Fischer–Tropsch (FT) Sentezlenmiş Parafinik Gazyağı (SPK) sentetik yakıtları, geleneksel jet yakıtı ile karışımda %50'ye varan oranlarda Amerika Birleşik Devletleri ve uluslararası havacılık filolarında kullanım için onaylanmıştır.[22] 'nin sonu itibarıyla, SPK'ya giden diğer dört yol, tanımları ve parantez içindeki maksimum karışım yüzdesi ile sertifikalandırılmıştır: Hidroişlenmiş Esterler ve Yağ Asitleri (HEFA SPK, %50); hidro-işlenmiş fermente şekerlerden sentezlenmiş izo-parafinler (SIP, %10); sentezlenmiş parafinik kerosen artı aromatikler (SPK/A, %50); alkolden jete SPK (ATJ-SPK, %30). JP-8 ile harmanlanmış hem FT hem de HEFA bazlı SPK'lar MIL-DTLH'de belirtilmiştir.
Bazı sentetik jet yakıtları, SOx, NOx, partikül madde ve bazen karbon emisyonları gibi kirleticilerde azalma gösterir.[23][24][25][26][27] Özellikle şehir içi havalimanlarında avantaj sağlayacak olan sentetik jet yakıtlarının havalimanlarında hava kalitesini artıracağı öngörülmektedir.[28]
Qatar Airways, sentetik Gazdan Sıvıya (GTL) jet yakıtı ve geleneksel jet yakıtı karışımıyla ticari uçuş gerçekleştiren ilk havayolu oldu. Londra'danDoha'ya altı saatlik uçuş için doğal gazdan elde edilen sentetik kerosen, Shell'in MalezyaBintulu'daki GTL tesisinden geldi.[29]
Dünyanın sadece sentetik jet yakıtı kullanan ilk yolcu uçağı uçuşu, 22 Eylül 'da Lanseria Uluslararası Havalimanı'ndan Cape Town Uluslararası Havalimanı'na yapıldı. Yakıt Sasol tarafından geliştirildi.[30]
Kimyager Heather Willauer, ABD Deniz Araştırma Laboratuvarı'nda deniz suyundan jet yakıtı yapmak için bir süreç geliştiren bir araştırmacı ekibine liderlik ediyor. Teknoloji, demir bazlı bir katalizör kullanarak Oksijen (O 2 ) ve Hidrojen (H 2 ) gazını deniz suyundan ayırmak için bir elektrik enerjisi girişi, ardından karbon monoksit (CO) ve hidrojenin uzun zincir halinde yeniden birleştirildiği bir oligomerizasyon adımı gerektirir. katalizör olarak zeolit kullanan hidrokarbonlar. Teknolojinin 'lerde ABD Donanması savaş gemileri, özellikle nükleer enerjili uçak gemileri tarafından kullanılması bekleniyor.[31][32][33][34][35][36]
USAF sentetik yakıt denemeleri[değiştir
Jet yakıtı
Jet yakıtı veya havacılık türbin yakıtı (ATF, ayrıca kısaltılmış avtur), gaz türbinli motorlarla çalışan uçaklarda kullanılmak üzere tasarlanmış bir tür havacılık yakıtıdır. Rengi şeffaf ila saman rengindedir. Ticari havacılık için en yaygın kullanılan türleri, standart uluslararası talebe göre üretilen Jet A ve Jet A-1'dir. Sivil türbin motorlu havacılıkta yaygın olarak kullanılan diğer jet yakıtı ise, çoğunlukla yüksek soğuk hava performansı için tercih edilen Jet B'dir.
Jet yakıtı, çeşitli hidrokarbonların bir karışımıdır. Tam bileşimi petrol kaynağına göre büyük ölçüde değiştiğinden, yakıtı belirli hidrokarbonların bir oranı olarak tanımlamak imkansızdır. Bu nedenle jet yakıtı, kimyasal bir bileşikten ziyade bir performans özelliği olarak tanımlanır.[1] Ayrıca, hidrokarbonlar (veya farklı karbon sayıları) arasındaki moleküler kütle aralığı, donma noktası veya duman noktası gibi ürün gereksinimleri ile tanımlanır. Gazyağı tipi jet yakıtı (Jet A ve Jet A-1, JP-5 ve JP-8 dahil), yaklaşık 8 ila 16 (molekül başına karbon atomu) arasında bir karbon sayısı dağılımına sahiptir; geniş kesimli veya nafta tipi jet yakıtında ise bu (Jet B ve JP-4 dahil), yaklaşık 5 ila 15 arasındadır.[2][3]
Tarihi[değiştir
Jet motorlu yolcu uçaklarında kullanılan ve Jet A1 olarak adlandırılan akaryakıtın niteliğine göz atmak istiyoruz.
Jet A1, ana maddesi kerosen olan ve günümüzde dünya genelindeki jet motorlu yolcu ve kargo uçaklarında kullanılan yakıt türüne verilen addır.
Jet A1&#;in ana maddesi olan kerosen aslında, yanıcı özellikte bir hidrokarbon sıvısıdır. Kerosen, Yunanca &#;keros&#; kelimesinden türetilmiştir.
Kerosen, &#;parafin yağı&#; diye tabir edilen gaz yağıdır.
°C ile °C arasında, petrolün çok ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilir. Genellikle ısıtma ve aydınlatma alanında kullanılır.
Benzine nispeten daha zor alev alır ama benzinden daha fazla ısı verir.
Parlama derecesi 38°C&#;dir.
Kendi kendine alev alma derecesi ise °C&#;dir.
Jet yakıtı kolay tutuşmayan ama bir kez yanmaya başladığında söndürmesi bir hayli güç olan bir maddedir.
Böyle durumlarda yangını söndürmek için köpük, kimyasal ve su sisi kullanılmalıdır.
Öte yandan, kerosenin donma noktası °C civarındadır.
Bu özellikleri dolayısıyla; yani yüksek irtifadaki çok düşük sıcaklıklarda kolay kolay donmaması ve bir kaza durumunda yangın çıkma riskini mümkün olan en az seviyeye indirmesi sebebiyle uçak yakıtı olarak tercih edilmektedir.
Jet A1&#;in yanı sıra, Jet A ve Jet B tipi uçak yakıtları bulunmaktadır.
Jet A1 ile Jet A arasındaki en önemli fark, donma dereceleridir.
Her iki tipteki akaryakıt 38°C&#;de alev alırken, Jet A °C&#;de, Jet A1 ise °C&#;de donmaktadır.
Donma derecesi °C&#;ye kadar düşen Jet B tipi nafta &#; kerosen türü akaryakıt, ticarî havayolu sektöründe nadiren kullanılmakla birlikte, çok düşük donma derecesi sebebiyle Kanada ve Rusya gibi sert kış şartlarının hüküm sürdüğü ülkelerde tercih edilmektedir.
Abdullah Nergiz
kaynağı değiştir]
Bir denizci, bir amfibi nakliye rıhtım gemisinde bir JP-5 jet yakıtı örneğini inceliyor
Dünya çapındaki askeri kuruluşlar, farklı bir JP ("Jet Propellant" için) numaraları sınıflandırma sistemi kullanır. Bazıları sivil muadilleriyle neredeyse aynıdır ve yalnızca birkaç katkı maddesi miktarında farklılık gösterir; Jet A-1 JP-8'e benzer, Jet B JP-4'e benzer.[15] Diğer askeri yakıtlar son derece özel ürünlerdir ve çok özel uygulamalar için geliştirilmiştir.
JP-1
'te Amerika Birleşik Devletleri hükümeti tarafından belirlenen erken bir jet yakıtıydı (AN-F). Parlama noktası yüksek (havacılık benzinine göre) ve donma noktası &#;°C (&#;°F) olan saf bir gazyağı yakıtıydı. . Düşük donma noktası gereksinimi, yakıtın mevcudiyetini sınırlandırdı ve kısa süre sonra, gazyağı-nafta veya kerosen-benzin karışımları olan diğer "geniş kesimli" jet yakıtları onun yerini aldı. Avtur olarak da bilinirdi.
JP-2
Dünya Savaşı sırasında geliştirilen eski bir tip. JP-2, daha yüksek bir donma noktasına sahip olduğu için JP-1'den daha kolay üretilmesi amaçlanmıştır, ancak hiçbir zaman yaygın olarak kullanılmamıştır.
JP-3
JP-1'e kıyasla yakıtın kullanılabilirliğini iyileştirme girişimi, hazır tedariki sağlamak için safsızlıklar üzerindeki kesme ve gevşetme toleranslarını genişleterek. Ateşleme adlı kitabında!Sıvı Roket İticilerinin Gayri Resmi Tarihi, John D. Clark, spesifikasyonu "oldukça liberal, geniş bir kesim (damıtma sıcaklıkları aralığı) ve olefinler ve aromatikler üzerinde bir Kentucky kaçak içki seviyesinin üzerindeki herhangi bir rafinerinin izin verdiği sınırlara sahip" olarak tanımladı. r'nin potu hala herhangi bir ham petrolün en az yarısını jet yakıtına dönüştürebilir".[16] JP-2'den bile daha uçucuydu ve hizmette yüksek buharlaşma kaybı vardı.
JP-4
kerosen-benzin karışımıydı. JP-1'den daha düşük parlama noktasına sahipti, ancak daha fazla kullanılabilirliği nedeniyle tercih edildi. ve yılları arasında birincil Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri jet yakıtıydı. NATO kodu F'tır . Avtag olarak da bilinir.
JP-5
yılında, özellikle yangın riskinin büyük olduğu uçak gemilerinde bulunan uçaklarda kullanılmak üzere geliştirilmiş sarı kerosen bazlı bir jet yakıtıdır. JP-5, 68 pound/U.S. gallon (8,1&#;kg/l) ağırlığında alkanlar, naftenler ve aromatik hidrokarbonlar içeren karmaşık bir hidrokarbon karışımıdır. ve yüksek parlama noktasına sahiptir (min. 60&#;°C (&#;°F) ). Bazı ABD donanma hava istasyonları, Deniz Piyadeleri hava istasyonları ve Sahil Güvenlik hava istasyonları hem deniz hem de kara tabanlı deniz uçaklarına ev sahipliği yaptığından, bu tesisler aynı zamanda tipik olarak kıyıdaki uçaklarına JP-5 ile yakıt sağlayacak ve böylece ayrı yakıt tesisleri bulundurma ihtiyacını ortadan kaldıracaktır. JP-5 ve JP-5 olmayan yakıt için. Donma noktası &#;°C (&#;°F) . Antistatik maddeler içermez. JP-5, NCI-C olarak da bilinir. JP-5'in NATO kodu F'tür . Havacılık Taşıyıcı Türbin yakıtı için AVCATyakıtı olarak da adlandırılır.
MIL-DTL kapsamındaki ve İngiliz Spesifikasyonu DEF STAN AVCAT/ FSII (önceden DERD ),[17] 'i karşılayan JP-4 ve JP-5 yakıtları, uçak türbin motorlarında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bu yakıtlar, askeri uçak ve motor yakıt sistemleri için gerekli olan benzersiz katkı maddeleri gerektirir.
JP-6
Mach 3'te sürekli uçuş için Kuzey Amerika XB Valkyrie'de kullanılan General Electric YJ93 son yanan turbojet motorları için geliştirildi. JP-5'e benziyordu ancak daha düşük donma noktasına ve iyileştirilmiş termal oksidatif stabiliteye sahipti. XB programı iptal edildiğinde, JP-6 spesifikasyonu MIL-J da iptal edildi.
JP-7
Mach 3+ hızında sürekli uçuş için Lockheed SR Blackbird'de kullanılan Pratt & Whitney J58 son yananturbojet motorları için geliştirildi. Aerodinamik ısınmanın neden olduğu kaynamayı önlemek için gereken yüksek bir parlama noktasına sahipti. Termal kararlılığı, uçak kliması, hidrolik sistemler ve motor aksesuarları için bir soğutucu olarak kullanıldığında kok ve vernik tortularını önleyecek kadar yüksekti.[18]
JP-8
ABD ordusu tarafından belirtilen ve yaygın olarak kullanılan bir jet yakıtıdır. MIL-DTL ve İngiliz Savunma Standardı tarafından belirtilmiştir. JP-8, en az yılına kadar kullanımda kalacağı öngörülen kerosen bazlı bir yakıttır. Birleşik Devletler ordusu, JP-8'i hem türbinle çalışan uçaklarda hem de dizel motorlu kara araçlarında "evrensel yakıt" olarak kullanıyor. İlk olarak 'de NATO üslerinde tanıtıldı. NATO kodu F'tür .
JP-9
füzeler, özellikle de metilpentadien dimerin katalitik hidrojenasyonu ile üretilen TH-dimer (tetrahidrodimetildisiklopentadien) içeren Tomahawk seyir füzesi için bir gaz türbini yakıtıdır.
JP
füzeler, özellikle AGM ALCM seyir füzesi için bir gaz türbini yakıtıdır.[19] (azalan sırayla) endo-tetrahidrodisiklopentadien, ekzo-tetrahidrodisiklopentadien ( sentetik bir yakıt ) ve adamantan karışımı içerir. Disiklopentadien'inkatalitik hidrojenasyonu ile üretilir. JP-9 yakıtının yerini aldı ve &#;°F (&#;°C) daha düşük bir düşük sıcaklık servis limitine ulaştı.[19] Ayrıca Tomahawk jetle çalışan ses altı seyir füzesi tarafından da kullanılır.[20]
JPTS
LF-1 odun kömürü çakmak sıvısı ve resmi olarak "Termal Olarak Kararlı Jet Yakıtı" olarak bilinen termal oksidatif kararlılığı iyileştirmek için bir katkı maddesinin bir kombinasyonuydu. 'da Lockheed U-2 casus uçağına güç veren Pratt & Whitney J57 motoru için geliştirildi.[21]
Zip yakıtı
Uzun menzilli uçaklar için tasarlanmış bir dizi deneysel bor içeren "yüksek enerjili yakıtları" belirtir. Yakıtın zehirliliği ve istenmeyen kalıntıları kullanımı zorlaştırıyordu. Balistik füzenin geliştirilmesi, zip yakıtının ana uygulamasını kaldırdı.
Sentroleum
USAF ile birlikte, ithal petrole olan bağımlılıklarını azaltmalarına yardımcı olacak sentetik bir jet yakıtı karışımı geliştirmek için çalışıyor. ABD ordusunun en büyük yakıt kullanıcısı olan USAF, yılında alternatif yakıt kaynaklarını araştırmaya başladı. 15 Aralık 'da, bir B, Edwards Hava Kuvvetleri Üssü'nden ilk kez yalnızca JP-8 karışımı ve Syntroleum'un FT yakıtı ile havalandı. Yedi saatlik uçuş testi başarılı olarak kabul edildi. Uçuş testi programının amacı, hizmetin B'lerinde filo kullanımı için yakıt karışımını ve ardından diğer uçaklarda uçuş testi ve kalifikasyonunu nitelendirmekti.
