Bebeklerde Cinko Eksikligi Belirtileri

İçindekiler

Çinko nedir?

Çinko, protein ve nükleik asit sentezinde özellikle DNA yapımında  ve den fazla enzim işlevinde kofaktör olarak rol alan bir elementtir. Bu nedenle tüm hücre ve doku fonksiyonları için gereklidir.   

Çinkonun vücut için önemi ve faydaları nelerdir?

Demirden sonra organizmada en çok bulunan element olan çinko, hücre gelişimi ve çoğalmasını sağlar.

Çinko;

• Fiziksel   büyümede,
• Cilt, saç ve tırnak  sağlığında,
• Yara iyileşmesinde önemli rol oynar.

Çinko, antioksidan özelliği sayesinde;

• Bağışıklık hücrelerinin işlevlerini koruyarak enfeksiyonlara karşı korunmada,
• Bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesinde etkilidir.  

Ayrıca, merkezi sinir sistemindeki hücre gelişimine, özellikle de retina koruyuculuğu etkisiyle görme duyusu olmak üzere koku ve tat alma fonksiyonları için de önemlidir.

Günlük çinko ihtiyacı

 İnsan vücudunda ortalama gram çinko mevcuttur.

Neredeyse tüm hücrelerde bulunan çinkonun yüzde 80’i;

• Alyuvarlar (Eritrosit)
• Kas ve kemikler
• Karaciğer
• Retina hücreleri
• Semende bulunmaktadır.

Vücuttaki çinkonun yüzde 20’si ise plazmada bulunur.

Beslenme ile günlük 15 mg çinko alımı, bu önemli elementin fonksiyonları için yeterlidir. Ancak çocukların, gebelerin ve geriatrik hastaların (yaşlılık nedeniyle sağlık sorunları olan) çinko ihtiyacı daha yüksektir.

• Çocukluk
• Gebelik ve emzirme
• Yaşlılık dönemlerinde çinko ihtiyacı artar.

Çinko eksikliğinin belirtileri nelerdir?

• Kuru ve pürüzlü cilt,
• Saç dökülmesi ve saçlarda matlaşma,
• Tırnak bozuklukları,
• Görme bozuklukları,
• Işığa duyarlılık,
• Karanlığa adaptasyon bozukluğuyla beraber tat ve koku duyusunda bozulma,
• Eritrosit yapımında ve fonksiyonlarında bozulmayla birlikte aneminin belirginleşmesi ve zor tedavisi,
• Lenfositlerin fonksiyon bozukluğu ile bağışıklığın zayıflaması, sık enfeksiyon gelişimi ve otoimmün hastalıklara zemin oluşumu,
• İştahsızlık,
• Bağırsak fonksiyonlarında değişiklik, özellikle ishal oluşumu,
• İnsülin sentezi için de önemli bir element olması nedeniyle diyabetin kontrol altına alınmasında zorluk çinko eksikliğinin belirtilerindendir.

Ayrıca, çinko eksikliği nedeniyle cinsel fonksiyonlarda bozulma ve kısırlık da ortaya çıkabilir.

Çocuklarda çinko eksikliğinde ise; 

• Gelişim geriliği,
• Akne ve cilt yaraları,
• Tüm yaraların geç iyileşmeleri söz konusudur.

Çinko eksikliğinin nedenleri nelerdir?

Çinkonun depolanması söz konusu değildir. Bu nedenle doğru beslenme alışkanlığı çok önemlidir. Yeterli özellikle de hayvansal kaynaklı beslenmeye dikkat edilmelidir.

Fitik asit bakımından zengin olan tahıllar, yüksek kalsiyum ve kepek çinko   emiliminde yetersizliğe neden olur.

Ayrıca,

• Paraziter enfeksiyonlar,
• Kronik ishal ile seyreden bağırsak hastalıkları,
• Çevre kirliliği nedeniyle yoğun metal kompleksler ile karşılaşma çinko eksikliğinde rol oynar.

Parenteral beslenmenin söz konusu olduğu durumlarda çinko gereksinimi artmaktadır. Diyetlerinin tahıl ağırlıklı olması ve emilimin azalması nedeniyle veganlarda çinko eksikliğine daha sık rastlanmaktadır.

Çinko eksikliği nasıl teşhis edilir?

Çinko eksikliği belirtilerinin olduğu durumlarda hastanın çinko serum düzeyi ölçülerek çinko eksikliği tanısı konulur.

Çinko eksikliği nasıl tedavi edilir?

Çinko eksikliği tedavisinde, beslenme alışkanlığının doğru planlanması ve hayvansal gıdaların yeterince alınması en önemli kuraldır. Veganların, çinko alımı yönünden dikkatli olmaları gerekir.   Mayalı ekmekler çinko emiliminde etkili olduğu için tercih edilmelidir.

Tedavide en kolay ve etkili yöntem, çinko takviyelerinin hekim kontrolünde ve eksikliğin düzeyine göre yeterince alınmasıdır. Ayrıca ihtiyacın arttığı çocukluk, gebelik, lohusalık ve geriatrik dönemlerde de doktor kontrolünde çinko desteğine başvurulmalıdır.

Toplum sağlığı açısından da gıda zenginleştirme teknolojileriyle tüm mineraller gibi çinko açısından zenginleştirilmiş tahıl üretimine geçilmesi, gelecek kuşaklar için alınması gereken önlemlerdir.   

Çinko hangi besinlerde bulunur?

• Kırmızı et
• Kümes hayvanları
• Kabuklu deniz ürünleri
• Baklagiller
• Özellikle yulaf, kinoa olmak üzere tahıllar
• Özellikle fındık olmak üzere kuru yemişler çinko açısından zengin besinlerdir.

Ayrıca süt ve yumurtada da çok fazla olmasa da çinko bulunmaktadır. Ancak hayvansal besinlerde bitkisel kaynaklı olanlara göre çinko emilimi daha yüksektir.

İleri seviyeye yükseldiğinde farklı sağlık sorunlarına yol açan çinko eksikliği, her yaşta meydana gelebilir. Vücutta depolanamayan çinko, farklı besinler yardımı ile dışarıdan alınır. Ancak çinko her ne kadar yeteri kadar besinler aracılığı ile alınsa da, bazı vakalarda kronik hastalıklara göre vücut tarafından emilemez. Peki daha detaylı bahsedecek olursak çinko eksikliği nedir? Çinko eksikliği belirtileri nelerdir? ve Çinko eksikliği nasıl giderilir? Hepsi ve daha fazlası için Avicenna Hastanesi olarak ele aldığımız bu yazımızı inceleyebilirsiniz.

Çinko Eksikliği Nedir?

Bazı besinlerde doğal bir şekilde yer alan çinko, vücut için gerekli ve temel bir mineraldir. Hücresel metabolizmada görev alan çinko, bağışıklık sistemi, protein ve DNA sentezi, hücre bölünmesi ve yaraların iyileşmesinde de görev alır. Ayrıca farklı enzimlerin katalitik aktivitesi için gerekli olan çinko, hamilelik, çocukluk ve ergenlik gibi dönemlerde gelişme ve büyüme sağlar. Tat ve koku duyusunun gelişmesine büyük katkı sağlayan çinko, vücut sistemlerinde birçok farklı şekilde rol alır. Ancak vücutta çok uzun süre depolanması mümkün olmadığı için çinkonun çeşitli besinler ve takviyeler ile dışarıdan alınması şarttır. Eğer günlük yeteri kadar çinko vücuda alınmazsa, bu hastalık meydana gelir.

Çinko Eksikliği Neden Olur?

“Çinko eksikliğinde ne olur” diye merak edip araştıranlar için hemen kısaca bahsedelim. Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda çinko eksikliği ortaya çıkar. Hayvansal ürünler, tahıllar, sebze ve meyveler ve deniz ürünleri gibi birçok besin kaynağının içerisinde çinko vardır. Eğer bu ve bunun gibi besinler yeterli miktarda tüketilmezse, bahsettiğimiz gibi bu eksiklik meydana gelebilir. Bunun dışında kronik hastalıklar, çinkonun vücut tarafından yeterince emilememesine yol açar. Çok yoğun spor yapmak veya aşırı alkol tüketmekte buna neden olur.

Çinko Vücutta Neden Azalır?

• Yetersiz beslenme
• Hamilelik
• Düşük biyoyararlanım
• Malabsorbsiyon
• Bazı klinik durumlar
• Büyüme ve gelişme
• Yüksek alkol tüketimi
• Kronik rahatsızlıklar

Çinko Eksikliği Belirtileri

• Nedeni belli olmayan kilo kaybı
• İştahsızlık
• Tat ve doku duyusunda azalma
• Ciltte açık ya da iyileşmeyen yaralar
• İshal
• Ruhsal değişimler
• Saç dökülmesi
• Bebek ve çocuklarda gelişim geriliği
• Bağışıklık sistemi zayıflığından dolayı enfeksiyon hastalıklarına yakalanma
• Ten renginde sararma
• Vücudun çeşitli bölgelerinde meydana gelen akneler gibi semptomlar çinko eksikliğinin belirtileri arasında yer alır.

Çinko Eksikliği Kimlerde Görülür?

• Vejeteryanlar
• Veganlar
• İshal
• Otoimmün hastalığı olan kişiler
• Diyabet
• Çölyak hastalığı
• Bağışıklık baskılayıcı ilaçların tüketimi
• Pankreas hastalığı
• Karaciğer rahatsızlığı ve genetik yatkınlığı olan kişilerde görülür.

Çinko Eksikliği Hangi Hastalıklara Neden Olur?

• Anemi
• Kısırlık
• Yumurtalık kanseri
• Cilt kanseri
• Lösemi
• Bağırsak kanseri
• Enfeksiyon hastalıkları
• Felç ya da kalp krizi
• Obezite
• Diyabet
• Gece körlüğü

Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Kesin tanı için fizik muayene ve farklı testlere başvurulur. Ancak bunlar her zaman yeterli değildir. Genetik yatkınlık, geçmişe dönük beslenme anamnezi ve alışkanlıkları ile birlikte kan ve saç testine de bakılır. Bebeklerde ve çocuklarda büyüme ve gelişme hızı ve klinik belirtiler, eksikliğin anlaşılmasına yardımcı olur.

Çinko Eksikliği Tedavisi

Tanısı konduktan sonra kolaylıkla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bunun dışında beslenme alışkanlıklarında değişikliğe gidilmesi gerekmektedir. Çinko yönünden zengin olan kırmızı et, kümes hayvanları, deniz ürünleri, süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri, barbunya, mercimek ve nohut gibi baklagiller, kinoa ve yulaf gibi tahıllı ürünler, kuruyemişler, yumurta, mantar ve kuşkonmaz gibi sebzelerin tüketilmesi gerekmektedir. Bunun dışında ileri derecede çinko eksikliğinde takviyelerde alınabilir. Ancak bu takviyelerin çinko eksikliği meydana gelmeden alınması önerilmez.

Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Çinko hangi besinlerde bulunur sorusuna madde madde cevap vermek gerekirse;

• Tavuk
• Hindi
• Hardal
• Susam
• Mantar
• Yumurta
• Kakao
• Patates
• Kabak çekirdeği
• Yer fıstığı
• Kırmızı et
• Kabuklu deniz ürünleri
• Yeşil yapraklı sebzeler

Çinkonun Faydaları Nelerdir?

• Kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır
• Bağışıklığı güçlendirir
• Yaşa bağlı hastalık riskini en aza indirir
• Yaraların iyileşmesini sağlar
• Cilt sorunlarını önler
• Saç dökülmesini engeller
• Kronik yorgunluk, makula dejenerasyonu, romatoid artrit, Wilson ve Alzheimer gibi hastalıkları önler

Çinko İhtiyacı Günlük Ne Kadardır?

• 0 &#; 6 ay bebeklerde: 2 mg
• 1 &#; 12 ay bebeklerde: 3 mg
• 1 &#; 3 yaş çocuklarda: 3 mg
• 5 &#; 8 yaş çocuklarda: 5 mg
• 9 &#; 12 yaş çocuklarda: 1 mg
• 15 yaş üstü erkeklerde: 11 mg
• Hamile ve emziren annelerde: 12 mg
• Yetişkin bireylerde: 10 mg

Sıkça Sorulan Sorular

Avicenna Hastanesi İç Hastalıkları &#; Dahiliye Doktorları

Çinko Nedir?

Çinko vücut için gerekli bir mineraldir. Çünkü vücudun sağlıklı şekilde çalışması için vitamin ve minerallere ihtiyaç vardır. Bu temel minerallerden biri de çinkodur. Çinko organizmada demirden sonra en çok bulunan eser elementtir. Yetişkin bir insan vücudunda ortalama gr çinko bulunur. Bunları dağılımı şöyledir: Kas (yüzde 60), kemik (yüzde ), karaciğer (yüzde 5), prostat, böbrek, retina, beyinde (yüzde ) ve kırmızı kan hücrelerimizde yer alır.

Çinko Eksikliği Nedir?

Vücuttaki çeşitli yapılarda var olan çinko ile ilgili eksiklik gelişebilir. Peki çinko eksikliği nedir? Vücutta çinko mineralinin yetersiz olduğu durum olarak bilinir. Çinkonun yüksek miktarlarda olmasına gerek yoktur ama vücutta var olması elzemdir. Çinko eksikliği vücutta kendimizin fark edemeyeceği bir durumdur. Çinko eksikliği kalıtsal da olabilir. Akrodermatit enteropatika gibi çinko eksikliği ile sonuçlanan bu kalıtsal hastalık nadir görülür. Yapılan kan ve idrar testlerinde daha zor anlaşılabilen çinko eksikliği daha çok alınan takviyeler sonrasında değerlerin yükselmesiyle teşhis edilebilir. Bunun sebebi çinko hücrelerde küçük miktarlarda bulunur. Çinko eksikliği bağışıklık sisteminin yetersiz veya aşırı aktif olmasına neden olur. Çinko eksikliği genellikle diyete bağlıdır. Kişilerin dengeli beslenmeleri halinde çinko eksikliği pek görülmez. Çinko eksikliği daha çok ileri yaştaki kişilerde ortaya çıkar.

Çinkonun Faydaları Nelerdir?

Vücutta depolanamayan çinko hücre işlevlerini destekler. Yüzlerce biyolojik tepkimenin gerçekleşmesi için elzemdir ve sağlıklı bir diyette mutlaka yer almalıdır. Çinko, hücreleri oksidatif hasardan korumaya yardımcı olan antioksidan görevi görür. Büyüme ve gelişme döneminde çinkoya ihtiyaç duyulur. Bağışıklık sistemi ve yara iyileşmesi için faydalı kabul edilir. Çinko vücutta ayrıca şu görevlerde rol oynar:

• Bağışık sistemini destekler.
• Yaraların hızlı iyileşmesini sağlar.
• Koku ve tat alma duyusunu korur.
• Hücrelerin bölünebilmesine yardımcı olur.

Araştırmalara göre çinko, kan şekeri kontrolü sağlayarak insülin üretimini korumaya yardımcı olur. Çinkonun diyabet hastaları üzerindeki faydaları konusundaki araştırmalar daha kısıtlıyken çinkonun diyabeti önlemeye yardımcı olmak konusunda faydaları olabileceği kanıtlanmıştır.

Çinko Eksikliği Nedenleri

Vücutta çinko eksikliği hamilelik, çocukluk, ergenlik dönemi, yara iyileşmesi sürecinde, büyüme ve gelişme döneminde daha sık görülür. “Çinko eksikliği neden olur?” sorusuna verilebilecek en iyi cevap beslenme yetersizliğidir. Gündelik çinko ihtiyacı beslenme ile alınamayabilir. Proteinler çinkonun vücutta emilmesi için yardımcı bir rol oynar. Bu nedenle vejetaryen ve veganlarda çinko eksikliği görülmesi ihtimali daha yüksektir. Yine kısıtlı diyet uygulayan kişiler ve 6 aydan sonra hala sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde çinko eksikliğine rastlanabilir. Çinko eksikliği besinlerin emilmesiyle ilgili sorunları olan bağırsak hastaları ve ileri yaştaki kişilerde daha çok görülür. Bazı ilaçların tüketimi de çinkonun idrar yolu ile atılmasına neden olabilir. Yenidoğan ve prematüre bebeklerde çinko eksikliği görülürken annelerdeki çinko eksikliği de bebeklerde eksikliğe sebep olabilir. Çinko eksikliğinin en temel 3 nedeni şunlardır:

• Beslenme ile yeterli çinko alınamaması
• Zayıf emilim gibi sebeplerle fazla miktarda çinko kaybedilmesi
• Kronik sorunlara sahip olunması

Çinko eksikliğine neden olan kronik hastalıklar şunlardır:

• Kanser
• Diyabet
• Alkol bağımlılığı
• Kronik ishal
• Kronik böbrek hastalıkları
• Kronik karaciğer hastalıkları
• Çölyak
• Crohn hastalığı
• Ülseratif kolit
• Pankreatit (pankreas iltihabı)
• Orak hücre hastalığı
• Kistik fibrozis

Çok nadir olarak çinko emilimi genetik bozukluğu olarak akrodermatit enteropatika olabilir.

Çinko eksikliği ile birlikte demir eksikliği, B12 vitamin eksikliği, folat eksikliği, A ve D vitamini eksikliği de görülebilir. Çinko eksikliği insülinin düşmesine yol açabilir. Ayrıca hipotiroidi ve depresyon da çinko eksikliğine eşlik edebilir.

Çinko Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Çinko eksikliği belirtileri daha çok saç dökülmesi ve egzama gibi deride değişikliklerle kendisini belli eder. Ciltte çatlaklar ve sırlı bir görüntü oluşabilir. Çatlayan eller çinko eksikliği belirtisi olabilir. Ağız çevresinde ve ellerde çatlaklar oluşabilir. Bu döküntü ve çatlaklar herhangi bir nemlendirici veya steroid kremle iyileşmez. Çünkü tedavi edilmesi gereken şey çinko eksikliğinin giderilmesidir. 

Çinko eksikliği belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Soğuk algınlığı belirtileri
• Saç kaybı
• Tırnaklarda değişimler
• İshal
• Enfeksiyonlarda artış
• İştah kaybı
• Sinirlilik
• Göz sorunları
• Kilo kaybı
• İyileşmesi zaman alan yaralar
• Tat ve koku eksikliği
• Büyümede yavaşlama
• Zayıf bağışıklık fonksiyonları
• Cinsel olgunlaşmada gecikme
• Kötüleşen astım atakları
• Cilt ülserleri

Çinko eksikliğinde vücutta testosteron üretilemediği için erkekler ve erkek çocuklarda sertleşme bozukluğu (erektil disfonksiyon) ve cinsel hormon yetersizliği (hipogonadizm) gibi sorunlara yol açabilir.

Tüm çinko eksikliği belirtileri herkeste görülmez. Bazı kişilerde bazı semptomlar görülür.

Çocuklarda ise çinko eksikliği belirtileri şöyle belirtiler de verebilir:

• Gecikmiş ergenlik
• Büyümenin durması
• Öğrenme güçlüğü gelişimi

Çinko Eksikliği Nasıl Geçer?

“Çinko eksikliği nasıl giderilir?” diye düşünüldüğünde akla ilk olarak çinko takviyeleri gelir. Ancak çinko içeren besinler tüketmek de çinko eksikliği aşırı düzeyde değilse yeterli olur. Çinko eksikliği tedavisi genellikle hap veya kapsül şeklindeki takviyelerdir. Çinko eksikliği belirtilerine göre doktorunuz takviyenin şeklini ve dozunu belirler. Bazı multivitaminler de çinko içerir. Aşırı çinko da karın ağrısı, ishal, baş ağrısı ve dönmesi, yorgunluk, kusma ve bulantıya sebep olabilir. Hatta vücudun ihtiyaç duyduğu diğer demir ve bakır gibi mineralleri de etkileyebilir. Örneğin 19 yaşın üzerindeki yetişkinlerin günlük 40 miligramdan daha fazla çinko alması tavsiye edilmez. Çinko eksikliğini beslenme ile gidermeye çalışın. Çinko takviyesinde günlük önerilen miktarlar yaşa göre şöyledir:

• 4 yaştan küçük çocuklar 3 mg
• yaş arası çocuklar 5 mg
• yaş arası çocuklar 8 mg
• Hamile ve emziren kadınlar hariç yetişkin kadınlar 9 mg
• Yetişkin erkekler 11 mg
• Hamile ve emziren kadınlar mg

Bağırsak sendorumu ve Crohn gibi hastalığı olanlar günlük 50 mg’ın üzerinde çinko desteği almak zorunda kalabilir. Ancak her hasta farklıdır ve hastanın alacağı doz hastanın kliniğine  göre değişebilir. Alınacak doza doktor karar vermelidir.

Çinko En Çok Hangi Besinlerde Bulunur?

Kırmızı et, balık ve istiridye gibi besinlerde çinko yüksek miktarda bulunur. Tahıllar, baklagiller, tohumlar çinko açısından nispeten zengin kaynaklar olmasına rağmen fitat içerdiklerinden dolayı biyoyararlanımları sınırlıdır. Bioyararlanımını artırmak için proteinlerle beraber alınması faydalı olur. Süt ürünlerinde de çinko daha düşük miktarda yer alır. Çinko eksikliği yaşamamak için şu besinleri tüketebilirsiniz:

• Yoğurt
• Süt
• Nohut
• Kuru fasulye
• İstiridye
• Kırmızı et, balık ve kümes hayvanları eti
• Yulaf ezmesi
• Buğday
• İşlenmemiş pirinç
• Kabuklu yemişler
• Ispanak

Dengeli beslenen yani öğünlerinde et, meyve, sebze ve süt ürünlerine yer veren kişilerde çinko eksikliği görülmesi riski başka bir problem yoksa düşüktür. 

Veganlar ve vejetaryenler ise kuru fasulye, bezelye, kaju fıstığı ve badem gibi çinko kaynaklarını tüketebilirler.

Çinko içeren besinleri tüketirken de özenli olmaya çalışın. Örneğin kuru fasulyeyi pişirmeden önce suda bekletmeniz içeriğindeki fitatları azaltır. Bu da çinkonun vücutta daha kolay emilmesini sağlar.