmiştir ve sert bir anayasadır. Bu anayasasının en önemli özelliği ise yapılan inkılapların ve tüm yeniliklerin bir gerekçesi olarak doğmuştur.
ANAYASASI MADDELERİ NELER?
Anayasası birçok maddeden oluşur. En önemli maddeleri arasında şunlar yer alır:
- Egemenlik kayıtsız ve şartsız olarak millete aittir.
- Devletin dini İslam dinidir. Başkenti ise Ankara'dır. Dili Türkçe dilidir.
- Yönetim şekli olarak Cumhuriyet benimsenmiştir.
- Devletin rejimi, bayrağı ve başkenti hiçbir surette değiştirilemez.
- Yürütme ve yasama yetkileri meclisindir.
- Yargı ise bağımsız mahkemeler ile yürütülür.
- Meclis yürütme yetkisini kendisi tarafından seçilen Cumhurbaşkanı ve onun tarafından belirlenen Bakanlar ile kullanır. Bunun yanında meclis her zaman hükümeti denetler.
- Bir kişi üst üste Cumhurbaşkanı olabilir .
- Seçimler 4 yılda bir gerçekleştirilir.
- Seçmen yaşı ise 18'dir.
Bu maddeler kendinden sonra gelecek olan anayasalara da dayanak olacaktır. Fakat bazı maddelerde ufak değişiklikler de yapılmıştır.
ANAYASASINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
Anayasasında 'Devletin dini İslam'dır.' İbaresi yılında anayasadan çıkarılmıştır. Bu laiklik ile ilgili olarak atılan bir adımdır. Bir diğer değişiklik ise seçmen yaşının 18'den 22'ye çıkarılmasıdır. Ormanların devlet kontrolüne alınması, kadınlara seçme ve seçilme () hakkının verilmesi önemli değişiklikler arasında yer alır. Aynı zamanda laiklik maddesi senesinde anayasaya alınmıştır. Toprak reformu yapılmıştır. Kısaca Anayasa beş defa değişime uğramıştır.
VE ANAYASASI ORTAK ÖZELLİKLERİ
ve anayasalarının en önemli özellikleri arasında egemenlik hakkının kimde olduğu bulunur. Her iki anayasa da egemenliği millete vermiştir. Aynı zamanda her iki anayasa da meclis üstünlüğü üzerinde durmuştur.
ANAYASASI MADDELERİ, DEĞİŞİKLİKLERİ VE YENİLİKLERİ NELER, EN ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ NE?
Anayasası en uzun süre yürürlükte kalan anayasadır. Bunun yanında kişilerin hak ve özgürlüklerine yer verir. Fakat sosyal haklara yer vermeyen bir anayasadır. Karma hükümet sistemi benimsenmiştir. Sert bir anayasadır. İlk defa bu anayasa ile özgürlük tanımı yapılmıştır ve üzerinde durulmuştur. Çoğunlukçu bir demokrasi anlayışı hakimdir. senesinden sonra çok partili bir siyasi yaşantıya geçilmiştir. Aynı sene tek dereceli seçim sistemi de benimsenmiştir.
İktidar da muhalefet de yine bir seçim öncesi Anayasa değişikliğini ve yeni Anayasa’yı gündeme getirdi.
Cumhur İttifakı, Anayasa düzenlemesini Meclis’e getirmeye hazırlanırken, Emek ve Özgürlük İttifakı ile Millet İttifakı da planladıkları değişiklikleri kamuoyuyla paylaştı.
Emek ve Özgürlük İttifakı deklarasyonunda, “Seçim barajının kaldırılması, demokratik hakların, siyasal özgürlüklerin en geniş şekilde kullanılmasının garanti altına alınması, demokratik, tarafsız ve bağımsız bir yargı sisteminin kurulması acil bir ihtiyaçtır. Hedefimiz demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi ilkeler temelinde halkın gerçek egemenliğine dayanan bir demokrasinin inşasını sağlamaktır” diyerek Anayasal düzeydeki planlarını açıkladı.
Cumhuriyet Halk Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, İYİ Parti ve Saadet Partisi’nden oluşan 6’lı masa, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'e geçiş için üzerinde uzlaştıkları Anayasa değişikliği önerilerini 28 Kasım’da açıkladı. 84 maddeden oluşan Anayasa değişikliği önerisinde, kuvvetler ayrılığı vurgulanıyor.
TIKLAYIN - Vatandaşlıkta "Türklük" Tanımı 'te Başladı
TIKLAYIN - "Değiştirilmesi Teklif Dahi Edilemez"
Yeni Anayasa yapımı, yılında da sıkça konuşuldu, taslaklar hazırlandı ancak değişiklikleri hayata geçirilmedi. O dönem bianet’te , , Anayasalarıyla ilgili derlemede kanunarın hazırlanma süreçlerini ve farklılıklarını ele almıştık. Yeni Anayasa tartışmaları sürerken, geçen yılı hatırlayalım:
Anayasası: “Hakimiyet kayıtsız, şartsız millete ait”
Cumhuriyet döneminin ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 20 Ocak 'de kabul edildi. Bu Anayasanın hazırlanması ve yapısı dönemin olağanüstü şartlarını yansıtıyordu.
18 Eylül 'de İcra Vekilleri Heyeti'nin (kabine) Meclis Genel Kurulu'na sunduğu taslak, özel bir komisyona (Encümen-i Mahsus) havale edildi. Komisyonun hazırladığı rapor, Genel Kurul'da iki ay tartışıldıktan sonra kabul edildi.
Bu anayasa, “katı anayasalar” için öngörülen nitelikli çoğunluk gibi özel kuralların uygulanmadığı bir anayasaydı. Diğer Anayasalara oranla kısa olan anayasası 23 maddeden oluşuyordu.
“Hakimiyetin kayıtsız, şartsız millete ait olduğunu” vurgulayan ilk anayasaydı ve yönetim şekli de “halkın kaderini bizzat ve bilfiil idare etmesi” olarak düzenlenmişti.
Üç yıl üç ay yürürlükte kaldı. 29 Ekim 'te bazı maddelerinin değiştirilmesiyle Cumhuriyet ilan edildi ve Cumhurbaşkanlığı makamı konuldu.
Anayasası: “Türk” tanımı Anayasada
Savaşın ardından yeni ihtiyaçları karşılayacak daha ayrıntılı bir anayasaya ihtiyaç duyulmasıyla Büyük Millet Meclisi'nde (BMM) "Kanunu Esasî encümeni" adlı bir komisyon oluşturuldu. anayasasında, anayasanın değiştirilmesini öngören herhangi bir madde olmadığından BMM, kurucu gücü özelliğinden de yararlanarak anayasanın kabulü için üye tam sayısının üçte ikisinin oyuna ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
Komisyonun Fransa II. Cumhuriyeti ve Polonya Anayasası'ndan yararlanarak hazırladığı tasarı mecliste görüşüldü; bazı maddeleri değiştirilerek 20 Nisan tarihinde kabul edildi.
Yasama ve yürütme yetkisi Meclis’te
Altı bölümdeki maddeden oluşan anayasası, anayasasındaki milli hâkimiyet prensibiyle kuvvetler birliğini gerçekleştiren meclis hükümeti sistemini korudu. Yani yasama ve yürütme yetkisi Meclis’teydi.
Meclis yasama yetkisini bizzat kullanırken, yürütme yetkisini de kendi seçtiği "İcra Vekilleri Heyeti" yani hükümet eliyle kullanıyordu. Meclis, heyeti her an denetleme ve düşürebilme yetkisine sahipti. Yürütme, Cumhurbaşkanı ve Bakanlardan oluşuyordu. Bakanların göreve başlaması için meclisin onayı gerekmiyor, Cumhurbaşkanının onayı yetiyordu.
Anayasada "Türklerin Hukuku Ammesi" başlığı altında sadece klasik ve bireysel hak ve hürriyetler tanınıyor; sosyal haklara yer verilmiyordu.
Meclis değil parti iktidarı
'a kadar yürürlükte kalan Anayasası döneminde, fiili siyasi rejim, anayasanın öngördüğü meclis hâkimiyeti sisteminden farklı oldu.
yılına kadar tek parti (Cumhuriyet Halk Partisi) rejimi hâkimdi. Siyasi kuvvet, mecliste değil partide, özellikle hükümette ve partinin yöneticilerindeydi. Parti disiplini, meclise, hükümetin icraatlarını denetleme yetkisi vermiyordu. Böylece tatbikatta, Anayasa hâkimiyeti yerine tek parti hâkimiyeti; meclis üstünlüğü yerine hükümet üstünlüğü getirildi.
CHP'nin altı ilkesi Anayasa hükmü oldu
Anayasası, yedi defa değiştirildi. 'deki ilk değişiklikle Anayasa'da bulunan dini ibareler çıkarıldı. Anayasanın, "Türkiye Devleti'nin dini İslamdır, resmi dili Türkçedir, makkarı Ankara şehridir" şeklindeki 2. maddesi, "Türkiye Devleti'nin resmi dili Türkçedir; makkarı Ankara şehridir" biçiminde değiştirildi.
'teki değişiklikle kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. değişikliğiyle de CHP'nin altı ilkesi Anayasa hükmü şekline getirildi.
Osmanlıca-yeni Türkçe / yeni Türkçe-Osmanlıca
'te yapılan altıncı ve 'de yapılan değişiklikler Anayasa'nın diliyle ilgiliydi. İlk değişiklikte, Osmanlıca kelimeleri yeni Türkçeye çevrilen Anayasa, ikinci değişiklikle yeniden, Osmanlıcaya döndürüldü. Anayasa, 27 Mayıs darbesiyle yürürlükten kalktı.
yılındaki tartışmalarda Anayasadan çıkartılması konuşulan "Türk" tanımı da ilk kez anayasasında kullanıldı. maddesinde, "Türkiye'de din ve ırk ayırt edilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese 'Türk' denir" yazılıydı.
Anayasası: Askeri vesayet mi, sosyal haklar mı?
27 Mayıs darbesinin hemen ardından bir bilim kurulu, anayasa değişikliğini hazırlamakla görevlendirildi. 12 Haziran 'ta da "geçici anayasa" kabul edildi ve TBMM'nin yerine Milli Birlik Komitesi (MBK) geçirildi.
Meclisten farklı olarak oturumlarını gizli gerçekleştiren ve tutanakları yayımlanmayan MBK'nın başkanı, komite üyeleri arasından alfabetik sıraya göre değişecek ve aynı zamanda devlet başkanı olacaktı. Yürütme yetkisi de MBK Başkanı'ndaydı.
Başlangıçta "geçici kanun" niteliği taşıyan MBK'nın yayımladığı metinler, 12 Temmuz 'tan sonra doğrudan doğruya "kanun" olarak kabul edildi. MBK, anayasa tasarısının kendisinin de katılacağı bir Kurucu Meclis'te sürdürülmesini ve tasarının daha sonra halkoyuna sunulmasını kararlaştırdı. 9 Temmuz 'de halkoyuna sunulan ve yüzde oyla kabul edilen anayasa, kendi maddesi gereğince "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oldu.
15 Ekim seçimlerinden sonra TBMM'nin 25 Ekim günü toplanmasıyla MBK rejimi sona erdi.
asıl, 11 geçici maddeden oluşan anayasası, diğerlerine göre, sosyal ve sendikal haklar alanında "demokratik ve ilerici" kabul edilir. Bu anayasadaki değişiklikler daha çok meclisin içyapısı ve yetkileriyle ilgiliydi.
Yargı organları düzenlendi
Anayasası'ndaki yürütme organı, Cumhurbaşkanı ve Başbakan ile bakanlardan oluşan Bakanlar Kurulundan meydana geliyordu.
Bu anayasanın yargı alanında getirdiği önemli bir yenilik, Yüksek Hakimler Kurulu oldu. Anayasası, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Uyuşmazlık Mahkemesi gibi yüksek mahkemeleri de düzenledi.
anayasasının yargı alanında getirdiği önemli yeniliklerden bir diğeri, kanunların Anayasa uygunluğunu denetlemekle görevli bir Anayasa Mahkemesi'ni kurmasıydı.
Genelkurmay, başbakana bağlandı
Anayasa, devleti, 2. maddesinde "insan haklarına dayalı" olarak nitelendirdi. Bu hükümle, devlet, "insanı temel değer olarak" kabul eden, "kendi varoluş nedenini insan haklarının korunması ya da gerçekleştirmesi" amacına dayandırıyordu.
Anayasası "askeri vesayet"in yerleşmesinde yol açıcı oldu. Daha önce Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı olan Genelkurmay Başkanlığı Anayasası'nın maddesiyle düzenlendi: "Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur."
“Sosyal devlet” tanımı
Anayasanın yeniliklerinden bir diğeri de, Türkiye Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri arasına "sosyal devlet" kavramını eklemesiydi. Buradaki "sosyal devlet" ilkesi, Anayasası'ndaki yalnız kişisel özgürlükler için garanti sağlayan devlet düzeninden farklıydı.
maddesinde işçilere sendika kurma hakkı, maddesinde "toplu sözleşme ve grev hakkı" gibi çalışma hayatını düzenleyen temel hak ve özgürlükler vardı. Böylece ilk kez sendika, toplu sözleşme ve grev hakları anayasayla güvence altına alındı.
Ayrıca, mülkiyet hakkının, özel teşebbüs hakkının kamu yararı amacıyla sınırlanabileceği kabul edildi ve zirai üretimi düşürmeksizin çiftçiye toprak dağıtımı öngörüldü.
Anayasası: “Değiştirilmesi teklif edilemez”
, ve anayasalarının ardından "en uzun ve detaylısı", Anayasası geldi.
12 Eylül darbesinden sonra üç yıldan fazla süre askeri rejim devam etti. Meclis feshedildi, milletvekillerinin dokunulmazlıkları kaldırıldı, temel hak ve özgürlükler askıya alındı, bütün ülkede sıkıyönetim ilan edildi.
Darbeyi yapanlar Milli Güvenlik Konseyi (MGK) adını aldı ve bir Genel Sekreterlik kuruldu. Konseyin işlemleri, "kanun, içtüzük, bildiri, karar" adlarıyla başlıklandırılıp numaralandırıldı. MGK, emekli amiral Bülend Ulusu'yu da başbakan atayarak yeni bir hükümet kurdu.
Askeri “Kurucu Meclis”
MGK, 29 Haziran 'de çıkardığı yasayla kendisinin de içinde yer aldığı, TBMM ve senatonun yetkileri ile donatılan bir Kurucu Meclis oluşturdu.
İki kanattan oluşan bu Kurucu Meclis'in ilk kanadı, bir danışma organı ile MGK'dan oluşuyordu. Meclisin ikinci kanadı da askeri yönetimin atadığı Danışma Meclisi'ydi. Anayasa taslağı oluşturma görevi Danışma Meclisi'ne, kesinleştirme yetkisi MGK'ya aitti. 23 Ekim 'de ilk toplantısını yapan Danışma Meclisi, Orhan Aldıkaçtı başkanlığında 15 kişilik bir Anayasa komisyonu oluşturdu ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan (üniversiteler, sendikalar, yüksek mahkemeler gibi) anayasa hakkındaki görüşleri istendi.
“Konseyde taslak hazırdı”
Ancak bütün bu düzenlemelere rağmen, asıl anayasa taslağının başından beri Konseyin elinde olduğu, eski Genelkurmay Başkanı Kenan Evren'in "Anılar"ında yer alıyor: "Danışma Meclisi, henüz Anayasayı ele almadan Genel Sekreterlik'te (Konsey) anayasa taslağı aşağı yukarı hazır durumda idi."
Anayasa taslağı, 17 Temmuz 'de Danışma Meclisi Başkanlık Divanı'na teslim edildi ve 4 Ağustos 'de Genel Kurul'un gündemine alınarak tasarı hakkında tartışmalar yapıldı. Bu tartışmalar sonucu, tasarıda yapılan değişikliklerle anayasa tasarısı, kabul, 7 ret, 12 çekimser oyla kabul edilirken 17 kişi oylamaya katılmadı.
Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu
Danışma Meclisi, anayasa komisyonunda daha sonra Siyasi Partiler Kanunu tasarı ile Seçim Kanunu tasarısını hazırladı. Bu tasarılar, MGK'de tartışıldıktan sonra son şekillerini aldı. 14 Ekim 'de yeni anayasaya göre genel seçimler yapılmadan önce, Danışma Meclisi'nin görevi sona erecekti.
Danışma Meclisi tarafından kabul edilen anayasa taslağı, Evren'in başkanlığında MGK üyeleri ve birkaç sivil tarafından incelendi, son şekli verilirken yeni maddeler de eklendi.
Genelkurmay Karargahı'nda hazırlandı
Orgeneral Kenan Evren'in cumhurbaşkanı olmasını sağlayan madde, MGK üyelerinin statüsünü yeni dönemde Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyeliğine dönüştüren madde, eski politikacıların siyasete dönmesini engelleyen maddeler MGK'da ve Genelkurmay Karargahı'nda hazırlandı.
Anayasa, halkoyuna sunulmadan önce MGK'nin 70 sayılı kararlarından biri açıklandı: "Anayasa taslağı üzerinde yasaklılar dışında kalan yurttaşlar, kişisel görüş açıklayabilecekti."
Oya dair görüş açıklamak yasak
Yüksek Yargı, Sayıştay, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, basın kuruluşları, faaliyetleri yasaklanmamış sendikalar, bilimsel amaçlı dernekler ve özel statülü kuruluşlar, seminer ve konferanslar yolu ile sözlü ve yazılı görüş bildireceklerdi. Bütün bu tartışmalar, "anayasa taslağının geliştirilmesi maksadı dışına taşmayacak", referandumda halkın vereceği oyun "nasıl olması gerektiği konusunda bir telkinde" bulunulmayacaktı.
Yapılacak oylamada, oy kullanmayanlar 5 yıl süreyle seçme ve seçilme hakkından mahrum kalacaktı. Anayasanın, oylama sonucu reddi durumunda ne olacağı belli değildi.
Tasarıya olumsuz oy verilmesi, ülkedeki belirsizliğe destek olmak ve askeri rejimin sürmesine rıza göstermek anlamına geliyordu.
Yüzde ile “kabul”
Anayasa metni 7 Kasım 'de halkoylamasına sunuldu ve yüzde kabul oyu ile yürürlüğe girdi. madde ve 16 geçici madde olmak üzere toplam madde ile 7 bölümden oluşan Anayasası, hem madde hem de maddelerin içeriği bakımından en uzun ve detaylı anayasa oldu.
“Değiştirilemez” maddeler artırıldı
Anayasasındaki, "Devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki Anayasa hükmü değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez" maddesi yer alıyordu. 'de değiştirilemez maddeler artırıldı, şu şekli aldı:
Madde 1. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
Madde 2. Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Madde 3. Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı "İstiklal Marşı"dır. Başkenti Ankara'dır.
Madde 4. Anayasanın 1. maddesindeki devletin şeklinin cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2. maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
“İnsan haklarına saygılı devlet”
Anayasası'na göre, Türkiye Cumhuriyeti "toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir."
Anayasanın 3. kısmında yer alan, Cumhuriyetin temel organlarından biri olan yasama organı, TBMM'dir. Anayasası'nda var olan Cumhuriyet Senatosu, Anayasası'nı hazırlayan Kurucu İktidar tarafından kaldırılarak tekrar TBMM adı altında tek meclisli parlamento kuruldu.
9. maddede "yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır" denilirken maddede mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usullerinin kanunla düzenleneceği belirtiliyor.
Anayasasındaki "insan haklarına dayanan devlet" anlayışı, Anayasası'nda yerini "insan haklarına saygılı devlet" anlayışına bıraktı. Anayasasında temel hak ve özgürlüklere sınırlama getirilirken "güçlü iktidar anlayışı" hakim kılındı.
Anayasası’nın 80 maddesi değiştirildi
Bu süreçte, geçici maddelerle birlikte toplam madde bulunan Anayasası'nın 80 maddesi değiştirildi, eklenen 3 geçici maddeden 2'si daha sonra metinden çıkarıldı.
Anayasası'ndaki ilk değişiklik kabulünden 5 yıl sonra, 17 Mayıs tarihinde yapıldı.
Siyasi partilerin ve liderlerinin siyasi yasaklarına ilişkin geçici 4. madde, 'de yürürlükten kaldırıldı. Böylece, siyasi partilerin ve liderlerinin yasakları sona erdi.
Radyo ve TV kurma hakkı
8 Temmuz 'de, Anayasa'nın maddesinde yapılan değişiklikle, radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek, kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbest hale getirildi.
“Özelleştirme” Anayasa’da
maddede 18 Haziran 'da yapılan düzenlemeyle, DGM'lerde yer alan asker üyelerin yerine sivil yargıçların atandı. 13 Ağustos 'da, maddede yapılan değişiklikle ''özelleştirme'' kavramı Anayasa'ya girdi.
değişiklikleri
yılında Anayasası'nın Başlangıcı, 32 maddesi ve bir geçici maddesi değiştirildi. Bu en kapsamlı değişiklik ile anayasada 35 değişiklik yapıldı. Değişikliklerle anayasanın "Başlangıç" metni ve 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 31, 33, 34, 36, 38, 40, 41, 46, 49, 51, 55, 65, 66, 67, 69, 74, 86, 87, 89, 94, , , ve Geçici maddelerinde değişiklik yapıldı.
Bu değişikliklerle, Milli Güvenlik Kurulu'na başbakan yardımcıları dahil edildi; genel ve özel af ilanı için 3/5 oy oranı benimsendi; yabancılara dilekçe hakkı tanındı; anayasa değişikliklerin iptali için Anayasa Mahkemesi karar yeter sayısı 3/5 olarak kabul edildi.
İdam cezası kaldırıldı
Anayasa Mahkemesinin, kapatma yerine dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin devlet yardımından kısmen ya da tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilmesi öngörüldü.
7 Mayıs 'te maddede yapılan değişiklikle idam cezası kaldırıldı.
referandumu: Cumhurbaşkanı seçimi
21 Ekim 'de yapılan anayasa referandumu ile cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere bir takım anayasa değişiklikleri yapıldı.
Referandumda "Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, aynı kişinin iki kez cumhurbaşkanı seçilebilmesi (5+5), görev süresinin 7 yıldan 5 yıla indirilmesi ve cumhurbaşkanlığı seçiminin, görev süresi bitmeden önceki 60 gün içinde tamamlanması, genel seçimlerin beş yıl yerine dört yılda bir yapılması, TBMM'de, seçimler dâhil tüm oturumların milletvekiliyle açılması" gibi değişiklikler oylandı. Değişiklikler, yüzde 'i "Hayır" ve yüzde 'i "Evet" oyuyla kabul edildi.
referandumu: Geçici Madde kaldırıldı
Mayıs 'da TBMM'de kabul edilen anayasa değişiklikleri Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından halkoyuna sunuldu.
Değişiklik paketinde Anayasa Mahkemesi ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısıyla ilgili düzenlemelerin yanı sıra Kamu Denetçiliği Kurumu'nun (ombudsmanlık) kurulması, Yüksek Askeri Şura (YAŞ) ve HSYK'nın ihraç kararlarının yargı denetimine açılması ile askeri yargının görev alanının daraltılmasını öngören değişiklikler bulunuyordu.
12 Eylül 'daki halk oylaması sonucunda yüzde "evet", yüzde "hayır" oyu çıktı ve değişiklikler kabul edildi. Bu değişiklikle, darbecilerin yargılanmasını engelleyen Geçici madde de kaldırıldı. 12 Eylül davasının hayatta kalan iki sanığı Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'yla ilgili karar 18 Haziran ’te açıkladı, müebbet hapse mahkum edildiler ancak bu süreçte ikisi de hayatını kaybetti. Yargıtay düşme kararını bozdu, dava yeniden görülüyor.
referandumu: Cumhurbaşkanlığı sistemi
16 Nisan 'de gerçekleşen halk oylamasıyla “Cumhurbaşkanlığı sistemi” kurumsallaştı. Düzenlemeyle, Cumhurbaşkanı hem devletin hem de hükümetin başı ilan edilerek başbakanlık kaldırıldı.
Cumhurbaşkanı, yardımcılarını ve bakanları atayıp görevlerine son verme yetkisine sahip oldu. Anayasa değişikliği yapan kanunları gerekli görürse halkoyuna sunma ve yürütmeyle ilgili konularda “cumhurbaşkanlığı kararnamesi” çıkarma yetkisi verildi.
Seçilen cumhurbaşkanının bundan sonra seçildiği partiyle ilişiğini kesmek zorunda olmadığı kararlaştırıldı.
Cumhurbaşkanının bir suçtan dolayı sorgulanabilmesi için meclisteki milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyunun gerektiği şartı getirildi. Ayrıca cumhurbaşkanının Yüce Divan'a gitmesi için tam sayının üçte ikisinin sağlanması kararlaştırıldı.
Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu görevlileri atamalarına ilişkin usul ve esasları belirleme hakkına sahip oldu.
Ayrıca, merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının kuruluş, görev, yetki ve sorumluklarını düzenleme hakkını elde etti.
Meclis’teki koltuk sayısı 'den 'e yükseltildi. Meclis seçimleri için süre dört yıldan beş yıla çıkarıldı.
TIKLAYIN - Dr. Demirkent: Anayasa tartışması açıldığına göre seçim yaklaştı
TIKLAYIN - “21 değil 82 Anayasasına benzeyebilir”
TIKLAYIN - "Anayasa tartışmalarının ciddiye alınabilir bir tarafı yok"
TIKLAYIN - “Yeni Anayasa, zaman kazanma stratejisinin parçası”
TIKLAYIN - “Yeni Anayasa’nın amacı, iktidar süresini uzatmak”
TIKLAYIN - “Bu iktidardan demokratik Anayasa beklemiyoruz”
Kaynaklar:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info%C3%BCrkiye%27de_anayasal_s%C3%BCre%C3%A7
seafoodplus.info
seafoodplus.info?hn=
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info%C3%BCrkiye%27de_anayasal_s%C3%BCre%C3%A7
(AS)
nest...
Anayasası Özellikleri- Anayasası Maddeleri, Değişiklikleri ve Yenilikleri Neler, En Önemli Özelliği Ne?
Anayasası özellikleri arasında oldukça önemli noktalar bulunur. Son derece önemli bir anayasadır. Bazı maddeleri özellikle detaylı olarak incelenmelidir. Anayasası başkent maddesi özellikle birçok tarihçinin ve anayasa tarihine ilgi duyanların ilgi alanındadır. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk anayasası olması Anayasasını oldukça önemli hale getirir. Bu nedenle Anayasası maddeleri, değişiklikleri ve yenilikleri neler, en önemli özelliği ne sorularının tüm yanıtlarını paylaştık.
ANAYASASI NEDİR, ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Anayasası Türkiye'de Cumhuriyet ilan edildikten sonra hazırlanan ilk anayasadır. Bu nedenle de son derece önemlidir. 10 Nisan tarihinde kabul edilmiştir ve sert bir anayasadır. Bu anayasasının en önemli özelliği ise yapılan inkılapların ve tüm yeniliklerin bir gerekçesi olarak doğmuştur.
ANAYASASI MADDELERİ NELER?
Anayasası birçok maddeden oluşur. En önemli maddeleri arasında şunlar yer alır:
- Egemenlik kayıtsız ve şartsız olarak millete aittir.
- Devletin dini İslam dinidir. Başkenti ise Ankara'dır. Dili Türkçe dilidir.
- Yönetim şekli olarak Cumhuriyet benimsenmiştir.
- Devletin rejimi, bayrağı ve başkenti hiçbir surette değiştirilemez.
- Yürütme ve yasama yetkileri meclisindir.
- Yargı ise bağımsız mahkemeler ile yürütülür.
- Meclis yürütme yetkisini kendisi tarafından seçilen Cumhurbaşkanı ve onun tarafından belirlenen Bakanlar ile kullanır. Bunun yanında meclis her zaman hükümeti denetler.
- Bir kişi üst üste Cumhurbaşkanı olabilir .
- Seçimler 4 yılda bir gerçekleştirilir.
- Seçmen yaşı ise 18'dir.
Bu maddeler kendinden sonra gelecek olan anayasalara da dayanak olacaktır. Fakat bazı maddelerde ufak değişiklikler de yapılmıştır.
ANAYASASINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
Anayasasında 'Devletin dini İslam'dır.' İbaresi yılında anayasadan çıkarılmıştır. Bu laiklik ile ilgili olarak atılan bir adımdır. Bir diğer değişiklik ise seçmen yaşının 18'den 22'ye çıkarılmasıdır. Ormanların devlet kontrolüne alınması, kadınlara seçme ve seçilme () hakkının verilmesi önemli değişiklikler arasında yer alır. Aynı zamanda laiklik maddesi senesinde anayasaya alınmıştır. Toprak reformu yapılmıştır. Kısaca Anayasa beş defa değişime uğramıştır.
VE ANAYASASI ORTAK ÖZELLİKLERİ
ve anayasalarının en önemli özellikleri arasında egemenlik hakkının kimde olduğu bulunur. Her iki anayasa da egemenliği millete vermiştir. Aynı zamanda her iki anayasa da meclis üstünlüğü üzerinde durmuştur.
ANAYASASI MADDELERİ, DEĞİŞİKLİKLERİ VE YENİLİKLERİ NELER, EN ÖNEMLİ ÖZELLİĞİ NE?
Anayasası en uzun süre yürürlükte kalan anayasadır. Bunun yanında kişilerin hak ve özgürlüklerine yer verir. Fakat sosyal haklara yer vermeyen bir anayasadır. Karma hükümet sistemi benimsenmiştir. Sert bir anayasadır. İlk defa bu anayasa ile özgürlük tanımı yapılmıştır ve üzerinde durulmuştur. Çoğunlukçu bir demokrasi anlayışı hakimdir. senesinden sonra çok partili bir siyasi yaşantıya geçilmiştir. Aynı sene tek dereceli seçim sistemi de benimsenmiştir.
İktidar da muhalefet de yine bir seçim öncesi Anayasa değişikliğini ve yeni Anayasa’yı gündeme getirdi.
Cumhur İttifakı, Anayasa düzenlemesini Meclis’e getirmeye hazırlanırken, Emek ve Özgürlük İttifakı ile Millet İttifakı da planladıkları değişiklikleri kamuoyuyla paylaştı.
Emek ve Özgürlük İttifakı deklarasyonunda, “Seçim barajının kaldırılması, demokratik hakların, siyasal özgürlüklerin en geniş şekilde kullanılmasının garanti altına alınması, demokratik, tarafsız ve bağımsız bir yargı sisteminin kurulması acil bir ihtiyaçtır. Hedefimiz demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi ilkeler temelinde halkın gerçek egemenliğine dayanan bir demokrasinin inşasını sağlamaktır” diyerek Anayasal düzeydeki planlarını açıkladı.
Cumhuriyet Halk Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, İYİ Parti ve Saadet Partisi’nden oluşan 6’lı masa, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'e geçiş için üzerinde uzlaştıkları Anayasa değişikliği önerilerini 28 Kasım’da açıkladı. 84 maddeden oluşan Anayasa değişikliği önerisinde, kuvvetler ayrılığı vurgulanıyor.
TIKLAYIN - Vatandaşlıkta "Türklük" Tanımı 'te Başladı
TIKLAYIN - "Değiştirilmesi Teklif Dahi Edilemez"
Yeni Anayasa yapımı, yılında da sıkça konuşuldu, taslaklar hazırlandı ancak değişiklikleri hayata geçirilmedi. O dönem bianet’te , , Anayasalarıyla ilgili derlemede kanunarın hazırlanma süreçlerini ve farklılıklarını ele almıştık. Yeni Anayasa tartışmaları sürerken, geçen yılı hatırlayalım:
Anayasası: “Hakimiyet kayıtsız, şartsız millete ait”
Cumhuriyet döneminin ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 20 Ocak 'de kabul edildi. Bu Anayasanın hazırlanması ve yapısı dönemin olağanüstü şartlarını yansıtıyordu.
18 Eylül 'de İcra Vekilleri Heyeti'nin (kabine) Meclis Genel Kurulu'na sunduğu taslak, özel bir komisyona (Encümen-i Mahsus) havale edildi. Komisyonun hazırladığı rapor, Genel Kurul'da iki ay tartışıldıktan sonra kabul edildi.
Bu anayasa, “katı anayasalar” için öngörülen nitelikli çoğunluk gibi özel kuralların uygulanmadığı bir anayasaydı. Diğer Anayasalara oranla kısa olan anayasası 23 maddeden oluşuyordu.
“Hakimiyetin kayıtsız, şartsız millete ait olduğunu” vurgulayan ilk anayasaydı ve yönetim şekli de “halkın kaderini bizzat ve bilfiil idare etmesi” olarak düzenlenmişti.
Üç yıl üç ay yürürlükte kaldı. 29 Ekim 'te bazı maddelerinin değiştirilmesiyle Cumhuriyet ilan edildi ve Cumhurbaşkanlığı makamı konuldu.
Anayasası: “Türk” tanımı Anayasada
Savaşın ardından yeni ihtiyaçları karşılayacak daha ayrıntılı bir anayasaya ihtiyaç duyulmasıyla Büyük Millet Meclisi'nde (BMM) "Kanunu Esasî encümeni" adlı bir komisyon oluşturuldu. anayasasında, anayasanın değiştirilmesini öngören herhangi bir madde olmadığından BMM, kurucu gücü özelliğinden de yararlanarak anayasanın kabulü için üye tam sayısının üçte ikisinin oyuna ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
Komisyonun Fransa II. Cumhuriyeti ve Polonya Anayasası'ndan yararlanarak hazırladığı tasarı mecliste görüşüldü; bazı maddeleri değiştirilerek 20 Nisan tarihinde kabul edildi.
Yasama ve yürütme yetkisi Meclis’te
Altı bölümdeki maddeden oluşan anayasası, anayasasındaki milli hâkimiyet prensibiyle kuvvetler birliğini gerçekleştiren meclis hükümeti sistemini korudu. Yani yasama ve yürütme yetkisi Meclis’teydi.
Meclis yasama yetkisini bizzat kullanırken, yürütme yetkisini de kendi seçtiği "İcra Vekilleri Heyeti" yani hükümet eliyle kullanıyordu. Meclis, heyeti her an denetleme ve düşürebilme yetkisine sahipti. Yürütme, Cumhurbaşkanı ve Bakanlardan oluşuyordu. Bakanların göreve başlaması için meclisin onayı gerekmiyor, Cumhurbaşkanının onayı yetiyordu.
Anayasada "Türklerin Hukuku Ammesi" başlığı altında sadece klasik ve bireysel hak ve hürriyetler tanınıyor; sosyal haklara yer verilmiyordu.
Meclis değil parti iktidarı
'a kadar yürürlükte kalan Anayasası döneminde, fiili siyasi rejim, anayasanın öngördüğü meclis hâkimiyeti sisteminden farklı oldu.
yılına kadar tek parti (Cumhuriyet Halk Partisi) rejimi hâkimdi. Siyasi kuvvet, mecliste değil partide, özellikle hükümette ve partinin yöneticilerindeydi. Parti disiplini, meclise, hükümetin icraatlarını denetleme yetkisi vermiyordu. Böylece tatbikatta, Anayasa hâkimiyeti yerine tek parti hâkimiyeti; meclis üstünlüğü yerine hükümet üstünlüğü getirildi.
CHP'nin altı ilkesi Anayasa hükmü oldu
Anayasası, yedi defa değiştirildi. 'deki ilk değişiklikle Anayasa'da bulunan dini ibareler çıkarıldı. Anayasanın, "Türkiye Devleti'nin dini İslamdır, resmi dili Türkçedir, makkarı Ankara şehridir" şeklindeki 2. maddesi, "Türkiye Devleti'nin resmi dili Türkçedir; makkarı Ankara şehridir" biçiminde değiştirildi.
'teki değişiklikle kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. değişikliğiyle de CHP'nin altı ilkesi Anayasa hükmü şekline getirildi.
Osmanlıca-yeni Türkçe / yeni Türkçe-Osmanlıca
'te yapılan altıncı ve 'de yapılan değişiklikler Anayasa'nın diliyle ilgiliydi. İlk değişiklikte, Osmanlıca kelimeleri yeni Türkçeye çevrilen Anayasa, ikinci değişiklikle yeniden, Osmanlıcaya döndürüldü. Anayasa, 27 Mayıs darbesiyle yürürlükten kalktı.
yılındaki tartışmalarda Anayasadan çıkartılması konuşulan "Türk" tanımı da ilk kez anayasasında kullanıldı. maddesinde, "Türkiye'de din ve ırk ayırt edilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese 'Türk' denir" yazılıydı.
Anayasası: Askeri vesayet mi, sosyal haklar mı?
27 Mayıs darbesinin hemen ardından bir bilim kurulu, anayasa değişikliğini hazırlamakla görevlendirildi. 12 Haziran 'ta da "geçici anayasa" kabul edildi ve TBMM'nin yerine Milli Birlik Komitesi (MBK) geçirildi.
Meclisten farklı olarak oturumlarını gizli gerçekleştiren ve tutanakları yayımlanmayan MBK'nın başkanı, komite üyeleri arasından alfabetik sıraya göre değişecek ve aynı zamanda devlet başkanı olacaktı. Yürütme yetkisi de MBK Başkanı'ndaydı.
Başlangıçta "geçici kanun" niteliği taşıyan MBK'nın yayımladığı metinler, 12 Temmuz 'tan sonra doğrudan doğruya "kanun" olarak kabul edildi. MBK, anayasa tasarısının kendisinin de katılacağı bir Kurucu Meclis'te sürdürülmesini ve tasarının daha sonra halkoyuna sunulmasını kararlaştırdı. 9 Temmuz 'de halkoyuna sunulan ve yüzde oyla kabul edilen anayasa, kendi maddesi gereğince "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oldu.
15 Ekim seçimlerinden sonra TBMM'nin 25 Ekim günü toplanmasıyla MBK rejimi sona erdi.
asıl, 11 geçici maddeden oluşan anayasası, diğerlerine göre, sosyal ve sendikal haklar alanında "demokratik ve ilerici" kabul edilir. Bu anayasadaki değişiklikler daha çok meclisin içyapısı ve yetkileriyle ilgiliydi.
Yargı organları düzenlendi
Anayasası'ndaki yürütme organı, Cumhurbaşkanı ve Başbakan ile bakanlardan oluşan Bakanlar Kurulundan meydana geliyordu.
Bu anayasanın yargı alanında getirdiği önemli bir yenilik, Yüksek Hakimler Kurulu oldu. Anayasası, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Uyuşmazlık Mahkemesi gibi yüksek mahkemeleri de düzenledi.
anayasasının yargı alanında getirdiği önemli yeniliklerden bir diğeri, kanunların Anayasa uygunluğunu denetlemekle görevli bir Anayasa Mahkemesi'ni kurmasıydı.
Genelkurmay, başbakana bağlandı
Anayasa, devleti, 2. maddesinde "insan haklarına dayalı" olarak nitelendirdi. Bu hükümle, devlet, "insanı temel değer olarak" kabul eden, "kendi varoluş nedenini insan haklarının korunması ya da gerçekleştirmesi" amacına dayandırıyordu.
Anayasası "askeri vesayet"in yerleşmesinde yol açıcı oldu. Daha önce Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı olan Genelkurmay Başkanlığı Anayasası'nın maddesiyle düzenlendi: "Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur."
“Sosyal devlet” tanımı
Anayasanın yeniliklerinden bir diğeri de, Türkiye Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri arasına "sosyal devlet" kavramını eklemesiydi. Buradaki "sosyal devlet" ilkesi, Anayasası'ndaki yalnız kişisel özgürlükler için garanti sağlayan devlet düzeninden farklıydı.
maddesinde işçilere sendika kurma hakkı, maddesinde "toplu sözleşme ve grev hakkı" gibi çalışma hayatını düzenleyen temel hak ve özgürlükler vardı. Böylece ilk kez sendika, toplu sözleşme ve grev hakları anayasayla güvence altına alındı.
Ayrıca, mülkiyet hakkının, özel teşebbüs hakkının kamu yararı amacıyla sınırlanabileceği kabul edildi ve zirai üretimi düşürmeksizin çiftçiye toprak dağıtımı öngörüldü.
Anayasası: “Değiştirilmesi teklif edilemez”
, ve anayasalarının ardından "en uzun ve detaylısı", Anayasası geldi.
12 Eylül darbesinden sonra üç yıldan fazla süre askeri rejim devam etti. Meclis feshedildi, milletvekillerinin dokunulmazlıkları kaldırıldı, temel hak ve özgürlükler askıya alındı, bütün ülkede sıkıyönetim ilan edildi.
Darbeyi yapanlar Milli Güvenlik Konseyi (MGK) adını aldı ve bir Genel Sekreterlik kuruldu. Konseyin işlemleri, "kanun, içtüzük, bildiri, karar" adlarıyla başlıklandırılıp numaralandırıldı. MGK, emekli amiral Bülend Ulusu'yu da başbakan atayarak yeni bir hükümet kurdu.
Askeri “Kurucu Meclis”
MGK, 29 Haziran 'de çıkardığı yasayla kendisinin de içinde yer aldığı, TBMM ve senatonun yetkileri ile donatılan bir Kurucu Meclis oluşturdu.
İki kanattan oluşan bu Kurucu Meclis'in ilk kanadı, bir danışma organı ile MGK'dan oluşuyordu. Meclisin ikinci kanadı da askeri yönetimin atadığı Danışma Meclisi'ydi. Anayasa taslağı oluşturma görevi Danışma Meclisi'ne, kesinleştirme yetkisi MGK'ya aitti. 23 Ekim 'de ilk toplantısını yapan Danışma Meclisi, Orhan Aldıkaçtı başkanlığında 15 kişilik bir Anayasa komisyonu oluşturdu ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan (üniversiteler, sendikalar, yüksek mahkemeler gibi) anayasa hakkındaki görüşleri istendi.
“Konseyde taslak hazırdı”
Ancak bütün bu düzenlemelere rağmen, asıl anayasa taslağının başından beri Konseyin elinde olduğu, eski Genelkurmay Başkanı Kenan Evren'in "Anılar"ında yer alıyor: "Danışma Meclisi, henüz Anayasayı ele almadan Genel Sekreterlik'te (Konsey) anayasa taslağı aşağı yukarı hazır durumda idi."
Anayasa taslağı, 17 Temmuz 'de Danışma Meclisi Başkanlık Divanı'na teslim edildi ve 4 Ağustos 'de Genel Kurul'un gündemine alınarak tasarı hakkında tartışmalar yapıldı. Bu tartışmalar sonucu, tasarıda yapılan değişikliklerle anayasa tasarısı, kabul, 7 ret, 12 çekimser oyla kabul edilirken 17 kişi oylamaya katılmadı.
Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu
Danışma Meclisi, anayasa komisyonunda daha sonra Siyasi Partiler Kanunu tasarı ile Seçim Kanunu tasarısını hazırladı. Bu tasarılar, MGK'de tartışıldıktan sonra son şekillerini aldı. 14 Ekim 'de yeni anayasaya göre genel seçimler yapılmadan önce, Danışma Meclisi'nin görevi sona erecekti.
Danışma Meclisi tarafından kabul edilen anayasa taslağı, Evren'in başkanlığında MGK üyeleri ve birkaç sivil tarafından incelendi, son şekli verilirken yeni maddeler de eklendi.
Genelkurmay Karargahı'nda hazırlandı
Orgeneral Kenan Evren'in cumhurbaşkanı olmasını sağlayan madde, MGK üyelerinin statüsünü yeni dönemde Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyeliğine dönüştüren madde, eski politikacıların siyasete dönmesini engelleyen maddeler MGK'da ve Genelkurmay Karargahı'nda hazırlandı.
Anayasa, halkoyuna sunulmadan önce MGK'nin 70 sayılı kararlarından biri açıklandı: "Anayasa taslağı üzerinde yasaklılar dışında kalan yurttaşlar, kişisel görüş açıklayabilecekti."
Oya dair görüş açıklamak yasak
Yüksek Yargı, Sayıştay, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, basın kuruluşları, faaliyetleri yasaklanmamış sendikalar, bilimsel amaçlı dernekler ve özel statülü kuruluşlar, seminer ve konferanslar yolu ile sözlü ve yazılı görüş bildireceklerdi. Bütün bu tartışmalar, "anayasa taslağının geliştirilmesi maksadı dışına taşmayacak", referandumda halkın vereceği oyun "nasıl olması gerektiği konusunda bir telkinde" bulunulmayacaktı.
Yapılacak oylamada, oy kullanmayanlar 5 yıl süreyle seçme ve seçilme hakkından mahrum kalacaktı. Anayasanın, oylama sonucu reddi durumunda ne olacağı belli değildi.
Tasarıya olumsuz oy verilmesi, ülkedeki belirsizliğe destek olmak ve askeri rejimin sürmesine rıza göstermek anlamına geliyordu.
Yüzde ile “kabul”
Anayasa metni 7 Kasım 'de halkoylamasına sunuldu ve yüzde kabul oyu ile yürürlüğe girdi. madde ve 16 geçici madde olmak üzere toplam madde ile 7 bölümden oluşan Anayasası, hem madde hem de maddelerin içeriği bakımından en uzun ve detaylı anayasa oldu.
“Değiştirilemez” maddeler artırıldı
Anayasasındaki, "Devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki Anayasa hükmü değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez" maddesi yer alıyordu. 'de değiştirilemez maddeler artırıldı, şu şekli aldı:
Madde 1. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
Madde 2. Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Madde 3. Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı "İstiklal Marşı"dır. Başkenti Ankara'dır.
Madde 4. Anayasanın 1. maddesindeki devletin şeklinin cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile 2. maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
“İnsan haklarına saygılı devlet”
Anayasası'na göre, Türkiye Cumhuriyeti "toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir."
Anayasanın 3. kısmında yer alan, Cumhuriyetin temel organlarından biri olan yasama organı, TBMM'dir. Anayasası'nda var olan Cumhuriyet Senatosu, Anayasası'nı hazırlayan Kurucu İktidar tarafından kaldırılarak tekrar TBMM adı altında tek meclisli parlamento kuruldu.
9. maddede "yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır" denilirken maddede mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usullerinin kanunla düzenleneceği belirtiliyor.
Anayasasındaki "insan haklarına dayanan devlet" anlayışı, Anayasası'nda yerini "insan haklarına saygılı devlet" anlayışına bıraktı. Anayasasında temel hak ve özgürlüklere sınırlama getirilirken "güçlü iktidar anlayışı" hakim kılındı.
Anayasası’nın 80 maddesi değiştirildi
Bu süreçte, geçici maddelerle birlikte toplam madde bulunan Anayasası'nın 80 maddesi değiştirildi, eklenen 3 geçici maddeden 2'si daha sonra metinden çıkarıldı.
Anayasası'ndaki ilk değişiklik kabulünden 5 yıl sonra, 17 Mayıs tarihinde yapıldı.
Siyasi partilerin ve liderlerinin siyasi yasaklarına ilişkin geçici 4. madde, 'de yürürlükten kaldırıldı. Böylece, siyasi partilerin ve liderlerinin yasakları sona erdi.
Radyo ve TV kurma hakkı
8 Temmuz 'de, Anayasa'nın maddesinde yapılan değişiklikle, radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek, kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbest hale getirildi.
“Özelleştirme” Anayasa’da
maddede 18 Haziran 'da yapılan düzenlemeyle, DGM'lerde yer alan asker üyelerin yerine sivil yargıçların atandı. 13 Ağustos 'da, maddede yapılan değişiklikle ''özelleştirme'' kavramı Anayasa'ya girdi.
değişiklikleri
yılında Anayasası'nın Başlangıcı, 32 maddesi ve bir geçici maddesi değiştirildi. Bu en kapsamlı değişiklik ile anayasada 35 değişiklik yapıldı. Değişikliklerle anayasanın "Başlangıç" metni ve 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 31, 33, 34, 36, 38, 40, 41, 46, 49, 51, 55, 65, 66, 67, 69, 74, 86, 87, 89, 94, , , ve Geçici maddelerinde değişiklik yapıldı.
Bu değişikliklerle, Milli Güvenlik Kurulu'na başbakan yardımcıları dahil edildi; genel ve özel af ilanı için 3/5 oy oranı benimsendi; yabancılara dilekçe hakkı tanındı; anayasa değişikliklerin iptali için Anayasa Mahkemesi karar yeter sayısı 3/5 olarak kabul edildi.
İdam cezası kaldırıldı
Anayasa Mahkemesinin, kapatma yerine dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin devlet yardımından kısmen ya da tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilmesi öngörüldü.
7 Mayıs 'te maddede yapılan değişiklikle idam cezası kaldırıldı.
referandumu: Cumhurbaşkanı seçimi
21 Ekim 'de yapılan anayasa referandumu ile cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere bir takım anayasa değişiklikleri yapıldı.
Referandumda "Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, aynı kişinin iki kez cumhurbaşkanı seçilebilmesi (5+5), görev süresinin 7 yıldan 5 yıla indirilmesi ve cumhurbaşkanlığı seçiminin, görev süresi bitmeden önceki 60 gün içinde tamamlanması, genel seçimlerin beş yıl yerine dört yılda bir yapılması, TBMM'de, seçimler dâhil tüm oturumların milletvekiliyle açılması" gibi değişiklikler oylandı. Değişiklikler, yüzde 'i "Hayır" ve yüzde 'i "Evet" oyuyla kabul edildi.
referandumu: Geçici Madde kaldırıldı
Mayıs 'da TBMM'de kabul edilen anayasa değişiklikleri Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından halkoyuna sunuldu.
Değişiklik paketinde Anayasa Mahkemesi ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısıyla ilgili düzenlemelerin yanı sıra Kamu Denetçiliği Kurumu'nun (ombudsmanlık) kurulması, Yüksek Askeri Şura (YAŞ) ve HSYK'nın ihraç kararlarının yargı denetimine açılması ile askeri yargının görev alanının daraltılmasını öngören değişiklikler bulunuyordu.
12 Eylül 'daki halk oylaması sonucunda yüzde "evet", yüzde "hayır" oyu çıktı ve değişiklikler kabul edildi. Bu değişiklikle, darbecilerin yargılanmasını engelleyen Geçici madde de kaldırıldı. 12 Eylül davasının hayatta kalan iki sanığı Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'yla ilgili karar 18 Haziran ’te açıkladı, müebbet hapse mahkum edildiler ancak bu süreçte ikisi de hayatını kaybetti. Yargıtay düşme kararını bozdu, dava yeniden görülüyor.
referandumu: Cumhurbaşkanlığı sistemi
16 Nisan 'de gerçekleşen halk oylamasıyla “Cumhurbaşkanlığı sistemi” kurumsallaştı. Düzenlemeyle, Cumhurbaşkanı hem devletin hem de hükümetin başı ilan edilerek başbakanlık kaldırıldı.
Cumhurbaşkanı, yardımcılarını ve bakanları atayıp görevlerine son verme yetkisine sahip oldu. Anayasa değişikliği yapan kanunları gerekli görürse halkoyuna sunma ve yürütmeyle ilgili konularda “cumhurbaşkanlığı kararnamesi” çıkarma yetkisi verildi.
Seçilen cumhurbaşkanının bundan sonra seçildiği partiyle ilişiğini kesmek zorunda olmadığı kararlaştırıldı.
Cumhurbaşkanının bir suçtan dolayı sorgulanabilmesi için meclisteki milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyunun gerektiği şartı getirildi. Ayrıca cumhurbaşkanının Yüce Divan'a gitmesi için tam sayının üçte ikisinin sağlanması kararlaştırıldı.
Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu görevlileri atamalarına ilişkin usul ve esasları belirleme hakkına sahip oldu.
Ayrıca, merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının kuruluş, görev, yetki ve sorumluklarını düzenleme hakkını elde etti.
Meclis’teki koltuk sayısı 'den 'e yükseltildi. Meclis seçimleri için süre dört yıldan beş yıla çıkarıldı.
TIKLAYIN - Dr. Demirkent: Anayasa tartışması açıldığına göre seçim yaklaştı
TIKLAYIN - “21 değil 82 Anayasasına benzeyebilir”
TIKLAYIN - "Anayasa tartışmalarının ciddiye alınabilir bir tarafı yok"
TIKLAYIN - “Yeni Anayasa, zaman kazanma stratejisinin parçası”
TIKLAYIN - “Yeni Anayasa’nın amacı, iktidar süresini uzatmak”
TIKLAYIN - “Bu iktidardan demokratik Anayasa beklemiyoruz”
Kaynaklar:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info%C3%BCrkiye%27de_anayasal_s%C3%BCre%C3%A7
seafoodplus.info
seafoodplus.info?hn=
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info%C3%BCrkiye%27de_anayasal_s%C3%BCre%C3%A7
(AS)