Kayisi Hangi Mevsimde Yetişir
kaynağı değiştir]
İsrail'de satılan çağlalar
Kaynakça[değiştir Kayısı nasıl yetiştirilir? Kayısı nerede yetişir? Kayısının faydaları nelerdir?
Kayısı nasıl yetiştirilir? Kayısı nerede yetişir? Kayısının faydaları nelerdir? gibi sorular, başta tarım ile uğraşanlar tarafından sorgulanıyor. Kayısı hangi bölgede yetişir? İşte merak edilen tüm bilgiler
Kayısı nasıl yetiştirilir?
Kayısı çimlendirmeye yönelik bir ağaçtır. Çimlendirme yöntemiyle yetiştirilmesi saksı evresi olduğu manasına gelmektedir. Bu sebeple de sera ortamında yetiştirilir. Kuruyan kayısı çekirdeklerinin içerisindeki tohumları çıkarılarak ıslak kağıt peçetelerin içinde bir hafta buzdolabında saklanır. Ardından daha öncesinde temiz bir biçimde hazırlanan toprağın koyulduğu saksıya filizlenmiş tarafı hava alabilecek şekilde ekilir.
Kayısının büyümesine göre saksı değişimi zaman içinde yapılabilir. Saksıda yetişebilecek olan kayısı ağaçlarının beraberinde bahçede de ekilen ağaçlar bulunur. Sera ortamında yetiştirilen ağaçlar filizlenmesinin ardından torf bakımından zengin, temizlenmiş olan toprakların bulunduğu alanlara alınarak, büyümesi beklenir. Bir kayısı ağacı yıl arasında meyve verme aşamasına gelmektedir.
Kayısı hangi bölgede yetişir?
Kayısı meyvesi Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi ile Doğu Karadeniz Bölgesi'nin yüksek kesimleri hariç her bölgede yetiştirilebilmektedir. Malatya ilindeki üretim, ülke genelindeki üretimin yarısına denk gelmektedir. Ankara, Elazığ, Konya ve İzmir üretimin yoğun olduğu diğer şehirlerdir. Kurutulmuş kayısı üretiminde Türkiye dünyada ilk sıralarda gelmektedir.
Kayısı hangi mevsimde yetişir?
Kayısı yazın yetişen bir meyve olarak bilinir. Haziran - Temmuz ayında hasadı yapılır ve satışı da bu aylarda yapılır. Yaş kayısı yine yaz mevsiminde Haziran, Temmuz ve Ağustos ayında pazar tezgahlarında satışta olur. Kuru kayısıyı sene boyunca pazarlarda ve marketlerde bulmanız mümkündür.
Kayısının faydaları nelerdir?
Kayısı sindirim sağlığını destekler
Kayısıların içerisindeki çözünebilir lif, dışkılara hacim katarak daha sağlıklı bağırsak hareketini destekler. Lif ayrıca yağ asitlerini hızlı bir biçimde parçalara ayırır ve bu da sindirimi artırır. Meyve içerisindeki lif, kabızlık ve şişkinlik gibi diğer sindirim problemlerini da tedavi eder.
Diyabet tedavisine yardım edebilir
Kayısılar kalori ve karbonhidrat açısından bir hayli düşüktür (bir meyve yalnızca 17 kalori ve 4 gram karbonhidrat içerir). Çok iyi bir diyabet diyetinin bir parçası olabilirler. Ve içerdikleri lif kan şekeri seviyelerini düzenleyebilir. Kayısılar da düşük bir glisemik indekse sahiplerdir (yani kan şekeri seviyelerinizde devamlı bir etkiye sahip oldukları ve seviyeleri çok fazla çürütmedikleri manasına gelir). Ayrıca kan şekeri seviyelerini artıran bir antioksidan görevi gören E vitamini açısından da zengindir.
İltihapla savaşır
Sadece kayısı değil, hemde çekirdeklerinin de inflamasyonu hafifletmede etkili olduğu bulunmuştur. Kayısılar, osteoartriti ve diğer inflamatuar artrit oluşumlarını önleyebilen bir kimyasal olan beta-kriptoksin açısından zengindir. Kayısıda bulunan magnezyum da enflamatuar ağrıyı hafifletebilir.
Görme yeteneğini geliştirir
Düzenli meyve tüketimi azalmış görme kaybı riskiyle bağlantılıdır. Fakat daha önemlisi, kayısılar karotenoidler ve ksantofiller açısından zengindir ve yapılan incelemelerde bu pigmentlerin yaşa bağlı görme bozukluklarını önleyebileceğini göstermiştir. Kayısılar gözler için başka önemli bir besin olan A vitamini içerirler. Ayrıca retinol, yaşa bağlı makula dejenerasyonunu önler. Yine yapılan araştırmalarda, kayısı çekirdeği ekstresinin topikal uygulaması göz yaşı üretimini uyararak göz kuruluğunu azaltabilir.
Karaciğer hasarını önler
Çalışmalara göre, kayısılar karaciğer hasarına karşı koruyabilir ve karaciğer yağlanması semptomlarını hafifletebilir. Daha da enteresan olarak, organik kayısının karaciğer rejenerasyonunu teşvik etmede etkili olduğu bulunmuştur.
Kalbinizi korur
Kayısının içerisindeki potasyum kan basıncını düşürür ve bu sebeple kalp krizlerini engelleyebilir. Kayısıda bulunan lif kolesterol seviyelerini düşürerek ateroskleroz gibi kalp ile ilişkili hastalıkları önler.
Kilo vermeye yardımcı olur
Kayısıda bulunan lifler, uzun süre tok olarak kalmanızı sağlar ve daha sağlıklı kilogram vermenize katkıda bulunmaktadır. Buna ilave olarak kayısıdaki besinler bizi tok hissettiren ve iştahımızı kontrol eden bazı beyin hücrelerini (tanyositler olarak adlandırılır) uyarır. Kayısılar metabolizmayı da hızlandırarak kilogram vermenize neden olabilir.
Kemik sağlığını geliştirir
Kayısılar hemde kemik gelişimi ve sağlığı için önemli olan kalsiyum bakımından da zengindir. Daha da önemlisi, potasyum da uygun emilim ve kalsiyum dağılımı için önemlidir. Ve kayısılar da potasyum açısından zengindir. Çalışmalar kayısıların ayrıca menopoz sonrasında kadınlarda kemik kaybını ve hatta kemik metabolizmasını değiştirdiğini göstermektedir.
Anemi tedavisinde yardımcı
Kayısı da anemi tedavisinde yardımcı olan iyi bir demir kaynağıdır. Demir hemoglobin üretimini geliştirir ve bu da kan niteliğini artırır.
Kulak ağrısına iyi gelir
Bununla ilgili henüz az sayıda araştırma olmasına karşın, bazı kaynaklar etkilenen kulağa iki ila üç damla kayısı yağının damlatılmasını acıyı azaltabileceğini göstermektedir.
Solunum yolu hastalıklarını tedavi eder
Bunlar astım, soğuk algınlığı ve griptir. Kayısıdaki E vitamini bir antioksidan gibi davranır ve serbest radikallerle savaşır. Bu süreç bağışıklığı artırır ve soğuk algınlığı ve grip gibi problemlerı önler. Kayısılar ayrıca ateşi tedavi etmede yardımcı olan beta-karoten bakımından zengindir.
Kırışıklıkları giderir
Kayısı çekirdeğinden hazırlanan bir peeling, cilt yüzeyindeki eski ölü deri hücrelerinden kurtulmanıza ve hücrelerinin yeniden canlanmasına, cildin hasar görmüş yüzey hücrelerini yok ederek ince çizgilerin ve küçük kırışıklıkların giderilmesine yardımcı olur. Kayısı yağı, cildin netliğini, esnekliğini ve elastikiyetini muhafaza etmeye destek olur. Diğer meyve yağları ile cildinizi yumuşatmak için bir yüz maskesi olarak kullanılabilir. Ciltte canlandırıcı ve besleyici etkileri sebebiyle sık olarak aromaterapi masajında kullanılır. Çok yumuşak bir doğal yağ olan bu ürün, bebek ürünlerinde de kullanılır.
Cilt bozukluklarının tedavisi
C ve A vitaminleri bakımından zengin olan kayısı yağı hassas ciltler için mükemmeldir. Anti-inflamatuar fonksiyonları, dermatit ve egzama gibi cilt bozukluklarının tedavisinde etkilidir. Kayısı yağı, diğer esans yağları ile beraber, cilt rahatsızlıkları üstünde yatıştırıcı bir etkiye sahiptir. Bununla beraber, herhangi bir yan etkiyi engellemek için kullanmadan önce bir doktora danışmanız öneri edilir. Topikal olarak uygulanması güneş yanığı, egzama ve uyuzun neden olduğu kaşıntıdan kurtulmaya da yardımcı olur.
Saç büyümesini artırabilir
Kayısı yağındaki E vitamini daha sağlıklı saç gelişimini destekler ve saç kaybını önler. Bu vitamin, yağlı asitlerle beraber, serbest radikallerden zarar görmesini engelleyerek koruyucu görevi görür.
Saç derisi problemlerini tedavi eder
Kayısı yağı, cilt sağlığını ve onarımını destekleyen A ve E vitaminlerini içerir. Böylece, kuru kafa derisi, sedef, kepek ve egzama gibi problemler için muhteşem bir ev ilacıdır. Bu yağ, kuru ya da mat saçlar için nemi geri yükler.
#kayısı
Meyve Suyu
Tarım
Tarihçesi
Tarihi kaynaklara göre Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin’i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının ana vatanı olduğu sanılmaktadır. Günümüzden yıl gibi çok uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekte ve tarımı yapılmaktaydı. Büyük İskender’in seferleri sırasında kayısı M.Ö. IV’yy’da Anadolu’ya getirilmiş yetişmesi için uygun iklim ve toprakları Anadolu’da bulunduğundan Anadolu kayısının ikinci vatanı olmuştur. M.Ö. I. Yy’da Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar tarafından önce İtalya’ya sonra da Yunanistan’a götürülmüştür. İtalya ve Yunanistan’dan diğer Avrupa ülkelerine geçişi uzun yıllar almış Yy’da İspanya ve İngiltere, Yy’da da Fransa ve Amerika’ya da götürülmüştür.
Kayısı dünya üzerinde Asya’da İran, Afganistan ve Türkistan da ; Avrupa da özellikle Akdeniz kıyılarında; Afrika ve Avustralya da ; Güney Amerika da, Arjantin ve Şili de; Amerika da ve Türkiye de geniş ölçüde yetiştirilmektedir.
İklim İstekleri
Kayısı ağacı yarı sıcak ve kurak geçen bölgelerde, dağların bol güneş gören güneye bakan eteklerinde çok iyi yetişmektedir. Kayısı ilkbaharın geç donlarından etkilenmektedirler. Bazı yıllar ilkbaharda havalar ılık geçtiğinde tomurcuklar patlamak üzere veya çiçekte iken meydana gelen don olaylarından çok zarar görürler. Kayısı ağaçları ekolojik şartlardan dolayı şiddetli kış ve ilkbahar donlarının tesiriyle çiçek tozlarının zarar gördüğü ve netice itibariyle çok az meyve vermesine sebep olduğu anlaşılmıştır. ilkbahar donlarının çiçek zamanına rastladığı yıllar havaların yağışlı ve şiddetli gitmesinden başka bu mevsimde kurak ve şiddetli rüzgarlar gibi faktörler de mahsulün miktar ve kalitesi üzerinde olumsuz tesir göstermektedir .
Toprak İstekleri
Kayısı ağacı derin ve su tutmayan, az meyilli ve hafif kireçli olan yamaçlarda çok iyi yetişmektedir. Buralarda yetiştirilen kayısılar genelde hastalıksız, parlak, lezzetli, tatlı, kokulu ve kuru maddesi yüksek meyveler oluşturmaktadır. Kayısı ilkbaharın geç donlarından etkilendiği için, bahçe tesisinde ova ve çukur yerlerden ziyade yamaç ve sırtlar tercih edilmelidir. Meyilli arazide soğuk hava alt taraflara çöktüğün için dikilen kayısı ağaçları dondan fazla zarar görürler. Fakat yukarılara çıkıldıkça ağaçların dondan zarar görmesi kısmen önlenmiş olur.
Meyvelerin yüksek kalitede olgunlaşabilmeleri için yaz aylarında atmosferin kuru olması gerekir. Havası nemli, ilkbaharı sisli geçen yerlerde çil hastalığı fazlaca görülüseafoodplus.info ve nemli topraklarda yetiştirilen kayısı ağaçlarının meyveleri sulu, iri ve kuru madde miktarı düşük olduğundan bu topraklarda yetiştirilen çeşitler sofralık olarak değerlendirilmeye uygundur. Buna karşılık kıraç topraklarda yetiştirilen kayısı ağaçlarının meyveleri ufak olup yüksek kuru madde ve düşük su içeriğine sahip olduklarından bu gibi çeşitler daha ziyade kurutmalık olarak kullanılır.
Toprak Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Kayısı tınlı, kumlu-tınlı, ve tınlı-kireçli topraklardan hoşlanır. Kökleri derine ineceğinden taban suyunun en az 2- 4 m . derinlikte olması gerekir. Aksi takdirde ağaç kökleri havasızlıktan zarar görür ve zamk hastalığına yakalanır. Taban suyu yüksek olan arazilerde mutlaka drenaj hendekleri açılmalıdır.
Kayısı Anaçları
Kayısıda anaç seçiminde iklim ve toprak şartları, hastalık ve zararlılar, ağaç büyüklüğü, verim, meyve kalitesi ve aşı uyuşmazlığı gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Başlıca kayısı anaçları ve özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
ZERDALİ
Kayısı çöğür anacı üretiminde zerdali ve kültüre alınmış kayısı çeşitlerinin çekirdekleri kullanılıseafoodplus.infoi, yüksek meyve kalitesine sahip olmasının yanı sıra kültür çeşitleri ile uyuşması, nematod, kireçli, hatta kısmen tuzlu topraklara ve kurağa dayanımı bakımından zerdali anaçları tatminkar sonuçlar vermektedir. Zerdali anacı üzerine aşılanmış kayısı çeşitlerinin olumsuz yönü ise ürüne birkaç yıl geç yatması, ağaçların büyük olması, taban suyu yüksek, ağır topraklarda başarısız sonuçlar alınmasıdır.
BADEM
Kireçli ve taşlı topraklarda kayısıya anaç olarak badem kullanılır. Badem anacı kazık köklü olduğundan diğer anaçların iyi gelişemediği kurak koşullarda daha iyi sonuçlar verir. Kayısı ile badem arasında gecikmiş aşı uyuşmazlığının olması en büyük dezavantajıdır.
ŞEFTALİ
Güney ve Kuzey Amerika'da kayısı yetiştiriciliğinde şeftali anaçları geniş ölçüde kullanılırken, Avrupa'da pek fazla yaygın değildir. Kurak koşullarda şeftali üzerine aşılanmış kayısı çeşitleri diğer anaçlara göre daha iyi gelişir. Şeftali nemli topraklarda dayanıklı olmayıp, hafif ve geçirgenliği iyi olan topraklarda gelişmelerini normal şekilde sürdürür. Bademde olduğu gibi şeftali üzerine aşılanmış kayısı ağaçlarında da gecikmiş aşı uyuşmazlığına sıklıkla rastlanılmaktadır. Ayrıca şeftaliler nematoda karşı hassastırlar.
ERİK ANAÇLARI
Taban suyu yüksek ve fazla su tutan killi topraklarda kayısı için erik anaçları tavsiye edilir. Tohumdan elde edilen Myrobalan çöğürü bir takım dezavantajları olsada günümüzde kullanılan bir ana&c cedil;tır. Killi topraklar dahil her türlü toprağa uyum sağlar, kireç ve kuraklığa karşıda dayanıklıdır. Myrobalan'nın seleksiyonlarından “Myrobalan 29” verimliliği ve ağacının sağlamlığı itibarı ile en fazla kullanılan tiptir.
Erik anaçları ile bazı kayısı çeşitleri arasında gecikmiş aşı uyuşmazlığı bulunmakta ve aşı noktalarından kırılma olmaktadır. Bu durum erik anaçlarının olumsuz yönünü oluşturmaktadır.
KAYISI ÇEŞİTLERİ
Hacıhaliloğlu
Malatya’nın en önemli kurutmalık kayısı çeşididir. Malatya’daki kayısı ağacı varlığının yaklaşık % 73’nü oluşturur. Tahmini olarak ’ lü yılların başında Malatya’nın 12 km kuzey- doğusundaki seafoodplus.infoğlu çiftliğinde bir seleksiyon sonucu bulunmuştur.
Ağaçları yüksek boylu, dik, dalları yayvan, çok kuvvetli ve çabuk büyür. Kuvvetli ve sulanan topraklarda her yıl ürün verir. Beyaz renkli çiçeklere sahiptir. Verimi orta, dona, kurağa ve hastalıklara (monilya ve çil) karşı hassastır. İyi bakılmayan ağaçlar peryodisite gösterme eğilimindedir. Zayıf topraklarda ve kurak şartlarda abortif dişi organ oluşturur, çiçek tozlarının çimlenme yüzdesi düşer.
Hacıhaliloğlu kayısı çeşidi içerisinde meyve rengi, şekli, ağırlığı, SÇKM miktarı ve ağaç verimi bakımından geniş varyasyonlar bulunmaktadır. Malatya Meyvecilik Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen “Hacıhaliloğlu Çeşidinde Klon Seleksiyonu” çalışmasıyla kaliteli klonlar seçilmeye çalışılmaktadır.
Meyveleri orta irilikte, 25 - 35 g ağırlıkta, meyve şekli oval, simetrik, meyve kabuk (L a + b + ) ve et rengi sarı, kırmızı yanak oluşturma eğilimindedir (Şekil 1). Meyve kabuğu incedir. Meyvelerin yola dayanımı iyidir. Meyve eti sert dokuludur. Meyve az sulu, çok tatlı, aromalı, pH - , Suda çözünür kuru madde miktarı (SÇKM) % 24 - 28 ve toplam asitlik % - ’ dır. Çekirdek şekli oval, - g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’ da Temmuz ayının ikinci haftasında olgunlaşır. Soğuklama gereksinimi saattir.
Meyveleri ağaç üzerinde kademeli olgunlaşır. Önce ağacın üst, sonra orta, en son ise alt dallardaki meyveler olgunlaşır. İyi güneş almayan ağaçlarda bu kademeli olgunlaşma çok daha barizdir. Hasat bu olgunlaşmaya paralel olarak 2 veya 3 defada yapılmalıdır. Aksi taktirde kurutma randımanı düşer. Olgunlaşan meyvede meyve eti uçtan itibaren yumuşar ve sulanır. Hasat zamanı meyvenin dalla bağlantısı orta düzeydedir. Yaş meyveleri yüksek şeker içeriğinden dolayı fazla miktarda özellikle aç karnına yendiğinde bağırsakları bozar, ishal yapar. Doğal bir müshil ilacı özelliğine sahiptir. İshal birkaç tane bademi yenilerek önlenir.
Çekirdeklerinden kuvvetli ve homojen çöğürler elde edilir. Hacihaliloğlu çeşidinin çekirdeğinden yetişen ağaçlara halk arasında “Yeğen” denir. Yeğen' in çekirdekleri tatlı olup meyveleri Hacıhaliloğlu' na benzemekle birlikte SÇKM miktarı ve kuru kayısı randımanı daha düşüktür.
Hasanbey
Yılında Malatya’nın eski Belediye Başkanlarından Hasan Derinkök’ ün bahçesinde bulunan Malatya’nın en önemli sofralık kayısı çeşididir. Çeşidin SÇKM miktarı yüksek olması nedeniyle önceleri kurutularak değerlendirilmiş fakat daha sonra çeşidin turfanda, iri meyveli ve yola dayanımının iyi olması nedeniyle son yıllarda sofralık tüketimi bir hayli artmıştır. Ayrıca meyvenin heterojen olgunlaşması ve kükürt odasında diğer çeşitlere göre kükürt dioksidi daha geç absorbe etmesi gibi kurutma için olumsuz özelliklerinden dolayı kurutmalık olarak değerlendirme şekli günümüzde azalmıştır. Ağaç şekli yayvan olup kuvvetli büyür. Dalları sarkıktır. Ağaçların verimliliği orta düzeydedir. Meyve kalp şeklinde, iri, g ağırlığında, meyve eti sert dokulu ve tatlıdır. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek uzun-oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’da Haziran sonu Temmuz başında olgunlaşır. Diğer çeşitlere göre erkencidir. Meyvesinin iri, gösterişli ve yola dayanımının iyi olması nedeniyle büyük tüketim merkezilerine gönderilmeye uygun bir çeşit olup pazarda yüksek fiyatlardan alıcı bulmaktadır. Meyve heterojen olgunlaşır. Meyvenin bir yanağı olgunlaşıp yumuşadığı halde diğer yanağı ham ve serttir. Kükürtlenerek kurutulacak meyvelerin tam olgunlaşması beklenmeden hasat edilip kükürt odalarında diğer çeşitlere göre daha uzun süre bekletilmesi gerekir. Aksi durumda çeşit daha az kükürt absorbe edeceğinden kurutma sonrası meyve rengi kırmızı veya açık turuncu renkte olur. Çeşidin soğuklama gereksinimi saattir. Olgunlaşan meyvelerin dalla bağlantısı zayıfladığından hafif bir rüzgarda bile fazla döküm yapar. Meyveleri çil hastalığına dayanıklıdır. Bazen meyve koparıldığında sap çukuru parçalanmaktadır.
Kabaaşı
Malatya’da ’li yıllarda yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu bulunmuş kurutmalık bir kayısı çeşididir. Son yıllarda Malatya ve çevresinde geniş miktarda yetiştirilmeye başlanmış, Malatya'da ağaç sayısı bakımından Hacıhaliloğlu çeşidinden sonra ikinci sıraya yerleşmiştir.
Ağaçları orta büyüklükte, dik ve kuvvetli gelişir. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve orta irilikte, g ağırlığında, meyve oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, pH ve toplam asitlik % , SÇKM miktarı % ’dır. Meyve eti sert dokuludur. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’da Temmuz ayı ortasında olgunlaşır. Ağaçları çiçek monilyasına hassas olup, çil hastalığına ve dona dayanımı Hacihaliloğlu çeşidine göre daha iyidir. Genç fidan döneminde kuvvetli sürgün verir ve dalları gevrektir.
Soğancı
Malatya Zirai Araştırma İstasyonu tarafından yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu merkeze bağlı Tecde köyünde Tosunoğlu ailesinin bahçesinde bulunmuştur. Tosunoğlu ve Soğanoğlu gibi sinonimleri bulunmaktadır. Ağaçları iri, dik-yayvan şekilli olup orta derecede verimlidir. Meyveleri g ağırlığında, yuvarlak şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, pH , SÇKM miktarı % ve toplam asitlik % ’dir. Meyve eti sert dokuludur. Çekirdek yuvarlak şekilli, g ağırlığında ve tatlı olup meyve etine yarı yapışıktır. Malatya’da Temmuz ayının ikinci hafta sı olgunlaşır.
Meyveleri parlak ve gösterişli olduğundan son zamanlarda sofralık olarak tüketimi artmıştır. Hasat zamanı meyvenin dalla bağlantısı zayıf olduğundan fazla miktarda döküm yapar. Meyveleri olgun hasat edildiğinde kükürt gazını absorbe etmesi zayıflar ve çekirdeği çıkarılırken meyve eti parçalanır. Bu yüzden kurutulacak meyveler aşırı olgunlaşmadan hasat edilmelidir.
Çataloğlu
Malatya’nın kurutmalık kayısı çeşididir. Dik-yayvan habitüse sahip Çataloğlu çeşidinin dalları aşağı doğru sarkıktır. Ağaçları verimlidir. Ağaç gövdesi gri, dalları açık kahve rengindedir. Meyvesi orta irilikte, g ağırlığında, oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır Meyvenin güneş gören kısmında kırmızı yanak oluşturur. Meyve eti sert, tatlı, lezzetli, az sulu ve meyve simetrik iki parçadan oluşur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Hasanbey kayısı çeşidinden sonra çiçek açar, Malatya şartlarında Temmuzun ikinci haftası olgunlaşır. Çataloğlu çeşidi Hacıhaliloğlu çeşidine çok benzer, çoğu kere birbirleriyle karıştırılır. Gerçekten de renk, şekil ve görünüş bakımından birbirlerini andırlar. En önemli farkları Çataloğlu meyvesinde daha az tüy bulunur, bu yüzden meyve daha parlaktır.
Çöloğlu
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Çöloğlu hoş kokulu ve güzel aromaya sahip olup ağızda güzel tat bırakır. Orta büyüklükteki ağaçların dalları yayvan ve açık olup kuvvetli gelişir. Ağaçları kurağa dayanıklı fakat çil ve monilya hastalıklarına karşı hassastır. Ağaç verimliliği orta düzeydedir.
Meyve yuvarlak şekilli, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve çok tatlı ve yumuşak dokuludur. pH ve SÇKM miktarı % arasında değişir. Çekirdek şekli yuvarlak, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir (Şekil 6). Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşmaya başlar. Olgunlaşma zamanı meyveleri uç kısmından yumuşamaya başlar. Meyve hasat süresi kısa olup zamanında hasat edilmezse fazla döküm yapar. Uzak mesafelere taşınmaya tahammülü yoktur. Sofralık olarak tüketilmesinin yanı sıra reçel yapımına ve kabuk şeklinde kurutmaya uygundur.
Alyanak
İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaç şekli yayvan olup, kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyveler g ağırlığında, basık oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncu olup kuvvetli şekilde kırmızı yanak oluşturur. Meyve belirgin şekilde asimetrik iki parçadan oluşur.
Meyveleri mayhoş, yumuşak dokulu, pH , SÇKM miktarı % ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek yassı-oval şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Haziran sonu Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşır.
Şalak (Aprikoz)
Iğdır ve Kağızman bölgesinin sofralık kayısı çeşididir. Bu çeşidin orijini tam olarak bilinmemektedir. Ermenistan’da bu çeşide Erevani denmektedir. Yayvan taçlı fakat çok kuvvetli büyüyen ağaçlar meydana getirir. Ağaçları çok verimlidir. Meyve şekli eliptiktir. Meyve oldukça iri olup ortalama meyve ağırlığı g arasında değişir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve meyve et dokusu orta sertliktedir. Meyve belirgin şekilde simetriktir. Çekirdekleri uzun şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Erkenci bir çeşit olup meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar.
Şekerpare
Ülkemizin birçok yerinde değişik kayısı çeşitlerine Şekerpare ismi verilmekle birlikte Iğdır Şekerparesi en tanınmış olanıdır. Iğdır ve çevresinde sofralık ve kurutmalık olarak yetiştirilmektedir. Ağaç şekli yayvan olup kuvvetli büyür. Ağaçları yüksek verimlidir.
Meyve ufak, g ağırlığında, oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, et dokusu orta sertlikte olup meyveler belirgin bir şekilde kırmızı yanak oluşturur. Meyve kabuğu paslı ve beneklidir. Yuvarlak şekilli çekirdekleri tatlı olup g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dur. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftası olgunlaşmaya başlar. Soğuklama gereksinimi saattir.
Tokaloğlu - Erzincan
Erzincan’ın sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli gelişir. Meyveleri oval şekilli, g ağırlığındadır. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Tatlı yumuşak dokulu, SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’tür. Çekirdekleri eliptik şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yarı yapışıktır. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftası olgunlaşmaya başlar. Çeşidin soğuklama ihtiyacı saattir.
Tokaloğlu - Yalova
Yalova’nın sofralık kayısı çeşididir. Dik-yayvan şekilli ağaçları kuvvetli gelişir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve yuvarlak şekilli ve g ağırlığındadır. Meyve kabuk (L a+ b) ve et rengi sarıdır. Meyvenin dikiş yeri belirgin ve simetrik iki parçadan oluşmuştur. Meyvelerin yanak oluşturma eğilimi zayıftır. Meyve tatlı, yumuşak dokulu, SÇKM miktarı , pH ve toplam asitlik % ’dür. Çekirdekleri yuvarlak şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının üçüncü haftası olgunlaşır.
Tokaloğlu - Konya Ereğli
Konya’nın sofralık kayısı çeşididir. Dik şekilli ağaçları orta kuvvette büyür. Ağaç verimliliği ortadır. Meyve kalp şeklinde, dikiş yeri belirgin ve asimetrik olup meyve ağırlığı gram arasındadır. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dür. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının 3. haftası olgunlaşır.
Şam
Ege bölgesinin erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup zayıf gelişir. Ağaç verimi orta düzeydedir. Meyve şekli yuvarlak, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarı, meyve yumuşak dokulu ve az tatlıdır. Çekirdekleri iri, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik 'dir. Malatya şartlarında Haziran sonu-Temmuz başında olgunlaşır.
Turfanda İzmir
İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli ve kuvvetli gelişir. Ağaçları çok verimlidir. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, mayhoş ve yumuşak dokuludur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının ikinci haftasından itibaren olgunlaşmaya başlar.
İri Bitirgen
Tekirdağ’ın geçci sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Zayıf gelişen ağaçları dik-yayvan şekillidir. Ağaç verimliliği ortadır. Meyve şekli oval, g ağırlığında, az tatlı ve sert dokuludur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetriktir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik ’dir. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısı olgunlaşır.
İmrahor
Ege bölgesinin erkenci sofralık kayısı çeşididir. Dik şekilli zayıf büyüyen ağaçlara sahiptir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyveleri yuvarlak şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve meyve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve et dokusu yumuşak ve tatlıdır. Çekirdek yuvarlak şekilli, acı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Malatya şartlarında Haziran sonu Temmuz başında olgunlaşır.
Karacabey
Bursa’nın erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları yayvan şekilli olup zayıf büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve kuvvetli yanak oluşturur. Meyve az tatlı ve gevrektir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, acı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuz başında olgunlaşır.
Çiğli
İzmir’in sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları yayvan şekilli ve orta kuvvette gelişir. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve şekli basık-yuvarlak, g ağırlığında ve meyve simetrik iki parçadan oluşmuştur. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+), et rengi sarıdır. Meyve az tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek yuvarlak şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşır.
Sakıt 2
Akdeniz bölgesinin geçci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları küçük, yayvan taçlı ve zayıf gelişir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığında , meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve belirgin biçimde kırmızı yanak oluşturur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek oval şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısında olgunlaşır.
Mahmudun Eriği
Erzincan’ın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarı olup meyve kuvvetli yanak oluşturur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuzun ikinci haftasında olgunlaşır.
Adilcevaz-5
Bitlis’in sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Meyve şekli oval, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve kırmızı yanak oluşturur. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısında olgunlaşır.
Turfanda Eskimalatya
Malatya’nın çok erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve şekli oval, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve az tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik arasında değişir. Çekirdek yuvarlak, g ağırlığında, acı ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Haziran ayının ikinci yarısında olgunlaşmaya başlar.
Çekirge 52
Bursa’nın sofralık kayısı çeşididir. Ağaçlar yayvan şekilli olup kuvvetli büyür. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek yuvarlak, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine az bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuzun birinci haftasında olgunlaşmaya başlar.
Hacıkız
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik, dalları yayvan olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve şekli oval, g ağırlığında, kokulu ve gösterişlidir. Olgunlaştığında meyvenin zaman geçirilmeden hasat edilmesi gerekir. Aksi taktirde meyveler toplanmaya zaman bırakmadan kendiliğinden dökülür. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM mi ktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine bağlı değildir. Meyveleri kükürtleme sırasında kükürt gazını kolay absorbe eder. Kabuk şeklinde kurutmaya uygundur. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır.
İsmailağa
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik olup kuvvetli büyür. Kurak ve kötü beslenme şartlarında peryodisite gösterir. Meyve şekli oblong, g ağırlığında ve gösterişli meyvelere sahiptir. Meyve karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek uzun, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine bağlı değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır. Meyveleri kükürt gazını zor absorbe ettiğinden kükürt odalarında daha uzun süre bekletilmesi gerekir.
Ethembey
Edirne’nin sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik olup orta kuvvetli büyür. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığındadır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine bağlı değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır.
Kuru Kabuk
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Malatya ve çevresinde “gavur aşısı” da denmektedir. Meyveleri iri gösterişli ve kokuludur. Ağaçları verimli fakat monilya ve çil hastalığına hassastır. Çekirdeği çok iri olduğundan daha çok kabuk şeklinde kurutmaya uygundur. Yola dayanımı iyi olmadığından mahalinde tüketilir. Meyve oval şekilli ve g ağırlığındadır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetriktir. Meyve et (L a+ b+) ve kabuk rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, tatlı ve g ağırlığındadır. Malatya şartlarında Haziran sonunda olgunlaşır.
Yukarıda özellikleri verilen bu kayısı çeşitlerinin dışında Osmanonbaşı, Kokulu, İmamoğlu, Darende ve Sarılök gibi kayısı çeşitlerimiz bugün maalesef kaybolmuş durumdadır.
Çağla
Çağla, kayısı ve badem gibi meyvelerin yeşil ve körpe haline verilen ad. Daha çok badem için kullanılan çağlanın tüketimi Türkiye, İran, İsrail ve Arap ülkelerinde yaygındır,[1] ancak diğer ülkelerde yer alan etnik marketlerde de bulunabilir.[2] Çiğ olarak ve tuz ile tüketilebilen çağla, aynı zamanda çeşitli yemek ve salatalara katılmak suretiyle veya turşulanarak da kullanılabilir.[2][3] Çağla kelimesi, Farsça'da ham meyve anlamına gelen çaġale (چغله) sözünden alıntıdır.[4]
Ekşi bir meyve olan çağlanın ağaçları pembe beyaz çiçekler açar. Yılda sadece günlük bir süre için tüketilebilir. Bahar başında hasat edildiği için tüketildiği bölgelerde en erken yenebilen meyvelerdendir. Çağla yaz boyunca giderek büyür ve olgunlaşır, sertleşir. Olgunlaşmış çağlanın çekirdeğinin içi besin değeri yüksek bir kuruyemiş olan badem olarak tüketilir.
Galeri[değiştir
nest...
Kayısı nasıl yetiştirilir? Kayısı nerede yetişir? Kayısının faydaları nelerdir?
Kayısı nasıl yetiştirilir? Kayısı nerede yetişir? Kayısının faydaları nelerdir? gibi sorular, başta tarım ile uğraşanlar tarafından sorgulanıyor. Kayısı hangi bölgede yetişir? İşte merak edilen tüm bilgiler
Kayısı nasıl yetiştirilir?
Kayısı çimlendirmeye yönelik bir ağaçtır. Çimlendirme yöntemiyle yetiştirilmesi saksı evresi olduğu manasına gelmektedir. Bu sebeple de sera ortamında yetiştirilir. Kuruyan kayısı çekirdeklerinin içerisindeki tohumları çıkarılarak ıslak kağıt peçetelerin içinde bir hafta buzdolabında saklanır. Ardından daha öncesinde temiz bir biçimde hazırlanan toprağın koyulduğu saksıya filizlenmiş tarafı hava alabilecek şekilde ekilir.
Kayısının büyümesine göre saksı değişimi zaman içinde yapılabilir. Saksıda yetişebilecek olan kayısı ağaçlarının beraberinde bahçede de ekilen ağaçlar bulunur. Sera ortamında yetiştirilen ağaçlar filizlenmesinin ardından torf bakımından zengin, temizlenmiş olan toprakların bulunduğu alanlara alınarak, büyümesi beklenir. Bir kayısı ağacı yıl arasında meyve verme aşamasına gelmektedir.
Kayısı hangi bölgede yetişir?
Kayısı meyvesi Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi ile Doğu Karadeniz Bölgesi'nin yüksek kesimleri hariç her bölgede yetiştirilebilmektedir. Malatya ilindeki üretim, ülke genelindeki üretimin yarısına denk gelmektedir. Ankara, Elazığ, Konya ve İzmir üretimin yoğun olduğu diğer şehirlerdir. Kurutulmuş kayısı üretiminde Türkiye dünyada ilk sıralarda gelmektedir.
Kayısı hangi mevsimde yetişir?
Kayısı yazın yetişen bir meyve olarak bilinir. Haziran - Temmuz ayında hasadı yapılır ve satışı da bu aylarda yapılır. Yaş kayısı yine yaz mevsiminde Haziran, Temmuz ve Ağustos ayında pazar tezgahlarında satışta olur. Kuru kayısıyı sene boyunca pazarlarda ve marketlerde bulmanız mümkündür.
Kayısının faydaları nelerdir?
Kayısı sindirim sağlığını destekler
Kayısıların içerisindeki çözünebilir lif, dışkılara hacim katarak daha sağlıklı bağırsak hareketini destekler. Lif ayrıca yağ asitlerini hızlı bir biçimde parçalara ayırır ve bu da sindirimi artırır. Meyve içerisindeki lif, kabızlık ve şişkinlik gibi diğer sindirim problemlerini da tedavi eder.
Diyabet tedavisine yardım edebilir
Kayısılar kalori ve karbonhidrat açısından bir hayli düşüktür (bir meyve yalnızca 17 kalori ve 4 gram karbonhidrat içerir). Çok iyi bir diyabet diyetinin bir parçası olabilirler. Ve içerdikleri lif kan şekeri seviyelerini düzenleyebilir. Kayısılar da düşük bir glisemik indekse sahiplerdir (yani kan şekeri seviyelerinizde devamlı bir etkiye sahip oldukları ve seviyeleri çok fazla çürütmedikleri manasına gelir). Ayrıca kan şekeri seviyelerini artıran bir antioksidan görevi gören E vitamini açısından da zengindir.
İltihapla savaşır
Sadece kayısı değil, hemde çekirdeklerinin de inflamasyonu hafifletmede etkili olduğu bulunmuştur. Kayısılar, osteoartriti ve diğer inflamatuar artrit oluşumlarını önleyebilen bir kimyasal olan beta-kriptoksin açısından zengindir. Kayısıda bulunan magnezyum da enflamatuar ağrıyı hafifletebilir.
Görme yeteneğini geliştirir
Düzenli meyve tüketimi azalmış görme kaybı riskiyle bağlantılıdır. Fakat daha önemlisi, kayısılar karotenoidler ve ksantofiller açısından zengindir ve yapılan incelemelerde bu pigmentlerin yaşa bağlı görme bozukluklarını önleyebileceğini göstermiştir. Kayısılar gözler için başka önemli bir besin olan A vitamini içerirler. Ayrıca retinol, yaşa bağlı makula dejenerasyonunu önler. Yine yapılan araştırmalarda, kayısı çekirdeği ekstresinin topikal uygulaması göz yaşı üretimini uyararak göz kuruluğunu azaltabilir.
Karaciğer hasarını önler
Çalışmalara göre, kayısılar karaciğer hasarına karşı koruyabilir ve karaciğer yağlanması semptomlarını hafifletebilir. Daha da enteresan olarak, organik kayısının karaciğer rejenerasyonunu teşvik etmede etkili olduğu bulunmuştur.
Kalbinizi korur
Kayısının içerisindeki potasyum kan basıncını düşürür ve bu sebeple kalp krizlerini engelleyebilir. Kayısıda bulunan lif kolesterol seviyelerini düşürerek ateroskleroz gibi kalp ile ilişkili hastalıkları önler.
Kilo vermeye yardımcı olur
Kayısıda bulunan lifler, uzun süre tok olarak kalmanızı sağlar ve daha sağlıklı kilogram vermenize katkıda bulunmaktadır. Buna ilave olarak kayısıdaki besinler bizi tok hissettiren ve iştahımızı kontrol eden bazı beyin hücrelerini (tanyositler olarak adlandırılır) uyarır. Kayısılar metabolizmayı da hızlandırarak kilogram vermenize neden olabilir.
Kemik sağlığını geliştirir
Kayısılar hemde kemik gelişimi ve sağlığı için önemli olan kalsiyum bakımından da zengindir. Daha da önemlisi, potasyum da uygun emilim ve kalsiyum dağılımı için önemlidir. Ve kayısılar da potasyum açısından zengindir. Çalışmalar kayısıların ayrıca menopoz sonrasında kadınlarda kemik kaybını ve hatta kemik metabolizmasını değiştirdiğini göstermektedir.
Anemi tedavisinde yardımcı
Kayısı da anemi tedavisinde yardımcı olan iyi bir demir kaynağıdır. Demir hemoglobin üretimini geliştirir ve bu da kan niteliğini artırır.
Kulak ağrısına iyi gelir
Bununla ilgili henüz az sayıda araştırma olmasına karşın, bazı kaynaklar etkilenen kulağa iki ila üç damla kayısı yağının damlatılmasını acıyı azaltabileceğini göstermektedir.
Solunum yolu hastalıklarını tedavi eder
Bunlar astım, soğuk algınlığı ve griptir. Kayısıdaki E vitamini bir antioksidan gibi davranır ve serbest radikallerle savaşır. Bu süreç bağışıklığı artırır ve soğuk algınlığı ve grip gibi problemlerı önler. Kayısılar ayrıca ateşi tedavi etmede yardımcı olan beta-karoten bakımından zengindir.
Kırışıklıkları giderir
Kayısı çekirdeğinden hazırlanan bir peeling, cilt yüzeyindeki eski ölü deri hücrelerinden kurtulmanıza ve hücrelerinin yeniden canlanmasına, cildin hasar görmüş yüzey hücrelerini yok ederek ince çizgilerin ve küçük kırışıklıkların giderilmesine yardımcı olur. Kayısı yağı, cildin netliğini, esnekliğini ve elastikiyetini muhafaza etmeye destek olur. Diğer meyve yağları ile cildinizi yumuşatmak için bir yüz maskesi olarak kullanılabilir. Ciltte canlandırıcı ve besleyici etkileri sebebiyle sık olarak aromaterapi masajında kullanılır. Çok yumuşak bir doğal yağ olan bu ürün, bebek ürünlerinde de kullanılır.
Cilt bozukluklarının tedavisi
C ve A vitaminleri bakımından zengin olan kayısı yağı hassas ciltler için mükemmeldir. Anti-inflamatuar fonksiyonları, dermatit ve egzama gibi cilt bozukluklarının tedavisinde etkilidir. Kayısı yağı, diğer esans yağları ile beraber, cilt rahatsızlıkları üstünde yatıştırıcı bir etkiye sahiptir. Bununla beraber, herhangi bir yan etkiyi engellemek için kullanmadan önce bir doktora danışmanız öneri edilir. Topikal olarak uygulanması güneş yanığı, egzama ve uyuzun neden olduğu kaşıntıdan kurtulmaya da yardımcı olur.
Saç büyümesini artırabilir
Kayısı yağındaki E vitamini daha sağlıklı saç gelişimini destekler ve saç kaybını önler. Bu vitamin, yağlı asitlerle beraber, serbest radikallerden zarar görmesini engelleyerek koruyucu görevi görür.
Saç derisi problemlerini tedavi eder
Kayısı yağı, cilt sağlığını ve onarımını destekleyen A ve E vitaminlerini içerir. Böylece, kuru kafa derisi, sedef, kepek ve egzama gibi problemler için muhteşem bir ev ilacıdır. Bu yağ, kuru ya da mat saçlar için nemi geri yükler.
#kayısı
Meyve Suyu
Tarım
Tarihçesi
Tarihi kaynaklara göre Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin’i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının ana vatanı olduğu sanılmaktadır. Günümüzden yıl gibi çok uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekte ve tarımı yapılmaktaydı. Büyük İskender’in seferleri sırasında kayısı M.Ö. IV’yy’da Anadolu’ya getirilmiş yetişmesi için uygun iklim ve toprakları Anadolu’da bulunduğundan Anadolu kayısının ikinci vatanı olmuştur. M.Ö. I. Yy’da Roma ve Pers savaşları sırasında Ermeni tüccarlar tarafından önce İtalya’ya sonra da Yunanistan’a götürülmüştür. İtalya ve Yunanistan’dan diğer Avrupa ülkelerine geçişi uzun yıllar almış Yy’da İspanya ve İngiltere, Yy’da da Fransa ve Amerika’ya da götürülmüştür.
Kayısı dünya üzerinde Asya’da İran, Afganistan ve Türkistan da ; Avrupa da özellikle Akdeniz kıyılarında; Afrika ve Avustralya da ; Güney Amerika da, Arjantin ve Şili de; Amerika da ve Türkiye de geniş ölçüde yetiştirilmektedir.
İklim İstekleri
Kayısı ağacı yarı sıcak ve kurak geçen bölgelerde, dağların bol güneş gören güneye bakan eteklerinde çok iyi yetişmektedir. Kayısı ilkbaharın geç donlarından etkilenmektedirler. Bazı yıllar ilkbaharda havalar ılık geçtiğinde tomurcuklar patlamak üzere veya çiçekte iken meydana gelen don olaylarından çok zarar görürler. Kayısı ağaçları ekolojik şartlardan dolayı şiddetli kış ve ilkbahar donlarının tesiriyle çiçek tozlarının zarar gördüğü ve netice itibariyle çok az meyve vermesine sebep olduğu anlaşılmıştır. ilkbahar donlarının çiçek zamanına rastladığı yıllar havaların yağışlı ve şiddetli gitmesinden başka bu mevsimde kurak ve şiddetli rüzgarlar gibi faktörler de mahsulün miktar ve kalitesi üzerinde olumsuz tesir göstermektedir .
Toprak İstekleri
Kayısı ağacı derin ve su tutmayan, az meyilli ve hafif kireçli olan yamaçlarda çok iyi yetişmektedir. Buralarda yetiştirilen kayısılar genelde hastalıksız, parlak, lezzetli, tatlı, kokulu ve kuru maddesi yüksek meyveler oluşturmaktadır. Kayısı ilkbaharın geç donlarından etkilendiği için, bahçe tesisinde ova ve çukur yerlerden ziyade yamaç ve sırtlar tercih edilmelidir. Meyilli arazide soğuk hava alt taraflara çöktüğün için dikilen kayısı ağaçları dondan fazla zarar görürler. Fakat yukarılara çıkıldıkça ağaçların dondan zarar görmesi kısmen önlenmiş olur.
Meyvelerin yüksek kalitede olgunlaşabilmeleri için yaz aylarında atmosferin kuru olması gerekir. Havası nemli, ilkbaharı sisli geçen yerlerde çil hastalığı fazlaca görülüseafoodplus.info ve nemli topraklarda yetiştirilen kayısı ağaçlarının meyveleri sulu, iri ve kuru madde miktarı düşük olduğundan bu topraklarda yetiştirilen çeşitler sofralık olarak değerlendirilmeye uygundur. Buna karşılık kıraç topraklarda yetiştirilen kayısı ağaçlarının meyveleri ufak olup yüksek kuru madde ve düşük su içeriğine sahip olduklarından bu gibi çeşitler daha ziyade kurutmalık olarak kullanılır.
Toprak Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Kayısı tınlı, kumlu-tınlı, ve tınlı-kireçli topraklardan hoşlanır. Kökleri derine ineceğinden taban suyunun en az 2- 4 m . derinlikte olması gerekir. Aksi takdirde ağaç kökleri havasızlıktan zarar görür ve zamk hastalığına yakalanır. Taban suyu yüksek olan arazilerde mutlaka drenaj hendekleri açılmalıdır.
Kayısı Anaçları
Kayısıda anaç seçiminde iklim ve toprak şartları, hastalık ve zararlılar, ağaç büyüklüğü, verim, meyve kalitesi ve aşı uyuşmazlığı gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Başlıca kayısı anaçları ve özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
ZERDALİ
Kayısı çöğür anacı üretiminde zerdali ve kültüre alınmış kayısı çeşitlerinin çekirdekleri kullanılıseafoodplus.infoi, yüksek meyve kalitesine sahip olmasının yanı sıra kültür çeşitleri ile uyuşması, nematod, kireçli, hatta kısmen tuzlu topraklara ve kurağa dayanımı bakımından zerdali anaçları tatminkar sonuçlar vermektedir. Zerdali anacı üzerine aşılanmış kayısı çeşitlerinin olumsuz yönü ise ürüne birkaç yıl geç yatması, ağaçların büyük olması, taban suyu yüksek, ağır topraklarda başarısız sonuçlar alınmasıdır.
BADEM
Kireçli ve taşlı topraklarda kayısıya anaç olarak badem kullanılır. Badem anacı kazık köklü olduğundan diğer anaçların iyi gelişemediği kurak koşullarda daha iyi sonuçlar verir. Kayısı ile badem arasında gecikmiş aşı uyuşmazlığının olması en büyük dezavantajıdır.
ŞEFTALİ
Güney ve Kuzey Amerika'da kayısı yetiştiriciliğinde şeftali anaçları geniş ölçüde kullanılırken, Avrupa'da pek fazla yaygın değildir. Kurak koşullarda şeftali üzerine aşılanmış kayısı çeşitleri diğer anaçlara göre daha iyi gelişir. Şeftali nemli topraklarda dayanıklı olmayıp, hafif ve geçirgenliği iyi olan topraklarda gelişmelerini normal şekilde sürdürür. Bademde olduğu gibi şeftali üzerine aşılanmış kayısı ağaçlarında da gecikmiş aşı uyuşmazlığına sıklıkla rastlanılmaktadır. Ayrıca şeftaliler nematoda karşı hassastırlar.
ERİK ANAÇLARI
Taban suyu yüksek ve fazla su tutan killi topraklarda kayısı için erik anaçları tavsiye edilir. Tohumdan elde edilen Myrobalan çöğürü bir takım dezavantajları olsada günümüzde kullanılan bir ana&c cedil;tır. Killi topraklar dahil her türlü toprağa uyum sağlar, kireç ve kuraklığa karşıda dayanıklıdır. Myrobalan'nın seleksiyonlarından “Myrobalan 29” verimliliği ve ağacının sağlamlığı itibarı ile en fazla kullanılan tiptir.
Erik anaçları ile bazı kayısı çeşitleri arasında gecikmiş aşı uyuşmazlığı bulunmakta ve aşı noktalarından kırılma olmaktadır. Bu durum erik anaçlarının olumsuz yönünü oluşturmaktadır.
KAYISI ÇEŞİTLERİ
Hacıhaliloğlu
Malatya’nın en önemli kurutmalık kayısı çeşididir. Malatya’daki kayısı ağacı varlığının yaklaşık % 73’nü oluşturur. Tahmini olarak ’ lü yılların başında Malatya’nın 12 km kuzey- doğusundaki seafoodplus.infoğlu çiftliğinde bir seleksiyon sonucu bulunmuştur.
Ağaçları yüksek boylu, dik, dalları yayvan, çok kuvvetli ve çabuk büyür. Kuvvetli ve sulanan topraklarda her yıl ürün verir. Beyaz renkli çiçeklere sahiptir. Verimi orta, dona, kurağa ve hastalıklara (monilya ve çil) karşı hassastır. İyi bakılmayan ağaçlar peryodisite gösterme eğilimindedir. Zayıf topraklarda ve kurak şartlarda abortif dişi organ oluşturur, çiçek tozlarının çimlenme yüzdesi düşer.
Hacıhaliloğlu kayısı çeşidi içerisinde meyve rengi, şekli, ağırlığı, SÇKM miktarı ve ağaç verimi bakımından geniş varyasyonlar bulunmaktadır. Malatya Meyvecilik Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen “Hacıhaliloğlu Çeşidinde Klon Seleksiyonu” çalışmasıyla kaliteli klonlar seçilmeye çalışılmaktadır.
Meyveleri orta irilikte, 25 - 35 g ağırlıkta, meyve şekli oval, simetrik, meyve kabuk (L a + b + ) ve et rengi sarı, kırmızı yanak oluşturma eğilimindedir (Şekil 1). Meyve kabuğu incedir. Meyvelerin yola dayanımı iyidir. Meyve eti sert dokuludur. Meyve az sulu, çok tatlı, aromalı, pH - , Suda çözünür kuru madde miktarı (SÇKM) % 24 - 28 ve toplam asitlik % - ’ dır. Çekirdek şekli oval, - g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’ da Temmuz ayının ikinci haftasında olgunlaşır. Soğuklama gereksinimi saattir.
Meyveleri ağaç üzerinde kademeli olgunlaşır. Önce ağacın üst, sonra orta, en son ise alt dallardaki meyveler olgunlaşır. İyi güneş almayan ağaçlarda bu kademeli olgunlaşma çok daha barizdir. Hasat bu olgunlaşmaya paralel olarak 2 veya 3 defada yapılmalıdır. Aksi taktirde kurutma randımanı düşer. Olgunlaşan meyvede meyve eti uçtan itibaren yumuşar ve sulanır. Hasat zamanı meyvenin dalla bağlantısı orta düzeydedir. Yaş meyveleri yüksek şeker içeriğinden dolayı fazla miktarda özellikle aç karnına yendiğinde bağırsakları bozar, ishal yapar. Doğal bir müshil ilacı özelliğine sahiptir. İshal birkaç tane bademi yenilerek önlenir.
Çekirdeklerinden kuvvetli ve homojen çöğürler elde edilir. Hacihaliloğlu çeşidinin çekirdeğinden yetişen ağaçlara halk arasında “Yeğen” denir. Yeğen' in çekirdekleri tatlı olup meyveleri Hacıhaliloğlu' na benzemekle birlikte SÇKM miktarı ve kuru kayısı randımanı daha düşüktür.
Hasanbey
Yılında Malatya’nın eski Belediye Başkanlarından Hasan Derinkök’ ün bahçesinde bulunan Malatya’nın en önemli sofralık kayısı çeşididir. Çeşidin SÇKM miktarı yüksek olması nedeniyle önceleri kurutularak değerlendirilmiş fakat daha sonra çeşidin turfanda, iri meyveli ve yola dayanımının iyi olması nedeniyle son yıllarda sofralık tüketimi bir hayli artmıştır. Ayrıca meyvenin heterojen olgunlaşması ve kükürt odasında diğer çeşitlere göre kükürt dioksidi daha geç absorbe etmesi gibi kurutma için olumsuz özelliklerinden dolayı kurutmalık olarak değerlendirme şekli günümüzde azalmıştır. Ağaç şekli yayvan olup kuvvetli büyür. Dalları sarkıktır. Ağaçların verimliliği orta düzeydedir. Meyve kalp şeklinde, iri, g ağırlığında, meyve eti sert dokulu ve tatlıdır. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek uzun-oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’da Haziran sonu Temmuz başında olgunlaşır. Diğer çeşitlere göre erkencidir. Meyvesinin iri, gösterişli ve yola dayanımının iyi olması nedeniyle büyük tüketim merkezilerine gönderilmeye uygun bir çeşit olup pazarda yüksek fiyatlardan alıcı bulmaktadır. Meyve heterojen olgunlaşır. Meyvenin bir yanağı olgunlaşıp yumuşadığı halde diğer yanağı ham ve serttir. Kükürtlenerek kurutulacak meyvelerin tam olgunlaşması beklenmeden hasat edilip kükürt odalarında diğer çeşitlere göre daha uzun süre bekletilmesi gerekir. Aksi durumda çeşit daha az kükürt absorbe edeceğinden kurutma sonrası meyve rengi kırmızı veya açık turuncu renkte olur. Çeşidin soğuklama gereksinimi saattir. Olgunlaşan meyvelerin dalla bağlantısı zayıfladığından hafif bir rüzgarda bile fazla döküm yapar. Meyveleri çil hastalığına dayanıklıdır. Bazen meyve koparıldığında sap çukuru parçalanmaktadır.
Kabaaşı
Malatya’da ’li yıllarda yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu bulunmuş kurutmalık bir kayısı çeşididir. Son yıllarda Malatya ve çevresinde geniş miktarda yetiştirilmeye başlanmış, Malatya'da ağaç sayısı bakımından Hacıhaliloğlu çeşidinden sonra ikinci sıraya yerleşmiştir.
Ağaçları orta büyüklükte, dik ve kuvvetli gelişir. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve orta irilikte, g ağırlığında, meyve oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, pH ve toplam asitlik % , SÇKM miktarı % ’dır. Meyve eti sert dokuludur. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya’da Temmuz ayı ortasında olgunlaşır. Ağaçları çiçek monilyasına hassas olup, çil hastalığına ve dona dayanımı Hacihaliloğlu çeşidine göre daha iyidir. Genç fidan döneminde kuvvetli sürgün verir ve dalları gevrektir.
Soğancı
Malatya Zirai Araştırma İstasyonu tarafından yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu merkeze bağlı Tecde köyünde Tosunoğlu ailesinin bahçesinde bulunmuştur. Tosunoğlu ve Soğanoğlu gibi sinonimleri bulunmaktadır. Ağaçları iri, dik-yayvan şekilli olup orta derecede verimlidir. Meyveleri g ağırlığında, yuvarlak şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, pH , SÇKM miktarı % ve toplam asitlik % ’dir. Meyve eti sert dokuludur. Çekirdek yuvarlak şekilli, g ağırlığında ve tatlı olup meyve etine yarı yapışıktır. Malatya’da Temmuz ayının ikinci hafta sı olgunlaşır.
Meyveleri parlak ve gösterişli olduğundan son zamanlarda sofralık olarak tüketimi artmıştır. Hasat zamanı meyvenin dalla bağlantısı zayıf olduğundan fazla miktarda döküm yapar. Meyveleri olgun hasat edildiğinde kükürt gazını absorbe etmesi zayıflar ve çekirdeği çıkarılırken meyve eti parçalanır. Bu yüzden kurutulacak meyveler aşırı olgunlaşmadan hasat edilmelidir.
Çataloğlu
Malatya’nın kurutmalık kayısı çeşididir. Dik-yayvan habitüse sahip Çataloğlu çeşidinin dalları aşağı doğru sarkıktır. Ağaçları verimlidir. Ağaç gövdesi gri, dalları açık kahve rengindedir. Meyvesi orta irilikte, g ağırlığında, oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır Meyvenin güneş gören kısmında kırmızı yanak oluşturur. Meyve eti sert, tatlı, lezzetli, az sulu ve meyve simetrik iki parçadan oluşur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Hasanbey kayısı çeşidinden sonra çiçek açar, Malatya şartlarında Temmuzun ikinci haftası olgunlaşır. Çataloğlu çeşidi Hacıhaliloğlu çeşidine çok benzer, çoğu kere birbirleriyle karıştırılır. Gerçekten de renk, şekil ve görünüş bakımından birbirlerini andırlar. En önemli farkları Çataloğlu meyvesinde daha az tüy bulunur, bu yüzden meyve daha parlaktır.
Çöloğlu
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Çöloğlu hoş kokulu ve güzel aromaya sahip olup ağızda güzel tat bırakır. Orta büyüklükteki ağaçların dalları yayvan ve açık olup kuvvetli gelişir. Ağaçları kurağa dayanıklı fakat çil ve monilya hastalıklarına karşı hassastır. Ağaç verimliliği orta düzeydedir.
Meyve yuvarlak şekilli, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve çok tatlı ve yumuşak dokuludur. pH ve SÇKM miktarı % arasında değişir. Çekirdek şekli yuvarlak, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir (Şekil 6). Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşmaya başlar. Olgunlaşma zamanı meyveleri uç kısmından yumuşamaya başlar. Meyve hasat süresi kısa olup zamanında hasat edilmezse fazla döküm yapar. Uzak mesafelere taşınmaya tahammülü yoktur. Sofralık olarak tüketilmesinin yanı sıra reçel yapımına ve kabuk şeklinde kurutmaya uygundur.
Alyanak
İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaç şekli yayvan olup, kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyveler g ağırlığında, basık oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncu olup kuvvetli şekilde kırmızı yanak oluşturur. Meyve belirgin şekilde asimetrik iki parçadan oluşur.
Meyveleri mayhoş, yumuşak dokulu, pH , SÇKM miktarı % ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek yassı-oval şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Haziran sonu Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşır.
Şalak (Aprikoz)
Iğdır ve Kağızman bölgesinin sofralık kayısı çeşididir. Bu çeşidin orijini tam olarak bilinmemektedir. Ermenistan’da bu çeşide Erevani denmektedir. Yayvan taçlı fakat çok kuvvetli büyüyen ağaçlar meydana getirir. Ağaçları çok verimlidir. Meyve şekli eliptiktir. Meyve oldukça iri olup ortalama meyve ağırlığı g arasında değişir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve meyve et dokusu orta sertliktedir. Meyve belirgin şekilde simetriktir. Çekirdekleri uzun şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Erkenci bir çeşit olup meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar.
Şekerpare
Ülkemizin birçok yerinde değişik kayısı çeşitlerine Şekerpare ismi verilmekle birlikte Iğdır Şekerparesi en tanınmış olanıdır. Iğdır ve çevresinde sofralık ve kurutmalık olarak yetiştirilmektedir. Ağaç şekli yayvan olup kuvvetli büyür. Ağaçları yüksek verimlidir.
Meyve ufak, g ağırlığında, oval şekilli, meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı, et dokusu orta sertlikte olup meyveler belirgin bir şekilde kırmızı yanak oluşturur. Meyve kabuğu paslı ve beneklidir. Yuvarlak şekilli çekirdekleri tatlı olup g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dur. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftası olgunlaşmaya başlar. Soğuklama gereksinimi saattir.
Tokaloğlu - Erzincan
Erzincan’ın sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli gelişir. Meyveleri oval şekilli, g ağırlığındadır. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Tatlı yumuşak dokulu, SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’tür. Çekirdekleri eliptik şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yarı yapışıktır. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftası olgunlaşmaya başlar. Çeşidin soğuklama ihtiyacı saattir.
Tokaloğlu - Yalova
Yalova’nın sofralık kayısı çeşididir. Dik-yayvan şekilli ağaçları kuvvetli gelişir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve yuvarlak şekilli ve g ağırlığındadır. Meyve kabuk (L a+ b) ve et rengi sarıdır. Meyvenin dikiş yeri belirgin ve simetrik iki parçadan oluşmuştur. Meyvelerin yanak oluşturma eğilimi zayıftır. Meyve tatlı, yumuşak dokulu, SÇKM miktarı , pH ve toplam asitlik % ’dür. Çekirdekleri yuvarlak şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının üçüncü haftası olgunlaşır.
Tokaloğlu - Konya Ereğli
Konya’nın sofralık kayısı çeşididir. Dik şekilli ağaçları orta kuvvette büyür. Ağaç verimliliği ortadır. Meyve kalp şeklinde, dikiş yeri belirgin ve asimetrik olup meyve ağırlığı gram arasındadır. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dür. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının 3. haftası olgunlaşır.
Şam
Ege bölgesinin erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup zayıf gelişir. Ağaç verimi orta düzeydedir. Meyve şekli yuvarlak, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarı, meyve yumuşak dokulu ve az tatlıdır. Çekirdekleri iri, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik 'dir. Malatya şartlarında Haziran sonu-Temmuz başında olgunlaşır.
Turfanda İzmir
İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli ve kuvvetli gelişir. Ağaçları çok verimlidir. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, mayhoş ve yumuşak dokuludur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, acı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Haziran ayının ikinci haftasından itibaren olgunlaşmaya başlar.
İri Bitirgen
Tekirdağ’ın geçci sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Zayıf gelişen ağaçları dik-yayvan şekillidir. Ağaç verimliliği ortadır. Meyve şekli oval, g ağırlığında, az tatlı ve sert dokuludur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetriktir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik ’dir. Çekirdek şekli oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Meyveleri Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısı olgunlaşır.
İmrahor
Ege bölgesinin erkenci sofralık kayısı çeşididir. Dik şekilli zayıf büyüyen ağaçlara sahiptir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyveleri yuvarlak şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve meyve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve et dokusu yumuşak ve tatlıdır. Çekirdek yuvarlak şekilli, acı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Malatya şartlarında Haziran sonu Temmuz başında olgunlaşır.
Karacabey
Bursa’nın erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları yayvan şekilli olup zayıf büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve kuvvetli yanak oluşturur. Meyve az tatlı ve gevrektir. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, acı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuz başında olgunlaşır.
Çiğli
İzmir’in sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları yayvan şekilli ve orta kuvvette gelişir. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve şekli basık-yuvarlak, g ağırlığında ve meyve simetrik iki parçadan oluşmuştur. Meyve kabuk rengi turuncu (L a+ b+), et rengi sarıdır. Meyve az tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek yuvarlak şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşır.
Sakıt 2
Akdeniz bölgesinin geçci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları küçük, yayvan taçlı ve zayıf gelişir. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığında , meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve belirgin biçimde kırmızı yanak oluşturur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % ’dir. Çekirdek oval şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısında olgunlaşır.
Mahmudun Eriği
Erzincan’ın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği orta düzeydedir. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetriktir. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarı olup meyve kuvvetli yanak oluşturur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuzun ikinci haftasında olgunlaşır.
Adilcevaz-5
Bitlis’in sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Meyve şekli oval, g ağırlığında, karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve kırmızı yanak oluşturur. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, tatlı, g ağırlığında ve meyve etine yapışık değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci yarısında olgunlaşır.
Turfanda Eskimalatya
Malatya’nın çok erkenci sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik şekilli olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve şekli oval, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve az tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik arasında değişir. Çekirdek yuvarlak, g ağırlığında, acı ve meyve etine yarı bağlıdır. Malatya şartlarında Haziran ayının ikinci yarısında olgunlaşmaya başlar.
Çekirge 52
Bursa’nın sofralık kayısı çeşididir. Ağaçlar yayvan şekilli olup kuvvetli büyür. Meyve oval şekilli, g ağırlığında, meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi turuncudur. Meyve tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek yuvarlak, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine az bağlıdır. Malatya şartlarında Temmuzun birinci haftasında olgunlaşmaya başlar.
Hacıkız
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik, dalları yayvan olup kuvvetli büyür. Ağaç verimliliği yüksektir. Meyve şekli oval, g ağırlığında, kokulu ve gösterişlidir. Olgunlaştığında meyvenin zaman geçirilmeden hasat edilmesi gerekir. Aksi taktirde meyveler toplanmaya zaman bırakmadan kendiliğinden dökülür. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM mi ktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine bağlı değildir. Meyveleri kükürtleme sırasında kükürt gazını kolay absorbe eder. Kabuk şeklinde kurutmaya uygundur. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır.
İsmailağa
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Ağaçları dik olup kuvvetli büyür. Kurak ve kötü beslenme şartlarında peryodisite gösterir. Meyve şekli oblong, g ağırlığında ve gösterişli meyvelere sahiptir. Meyve karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve sert dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek uzun, g ağırlığında, tatlı ve meyve etine bağlı değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır. Meyveleri kükürt gazını zor absorbe ettiğinden kükürt odalarında daha uzun süre bekletilmesi gerekir.
Ethembey
Edirne’nin sofralık kayısı çeşididir. Ağaçları dik olup orta kuvvetli büyür. Meyve kalp şeklinde, g ağırlığındadır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik iki parçadan oluşur. Meyve kabuk (L a+ b+) ve et rengi sarıdır. Meyve tatlı ve yumuşak dokuludur. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, g ağırlığında, acı ve meyve etine bağlı değildir. Malatya şartlarında Temmuz ayının ikinci haftası olgunlaşır.
Kuru Kabuk
Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşididir. Malatya ve çevresinde “gavur aşısı” da denmektedir. Meyveleri iri gösterişli ve kokuludur. Ağaçları verimli fakat monilya ve çil hastalığına hassastır. Çekirdeği çok iri olduğundan daha çok kabuk şeklinde kurutmaya uygundur. Yola dayanımı iyi olmadığından mahalinde tüketilir. Meyve oval şekilli ve g ağırlığındadır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetriktir. Meyve et (L a+ b+) ve kabuk rengi sarıdır. SÇKM miktarı % , pH ve toplam asitlik % arasında değişir. Çekirdek oval şekilli, tatlı ve g ağırlığındadır. Malatya şartlarında Haziran sonunda olgunlaşır.
Yukarıda özellikleri verilen bu kayısı çeşitlerinin dışında Osmanonbaşı, Kokulu, İmamoğlu, Darende ve Sarılök gibi kayısı çeşitlerimiz bugün maalesef kaybolmuş durumdadır.
Çağla
Çağla, kayısı ve badem gibi meyvelerin yeşil ve körpe haline verilen ad. Daha çok badem için kullanılan çağlanın tüketimi Türkiye, İran, İsrail ve Arap ülkelerinde yaygındır,[1] ancak diğer ülkelerde yer alan etnik marketlerde de bulunabilir.[2] Çiğ olarak ve tuz ile tüketilebilen çağla, aynı zamanda çeşitli yemek ve salatalara katılmak suretiyle veya turşulanarak da kullanılabilir.[2][3] Çağla kelimesi, Farsça'da ham meyve anlamına gelen çaġale (چغله) sözünden alıntıdır.[4]
Ekşi bir meyve olan çağlanın ağaçları pembe beyaz çiçekler açar. Yılda sadece günlük bir süre için tüketilebilir. Bahar başında hasat edildiği için tüketildiği bölgelerde en erken yenebilen meyvelerdendir. Çağla yaz boyunca giderek büyür ve olgunlaşır, sertleşir. Olgunlaşmış çağlanın çekirdeğinin içi besin değeri yüksek bir kuruyemiş olan badem olarak tüketilir.