Bedergah Nedir
kaynağı değiştir]
Pençik oğlanları ve devşirmeler çeşitli hizmetleri tamamladıktan sonra "kapıya çıkma" (kapuya çıkma), "çıkma" ya da "bedergâh" adı verilen yöntem ile Yeniçeri olarak kaydedilirdi. Başta Yeniçeri Ocağı olmak üzere Kapıkulu teşkilatına bağlı diğer ocaklara, İstanbul ve Gelibolu'daki Acemi Ocaklarından asker alımı yapılırdı. Bunun yanında Bostancı Ocağı ile Galata ve İbrahim Paşa saraylarında yetiştirilen acemilerden de alım yapılırdı. Yapılan savaşların sıklığına ve oluşan asker boşluğuna göre kapıya çıkma süreleri değişiklik gösterse de, genellikle her yılda bir Acemiler kapıya çıkardı. Bunun dışında cülûs olduğu zamanlarda da "büyük çıkma" ya da "umum çıkması" adı verilen bir usul ile kapıya çıkarlardı. ve yıllarında oluşan asker açığı nedeniyle dört biner acemi kapıya çıkmıştır. Yeniçeri ağasının divana asker ihtiyacını bildirmesiyle nerelerden acemi alınacağı hükme bağlanırdı. Bunun yanında bazen Yeniçeri ağasının isteği dışında da çeşitli yerlerden alınacak acemi miktarı da bağımsız bir karar ile ağaya bildirilirdi.
Acemi Ocağı, Kuloğlu, Bostancı ya da diğer yerlerde görevli acemilerden kapıya çıkması gerekenlerin isimleri, her birimin sorumlusunun verdiği listeye göre Yeniçeri ağası tarafından bir kağıda yazılıp mühürlenir ve sadrazama verilirdi. Sadrazam tarafından onaylanan acemiler daha sonra ocak kâtibi tarafından Yeniçeri maaş defterine kaydedilirdi. Kapıya çıkacak acemiler kıdem sırasına göre belirlenerek İstanbul ağası tarafından Yeniçeri ağasına bildirilir ve padişahta dahil olmak üzere bir acemiyi Yeniçeri Ocağına kaydettirmek isteyenler bu kıdeme riayet ederdi. Örneğin I. Süleyman, Halkalı Bahçesi'nde çalışan üç aceminin hizmetlerini beğenerek onların Yeniçeri yapılmasını emretmiş ancak İstanbul ağası onlardan daha kıdemli iki aceminin daha olduğunu belirterek onlarla birlikte beş aceminin Yeniçeri yapılmasına müsaade almıştır.
Acemilerin ne suretle ve hangi hizmete karşılık kapıya çıkması gerektiği Yeniçeri ağası tarafından "arz tezkiresi"nde belirtilirdi. Herhangi bir sebep göstermeden bir aceminin kapıya çıkarılmasını istemek usulsüz olarak görülür ve kabul edilmezdi. Acemiler ilk zamanlarda ikişer akçe ile kapıya çıkarılırken bu rakam daha sonra 3 akçeye çıkarıldı. Yeniçeri Ocağına ilk girenlere "düzen akçesi" ismiyle ikişer altın verilirdi. Bu yeni bireyler "karakullukçuluk" adı verilen oda hizmetlerini yaparlardı. Yeniçeri olan acemiler odalara ayrıldıktan sonra hangi acemi odaya arkadaşından önce girerse daha kıdemli kabul edilirdi. yüzyılın ortalarına doğru Yeniçeri subaylarının ve ocak ağalarının rüşvet karşılığında Yeniçeri Ocağına yabancıları kaydettikleri gözlemlendi. yüzyılın ilk yarısından sonra ise Türklerden ve Osmanlı topraklarında yaşayan diğer ırklardan da Yeniçeri alımı yapılmaya başlandı. yüzyılın başlarında Acemi Ocağında 1 yıl hizmet yapan Acemiler Yeniçeri Ocağına geçiyordu. yüzyıldan itibaren ocağın büyük bir kısmı Türkler ve Müslümanlardan meydana geliyordu.
Bozulması ve kaldırılması[değiştir Acemi Oğlanı
Osmanlılarda Acemi Ocağı erlerinin adı. Fetihlerle gittikçe büyüyen imparatorluğun askere olan gereksinmesini karşılamak üzere çıkartılan "Pençik Kanunu"na göre savaş tutsaklarının beşte biri devlet hesabına alınır; bunlar Anadoludaki, Rumeli'nin Türkleşmesinden sonra da oradaki Türk çiftçilerinin yanına verilir; oralarda yıl hizmet edip Türkçeyi, İslam görenek ve geleneklerini öğrendikten sonra Acemi Ocağına alınırlar ve kendilerine Acemi Oğlanı denirdi.
Adı geçen yasa gereksinmeyi karşılamaz olunca, yy ortalarında çıkartılan "Devşirme Kanunu" ile toplanmaya başlanan reaya çocukları. Acemi oğlanı yapıldı. Önceleri Geliboludaki, Fatih'ten sonra da İstanbuldaki Acemi Ocagında belli süreler hizmet ettikten sonra Acemiler kıdemlerine göre, başta Yeniçeri Ocağı olmak üzere öteki Kapıkulu Ocakları'na alınırlardı.
Bu işe "Kapıya çıkma" ya da "bedergah" denirdi. Acemi erlerin bir bölümü İstanbul ve Edirnedeki Bostancı Ocakları'na alınarak, saraya ait bağ ve bahçelerde çalıştırılırlar, bir bölümü de Eski Saray, Galata ve İbrahim Paşa Saraylarında hizmet ederlerdi. Fakat dogrudan dogruya saray hizmetleri için, Bosnalı Boşnak (sonradan Müslüman olmuş) ailelerinden Poturogulları'nın çocukları yeğ tutulurdu.
Bunun nedeni, Fatih zamanında Bosna'nın fetihiyle, Boşnakların gönüllü islamiyeti kabul etmeleri ve eğitimleri için çocuklarını Saray Acemisi yapılmak üzere devlete kendi istekleriyle vermeleriydi. Öteki Hıristiyan Bosnalılardan da Acemi alınırdı.
Sarayın eğitim kurumlarında yetiştirilen bu çocuklar, devletin en yüksek katlarına kadar yükselebilirler, hatta Sadrazam bile olabilirlerdi. Sokullu Mehmet Paşa bunlardan biridir. yy başlarında Devşirme Yasası bozulmuş, gelişigüzel kimseler Acemi Oğlanı olmuştur. Acemiler aylıklarını üç ayda bir alırlardı. (Bk. Acemi ocağı).
kaynağı değiştir]
Acemi Oğlanı
Osmanlılarda Acemi Ocağı erlerinin adı. Fetihlerle gittikçe büyüyen imparatorluğun askere olan gereksinmesini karşılamak üzere çıkartılan "Pençik Kanunu"na göre savaş tutsaklarının beşte biri devlet hesabına alınır; bunlar Anadoludaki, Rumeli'nin Türkleşmesinden sonra da oradaki Türk çiftçilerinin yanına verilir; oralarda yıl hizmet edip Türkçeyi, İslam görenek ve geleneklerini öğrendikten sonra Acemi Ocağına alınırlar ve kendilerine Acemi Oğlanı denirdi.
Adı geçen yasa gereksinmeyi karşılamaz olunca, yy ortalarında çıkartılan "Devşirme Kanunu" ile toplanmaya başlanan reaya çocukları. Acemi oğlanı yapıldı. Önceleri Geliboludaki, Fatih'ten sonra da İstanbuldaki Acemi Ocagında belli süreler hizmet ettikten sonra Acemiler kıdemlerine göre, başta Yeniçeri Ocağı olmak üzere öteki Kapıkulu Ocakları'na alınırlardı.
Bu işe "Kapıya çıkma" ya da "bedergah" denirdi. Acemi erlerin bir bölümü İstanbul ve Edirnedeki Bostancı Ocakları'na alınarak, saraya ait bağ ve bahçelerde çalıştırılırlar, bir bölümü de Eski Saray, Galata ve İbrahim Paşa Saraylarında hizmet ederlerdi. Fakat dogrudan dogruya saray hizmetleri için, Bosnalı Boşnak (sonradan Müslüman olmuş) ailelerinden Poturogulları'nın çocukları yeğ tutulurdu.
Bunun nedeni, Fatih zamanında Bosna'nın fetihiyle, Boşnakların gönüllü islamiyeti kabul etmeleri ve eğitimleri için çocuklarını Saray Acemisi yapılmak üzere devlete kendi istekleriyle vermeleriydi. Öteki Hıristiyan Bosnalılardan da Acemi alınırdı.
Sarayın eğitim kurumlarında yetiştirilen bu çocuklar, devletin en yüksek katlarına kadar yükselebilirler, hatta Sadrazam bile olabilirlerdi. Sokullu Mehmet Paşa bunlardan biridir. yy başlarında Devşirme Yasası bozulmuş, gelişigüzel kimseler Acemi Oğlanı olmuştur. Acemiler aylıklarını üç ayda bir alırlardı. (Bk. Acemi ocağı).
| Yıl | Sayı |
|---|---|
Yeniçeri mevcudunun artmasıyla orantılı olarak acemi oğlanı sayısı da değişiklik gösterirdi. İstanbul Acemi Ocağının ilk zamanlarında acemi varken bu sayı yüzyıl ortalarında 'e yükseldi. yüzyılın sonlarına doğru da Bostancılarla birlikte ila 'e ulaştı. Aynî Ali Efendi risalesine göre; yüzyılın başlarında toplam acemi sayısı , Kavanin-i Yeniçeriyan'a göre 'den daha fazlaydı.Telhîsü'l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân ve Eyyûbî Efendi Kanunnamesi'ne göre yüzyılın ikinci yarısından sonraki acemi sayısı toplam 'dir. İstanbul Acemi Ocağının yıllarındaki toplam mevcudu ; yılında ise İstanbul, Gelibolu, Edirne ve Bostancı Ocağının toplam mevcudu kişiydi.
'de Bostancılarla birlikte toplam mevcudu kişi olan Acemi Ocağı, bir sonraki yılın ilk çeyreğinde İstanbul Ocağında ve Gelibolu Ocağında mevcuda sahipti. yılının son çeyreğinde ise İstanbul Ocağında ve Gelibolu Ocağında acemi mevcuttu. Acemi Ocağında sürekli kalanlar gündüz görevli oldukları hizmetlerden akşam kışlaya dönerdi. Diğer ocaklarda, donanmada, saray ve bahçelerde çalışanlar ise bağlı oldukları hizmet kurumlarına ait kışlalarda kalırdı. Koçi Bey Risalesi'ne göre 'de İstanbul, Edirne ve Gelibolu has bahçelerinde görevli toplam acemi mevcuttu. yılında ise acemi sayısı kişiydi.