İrfan Göksu-Tamer Çevik: “Özel Eğitime Giriş” Adana-2004 adlı eserin Kaynaştırma Eğitimiyle ilgili bölümüdür.
A – Giriş
1 – Kaynaştırma Eğitimi ve Önemi Nedir?
Kaynaştırma eğitimi, bireyselleştirilmiş eğitim programlarıyla engelli ve normal çocukların eğitsel ve sosyal yönden bütünleşmelerini sağlama işlemidir.
Her insanda olduğu gibi engelli çocuklar da, diğer insanlarla sosyal ilişki kurmak ve bunu sürdürmek, çevresi tarafından sevgi ve değer görmek, beğenilmek, takdir edilmek, hiç kimseye ihtiyaç duymadan ve bağımlı olmadan yaşamak istemektedirler. Bu onların en doğal hakkı olduğu gibi, toplumsal bütünlüğün ve kalkınmanın da temelidir.
Engelli çocuklara verilen eğitimin niteliği ne kadar iyi olursa olsun, sonuçta onu içinde yaşadığı toplumun bir üyesi haline getirmiyor ve kabul görmesini sağlamıyorsa verilen eğitim işe yaramayacaktır.
Bu nedenle; kaynaştırma eğitimi, her türdeki engelli çocuğun devam ettiği okullarda önemli bir hizmet alanı olarak görülmesi ve bir takım tedbirlerin alınmasını gerçekleştirmektedir.
2 – Kaynaştırma Eğitiminin İlkeleri
3- Kaynaştırma Eğitiminin Avrupa ve Türkiye’deki Durumu
Avrupa’da kaynaştırma eğitimi uygulamalarını incelediğimizde okul çağındaki özürlü çocukların okullaşma oranının % 60’larda olduğunu görürüz. Bunun yanında;
Ülkemizde ise; okul çağındaki özel eğitime muhtaç çocukların ancak %5’i eğitim imkanlarından yararlanabilmektedir. Kaynaştırma eğitimiyle ilgili olarak;
B- Kaynaştırma Eğitiminin Yararları
1- Engelli Çocuğa Yararı
2- Normal Çocuklar İçin Yararları
3- Ailelere Yararları
4- Öğretmenlere yararı
C- Kaynaştırma Eğitimine Tabi Olan Çocukların Ortak Genel Özellikleri
Kaynaştırma eğitimi uygulaması yapmadan önce, özellikle eğitici personelin, bu çocukların belirgin olan şu tür özelliklerini bilmeleri yararlı olacaktır.
1- Fiziksel Özellikleri
2- Sosyal Özellikleri
3- Akademik özellikleri
4- Kişilik Özellikleri
5- İş ve çalışma özellikleri
6- Aile ve Çevre Özellikleri
D-Kaynaştırma Eğitiminde Görev Alan Personelde Bulunması Gereken Kişilik Özellikleri
Kaynaştırma eğitiminde görev alan personel;
E- Kaynaştırma Eğitiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Kaynaştırma eğitiminde görevli insanların, hazırlık aşamasından değerlendirme aşamasına kadar, şu hususları dikkate alarak etkinliklere yön vermeleri yararlı olacaktır.
F- Kaynaştırma Eğitimine Yönelik Hazırlık Çalışmaları
Kaynaştırmada eğitim-öğretim çalışmalarına başlamadan önce, kaynaştırma eğitiminin amaçlarını gerçekleştirmeye uygun bir takım hazırlıkların yapılması ve ortamların düzenlenmesi gerekmektedir. Söz konusu hazırlık çalışmalarında şu işlemler yapılabilir.
1- Öğrenciyi Kaynaştırma Eğitimine Hazırlama
Kaynaştırma eğitimine tabi tutulacak öğrencinin özrü, türü ve derecesi, yeterli ve yetersiz özellikleri, eğitim ihtiyacı hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olunmalıdır. Eğer sosyal uyumunu engelleyebilecek dış görünüşle veya duyu organları eksikliği varsa daha yeterli hale getirebilmek için tıbbi rehabilitasyonu yapılmalıdır. Eğitim ortamında kullanacağı en uygun araç-gereçler seçilmelidir. Kaynaştırma eğitiminin ne olduğu, ne tür ortamda eğitimini sürdüreceği, ortaya çıkabilecek sorunlar, kendisinden beklenilen davranışlar vb. konularda öğrenciye bilgi verilmeli ve eğitime hazır hale getirmeye çalışılmalıdır.
2- Uygun Program Hazırlama
Kaynaştırma eğitimine alınacak engelli çocuğun özür tür, derece ve eğitim ihtiyaçları belirlendikten sonra, durumuna en uygun eğitim modeli seçilmeli ve eğitim programları hazırlanmalıdır. Bu programların bireyselleştirmesi yapılmalı, hangi ders ve etkinlikleri normal çocuklarla birlikte yapacağı, hangi derslerde destek eğitimi verileceği önceden belirlenmelidir.
Örnek olarak, zihinsel engelli çocukların kaynaştırmasında: Eğer çocuk ilköğretim düzeyinde ise her türlü dersi normallerle birlikte almalı, fakat kaynak oda aracılığı ile destek eğitimi verilmelidir. Orta öğretim düzeyinde ise resim, müzik, beden eğitimi, iş ve sanat derslerinde normal sınıf içinde, diğer derslerinde ise kaynak okul veya destek eğitimi şeklinde almalıdır.
İşitme engelli çocuk kaynaştırmaya alınacaksa, sınıf içinde uygun yer belirlenmeli, araç-gereç desteği arttırılmalı, sınıfların işitme yalıtımları yapılmalı, dudaktan okuma için uygun ortam oluşturulmalıdır. Her türlü dersi normallerle birlikte alabileceği ölçüde işitme kalıntısından yararlanmalı, yoksa iki öğretmenli özel eğitim ve destek eğitimi yolları uygulanmalıdır. Şu andaki şartlar dikkate alındığında zihinsel engellilerin eğitilebilir düzeyde olanları için ilkokul, ağır öğrenen donuk zekalılar (85-95ZB) için ilköğretim ve mesleki eğitim içinde; işitme engelli çocukların orta dereceli kaybı olanlar için ilkokul (20-55) dB) hafif derece işitme kaybı (20-55) olanlar için orta öğretim mesleki ve teknik eğitim içinde kaynaştırılmaları uygun olacaktır.
Eğitim programları hazırlanırken temel bilgilerin kazanıldığı akademik eğitimin yanında, çocukların okul ortamına daha rahat uyum sağlamalarına yönelik duruma alıştırma (oryantasyon) hizmetlerine, sosyal becerilerin geliştirilmesine yönelik oyun, gezi, gözlem, inceleme etkinliklerine, kültürel ve entelektüel bütünleşmeleri için eğitsel kol, belirli gün, kutlamalar vb. hizmetlere, toplumsal bütünleşmeleri ve mesleki becerileri geliştirmeye yönelik boş zaman, iş ve sanat, mesleki ders etkinliklerine programlarda ağırlıklı olarak yer verilmelidir. Aile ve yakın çevreye yönelik, çocukların okul dışı ortamlarda da kaynaşmalarının devamlılığını sağlamaya dönük ek eğitim programları da hazırlanmalıdır.
3- Diğer Öğrencilerin Eğitimi
Kaynaştırma eğitiminde, engelli çocuğun içinde bulunacağı öğrenci grubunun da eğitimi büyük önem taşımaktadır. Normal öğrenci grubunun engelli çocuğa karşı tavır ve davranışları kaynaştırma eğitiminde başarıyı etkilemektedir. Bu nedenle hazırlık aşamasında normal öğrencileri, özürlü çocuk hakkında aydınlatmak, böyle bir eğitimin onlar ve kendileri için de yararlı olduğu, özürlü olmanın kendileri tarafından tercih edilmediği, bunlara yönelik yardımların her insanın görevi olduğu anlatılmalı, olumlu tutum anlayış ve davranış geliştirmeleri sağlanmaya çalışılmalıdır.
4- Öğretmenlerin Eğitimi
Kaynaştırma eğitiminde her türlü düzenek ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun, sonuçta istekli, özverili, sabırlı, yardım etmeye ve eğitmeye, bilgileri öğrenci davranışına dönüştürmeye yönelik eğitici personel bulunmazsa yapılan çalışmalar hiçbir işe yaramayacaktır. Kaynaştırma eğitiminin en önemli unsuru öğretmendir. Öğretmenin bu alana karşı ilgi ve istekliliği büyük önem taşımaktadır. Gerek ilgi ve isteklilik oluşturma, gerekse kaynaştırmaya esas olan alan bilgisine sahip kılmaya yönelik hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programları hazırlamak, kaynaştırma eğitimi için altyapı oluşturmanın en önemli aşamasıdır.
5- Aile ve Yakın Çevrenin Eğitimi
Her insanda olduğu gibi, engelli çocuk da hayata karşı tutumu, temel bilgileri ve kişisel özelliklerini belirleyecek izlenimleri aile ortamından kazanır. Gerek o ana kadar aile ortamından edindikleri yanlışlıkların giderilmesinde ve gerek o andan sonraki aşamalarda çocuğa kazandırılan özelliklerin devamlılığının sağlanmasında aile eğitimi hizmetleri büyük önem taşımaktadır. Engelli çocuğun anne babası, çocuğunu yeterince tanımamaktadır, eğitimi için sağlıklı yol izlememişlerdir veya hiç bilmemektedir, çocuğu kabul edememektedir, eğitimden beklentisi azdır. Çocuğun kendilerine yük olacağı, ileride sokakta kalacağı düşüncesindedirler. Çocuk nedeniyle aile içi huzursuzluk ve çatışmalar vardır. Aile kaygılı ve kendilerini suçlu, cezalandırılmış hissetmektedir. Sosyal çevreleri daralmıştır, çocuğa temel davranışları nasıl kazandıracaklarını, problemler ortaya çıktığında nasıl çözeceklerini bilmemekte, okulla ve öğretmenlerle etkileşim kuramamaktadırlar.
İşte bu nedenlerle aileye yönelik bir takım çalışmalar da yapılmalıdır. Ailelerin çocuklarını benimsemek, her yönüyle kabul ettirmek, eğitimle birçok sorunun çözüleceğine inandırmak, eğitildiği taktirde daha yeterli hale geleceğini, bazı davranışların çocuğa nasıl kazandırılacağını anlatmak, okulda yapılan çalışmalarda onların destek ve işbirliğini sağlamak, iyi bir kaynaştırma eğitimi için zemin hazırlayacaktır. Bunun gerçekleşmesi için veli toplantısı, görüşme, ev ziyareti, yazılı bülten, TV, radyo programları vb. gibi yolların kullanılması uygun olacaktır.
6- Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi
Kaynaştırma eğitiminin en iyi bir şekilde yapılması ve istenilen sonuçların elde edilmesi için fiziki, sosyal ve psikolojik ortamların eğitim amacına ve engelli çocuğun durumuna uygun hale getirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsam altında öncelikle ortam çocukların ulaşımını kolaylaştırıcı olmalı,
G- Kaynaştırma Eğitimi Modelleri
1- Normal sınıfta eğitim, sadece araç yardımı 1. TÜR
2- Normal sınıfta araç-gereç, eğitsel malzeme yardımı 2b-75-90
KAYNAŞTIRMA
3-Normal sınıfta eğitim ikili öğretmen Db-20-55
4-Normal sınıfta eğitim kaynak oda, destek eğitimi0-Azgören 1/10 21/6
5-Kısmi zamanlı özel eğitim uygulaması 2. TÜR
6-Normal okulda özel eğitim okulu 2B-25-45-75
7-Normal okulda özel eğitim sınıfı dB-55-90
8-Kaynak okul modeli-Gündüzlü özel eğitim okulu0-Kör 5/10+ 21/1
AYRIŞTIRMA
9- Özel yatılı okul 3. TÜR
10- Gezici öğretmen 1.4-0-25
11- Hastanede eğitim dB-90+
12- Evde eğitim 0-Am2 20/10+
Kaynaştırma Eğitiminde öğrenciyi mümkün olduğunca üst eğitim modellerinden yararlandırmak, özür tür, derece ve sapmalara bağlı olarak gerektikçe alt modellere yöneltmek gerekmektedir.
H- Kaynaştırma Eğitimi Basamakları
İ- Kaynaştırma Eğitiminde Öğrencilere Kazandırılacak Beceriler
Kaynaştırma eğitiminde öngörülen amaçların tam anlamıyla gerçekleştirilebilmesi için eğitim-öğretim etkinliklerinde engelli çocuklara şu tür becerilerin sırayla kazandırılması gerekmektedir.
1- Öz bakım becerileri
2-Temel akademik beceriler
3- Sosyal beceriler
4- Benlik gelişimi
5- İş ve mesleki beceriler
6- Vatandaşlık becerileri
J- Kaynaştırma Eğitimindeki Çocukların Temel Problemleri
Bazı eğitim araştırmaları okul başarısının % 20’sini duyuşsal faktörlere bağlamaktadır.
Temel ilgi, sevgi, bağdaşım güven yoksunluğu içinde bulunan öğrencilerin kapasitesi doğrultusunda başarı göstermeyecekleri doğrudur. Bu durumdaki öğrenciler, normal gelişimlerini engelleyen duygusal alandaki problemler nedeniyle akademik, sosyal ve mesleki açıdan yetersizlikler gösterebilirler.
Bu nedenle öğretmen eğitim durumlarını düzenlerken bu özellikleri dikkate almalı, öğrencilerin duyuşsal giriş davranış ve temel problemlerini tanımaya çalışarak, var olan yetersizlikler üzerinde çözümleme yapmaları iyi bir kaynaştırma eğitimi için yararlı olacaktır.
Kaynaştırma eğitimindeki öğrencilerin belli başlı temel problemlerini şu şekilde incelemek mümkündür.
Tikler: Tik kas gruplarının irade dışı kasılmalarıdır. İç çatışma ve gerilimlerin belirtilerini ifade eder. Fiziksel (organik) kaynaklı olanların dışındaki tikler genellikle geçicidir. Okul ortamında bu tür çocukları taklit etme alaya alma, eleştirme, utandırma davranışından kaçınılmalıdır. Tiklerin giderilmesine yönelik sosyal bütünleştirme, iş eğitimi etkinliklerine yer verilmesi yararlı olacaktır.
Tırnak Yeme-Parmak Emme: Bu davranış gerilim, taklit, rastlantı, aşırı baskı, kendine güvensizlik, uyuma, oral dönem saplantısı (dudak hassasiyeti) vb. birçok değişik nedenlerden kaynaklanmaktadır. Kendine güven, aile eğitimi, boş zaman etkinlikleri, dinlenme vb. eğitsel ve sosyal çalışmalara yer vermek yararlı olacaktır.
Yalan Söyleme: Gerçek ve gerçek üstü olayları birbirinden ayırt edememe, yetişkinlerin gerçek karşısındaki yanlış tutumları, sevgi ve ilgi eksikliği, ergenlik döneminde benlik arayışı vb. nedenlerden kaynaklanmaktadır.
Bu davranışın giderilmesine yönelik, şiddet ve baskı yapmamak, başaramayacağı şeyleri onlardan istememek, başkalarıyla karşılaştırmamak, iyi model oluşturmak, doğru ifadeleri ödüllendirmek gösterilecek tutum ve davranışlardandır.
Korkular: Korku davranışı aşırı koruma, gelecek endişesi, yanlış eğitim, korkulu yaşantı, aşırı duyarlılık gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Korku davranışını gidermeye çalışırken şiddet uygulamanın sakıncalı olacağı bilinmelidir. Bunun yerine korkuya neden olan durumların ortadan kaldırılması veya uzak tutulması, nesne ve olaylar hakkında sağlıklı bilgilendirilmesi, duyarsızlaştırma yöntemlerinin kullanılması yararlı olacaktır.
Saldırganlık: Öfke, nefret, kıskançlık, hakim olma, kendine aşırı güven, huzursuzluk, gelecekten umutsuzluk, sosyal değerlerde çöküş sosyalleşememe, sevgi yoksunluğu, olumsuz model, taklit, karşıt tepki, yeni telafi mekanizması vb. nedenlerden kaynaklanmaktadır.
Bu davranışın azaltılması ve önlenebilmesi için yanlış model olmama, aşırı koruyucu ve eleştirici davranış göstermeme, maddi cezalandırmama, değer verici tutum gösterme, çalışmaya, işbirliğine yönlendirme, sosyal ilişkileri geliştirme, sorumluluk verme, olumlu davranışları pekiştirme, duygularla yüzleştirme, gibi yollara başvurmak yararlı olacaktır.
Aşırı Hareketlilik: Aşırı hareketlilik (hiperaktif) yerinde duramama, itaatsizlik, aşırı merak, şeklinde kendisini gösterir. Bu rahatsızlık çoğu zaman organik nedenlerden kaynaklandığından giderilmesi içinde öncelikle tıbbi tedavisinin yapılması, doktor tavsiyesiyle sakinleştirici ilaçların kullanılması yararlı olacaktır.
Ev ve okul ortamlarında ise, gürültü, hareket ve dikkat çekici ortamlardan uzak tutulmalı, grup oyunları, boş zaman etkinlikleri, hobi çalışmaları, dikkat yönlendirme, enerji aktarma, dinlenme çalışması yapılmalıdır.
Dikkat Eksikliği: Dikkat algı yetersizliği çocukta, yerinde duramama, dikkatini bir konu üzerinde toplayamama, ilgi dağınıklığı, uyarıcılara karşı kayıtsız kalma, duyup da duymazlıktan gelme vb. şekilde kendisini gösterir.
Merkezi sinir sistemi bozuklukları, hemen dengesizliği, genetik yapı, ateşli hastalık ve yanlış ilaç kullanma, özrün etkisi ve aşırı kaygı bu hastalığın oluşan nedenleri arasındadır.
Bu rahatsızlığın giderilmesine yönelik elektro şok, ilaç ve tıbbi tedavi yoluna başvurulmalıdır. Okul ortamında ise sosyal ve psikolojik baskıların azaltılması, hobi ve spor etkinlikleriyle enerjinin yönlendirilmesi, oyun odası terapisi ve sosyal ilişkilerin güçlendirilmesi yoluna gidilmelidir.
Cinsel Sapmalar: Cinsel gelişim bozukluğu, kendi cinsiyetini kabul etmeme, karşı cinse özgü davranış gösterme, karşı cinsi çeşitli ifade ve davranışlarla rahatsız (taciz) etme, teşhircilik, kendi kendini tatmin, cinsellikle ilgili yanlış bilgilenme, önyargılara sahip olma, vb. şekilde kendisini gösterir.
Bu sapma davranışlarının tamamına yakını aile, okul çevre, sosyal ve psikolojik nedenlerden kaynaklanmaktadır.
İçinde yaşadığımız koşul anlayış ve uygulama tecrübesi yetersizliği nedeniyle zor da olsa, davranıştaki sapma derecesine bağlı olarak psikolojik tedavi, bireysel psikolojik danışma, grup terapisi, rehabilitasyon vb. uzmanlık gerektiren tedavi yollarına baş vurmak yararlı olacaktır.
Okul ortamında ise cinsel sapmaların önlenmesi ve normalleştirilmesine yönelik olarak. sosyal ve psikolojik atmosfer önleyici hale getirilmeli, ortam teşvike uygun olmaktan çıkarılmalıdır. Cinsel davranışların ip uçları yakalandığında problem haline gelmesini önleyici tedbirler alınmalı, gerekli uyarılar verilmelidir. Yanlış bilgi ve kanaatler derhal doğru açıklamalarla düzeltilmelidir. Kendi cinsine uygun özdeşim yapma ortamı yaratılmalıdır. Açıktan açığa mastürbasyon, teşhircilik, taciz vb. sapmaların her ortamda yapılamayacağı, bunun herkes tarafından yanlış bulunduğunu ve izin verilmeyeceği anlayışı verilmelidir. Sapmalar dış kaynaklı ise, dış çevre etkisi yok edilmeli etkileşim kanalları kesilmelidir. Gerektiğinde çocuk bozucu etki ortamından uzaklaştırılmalıdır. Çocuklar üzerinde sürekli kontrol yapılmalı caydırıcı etki kullanılmalıdır. Çocuğun arkadaş ve karşı cinsle sosyal ilişkileri, birlikte yaşam ilkeleri ve öz kontrol mekanizması oluşturma bilgi ve anlayışı kazandırılmalıdır.
Bunların yanında cinsel eğitim verilirken şu özellikler dikkate alınmalıdır.
K- Kaynaştırma Eğitiminde Öğretme İlke ve Yöntemleri
Kaynaştırma eğitiminde görev alan öğretmenlerin, öğretme sürecini daha etkili ve verimli hale getirmek için, araştırma ve incelemeler sonucu ortaya çıkan şu verileri dikkate alarak çalışmalara yön vermeleri yararlı olacaktır.
1- Öğretime Hazırlık (Ön Düzenleyiciler) Aşamasında
Bu nedenle öğrencinin öğrenme olgunluk düzeyi iyi tespit edilmeli, olgunluk düzeyine eriştirici altyapı çalışmalarına ağırlık verilmeli, kazandırılacak davranışlar için sabırlı olunmalı, deyimde olduğu gibi, demir tavında dövülmelidir.
Bu nedenle öğrencilere; okulda ve çevrede ne tür problemlerle karşılaşacakları, değişen ihtiyaçlarını nasıl giderecekleri, karşılaştıkları problemleri nasıl çözecekleri vb. yaşam becerileri konusunda yetenek kazandırmak gerekmektedir. Bunun için programlara ek olarak sosyal-kültürel bütünleşme etkinliklerinin düzenlenmesi yararlı olacaktır.
Okul başarısının önemli bir bölümünü, bilinçsel görüş davranışları yanında, duyuşsal görüş davranışları oluşturmaktadır. Duyuşsal giriş davranışlarının yetersizliği veya birbirlerinden aşırı farklılığı öğretimi olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle öğretmen öğrencilerin duyuşsal özelliklerini tanımalı, yetersizlikleri giderici çalışma yapmalı, gurubu ortak değerlere sahip kıldırıcı çalışmalara yer vermelidir.
2- Öğretim (İşe Vuruklaştırma) Aşamasında
% 1 Tatma
% 1,5 Dokunma
% 3,5 Koklama
% 11 İşitme
% 83 Görme-yaparak-yaşayarak öğrenme yoluyla ediniriz.
Bu nedenle öğretmenin, öğretim etkinliklerinde görsel-işitsel materyaller kullanması uygun olacaktır. Çünkü öğrenme işlemine katılan duyu organlarının sayısı ne kadar çoksa öğrenme o kadar iyi, unutma o kadar geç olacaktır.
3- Önleyici Ve Düzenleyici Eğitsel Yaklaşım Açısından
Ortaöğretim düzeyinde not, para, pul, kitap, bilet, seyahat vb. sembol pekiştireçlerin kullanılması daha uygun olacaktır.
L- Öğrenciyi Tanıma Teknikleri
1- Öğrenciyi Tanıma ve Önemi
Eğitim sisteminde öğrenciyi eğitmek ve istenilen davranışları kazandırmak için öncelikle işlenecek ürün olan öğrencilerin özelliklerini çok yönlü ve bir bütün içinde tanımak gerekmektedir. Öğrencilerin fiziksel, sosyal, duygusal, akademik, mesleki vb. yani biyolojik, psikolojik ve sosyolojik özelliklerini bilmeden öğrenciyi eğitmek anlayışı uygun değildir. Bu nedenle kaynaştırma eğitimi etkinliklerinde de öğrenciyi danışma ve bunun sonuçlarına göre eğitim etkinliklerine yön verme yararlı olacaktır.
2- Öğrenciyi Tanımada Uyulacak İlkeler
3- Öğrenciyi Tanımada Kullanılan Yöntemler
4- Öğrencinin Tanınacak Özellikler
M- Kaynaştırma Eğitiminde Aile Eğitimi Hizmetleri
1- Aile Eğitiminin Amacı ve Önemi
Çağdaş eğitimin temellerinden birisi de, öğrencilerin sadece okulda değil, okul dışı ortamlarda da eğitiminin önemli olduğu gerçeğidir.
Çocuklar hayata hazırlanırken ilk ve en önemli izlenimlerini aile ve okulda edinmektedirler. Aile çevresinde kazandığı özellikler onun eğitimi yanında tüm yaşantısını da etkilemektedir. Ailede kazandırılacak özellikler bu değerler üzerine inşa edileceğinden, öğrenciyi eğitirken istenilen davranışların sağlıklı ve tutarlı şekilde kazandırılmasına yönelik ailelerin de desteğinin alınması, bunun eğitimin dayanaklarından birisi olarak görülmesi gerekmektedir. İşte aile eğitiminin amacı da, öğrenciyi yetiştirirken kazandırılan özelliklerin okul dışı ortamlarda da desteklenmesi, pekiştirilmesi, uygulamaya dönüştürmesi, bozucu etkinin en aza indirilmesi, öğrencinin sağlıklı, tutarlı ve devamlı gelişimi için aileleri de okulla birlikte aynı anlayışa sahip kılınması işlemidir.
Eğitim amaçlarının öğrenciye kazandırılması için aile ve çevrenin desteğini kazanmak gerekmektedir. Aile ve çevre okulda öğrenciye kazandırılan bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları kabul etmez, desteklemez ve uygun ortam hazırlamazsa verilen eğitim işe yaramayacaktır.
Yine öğrenciler zamanlarının yıl ve saat olarak 4/3 ev ve 4/1’i okul ortamında geçirmektedir. Okul öğrenciyi şekillendirmede yegane güç değildir. Çocuk üzerinde aile ve okulun isteklerinin uzlaştırılmasına ihtiyaç vardır. Bu nedenlerle okulda aile eğitimi çalışmalarına yer vermeli, bu hizmetleri önemsemeli, eğitimin daha nitelikli hale gelmesi için aile eğitimi hizmetlerine yönelik uygulama çalışması yapılmalıdır.
2- Aile Eğitimine Yönelik Hazırlık Çalışmaları
Aile eğitimi hizmetleri yapılırken, ortaya çıkabilecek eksikliklerin önceden kestirilerek buna göre tamamlayıcı planların yapılması ve gerekli tedbirlerin alınması uygun olacaktır.
Bu eksikliklerin bazıları şunlardır. Gösterilen çabalara rağmen ailenin okul etkinliklerine yeterince katılmadıkları gözlenir. Çünkü;
Aile eğitiminde bu sınırlılıklar dikkate alınmalı, çalışmalara bu doğrultuda yön vererek yetersizlikler giderilmelidir.
Yine aile eğitimi yapılırken, ailelerin içinde bulunduğu ruhsal durumu anlamak, olaylara onların gözüyle bakmak, ihtiyaç ve beklentilerini kestirmek gerekmektedir. Engelli çocuğa sahip ailelerin aşama aşama şu duyguları yaşadığı bilinmelidir.
I. Aşama:
II. Aşama:
III. Aşama:
Ailenin yaşadığı bu duygular ve bulunduğu aşama düzeyi bilinmeli, son aşama olan çocuğu kabul etmeye yönelik gerekli aile eğitimi hizmetleri yapılmalıdır.
Yine anne babanın engelli çocuğa karşı gösterdiği şu tutumlar bilinmeli, bunların daha olumlu olmasına dönük çalışmalar aile eğitiminin temeli olarak alınmalıdır. Bunlar:
Yine kaynaştırma eğitiminde engelli çocukların aile özelliklerinin bilinmesi ve çalışmanın bu özellikler dikkate alınarak yürütülmesi uygun olacaktır. Engelli çocukların geldikleri ailelerin genel özellikleri ise;
3- Aile Eğitiminde Kullanılabilecek Yöntemler
Maddi kaynaklar, zaman, personel ve ortaya çıkan ihtiyacın özelliğine göre bu yöntemlerden yararlanırken, amacın aileleri daha olumlu bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklara sahip kalınması temele alınmalıdır.
4- Aile Eğitiminde Dikkat Edilecek Hususlar
5- Aile Eğitimine Yönelik Uygulamada Çalışmalar
Bu bölüm aile eğitimiyle ilgili, bu güne kadar yapılmış çalışma örneklerinden derlenmiş, bireysel görüşme, film, afiş, kitap, okul bülteni bireyselleştirilmiş eğitim programı, anne-baba ihtiyaç anketi, ev ziyareti vb. birçok yöntemden örneklerin işlenmesi, gündeme getirilerek bir sorunun giderilmesine ilişkin aile rehberliğinin nasıl yapılması gerektiğine yönelik grup çalışmasına yer verilmesini içermektedir.
* Bu makale, hiçbir düzenleme yapılmadan, yazıldığı şekilde alıntılanmıştır. ZİÇEV, yazı içeriğinde bulunabilecek rahatsızlık verici kelime ve ifadelerden sorumlu değildir.
Kaynaştırma Nedir.
Kaynaştırma,özel gereksinimli öğrencilerin,normal öğrencilerin devam ettiği eğitim ortamlarında(normal anaokulu,normal ilköğretim vb.)eğitilmesidir.
Özel eğitim ortamlarını normal akranlarla bir arada bulunma yerine göre ;
1-Yatılı özel eğitim okulu
2-Gündüzlü özel eğitim okulu
3-Normal okul bünyesinde özel sınıf
4-Normal okul bünyesinde normal sınıf (kaynaştırma)
En az kısıtlayıcı ortam terimi:Özel gereksinimli öğrencinin normal akranlarıyla,eğitim gereksinimlerinin en üst düzeyde karşılanacağı eğitim ortamıdır.
Buna göre yukarıda sıraladığımız eğitim ortamlarının içinde en az kısıtlayıcı ortam normal okul bünyesinde normal sınıf yani kaynaştırma sınıfıdır.
KAYNAŞTIRMA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ
Sınıf öğretmeninin kaynaştırmaya hazırlanması
Sınıf öğretmeni;
-kaynaştırmanın özürlü öğrencinin hakkı olduğuna inanmalı,
-kaynaştırmanın gerekleri yerine getirildiğinde başarıya ulaşılacağını bilmeli,
-kaynaştırma esnasında ortaya çıkabilecek herhangi bir sorun karşısında çaba göstermesi gerektiğini bilmeli,
-çıkabilecek sorunlar karşısında işbirliği yapması gerektiğini bilmeli,
-sınıflarına kaynaştırma öğrencisi verileceğinden haberdar olmalı,
-özürlü öğrencinin özür tür ve grubunu bilmeli,
-özürlü öğrencinin özrü,özellikleri,gereksinimleri,uygulanabilecek öğretim yöntemleri ve ailesi hakkında bilgi sahibi olmalı,
Ayrıca okul idarecisi ve personelinin de kaynaştırma öğrencisi için gerekli hizmetlerin ve araç-gereçlerin sağlanmasında sınıf öğretmenine destek olması gerekli,
Okul personeli ve öğrencileri de özürlü öğrenci hakkında bilgilendirilmeli,
Okul yönetimi ve tüm personeli özürlü öğrencilerin normal eğitim ortamlarında eğitim görme hakkına saygı duymalı ve kaynaştırma öğrencisini bir yük olarak görmemeli,
HİÇ BİRİMİZ ÖZÜRLÜ OLMAYI SEÇME HAKKINA SAHİP DEĞİLİZ…..
Sınıftaki normal öğrencilerin kaynaştırmaya hazırlanması
-özürlü öğrenci kaynaştırılacak sınıfa gelmeden önce sınıftaki diğer öğrencilere bir bilgilendirme dersi yapılmalı.Bu derste:
1-özürlü öğrencinin özellikleri
2-gereksinimleri
3-özürlü öğrencilerle ilgili duygu ve düşünceleri,
4-özürlü öğrenciyle benzerlikleri ve farklılıkları,
5-özürlü öğrenciye yardım etmek için neler yapabilecekleri,
6-özürlü çocuğunun gelecek yaşantısı hakkında kısaca bilgilendirme,
yapılmalıdır.
Özürlü öğrenci ile ilgili bilgiler şunları içermelidir .
1-kaynaştırılacak öğrencinin yaş,cinsiyet,fiziksel görünüm gibi özellikleri,
2-kaynaştırılacak öğrencinin zorluk çektiği alanlar(öğrenme,konuşma v.s.)
3-kaynaştırılacak öğrencinin yaşadığı zorlukları yenmek için sınıfta nelerin yapılabileceği
4-öğretmenin kaynaştırma öğrencisinde gerçekleştirmeyi planladığı genel hedefler
5-öğretmenin kaynaştırma öğrencisine ilişkin olarak diğer öğrencilerden beklentileri.
Kaynaştırma sınıfının ve okulunun hazırlanması
-sınıfta oturacağı yer özür tür v derecesine göre düzenlenmeli,
-kullanılacak araç ve gereçler belirlenirken özür grubuna dikkat edilmeli,
-okulun bina itibariyle özürlü çocuğun özür tür ve grubuna göre düzenlemesi yapılmalıdır.
Öğretmenin etkili sınıf yönetimi etkinliklerini kullanması
-sınıf kurallarının öğretmesi
-öğrencilerin uygun davranışlarının değiştirilmesi
-eğitim ortamının çekici olması
DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
Özel eğitim destek hizmetleri,kaynaştırma uygulamaları sırasında gerektiğinde özel gereksinimli öğrenciye ve gerektiğinde de normal sınıf öğretmenine yardımcı olmak amacıyla,var olan ve özel eğitim uzmanlarınca sunulabilecek hizmetlerdir.Destek özel eğitim hizmetleri;
Kaynak odada eğitim
Sınıf içi hizmetleri
Özel eğitim danışmanlığı
KAYNAK ODADA EĞİTİM
Kaynaştırma öğrencisinin gereksinim duyduğu alanlarda öğrenciye destek sağlayarak öğrencinin o dersle ilgili olarak başarabileceği en üst düzeye gelmesini sağlamak için verilen eğitim hizmetidir.
Kaynak oda normal eğitim okullarında özürlü öğrenciye destek hizmet sağlamak amacıyla hazırlanmış bir sınıftır.Bu sınıfta özel eğitim öğretmeni çocuğun ihtiyaç duyduğu derse bireysel ve grup eğitimi verebilmektedir.
Ancak kaynak oda eğitiminin başarıya ulaşabilmesi için özel eğitim öğretmeni ve sınıf öğretmeninin ortaklaşa hareket etmesi gerekmektedir.
SINIF İÇİ YARDIM
Kaynaştırma öğrencisinin sınıfına özel eğitim öğretmeninin girerek sınıf öğretmenine yada kaynaştırma öğrencisine hizmet sunduğu eğitim türüdür.Bu yardım türünde özel eğitim öğretmeni sınıf öğretmenini grup ya da bireysel ders anlatırken izleyerek uygun destek eğitimini verebilir.
Örn:sınıf öğretmeni ve özel eğitim öğretmeni eğitim programını birlikte hazırlayabilirler.Bu şekilde çocuğun ne zaman grupla ne zaman bireysel ders alacağı planlanmış olur.
Sınıf içi yardım uygulamasının başarılı olabilmesi için sınıf öğretmeni ve özel eğitim öğretmeninin beraber çalışması ve başarılı olabileceklerine inanmaları gerekir.
ÖZEL EĞİTİM DANIŞMANLIĞI
Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıf öğretmeninin kaynaştırma öğrencisine ilişkin aldığı danışma hizmetidir.Özel eğitim danışmanlığı bu konuda uzmanlaşmış özel eğitimciler tarafından yapılmalıdır.Özel eğitim danışmanlığında sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıf öğretmeninin öğrencisinde bulunan davranış problemleri,öğrenme güçlüğü ve v.s.konularında uzmandan yardım alamsı durumudur.Özel eğitim danışmanı hem bireyselleştirilmiş eğitim planı hem de öğretim yöntem ve teknikleri,problem davranışı ortadan kaldırma yöntemleri konusunda sınıf öğretmenine danışmanlık yapmalıdır.
SEVGİLİ EĞİTİMCİLER KAYNAŞTIRMA UYGULAMASININ BAŞARIYA ULAŞABİLMESİ İÇİN DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİNİN SAĞLANMASI ŞARTTIR…
KAYNAŞTIRMANIN YARARLARI
Sınıf öğretmenine yararları
-öğretmenlik bilgi ve becerilerini arttırmaktadır.
-özür grupları hakkında bilgi sahibi olmaktadır.
-insan ilişkilerinin gelişmesi anlamında etkilidir.
Özürlü öğrenciye yararları
-normal öğrencilerle işbirliği ve uyum içinde çalışma alışkanlığı kazanırlar.
-normal öğrencilerden olumlu davranışlar edinmeleri(model alma)kolaylaşır.
-sosyalleşmelerini ve topluma var olduklarını fark etmelerini kolaylaştırır.
Normal öğrenciye yararları
-bireyler arasındaki farklılıklara karşı anlayışlı ve hoşgörülü olmalarını kolaylaştırır.
-özürlü çocuk ve normal çocuklar arasında işbirliği ve yardımlaşma becerisi kazanılır.
-özürlü bireyler hakkında bilgi edinirler.
Anne ve babalara yararları
-anne babalara moral verir ve onları çaba sarf etmeye yönlendirir
-çocuklarını kabullenmeleri anlamında etkilidir.
-normal çocukların aileleriyle tanışıp işbirliği içine girmelerine sebep olur.
BeğenYükleniyor...
Kaynaştırma eğitimi nedir?
Kaynaştırma eğitimi, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte resmi ve özel okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmesi esasına dayanan özel eğitim uygulamalarıdır. Bu eğitim bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal özellikleri yönünden yaşıtlarından farklı gelişim özellikleri gösteren;ancak eğitim- öğretimine tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak akranlarıyla birlikte devam eden öğrencilere verilen eğitimdir.
Kaynaştırma eğitiminin hedefleri nelerdir?
-Sosyal kabul ve topluma kazandırma,
-Etkileşme,
-İletişim kurma,
-Arkadaşlık geliştirme,
-Birlikte çalışma,
-Bireysel olarak güçlü ve zayıf oldukları alanlarda birbirlerine yardımcı olmayı öğrenme,
-Bağımsız yaşam becerilerini kazandırmadır.
-Amaç asla ve asla çocuğu “NORMAL” hale getirmek değildir